Prawo o adwokaturze Komentarz Marek Gawryluk Wydanie 1 Warszawa 2012
Redaktor prowadzący: Katarzyna Bojarska Opracowanie redakcyjne: Magdalena Urbańska Redakcja techniczna: Krzysztof Koziarek Projekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2012 Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody Autora i wydawcy. ISBN 978-83-7806-622-4 LexisNexis Polska Sp. z o.o. Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68 Infolinia: 22 572 99 99 Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92 www.lexisnexis.pl, e-mail: biuro@lexisnexis.pl Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl
Spis treści Wykaz skrótów................................................ 7 Wprowadzenie................................................. 11 Ustawa z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 146 poz. 1188)...................................... 17 DZIAŁ I. Przepisy ogólne (art. 1 16).............................. 17 DZIAŁ II. Wykonywanie zawodu adwokata (art. 17 37b)........... 75 DZIAŁ III. Izby adwokackie (art. 38 53).......................... 115 DZIAŁ IV. Organy adwokatury (art. 54 64)....................... 140 Rozdział 1. Krajowy Zjazd Adwokatury (art. 54 56)............... 140 Rozdział 2. Naczelna Rada Adwokacka (art. 57 62)............... 145 Rozdział 3. Wyższy Sąd Dyscyplinarny (art. 63).................. 158 Rozdział 4. Wyższa Komisja Rewizyjna (art. 64).................. 160 DZIAŁ V. Wpis na listę adwokatów (art. 65 71c)................... 164 DZIAŁ VI. Skreślenie z listy adwokatów (art. 72 74)............... 186 DZIAŁ VII. Aplikacja adwokacka (art. 75 79)...................... 193 DZIAŁ VIII. Odpowiedzialność dyscyplinarna (art. 80 95n)......... 273 DZIAŁ IX. Zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe (art. 96 102).................... 319 Bibliografia.................................................... 321 5
Wykaz skrótów Wykaz skrótów Wykaz skrótów Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego d.k.p.k. ustawa z 19 kwietnia 1969 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 1969 r. Nr 13, poz. 96, ze zm. akt uchylony) Dz.U. Dziennik Ustaw ETS Europejski Trybunał Sprawiedliwości (obecnie: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej) k.c. ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) k.k. ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) k.k.s. k.k.w. Kodeks Etyki Adwokackiej, k.e.a. Korp.Adwok. k.p. k.p.a. k.p.c. k.p.k. ustawa z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.) ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) obwieszczenie Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej z 14 grud nia 2011 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej) uchwalonego przez Naczelną Radę Adwokacką 10 października 1998 r. (uchwała nr 2/XVIII/98) ze zmianami wprowadzonymi uchwałą Naczelnej Rady Adwokackiej nr 32/2005 z 19 listopada 2005 r. oraz uchwałami Naczelnej Rady Adwokackiej nr 33/2011 54/2011 z 19 listopada 2011 r. ( Palestra 2012, nr 1 2; http://www.nra.pl/) Prawo korporacji zawodowych adwokatura (w zasobach Lex- Polonica) ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) ustawa z 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) 7
