Badanie efektów działań informacyjnych i promocyjnych na temat Funduszy Europejskich dla społeczeństwa oraz analiza społecznego odbioru tych działań

Badanie efektów działań informacyjnych i promocyjnych na temat Funduszy Europejskich dla społeczeństwa oraz analiza społecznego odbioru tych działań RAPORT przygotowany przez SMG/KRC Poland Media S.A. Warszawa, 21 stycznia 2011

WYKAZ UŻYWANYCH SKRÓTÓW ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa CAPI Computer Assisted Personal Interviewing metoda przeprowadzania wywiadów ze wspomaganiem komputerowym EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFS Europejski Fundusz Społeczny FE Fundusze Europejskie FS Fundusz Spójności IZ Instytucja Zarządzająca IP Instytucja Pośrednicząca IP II Instytucja Pośrednicząca II stopnia MRR Ministerstwo Rozwoju Regionalnego NSS Narodowa Strategia Spójności pp punkt procentowy PARP Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości PO IG Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka PO IiŚ Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko PO KL Program Operacyjny Kapitał Ludzki PO RPW Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej PO PT Program Operacyjny Pomoc Techniczna UE Unia Europejska UM Urząd Marszałkowski RPO Regionalny Program Operacyjny 2

1 STRESZCZENIE Celem badania było określenie wiedzy społeczeństwa na temat Funduszy Europejskich na lata 2007 2013 oraz poznanie sposobu odbierania przez społeczeństwo działań informacyjnych i promocyjnych Funduszy Europejskich. W ramach badania wyodrębniono czterech głównych obszarów badawczych: A. Wizerunek Funduszy Europejskich; B. Tożsamość Funduszy Europejskich; C. Oceny i oczekiwania wobec treści i formy przekazu; D. Charakterystyka odbiorcy; Dodatkowo, w ramach każdego z problemów badawczych ważne było uchwycenie i oszacowanie ewentualnych zmian i trendów w oparciu o dane zebrane w aktualnym badaniu w porównaniu do badań wcześniejszych z 2006, 2007, 2008 i 2009 roku. Badanie zostało zrealizowane metodą bezpośrednich wywiadów kwestionariuszowych ze wspomaganiem komputerowym (CAPI) na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie osób w wieku powyżej 15 lat (N=1611) w listopadzie 2010 roku. Dobór próby badawczej został dokonany w wyniku losowania warstwowego wielostopniowego. Badani zauważają zmiany, które zachodzą w Polsce od momentu wstąpienia do Unii Europejskiej. Zmiany na poziomie kraju zauważa 9 respondentów, na poziomie województwa i najbliższego otoczenia 8, a w swoim codziennym życiu 6 respondentów. 8 badanych spotkało się z określeniem Fundusze Europejskie lub Fundusze Unijne, przy czym 5 rozumie ich znaczenie. respondentów nigdy z powyższymi określeniami się nie zetknęło. W porównaniu do roku 2009 zmieniła się wiedza na temat FE: wzrósł o 5 pp odsetek badanych znających określenie Fundusze Europejskie lub Fundusze Unijne oraz o 3 pp wiedzących, co terminy te oznaczają, zmalał o 6 pp odsetek osób nieznających tych określeń. Zdecydowana większość respondentów utożsamia Fundusze Europejskie z dotacjami, pieniędzmi z Unii Europejskiej (6), dotacjami dla rolników (3) oraz wsparciem finansowym na inwestycje (3). Ponad połowa badanych znających pojęcia FE lub Fundusze Unijne (5) interesuje się tematyką związaną z FE co najmniej w średnim stopniu. W porównaniu do ubiegłego roku o 4pp spadła liczba osób w ogóle niezainteresowanych tą problematyką. 4 badanych oceniło swoją wiedzę na temat Funduszy Europejskich na średnim poziomie. Kolejne 4 wskazało, że ich wiedza w tym temacie jest mała. Co dziesiąty badany deklaruje dużą wiedzę na temat Funduszy Europejskich. Mieszkańcy Polski uważają, że Fundusze Europejskie mają rolę w rozwoju kraju w 2010 tego zdania było ponad 8 badanych (o 5pp więcej niż w 2009 r.). Najważniejsze korzyści z obecności Funduszy Europejskich to budowa dróg, autostrad, mostów, ścieżek rowerowych (4), dotacje dla rolników (3), ogólny rozwój kraju (3) oraz ogólny rozwój gospodarki (3). 3