Wykaz skrótów k.p.w. k.r.o. k.s.h. Konstytucja RP KZA KZS Legalis Lex LexPolonica MoP NRA NSA o.p. ORA OSAB OSAŁ OSN OSNC OSNCP OSNP OSNwSK OTK ZU OTK-A ZU OTK-B ZU p.a. p.n. p.p.s.a. PiP Prok. i Pr. PS SA SN SO tekst jedn. ustawa z 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 ze zm.) ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 788) ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) ustawa z 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.) Krajowy Zjazd Adwokatury Krakowskie Zeszyty Sądowe System Informacji Prawnej C.H. Beck sp. z o.o. System Informacji Prawnej Wolters Kluwer Polska sp. z o.o. Serwis Prawniczy LexisNexis Polska sp. z o.o. Monitor Prawniczy Naczelna Rada Adwokacka Naczelny Sąd Administracyjny ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) okręgowa rada adwokacka Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej Orzecznictwo Sądów Apelacji Łódzkiej Orzecznictwo Sądu Najwyższego (do 1962 r.) Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna (od 1995 r.) Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna oraz Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1963 r. do 1994 r.) Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych (od 2003 r.) Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór Urzędowy Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór Urzędowy A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór Urzędowy B ustawa z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm.) ustawa z 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 270) Państwo i Prawo Prokuratura i Prawo Przegląd Sądowy Sąd Apelacyjny Sąd Najwyższy Sąd Okręgowy tekst jednolity 8
Wykaz skrótów TSUE u.r.p. u.s.p. WKD WSA WSD WWNRA Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dawniej: Europejski Trybunał Sprawiedliwości) ustawa z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 ze zm.) ustawa z 27 lipca 2011 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) Wyższa Komisja Dyscyplinarna Wojewódzki Sąd Administracyjny Wyższy Sąd Dyscyplinarny Wydział Wykonawczy Naczelnej Rady Adwokackiej
Wprowadzenie Wprowadzenie Wprowadzenie Słowo Adwokat pochodzi od łacińskiego słowa advocatus, które wywodzi się z kolei od advocare, czyli prośby o pomoc. Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej Joanna Agacka -Indecka pisała Advocare to dla nas zawsze wezwanie na pomoc... ( Palestra 2008, nr 11 12, s. 9). Realizacja tej prośby do dnia dzisiejszego stanowi fundament rozważań o Adwokaturze. Bez potrzebujących, często osób pokrzywdzonych, nie byłoby adwokatów. To dla tych osób powstała instytucja odrębnego, samodzielnego i wolnego zawodu adwokata. Ustawa Prawo o adwokaturze reguluje zasady funkcjonowania Adwokatury, wskazując cele, do jakich została powołana. Wśród nich należy przede wszystkim wymienić udzielanie pomocy prawnej, współdziałanie w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa. Ustawa zawiera regulacje dotyczące świadczenia usług adwokackich, określając jednocześnie zamknięty katalog form wykonywania zawodu. Akt prawny definiuje zawód adwokata jako świadczenie pomocy prawnej, a w szczególności udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych oraz występowanie przed sądami i urzędami. W praktyce aktywność adwokacka przejawia się w wielu dziedzinach życia społecznego i znacznie rozbudowuje ustawową definicję. Ustawa Prawo o adwokaturze uchwalona została 26 maja 1982 r. Do dnia dzisiejszego wielokrotnie była nowelizowana. Zmiana ustroju państwa, rozwój prywatnej inicjatywy gospodarczej i znaczny wzrost świadomości prawnej społeczeństwa zmusił ustawodawcę do wprowadzenia istotnych zmian w pierwotnym tekście aktu prawnego. 11