Respondenci są przekonani, iż grupą, która najbardziej skorzysta z Funduszy Europejskich w Polsce są rolnicy (5), a w następnej kolejności firmy prywatne (4) oraz władze państwowe i samorządowe (3). Na poziomie kraju 2 respondentów, a na poziomie województwa 3 respondentów nie wie, jakie instytucje są odpowiedzialne za Fundusze Europejskie. Ponadto, znaczny odsetek badanych podaje błędne odpowiedzi. 2 badanych wskazało urzędy gmin jako podmiot, do którego można składać wnioski o dotacje z FE w województwie. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego jako podmiot odpowiedzialny na poziomie ogólnopolskim za zarządzanie FE uzyskało 1 spontanicznych wskazań. Przy tym, 5 respondentów postrzega Urząd Marszałkowski, a 5 - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego jako instytucje godne zaufania w zarządzaniu Funduszami Europejskimi. Najbardziej rozpoznawalnymi funduszami, w badaniu spontanicznym, jest EFRR (1) oraz EFS (), natomiast wśród programów są to PO KL (1) i PO IiŚ (), częstości wskazań ich nazw wzrosły w stosunku do roku poprzedniego. 6 badanych nie potrafi spontanicznie wymienić nazwy żadnego programu ani Funduszu Europejskiego (spadek o 9 pp w stosunku do 2009 r.). W porównaniu do roku poprzedniego wzrósł o 7pp odsetek osób, które znają logo NSS. Obecnie jest ono rozpoznawane przez ponad jedną trzecią respondentów (3). Telewizja jest najczęściej wskazywanym kontaktem z logo NSS 6 badanych, którzy zadeklarowali znajomość logo NSS widziało ten znak właśnie tam. Tak jak w roku 2009 co czwarty respondent (2) zadeklarował, iż zna nazwę Narodowa Strategia Spójności. Także i w tym przypadku większość badanych (7), którzy zetknęli się z nazwą wskazało telewizję jako miejsce gdzie ją słyszeli/widzieli. Ponad jedna piąta badanych (2) ma jakieś skojarzenia z Funduszami Europejskimi. Zdecydowanie najczęściej badani kojarzą z Funduszami Europejskimi postaci z ostatniej kampanii, a mianowicie dziennikarzy Dorotę Wellman i/lub Marcina Prokopa (8 wskazań wśród osób mających skojarzenia z postaciami). Najczęściej przytaczanymi czyli zapamiętanymi hasłami były hasła: I tak to właśnie działa! (3 wskazań wśród osób, które kojarzyło jakiekolwiek hasło), Dotacje na innowacje (1) oraz Na tropie Funduszy (1). Postaci dziennikarzy, jak również hasło z ostatniej kampanii Na tropie Funduszy z hasłem reklamowym I tak to właśnie działa!, podobały się respondentom (odpowiednio 8 i 7 wskazań). Najczęściej wskazywanymi źródłami informacji na temat Funduszy Europejskich są środki masowego przekazu, a przede wszystkim telewizja. Badani wskazali audycje telewizyjne jako główne źródło informacji (5). Wzrosło znaczenie reklamy telewizyjnej (o 7pp do 1 w 2010 r.). Zmniejszył się odsetek badanych deklarujących pozyskiwanie informacji o Funduszach Europejskich z prasy (spadek o 13pp do 20% w 2010 r.), z Internetu (spadek o 9pp do w 2010 r.) i z audycji radiowych (spadek o 5pp do w 2010 r.). W porównaniu do ubiegłego roku wzrosło znaczenie informacji przekazywanej drogą nieformalną od znajomych, rodziny (o 4pp do 1 w 2010 r.). 1 badanych w ogóle nie poszukuje informacji o FE i ta wartość utrzymuje się na podobnym poziomie, co w 2009 r. 4

Najpopularniejszymi źródłami, z których respondenci chcieliby w przyszłości czerpać informacje na temat FE są: telewizja (40%) i prasa (1). Porównując wyniki z badaniem z 2009 r. widać spadek zainteresowania wszystkimi źródłami pozyskiwania informacji. W 2010 r. o 5pp do 2 wzrósł odsetek osób, które deklarują, że nie będą poszukiwały informacji na temat FE. Najczęściej podawaną przyczyną tego jest brak potrzeby poszukiwania takich informacji. Badani są najbardziej zainteresowani tematem inwestycji, które są realizowane z Funduszy Europejskich (7 wskazań). Kolejne ważne dla badanych tematy to kto, na co i jak może uzyskać dotacje z Funduszy Europejskich (7 wskazań), oraz pozyskiwanie wiedzy o tym, gdzie można szukać informacji o Funduszach (7). Respondenci całość prowadzonych działań informacyjno-promocyjnych dotyczących FE ocenili na poziomie przeciętnym (4 wskazań). 2 badanych jest zadowolona, a 1 badanych źle oceniło działania. Jednocześnie 2 badanych jest zdania, że działania informacyjno-promocyjne dotyczące Funduszy Europejskich wymagają modyfikacji, a kolejne 2 osób wskazało odpowiedź, że średnio potrzebują być modyfikowane. 5

2 SUMMARY The purpose of this study was to determine public awareness of European Funds for 2007-2013 and to learn how the society perceives an information and promotion of European Funds. The study was divided into four main areas of research: A. The image of EU Funds B. Identity of the European Funds C. Evaluation and expectations of the content and form of communication D. Characteristics of the recipient Additionally estimation of changes and trends in the perception of European Funds in comparison to the results of the 2006, 2007, 2008 and 2009. The survey was conducted with use of questionnaire interviews of direct computer-assisted (CAPI) on a nationwide representative sample of people aged over 15 years (N = 1611) in November 2010. Selection of research sample was made as a result of a multi-stage stratified sampling. Respondents observe changes taking place in Poland since the accession to the European Union. Changes in the country level observe 9 of respondents, at the voivodship level and the immediate environment - 8, and in their daily life - 6 of respondents. 8 of respondents met with the definition "European Funds" or "EU Funds", while 5 understood their meaning. of respondents has never encountered those terms. Compared to the year 2009 the knowledge about EU funds changed: 5 pp increase of respondents percentage familiar with the term "European Funds" or "EU Funds" and about 3 percentage points who know what these terms mean, additionally 6 percentage points of decrease of people unfamiliar with these terms. The vast majority of respondents identified European Funds with grants, money from the European Union (6), subsidies for farmers (3) and financial support for investment (3). More than half of respondents familiar with the concept of European Funds or the European Union Funds (5) are interested in issues relating to European Funds at least moderately. Compared to last year, there is 4pp decrease in number of people in general who are not interested in this issue. 4 of respondents rated their knowledge of European Funds for the medium level. Another 4 indicated that their knowledge of this topic is small. Every tenth surveyed person declared a wide knowledge of European Funds. Polish Residents believe that European Funds have a role in the country development - in 2010, 8 of respondents agreed with that sentence (about 5pp more than in 2009). Key benefits from the presence of European Funds are investments related to building roads, highways, bridges, bicycle paths (4), subsidies for farmers (3), the overall development of the country (3) and the overall development of the economy (3). The respondents are convinced that the group that the most benefit from European Funds in Poland are farmers (5), followed by private companies (4) and state and local authorities (3). 6