Wprowadzenie Zmieniana ustawa w wielu wypadkach znacznie różni się od pierwotnych założeń, powodując niekiedy istotne odstępstwa od spójności tekstu prawnego. Obecnie istniejący tekst aktu prawnego charakteryzuje się kompilacją przepisów ogólnych, mających charakter zasad funkcjonowania zawodu adwokata, i szczególnych, niekiedy wręcz norm kazuistycznych. Liczne zmiany, jakie wprowadzane były do ustawy korporacyjnej, dotyczyły praktycznie wszystkich jej działów. Z zakresu działania zgromadzenia izby adwokackiej usunięte zostało określanie minimalnej i maksymalnej liczby członków izby adwokackiej (skreślony art. 40 ust. 4). W toku nowelizacji ustawodawca postanowił przenieść do ustawy korporacyjnej szczegółowy tryb i zasady przeprowadzania egzaminu wstępnego na aplikację adwokacką, a także egzaminu adwokackiego. Zasadniczej zmianie uległ nabór na aplikację adwokacką, który obecnie odbywa się w drodze egzaminu wstępnego testu, przeprowadzanego przez komisje kwalifikacyjne przy Ministrze Sprawiedliwości (art. 75 75j). Również, w zupełnie nowej formule, egzamin adwokacki przeprowadzają komisje egzaminacyjne przy Ministrze Sprawiedliwości (art. 77a 78h). W wypadku nieuzyskania pozytywnego wyniku z egzaminu adwokackiego zdający może przystępować do kolejnych egzaminów adwokackich (art. 78i). Sama aplikacja także uległa zasadniczym zmianom. Ujednolicono dzień jej rozpoczęcia i skrócono czas trwania aplikacji do 3 lat (art. 76 ust. 1). Zreorganizowano szkolenie z zakresu działania sądownictwa powszechnego i prokuratury (art. 76 ust. 1a), wprowadzono nowy sposób finansowania aplikacji (art. 76b). Ustawa dopuściła możliwość wpisania na listę adwokatów grupy osób, które spełniają wymagania określone w art. 65, bez konieczności odbycia aplikacji adwokackiej i złożenia egzaminu adwokackiego (art. 66 ust. 1) oraz po złożeniu z wynikiem pozytywnym egzaminu adwokackiego, ale bez obowiązku odbycia aplikacji adwokackiej (art. 66 ust. 2). 12
Wprowadzenie Istotnym zmianom uległy kompetencje nadzorcze Ministra Sprawiedliwości nad samorządem adwokackim, które zapisane były w ustawie korporacyjnej już w momencie jej wejścia w życie. Ustawą z 29 marca 2007 r. o zmianie ustawy Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2007 r. Nr 80, poz. 540) wprowadzono novum, określając wprost, że Minister Sprawiedliwości sprawuje nadzór nad działalnością samorządu w zakresie i formach określonych ustawą. Kompetencje nadzorcze reguluje m.in. art. 8a ust. 4, który przewiduje ministerialny nadzór nad wykonywaniem przez okręgowe rady adwokackie kontroli spełniania przez adwokatów obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy świadczeniu pomocy prawnej. Art. 13a nakłada na organy adwokatury oraz organy izb adwokackich obowiązek przesyłania Ministrowi Sprawiedliwości odpisu każdej uchwały w terminie 21 dni od daty jej podjęcia. Minister Sprawiedliwości może również wystąpić do Sądu Najwyższego o uchylenie sprzecznych z prawem uchwał organów adwokatury i organów izby adwokatury (art. 14 ust. 1), zwrócić się do Krajowego Zjazdu Adwokatury lub do Naczelnej Rady Adwokackiej o podjęcie uchwały w określonej sprawie należącej do ich właściwości (art. 15), zgłosić sprzeciw od wpisu na listę adwokatów i aplikantów adwokackich (art. 69a), odwołać się od orzeczeń i postanowień kończących postępowanie dyscyplinarne (art. 88a) czy też uzyskać wgląd do akt w każdym stadium postępowania dyscyplinarnego (art. 95b). Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 1 grudnia 2009 r., K. 4/2008 (OTK-A ZU 2009, nr 11, poz. 162), zaznaczył, że przedmiotem kompetencji nadzorczych i kontrolnych Ministra Sprawiedliwości nie jest sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu adwokata, o której mowa w art. 17 ust. 1 Konstytucji RP. Piecza ta sprawowana jest przez samą Adwokaturę na trzech płaszczyznach kontrolnej, uchwałodawczej i dyscyplinarnej. W ramach każdej z nich pewne kompetencje przyznano Ministrowi Sprawiedliwości. Kompetencje te powinny być wykonywane tylko w niezbędnym zakresie, co wynika z niezależności przypisywanej przedstawicielom tzw. wolnych zawodów i samorządom zawodowym, które ich reprezentują. 13
Wprowadzenie Wśród regulacji dotyczących wykonywania zawodu adwokata warto zwrócić uwagę na zmianę w zakresie form wykonywania zawodu adwokata (art. 4a), a także zapewnioną swobodę w wyznaczaniu przez adwokata siedziby zawodowej (art. 70) i jej zmianie (art. 71 i 71a). Ustawodawca zrezygnował z zakazu wykonywania zawodu przez adwokata, którego małżonek pełni funkcje sędziowskie, prokuratorskie lub w okręgu izby adwokackiej w organach dochodzeniowo- -śledczych (skreślony art. 4b ust. 1 pkt 2), a także z zastrzeżenia, że adwokat nie może wykonywać zawodu w okręgu tej izby, w której spokrewniona z nim osoba, do drugiego stopnia, lub spowinowacona z nim w pierwszym stopniu, pełni wyżej wymienione funkcje (skreślony art. 4b ust. 2). Ważna zmiana objęła zakres obowiązywania tajemnicy adwokackiej, wyłączając z niej informacje udostępniane na podstawie przepisów ustawy z 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (teskt jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 376, ze zm.) w zakresie określonym tymi przepisami (art. 6 ust. 4). Nowością normatywną jest wykorzystanie przez adwokata podpisu elektronicznego i bezpiecznego podpisu elektronicznego weryfikowanego za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu na potrzeby elektronicznego postępowania upominawczego (art. 37b), a także uprawnienie adwokata sporządzania poświadczeń odpisów dokumentów za zgodność z okazanym oryginałem (art. 4 ust. 1b). Liczne zmiany nie ominęły również postępowania dyscyplinarnego. Wskutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 18 października 2010 r., K 1/09 (LexPolonica nr 2418987), zmieniono art. 82 ust. 2, wykreślając z niego skreślenie z listy adwokatów bez prawa ubiegania się o ponowny wpis w przypadku orzeczenia kary wydalenia z adwokatury. Wśród pozostałych zmian wspomnieć należy chociażby wprowadzoną zasadę jawności rozprawy przed sądem dyscyplinarnym (art. 95a), obowiązek tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych adwokata lub aplikanta adwokackiego, w stosunku do którego w postępowaniu karnym zastosowano tymczasowe aresztowanie, w terminie 14 dni od daty powzięcia wiadomości o tymczasowym aresztowa- 14
Wprowadzenie niu (95j ust. 1a). Przyznano Ministrowi Sprawiedliwości prawa strony w dochodzeniu wszczętym na jego polecenie (art. 90 ust. 2a). Przyjęto, że obrońcą obwinionego może być wyłącznie adwokat (art. 94). Sprecyzowano również w art. 91 właściwość i składy sądów dyscyplinarnych i Wyższego Sądu Dyscyplinarnego. Jednoznacznie wskazano, że w sprawach nieuregulowanych w ustawie w zakresie postępowania dyscyplinarnego stosuje się przepisy Kodeksu postępowania karnego (art. 95n). Wśród wyzwań, z jakimi nie od dziś zmierza się samorząd adwokacki, na pierwszy plan wysuwa się przygotowanie zawodowe i samokształcenie adwokatów oraz sprawne, dobrze funkcjonujące sądownictwo dyscyplinarne. Aplikacja adwokacka słusznie jest postrzegana przez samorząd jako podstawowa i najlepsza droga do uzyskania tytułu zawodowego adwokata. Znaczny wzrost liczby aplikantów stawia przed samorządem zawodowym obowiązek utrzymania wysokiego poziomu przygotowania zawodowego, który nie kończy się złożeniem egzaminu adwokackiego, a dopiero rozpoczyna samodzielną drogę do rozwoju zawodowego. Współczesny adwokat, aby sprostać wyzwaniom, jakie czekają go na wolnym rynku, musi ustawicznie podnosić swoje kwalifikacje. Przywołać należy Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej Andrzeja Zwary, który stwierdził, że przez 30 lat, które upłynęły od chwili uchwalenia ustawy