On the national level 2 of respondents and at the voivodship level 3 of respondents do not know which institutions are responsible for management of European Funding. In addition, a significant proportion of respondents give incorrect answers. 2 of respondents indicated municipal offices as an entity to which you can apply for grants from the EF in the region. Ministry of Regional Development as the entity responsible for EF management at the national level received 1 of spontaneous indications. At the same time, 5 of respondents perceive Marshal's Office, and 5 - Ministry of Regional Development as trustworthy institutions in the management of European Funds. The most spontaneously recognizable funds are EFRD (1) and ESF (), while among the operational programmes are Human Capital (1) and Infrastructure & Environment (), the frequency of indications of their names have increased over the previous year. 6 of respondents spontaneously mentioned that they cannot name any programme or European Fund (a decrease of 9 percentage points compared to 2009). Compared to the previous year there is an increase of 7pp of people who know the logo of the National Cohesion Strategy. Currently it is recognized by more than one-third of respondents (3). Television is the most frequently indicated contact with the NCS logo - 6 of respondents who said they had seen the NCS logo, indicated that medium. Just as in 2009 one in four respondents (2) said that it means the name of "National Cohesion Strategy". Also in this case, the majority of respondents (7), who met with the name of NCS indicated television as the place where it can be heard / seen. Over one-fifth of respondents (2) have some association with the European Funds. Respondents most strongly associated with the European Funds the characters from the latest campaign, namely journalists Dorota Wellman and / or Martin Prokop (8 of responses among those who associate with the characters). Most remembered slogan is: "And that's how it works!" (3 of responses among those who associate any slogan), "Subsidies for innovations" (1) and "On the trail of the Funds (1). The participation of journalists, as well as the slogan from the last campaign, "And that's how it works!" was appreciated by respondents (8 and 7 of responses respectively). Most respondents would like to gain the information about the EU Funds from media, especially television. Respondents pointed to the television programmes as the main source of information (5). Increased an importance of television advertising (about 7pp to 1 in 2010). The percentage of respondents declaring obtaining information about European Funding from the press decreased (down by 13pp to 20% in 2010), the same from the Internet (9pp fall to in 2010) and radio (5pp fall to 2010). Compared to last year the importance of information communicated informally - from friends, family has increased (with 4pp to 1 in 2010). 1 of the respondents do not seek information about the FE and the value remains at a similar level as in 2009. The most common sources from which respondents would like to get information on the FE in the future are: television (40%) and newspapers (1). Comparing the results of the survey from 2009 shows loss of interest in all sources of information. In 2010, there is a gain of 5pp up to 2 of persons who declare that they will not seek information about the EF. The most common reason given for this is no need to seek such information. 7

Respondents are most interested in the subject of investments, which are carried out with European Funds (7 of responses). Other important topics include the issues of who, what kind and how they can get grants from the European Funds (7 of responses), and gaining knowledge about where to find information about the Funds (7). Respondents evaluated the whole information and promotion process of EU Funds at average (4 of responses). 2 of respondents are satisfied and 1 of respondents indicated their dissatisfaction. At the same time 2 of those surveyed believe that information-promotion process of European Funds requires modification, and another 2 indicated that the modification could be at moderate level. 8

SPIS TREŚCI WYKAZ UŻYWANYCH SKRÓTÓW... 2 1 STRESZCZENIE... 3 2 SUMMARY... 6 SPIS TREŚCI... 9 3 NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI BADANIA...12 4 KONCEPCJA BADANIA...16 4.1 Wprowadzenie... 16 4.2 Cele badania... 17 4.3 Metodologia badawcza... 17 5 OPIS WYNIKÓW BADANIA...19 5.1 Stosunek do członkostwa w Unii Europejskiej... 19 5.1.1 Skala zmian w Polsce po wstąpieniu do Unii Europejskiej... 19 5.1.2 Ocena zmian w Polsce po wstąpieniu do Unii Europejskiej... 22 5.1.3 Skala zmian w województwie oraz najbliższym otoczeniu związanych z wejściem Polski do Unii Europejskiej... 25 5.1.4 Ocena zmian, które zaszły w województwach po wejściu Polski do Unii Europejskiej... 27 5.1.5 Skala zmian, które zaszły w życiu codziennym badanych, związanych z wejściem Polski do Unii Europejskiej... 30 5.1.6 Ocena zmian, które zaszły w życiu codziennym badanych po wejściu Polski do Unii Europejskiej... 33 5.2 Wizerunek Funduszy Europejskich... 36 5.2.1 Znajomość pojęcia Fundusze Europejskie lub Fundusze Unijne... 36 5.2.2 Poziom zainteresowania informacjami dotyczącymi FE... 39 5.2.3 Ocena wiedzy na temat Funduszy Europejskich... 41 5.2.4 Definicja Funduszy Europejskich... 43 5.2.5 Spontaniczna znajomość nazw Funduszy Europejskich lub programów operacyjnych... 46 5.2.6 Wspomagana znajomość nazw Funduszy Europejskich lub programów unijnych (operacyjnych)... 49 5.2.7 Stopień znajomości i wizerunek podstawowych instytucji zaangażowanych we wdrażanie FE, a w szczególności MRR, urzędów marszałkowskich... 52 5.2.7.1 Instytucje, do których można składać wnioski o dotację z Funduszy Europejskich w województwie... 52 5.2.7.2 Ocena działalności Urzędu Marszałkowskiego w zakresie zarządzania Funduszami Europejskimi... 54 5.2.7.3 Postrzeganie Urzędu Marszałkowskiego jako instytucji godnej zaufania... 56 5.2.7.4 Spontaniczna wiedza na temat instytucji odpowiedzialnych za zarządzanie Funduszami Europejskimi w Polsce... 58 5.2.7.5 Ocena działalności MRR jako instytucji odpowiedzialnej za zarządzanie Funduszami Europejskimi w Polsce... 62 5.2.7.6 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego jako instytucja godna zaufania... 64 5.3 Jakość i rodzaj korzyści związanych z FE... 66 5.3.1 Rola Funduszy Europejskich... 66 5.3.2 Percepcja obszarów, na które przeznaczone są Fundusze Europejskie w Polsce... 72 5.3.3 Percepcja poprawy życia mieszkańców Polski dzięki Funduszom Europejskim... 73 5.3.4 Korzyści finansowe... 75 5.3.4.1 Pieniądze dla Polski w ramach Funduszy Europejskich na lata 2007 2013.... 75 5.3.4.2 Pieniądze dla województw w ramach Funduszy Europejskich na lata 2007-2013.... 77 5.3.4.3 Przedsięwzięcia dofinansowywane z Funduszy Europejskich w najbliższej okolicy oraz w skali Polski... 79 5.3.5 Percepcja potencjalnych beneficjentów Funduszy Europejskich... 81 5.3.6 Szanse uprawnionych na uzyskanie dofinansowania w ramach FE... 84 9

5.3.7 Grupy osób/podmiotów, którym łatwiej jest otrzymać dofinansowanie... 86 5.3.8 Ocena łatwości uzyskania dofinansowania z Unii Europejskiej... 89 5.3.9 Zamiar ubiegania się o wsparcie w ramach Funduszy Europejskich... 92 5.3.10 Deklarowane powody niestarania się o wsparcie w ramach Funduszy Europejskich... 95 5.4 Tożsamość Funduszy Europejskich... 98 5.4.1 Znajomość logo Narodowej Strategii Spójności... 98 5.4.2 Miejsca, w których badani widzieli logo Narodowej Strategii Spójności... 101 5.4.3 Znajomość nazwy Narodowa Strategia Spójności... 104 5.4.4 Miejsca, w których badani spotkali się z nazwą Narodowa Strategia Spójności... 106 5.4.5 Skojarzenia z Funduszami Europejskimi w kontekście reklam Funduszy Europejskich... 109 5.4.6 Sprecyzowanie skojarzeń z FE... 111 5.4.7 Ocena zapamiętanego elementu reklamy... 113 5.5 Oceny i oczekiwania wobec treści i formy przekazu... 114 5.5.1 Wykorzystanie poszczególnych źródeł informacji i promocji... 114 5.5.2 Ocena preferencji wobec poszczególnych źródeł... 117 5.5.2.1 Oczekiwane informacje uzyskiwane z audycji telewizyjnych... 121 5.5.2.2 Oczekiwane informacje uzyskiwane z prasy... 121 5.5.2.3 Oczekiwane informacje uzyskiwane z Internetu... 122 5.5.2.4 Oczekiwane informacje uzyskiwane z audycji radiowych... 123 5.5.3 Przyczyny, dla których badani nie zamierzają poszukiwać informacji o Funduszach Europejskich. 124 5.5.4 Potrzeby informacyjne na temat FE... 126 5.5.5 Ocena ilości informacji o Funduszach Europejskich... 134 5.5.6 Ocena trudności uzyskania rzetelnych i dokładnych informacji o Funduszach Europejskich... 136 5.5.7 Ocena dostępności (w warstwie językowej) komunikatów dotyczących FE... 139 5.5.8 Generalna ocena całości prowadzonych działań informacyjno-promocyjnych dotyczących FE... 141 5.5.9 Ewentualne modyfikacje prowadzonych działań informacyjno-promocyjnych dotyczących FE... 143 5.5.10 Propozycje modyfikacji prowadzonych działań informacyjno-promocyjnych dotyczących FE... 145 5.6 Wykorzystanie mediów... 146 5.6.1 Gazety codzienne... 146 5.6.2 Najpoczytniejsze gazety codzienne... 148 5.6.3 Tygodniki, miesięczniki... 150 5.6.4 Najpoczytniejsze tygodniki/miesięczniki... 152 5.6.5 Radio... 154 5.6.6 Najpopularniejsze stacje radiowe... 156 5.6.7 Telewizja... 158 5.6.8 Najpopularniejsze stacje telewizyjne... 160 5.6.9 Internet... 162 5.6.10 Najpopularniejsze strony lub portale internetowe... 164 5.7 Konkurs Eurolider... 166 5.8 Konkurs Polska Pięknieje 7 cudów Funduszy Europejskich... 168 6 GŁÓWNE WNIOSKI I REKOMENDACJE... 170 10