Prawa o adwokaturze, upłynęło dużo czasu. Pewnym zmianom uległ zawód adwokata oraz funkcjonowanie samorządu adwokackiego, choć co należy podkreślić wypracowane przez wieki zasady wykonywania zawodu i etyki zawodowej pozostają stałe (A. Zwara, O stanie adwokackim, Palestra 2012, nr 5 6, s. 9). W interesie społeczeństwa członkowie Palestry podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godności zawodu, a także za naruszenie obowiązków zawodowych. Funkcjonujące sądownictwo dyscyplinarne stanowi barierę ochronną nie dla adwokatów, lecz klientów. Jak się słusznie wskazuje, rola etyki adwokackiej wynika głównie z dużego znaczenia społecznego zawodu adwokata. Biorąc pod uwagę aktywny udział 15
Wprowadzenie w obrocie prawnym, adwokaci w znacznym stopniu mogą współtworzyć w społeczeństwie warunki do istnienia praworządności i moralności (R. Tokarczyk, Etyka prawnicza, Warszawa 2007, s. 160). Obecne czasy wymagają aktywnego udziału Adwokatury i jej członków w kształtowaniu i stosowaniu prawa, a także w wielu innych dziedzinach w różny sposób związanych z prawem. Służyć temu ma wolna, niezależna i profesjonalna Adwokatura. Cechy te, wydawałoby się oczywiste, w trzydziestolecie obowiązywania komentowanej ustawy wciąż są przedmiotem dyskusji i podejmowanych niekiedy prób ograniczenia, przywołanej na początku, prośby o pomoc. Przyszłe regulacje funkcjonowania samorządu zawodowego adwokatów i świadczenia przez jego członków pomocy prawnej powinny opierać się na bogatej i sprawdzonej tradycji, jaką Adwokatura wypracowywała przez wiele lat. Z dorobku tego warto przede wszystkim wskazać ochronę tajemnicy zawodowej, niezależność adwokata, organizowanie przez samorząd szkolenia aplikantów adwokackich, doskonalenie zawodowe adwokatów, dbałość o przestrzeganie zasad etyki zawodowej i niezależne sądownictwo dyscyplinarne. Advocare powinno przyświecać wszystkim, którzy kształtują i stosują prawo, by nie zapomnieć, czemu służy zawód adwokata. Komentarz odzwierciedla stan prawny na 1 sierpnia 2012 r. Marek Gawryluk
Dział I. Przepisy ogólne Dział I. Przepisy ogólne Marek Gawryluk USTAWA z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst pierwotny Dz.U. z 7 czerwca 1982 r. Nr 16, poz. 124; tekst jednolity: Dz.U. z 8 września 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm.; Dz.U. z 2009 r. Nr 26, poz. 156, Nr 166, poz. 1317, Nr 210, poz. 1628, Nr 216, poz. 1676; Dz.U. z 2010 r. Nr 47, poz. 278, Nr 7, poz. 45, Nr 200, poz. 1326, Nr 217, poz. 1429; Dz.U. z 2011 r. Nr 106, poz. 622, Nr 142, poz. 830) DZIAŁ I Przepisy ogólne Art. 1. ADWOKATURA Art. 1. 1. Adwokatura powołana jest do udzielania pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa. 2. Adwokatura zorganizowana jest na zasadach samorządu zawodowego. 3. Adwokat w wykonywaniu swoich obowiązków zawodowych podlega tylko ustawom. 4. Tytuł zawodowy adwokat podlega ochronie prawnej. CELE ADWOKATURY 1. Przepis określa cele, dla jakich powołana została adwokatura. Przez udzielanie pomocy prawnej w szczególności należy rozumieć inter- 17
Art. 1 Dział I. Przepisy ogólne pretację i stosowanie prawa. Istotną rolą adwokatury jest współdziałanie w ochronie praw i wolności obywatelskich. Katalog praw i wolności nie ogranicza się wyłącznie do przysługujących obywatelowi, ale i szerzej, człowiekowi. Warto w tym wypadku odwołać się do rozdziału II Konstytucji RP Wolności prawa i obowiązki człowieka i obywatela. 