Spis wykresów... 172 11

3 NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI BADANIA Główne wyniki badania: Badani zauważają zmiany, które zachodzą w Polsce od momentu wstąpienia do Unii Europejskiej. Zmiany na poziomie kraju zauważa 9 respondentów, na poziomie województwa i najbliższego otoczenia 8, a w swoim codziennym życiu 6 respondentów. Różna jest ocena jakości tych zmian - czy są one zmianami na lepsze czy też na gorsze. A. Wizerunek Funduszy Europejskich Mieszkańcy Polski uważają, że Fundusze Europejskie mają rolę w rozwoju kraju w 2010 tego zdania było ponad 8 badanych (o 5pp więcej niż w 2009 r.). Najważniejsze korzyści z obecności Funduszy Europejskich to inwestycje związane z siecią transportową (4), dotacje dla rolników (3), ogólny rozwój kraju (3) oraz rozwój gospodarki (3). Respondenci są przekonani, iż grupą, która najbardziej skorzysta z Funduszy Europejskich w Polsce są rolnicy (5), a w następnej kolejności firmy prywatne (4) oraz władze państwowe i samorządowe (3). Na pytanie o wartość finansową FE przyznanych Polsce na lata 2007-2013 badanych udzieliło odpowiedzi właściwej, czyli 67 miliardów euro. Aż 6 mieszkańców Polski nie było w stanie udzielić żadnej odpowiedzi. 4 badanych było zdania, że w ramach Funduszy Europejskich są także pieniądze zagwarantowane wyłącznie dla ich województwa. 8 badanych spotkało się z określeniem Fundusze Europejskie lub Fundusze Unijne, przy czym 5 rozumie ich znaczenie. respondentów nigdy z powyższymi określeniami się nie zetknęło. W porównaniu do roku 2009 zmieniła się wiedza na temat FE: wzrósł o 5 pp odsetek badanych znających określenie Fundusze Europejskie lub Fundusze Unijne oraz o 3 pp wiedzących, co terminy te oznaczają, zmalał o 6 pp odsetek osób nieznających tych określeń. Zdecydowana większość respondentów utożsamia Fundusze Europejskie z dotacjami, pieniędzmi z Unii Europejskiej (6), dotacjami dla rolników (3) oraz wsparciem finansowym na inwestycje (3). Zgodnie z przekonaniem badanych, Fundusze Europejskie w Polsce przeznaczane są głównie na inwestycje infrastrukturalne: budowę dróg, autostrad, mostów, ścieżek rowerowych (4), dotacje dla rolników (3), ogólny rozwój kraju (3) oraz ogólny rozwój gospodarki (3). Na poziomie kraju 2 respondentów, a na poziomie województwa 3 respondentów nie wie, jakie instytucje są odpowiedzialne za Fundusze Europejskie. Ponadto, znaczny odsetek badanych podaje błędne odpowiedzi. 2 badanych wskazało urzędy gmin jako podmiot, do którego można składać wnioski o dotacje z FE w województwie. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego jako podmiot odpowiedzialny na poziomie ogólnopolskim za zarządzanie FE uzyskało 1 spontanicznych wskazań. 12

5 respondentów postrzega Urząd Marszałkowski, a 5 - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego jako instytucje godne zaufania w zarządzaniu Funduszami Europejskimi. W przekonaniu największej części badanych grupami, które mogą ubiegać się o dotację z Funduszy Europejskich są rolnicy (5) oraz firmy prywatne (4). 1 respondentów wskazało w tej kategorii samych siebie jako mieszkańców Polski. Tylko 3 badanych uważa, że nie każdy uprawniony ma takie same szanse na uzyskanie dofinansowania w ramach FE, a znacznie łatwiej jest otrzymać je władzom samorządowym, rolnikom i firmom prywatnym. Poza utrudnieniami w dostępie do Funduszy Europejskich zdaniem dużej części badanych niełatwe jest również samo uzyskanie dofinansowania. Nie to jest jednak główną przyczyną, dla której 8 badanych nie zamierza ubiegać się o wsparcie w ramach Funduszy Europejskich. Najważniejszym powodem podobnie jak w roku 2009 jest brak potrzeby aplikowania (5). Najbardziej rozpoznawalnymi funduszami, w badaniu spontanicznym, jest EFRR (1) oraz EFS (), natomiast wśród programów są to PO KL (1) i PO IiŚ (), częstości wskazań ich nazw wzrosły w stosunku do roku poprzedniego. 6 badanych nie potrafi spontanicznie wymienić nazwy żadnego programu ani Funduszu Europejskiego (spadek o 9 pp w stosunku do 2009). Wspomagana znajomość nazw Funduszy Europejskich lub programów operacyjnych jest dużo wyższa niż znajomość spontaniczna. Najczęściej wymieniane były dwie nazwy: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (3), Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) (3) oraz Europejski Fundusz Społeczny (2). Znaczące jest również zwiększenie o 12 pp grupy nierozpoznającej żadnych nazw programów operacyjnych w badaniu wspomaganym w stosunku do roku poprzedniego. B. Tożsamość Funduszy Europejskich W porównaniu do roku poprzedniego wzrósł o 7pp odsetek osób, które znają logo NSS. Obecnie jest ono rozpoznawane przez ponad jedną trzecią respondentów (3). Telewizja jest najczęściej wskazywanym kontaktem z logo NSS 6 badanych, którzy zadeklarowali znajomość logo NSS widziało ten znak właśnie tam. C. Oceny i oczekiwania wobec treści i formy przekazu Tak jak w roku 2009 co czwarty respondent (2) zadeklarował, iż zna nazwę Narodowa Strategia Spójności. Także i w tym przypadku większość badanych (7), którzy zetknęli się z nazwą wskazało telewizję jako miejsce gdzie ją słyszeli/widzieli. Ponad jedna piąta badanych (2) ma jakieś skojarzenia z Funduszami Europejskimi. Zdecydowanie najczęściej badani kojarzą z Funduszami Europejskimi postaci z ostatniej kampanii, a mianowicie dziennikarzy Dorotę Wellman i/lub Marcina Prokopa (8 wskazań wśród osób mających skojarzenia z postaciami). 13

Najczęściej przytaczanymi czyli zapamiętanymi hasłami były hasła: I tak to właśnie działa! (3 wskazań wśród osób, które kojarzyło jakiekolwiek hasło), Dotacje na innowacje (1) oraz Na tropie Funduszy (1). Postaci dziennikarzy, jak również hasło z ostatniej kampanii I tak to właśnie działa!, podobały się respondentom (odpowiednio 8 i 7 wskazań). Najczęściej wskazywanymi źródłami informacji na temat Funduszy Europejskich są środki masowego przekazu, a przede wszystkim telewizja. Badani wskazali audycje telewizyjne jako główne źródło informacji (5). Wzrosło znaczenie reklamy telewizyjnej (o 7pp do 1 w 2010 r.). Zmniejszył się odsetek badanych deklarujących pozyskiwanie informacji o Funduszach Europejskich z prasy (spadek o 13pp do 20% w 2010 r.), z Internetu (spadek o 9pp do w 2010 r.) i z audycji radiowych (spadek o 5pp do w 2010 r.). W porównaniu do ubiegłego roku wzrosło znaczenie informacji przekazywanej drogą nieformalną od znajomych, rodziny (o 4pp do 1 w 2010 r.). 1 badanych w ogóle nie poszukuje informacji o FE i ta wartość utrzymuje się na podobnym poziomie, co w 2009 r. Najpopularniejszymi źródłami, z których respondenci chcieliby w przyszłości czerpać informacje na temat FE są: telewizja (40%) i prasa (1). Porównując wyniki z badaniem z 2009 r. widać spadek zainteresowania wszystkimi źródłami pozyskiwania informacji. W 2010 r. o 5pp do 2 wzrósł odsetek osób, które deklarują, że nie będą poszukiwały informacji na temat FE. Najczęściej podawaną przyczyną tego jest brak potrzeby poszukiwania takich informacji. Jedna trzecia badanych jest zadowolona z ilości informacji o Funduszach Europejskich i uważa, że obecna ilość informacji jest optymalna. W porównaniu do 2009 r. zwiększyła się o 5pp grupa osób usatysfakcjonowanych z ilości informacji w tym temacie. Odsetek osób, które uważają, że jest tych informacji za mało wynosi 4, a tych, którzy uważają, że jest ich za dużo. 4 respondentów oceniło łatwość uzyskania rzetelnych i dokładnych informacji o Funduszach Europejskich jako średnią, 3 jako trudną, a badanych deklarowało, że nie ma problemów przy pozyskaniu takich informacji. Prawie połowa badanych (4) podziela opinię, że informacje na temat FE są przekazywane w zrozumiałym i przystępnym języku. W porównaniu do wyników w 2009 r. nastąpił wzrost o 7pp odsetka osób tak uważających. D. Charakterystyka odbiorcy Ponad połowa badanych znających pojęcia FE lub Fundusze Unijne (5) interesuje się tematyką związaną z FE co najmniej w średnim stopniu. W porównaniu do ubiegłego roku o 4pp spadła liczba osób w ogóle niezainteresowanych tą problematyką. 4 badanych oceniło swoją wiedzę na temat Funduszy Europejskich na średnim poziomie. Kolejne 4 wskazało, że ich wiedza w tym temacie jest mała. Co dziesiąty badany deklaruje dużą wiedzę na temat Funduszy Europejskich. 14

Badani są najbardziej zainteresowani tematem inwestycji, które są realizowane z Funduszy Europejskich (7 wskazań). Kolejne ważne dla badanych tematy to kto, na co i jak może uzyskać dotacje z Funduszy Europejskich (7 wskazań), oraz pozyskiwanie wiedzy o tym, gdzie można szukać informacji o Funduszach (7). Respondenci całość prowadzonych działań informacyjno-promocyjnych dotyczących FE ocenili na poziomie przeciętnym (4 wskazań). 2 badanych jest zadowolona, a 1 badanych źle oceniło działania. Jednocześnie 2 badanych jest zdania, że działania informacyjno-promocyjne dotyczące Funduszy Europejskich wymagają modyfikacji, a kolejne 2 osób wskazało odpowiedź, że średnio potrzebują być modyfikowane. E. Charakterystyka odbiorcy stopień korzystania ze środków masowego przekazu 4 badanych zadeklarowało, że gazetę codzienną czyta przynajmniej raz w tygodniu. Respondenci najchętniej czytają Gazetę Wyborczą (3) i Fakt (3). Ponad jedna trzecia badanych (3) zadeklarowała, że przynajmniej raz w miesiącu czyta jakiś tygodnik bądź miesięcznik. Najczęściej czytanymi magazynami (tygodnikami, miesięcznikami) są Newsweek (1) i Wprost (1). Ponad trzy czwarte respondentów (7) przynajmniej raz w tygodniu słucha jakiejś rozgłośni radiowej. Badane osoby najchętniej słuchają RMF FM (5) oraz Radia Zet (3). Telewizja cieszy się największą popularnością wśród badanych. Prawie wszyscy badani (9) zadeklarowali, że oglądają przynajmniej raz w tygodniu program, głównie TVP 1 (6) i TVN (5). 40% badanych zadeklarowało, że przynajmniej raz w tygodniu odwiedza jakąś informacyjną stronę internetową lub portal internetowy. Najczęściej wymieniano witrynę onet.pl (5). 15

4 KONCEPCJA BADANIA 4.1 Wprowadzenie Proces informowania i promowania Funduszy Europejskich jest prowadzony w oparciu o Strategię komunikacji Funduszy Europejskich w Polsce w ramach Narodowej Strategii Spójności na lata 2007 2013. Ogół społeczeństwa, grupa badana wskazana przez Zamawiającego, jest jedną z kilku grup docelowych działań informacyjnych i promocyjnych Funduszy Europejskich. Zgodnie ze Strategią komunikacji działania adresowane do ogółu społeczeństwa koncentrują się głównie na: - kreowaniu świadomości na temat istoty i korzyści wynikających z istnienia i korzystania z Funduszy, - zrozumieniu ich istoty oraz - na tworzeniu klimatu zainteresowania, akceptacji i życzliwości. Proces komunikowania można przedstawić w pewnym uproszczeniu, jako 3-elementowy obejmujący: nadawcę, przekaz i odbiorcę. W odniesieniu do przekazu można dodatkowo wyróżnić część treściową (zawartość przekazu np. przekazywane informacje) oraz część formalną (sposób przekazywania informacji). Efektem procesu komunikowania Funduszy Europejskich powinno być ukształtowanie w odbiorcy (pożądanego) wyobrażenia Funduszy Europejskich obejmującego wizerunek (wiedza, przekonania, oceny) oraz tożsamość (cechy powodujące odbieranie FE jako wewnętrznie spójnych i zewnętrznie wyróżnialnych). Dodatkowo na cały proces oddziałują różnego rodzaju czynniki zakłócające. Sformułowany przez Zamawiającego cel badania zawierał dwa podstawowe kierunki poszukiwań badawczych: 1. określenie wiedzy społeczeństwa na temat Funduszy Europejskich na lata 2007 2013; 2. poznanie sposobu odbierania przez społeczeństwo działań informacyjnych i promocyjnych Funduszy Europejskich. Nałożenie tych dwóch kierunków poszukiwania informacji na opisany powyżej schemat procesu komunikowania Funduszy Europejskich pozwalał na wyodrębnienie głównych problemów badawczych: A. Stosunek do członkostwa w Unii Europejskiej B. Wizerunek Funduszy Europejskich, C. Tożsamość Funduszy Europejskich, D. Oceny i oczekiwania wobec treści i formy przekazu E. Charakterystyka odbiorcy Dodatkowo, w ramach każdego z problemów badawczych ważne było uchwycenie i oszacowanie ewentualnych zmian i trendów w oparciu o dane zebrane w aktualnym badaniu, a także badaniach wcześniejszych z 2006, 2007, 2008 i 2009 roku. 16