2. Adwokatura powołana została do współdziałania w kształtowaniu i stosowaniu prawa. Rolą adwokatury jest efektywne wpływanie na stan obowiązującego prawa oraz dążenie do zapewnienia poprawy standardów jego stosowania. Nadzwyczajny Krajowy Zjazd Adwokatury w uchwale nr 1 z 6 marca 2010 r. ( Palestra 2010, nr 3) podkreślił niezbędną rolę adwokatury w obronie demokracji, praw obywatela i samorządności. Adwokatura podejmuje współpracę w tym zakresie z samorządami zawodów prawniczych, innymi środowiskami prawniczymi oraz organami samorządowymi i państwowymi. 3. W dobie znacznych i częstych zmian prawa profesjonalna pomoc adwokatów w kształtowaniu prawa nabiera szczególnego znaczenia. Pomoc ta realizowana jest zasadniczo przez udział w opiniowaniu projektów ustaw i innych aktów normatywnych. 4. Współdziałanie w stosowaniu prawa przejawia się w głównej mierze w świadczeniu pomocy prawnej przez udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii, projektów aktów prawnych, reprezentowanie przed sądami, urzędami i innymi podmiotami, aktywny udział w debacie publicznej oraz dyskusjach toczonych wewnątrz środowiska prawniczego. Udział adwokatury w kształtowaniu prawa polega przede wszystkim na prawie i obowiązku Naczelnej Rady Adwokackiej do opiniowania projektów ustaw oraz aktów wykonawczych. 5. Rozwinięcie zasad wymienionych w art. 1 ust. 1 znalazło się w zamieszczonej w art. 5 rocie ślubowania, w której adwokat (odpowiednio również aplikant adwokacki art. 69a ust. 3) składa zobowiązanie, że będzie przyczyniać się do ochrony praw i wolności obywatelskich oraz umacniania porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej, a także będzie wypełniać obowiązki zgodnie z przepisami prawa. 18 Marek Gawryluk
Dział I. Przepisy ogólne Art. 1 SAMORZĄD ZAWODOWY ADWOKATURY 6. Adwokatura jest zawodową organizacją samorządową. Ustawodawca objął wykonywanie zawodu adwokata zasięgiem obligatoryjnej korporacji zawodowej. Zawód adwokata jest zawodem zaufania publicznego, choć brak ustawowego nadania takiego statusu w ustawie Prawo o adwokaturze (por. wyrok SN z 29 maja 2001 r., I CKN 1217/98, OSNC 2002, nr 1, poz. 13). Samorząd zawodowy adwokatury reprezentuje osoby wykonujące zawód zaufania publicznego (art. 17 ust. 1 Konstytucji RP). Sprawuje on pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu adwokata. 7. Jak wskazuje P. Sarnecki, zawody zaufania publicznego są to zawody polegające na obsłudze osobistych potrzeb ludzkich, wiążące się z przyjmowaniem informacji dotyczących życia osobistego i zorganizowane w sposób uzasadniający przekonanie społeczne o właściwym dla interesów jednostki wykorzystywaniu tych informacji przez świadczących usługi [P. Sarnecki, Pojęcie zawodu zaufania publicznego (art. 17 ust. 1 Konstytucji) na przykładzie adwokatury, w: Konstytucja Wybory Parlament. Studia ofiarowane Zdzisławowi Jaroszowi, red. L. Garlicki, Warszawa 2000, s. 155]. 8. Przymiot zawodu zaufania publicznego, jaki charakteryzuje zawody poddane unormowaniom art. 17 ust. 1 Konstytucji RP, polega zdaniem Trybunału Konstytucyjnego na objęciu zakresem ich wykonywania pieczy nad prowadzeniem spraw lub ochroną wartości (dóbr) o zasadniczym i (najczęściej) osobistym znaczeniu dla osób korzystających z usług w sferze zwodów zaufania publicznego. Osoby wykonujące zawód zaufania publicznego podejmują w wymiarze publicznym czynności zawodowe, wymagające profesjonalnego przygotowania, doświadczenia, dyskrecji oraz taktu i kultury osobistej. Trybunał Konstytucyjny wskazał, że na zaufanie publiczne składa się wiele czynników, wśród których na pierwszy plan wysuwają się: przekonanie o zachowaniu przez wykonującego ten zawód dobrej woli, właściwych motywacji, należytej staranności zawodowej oraz wiara w przestrzeganie wartości istotnych dla profilu danego zawodu. Do istotnych wartości, w szczególności odnośnie do wykonywania zawodu adwokata, należy 19