4.2 Cele badania Celem badania, było określenie efektów działań informacyjnych i promocyjnych definiowanych jako wiedza społeczeństwa na temat Funduszy Europejskich na lata 2007 2013 oraz analiza sposobu odbierania tych działań przez społeczeństwo. Istotnym elementem projektu było określenie: - wiedzy na temat Funduszy Europejskich oraz ich wizerunku, - zróżnicowania tej wiedzy i wizerunku w społeczeństwie, - zmian i trendów w postrzeganiu Funduszy Europejskich. 4.3 Metodologia badawcza Badanie zostało zrealizowane metodą bezpośrednich wywiadów kwestionariuszowych (CAPI) na ogólnopolskiej reprezentatywnej próbie osób w wieku powyżej 15 lat (N=1611). Próba ma charakter imienny i jest dobierana z operatu PESEL prowadzonego przez Departament Rozwoju Rejestrów MSWiA. Poszczególne osoby dobiera się metodą losowania systematycznego w ramach wyróżnionych warstw. Warstwowanie uwzględnia wielkość miejscowości, województwo, a także płeć i wiek dobieranych osób. Tabela 1. Rozkład zrealizowanej próby: N= % Płeć mężczyzna 780 4 kobieta 831 5 Wiek 15-24 lat 299 1 25-34 lat 332 2 35-44 lat 258 1 45-59 lat 447 2 60-75 lat 275 1 Wykształcenie podstawowe 316 20% zasadnicze 556 3 średnie 557 3 wyższe 182 1 17

Województwo dolnośląskie 120 kujawsko-pomorskie 95 lubelskie 90 lubuskie 45 łódzkie 103 małopolskie 139 mazowieckie 220 1 opolskie 45 podkarpackie 85 podlaskie 55 pomorskie 90 śląskie 196 1 świętokrzyskie 60 warmińsko-mazurskie 60 wielkopolskie 138 zachodniopomorskie 70 Wielkość miejscowości wieś 601 3 miasta do 50 tys. 398 2 miasta 50-199 tys. 274 1 miasta powyżej 200 tys. 338 2 Sytuacja na rynku pracy pracuję 802 50% nie pracuję 283 1 jestem emerytem, rencistą 371 2 jestem uczniem, studentem 189 1 Razem 1 611 18

5 OPIS WYNIKÓW BADANIA 5.1 Stosunek do członkostwa w Unii Europejskiej 5.1.1 Skala zmian w Polsce po wstąpieniu do Unii Europejskiej Badani w większości są przekonani (8), że w Polsce po wstąpieniu do Unii Europejskiej zaszły zmiany, ale różnicuje ich odczuwanie skali tych zmian. 4 respondentów twierdzi, że zmieniło się dość dużo, 2 - że zmiany, które zaszły były niewielkie. 1 mieszkańców Polski stoi na stanowisku, że zmieniło się bardzo dużo, a - jest zdania, że nie zmieniło się nic. Na przestrzeni lat 2006-2010 występują istotne różnice statystyczne w percepcji zmian. Należy podkreślić, iż na przestrzeni ostatnich pięciu lat mieszkańcy Polski zauważają coraz więcej zmian wynikających ze wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Wykres 1. Jak duże Pana(i) zdaniem zmiany zaszły w Polsce po wstąpieniu do Unii Europejskiej? zmieniło się bardzo dużo zaszły niewielkie zmiany trudno powiedzied dośd dużo się zmieniło nic się nie zmieniło 2010 1BD 4BCD 2 (A) 2009 D 4CD 3A (B) 2008 1D 3D 3A (C ) 2006 3 5ABC (D) Badanie CAPI na reprezentatywnej próbie: 2010 r. - 1611 mieszkańców Polski, Millward Brown SMG/KRC; 2009 r. 1610 mieszkańców Polski, PBS DGA; 2008 r. 2019 mieszkańców Polski, PAG Uniconsult, Pentor; 2006 r. 1023 mieszkańców Polski, PBS DGA A,B,C,D oznacza różnice istotne statystycznie pomiędzy pomiarami, litera przy wartości (gdzie: A-2010, B-2009, C-2008, D-2006 ) oznacza wartość istotnie wyższą Opinie badanych skoncentrowane są zasadniczo wokół odpowiedzi mówiących o niewielkich i o dość dużych zmianach. Zauważalne są dwie tendencje: systematyczny spadek odsetka odpowiedzi badanych mówiących o niewielkich zmianach (9pp w stosunku do 2009 r., o 11pp w stosunku do roku 2008 i aż o 27pp w stosunku do roku 2006) i systematyczny wzrost odsetka odpowiedzi mówiących o dość dużych zmianach (o 4pp w stosunku do 2009, o 11pp w stosunku do roku 2008 i o 18pp w stosunku do roku 2006). O 4pp w porównaniu z rokiem 2009 wzrosło przekonanie o tym, że zmieniło się bardzo dużo. Nie ma istotnych zmian przesunięcia procentowego w kategorii brak zmian. 19

Szczegółowe wyniki i różnice istotne statystyczne: Szczegółowe opinie co do zmian, które zaszły w Polsce po wejściu w struktury unijne były analizowane w podziale na płeć, wiek, wykształcenie, poszczególne województwa oraz wielkość miejscowości zamieszkania. Opinię o tym, że w kraju zmieniło się bardzo dużo istotnie częściej wyrażają osoby z wykształceniem średnim (1), mieszkańcy miast powyżej 200 tys. mieszkańców (1), mieszkańcy województwa lubuskiego (2) i podlaskiego (2). Opinię o tym, że w kraju zmieniło się dużo, istotnie częściej wyrażają osoby w wieku 25-34 lat (5), osoby z wyższym wykształceniem (6), mieszkańcy miast do 50 tys. mieszkańców (5), z województwa śląskiego (5). Przekonanie, że w Polsce od czasu wstąpienia do Unii Europejskiej zaszły niewielkie zmiany istotnie częściej wypowiadają osoby z wykształceniem zasadniczym (30%) oraz mieszkańcy wsi (30%). Przekonanie o tym, że nic się nie zmieniło istotnie częściej wypowiadają najstarsze osoby w wieku 60-75 lat (1), osoby z wykształceniem podstawowym (1), mieszkańcy wsi (), z województwa dolnośląskiego (1). We wszystkich województwach osoby zauważające duże zmiany przeważają nad osobami zauważającymi niewielkie zmiany lub niezauważające ich wcale. 20

Wykres 2. Jak duże Pana(i) zdaniem zmiany zaszły w Polsce po wstąpieniu do Unii Europejskiej? zmieniło się bardzo dużo dośd dużo się zmieniło zaszły niewielkie zmiany nic się nie zmieniło nie wiem, trudno powiedzied wszyscy 1 4 2 mężczyzna 1 5 2 - kobieta 1 4 2 + 15-24 lat 1 4 2 25-34 lat 1 5+ 2 - - 35-44 lat 1 4 2 45-59 lat 1 4 2 60-75 lat 1 4-2 1+ + podstawowe - 3-30% 1+ + zasadnicze - 4 30%+ średnie 1+ 5 2 - - wyższe 1 6+ 1- - dolnośląskie 1 4 2 1+ kujawsko-pomorskie 1 5 2 lubelskie 1 50% 2 lubuskie 2+ 3-2 łódzkie 5 2 1 małopolskie 4 2 mazowieckie 1 4 2 opolskie 5 20% - 1 podkarpackie 1 4 2 podlaskie 2+ 3 3 - pomorskie 5 2 - śląskie - 5+ 30% - świętokrzyskie 1 4 30% warmiosko-mazurskie 1 3-3 wielkopolskie 1 5 2 - zachodniopomorskie 1 4 2 wieś - 4 30%+ + miasta do 50 tys. 1 5+ 2 - miasta 50-199 tys. 1 50% 2 miasta powyżej 200 tys. 1+ 4 2 Badanie CAPI na reprezentatywnej próbie 1611 mieszkańców Polski, Millward Brown SMG/KRC, 2010 r. Znaki + i - oznaczają różnice istotne statystycznie na poziomie 9 dla wyników dla danej grupy w porównaniu do ogółu badanych 21

5.1.2 Ocena zmian w Polsce po wstąpieniu do Unii Europejskiej Spośród osób, które wskazały, że w Polsce po wstąpieniu do UE zaszły jakieś zmiany, 5 jest przekonanych o tym, że były to zmiany na lepsze (skumulowane odpowiedzi: zdecydowanie zmieniło się na lepsze, większość zmian jest na lepsze 4). 3 badanych jest zdania, że część zmian jest na lepsze, część na gorsze. respondentów stoi na stanowisku, że zmiany, o których mowa, są zmianami na gorsze (skumulowane odpowiedzi: zdecydowanie zmieniło się na gorsze i większość zmian jest na gorsze ). Analizując wyniki na przestrzeniu ostatnich czterech lat, można powiedzieć, że z roku na rok rośnie odsetek osób twierdzących, że większość zmian w Polsce po wstąpieniu do Unii Europejskiej jest na lepsze (wzrost o 12pp w porównaniu z 2006). Wykres 3. Jak Pan(i) ocenia te zmiany? zdecydowanie zmieniło się na lepsze większośd zmian jest na lepsze różnie, częśd zmian jest na lepsze, częśd na gorsze większośd zmian jest na gorsze zdecydowanie zmieniło się na gorsze trudno powiedzied 2010 D 4CD 3 (A) 2009 D 4CD 3A (B) 2008 D 3 4A (C ) 2006 3 4A AC (D) Badanie CAPI na reprezentatywnej próbie: 2010 r. - 1611 mieszkańców Polski, Millward Brown SMG/KRC; 2009 r. 1610 mieszkańców Polski, PBS DGA; 2008 r. 2019 mieszkańców Polski, PAG Uniconsult, Pentor; 2006 r. 1023 mieszkańców Polski, PBS DGA N=1419 (2010) ; N=1454 (2009), N=1748 (2008), N=866 (2006) (tylko badani, zdaniem których w Polsce po wstąpieniu do Unii Europejskiej, zaszły jakiekolwiek zmiany). A,B,C,D oznacza różnice istotne statystycznie pomiędzy pomiarami, litera przy wartości (gdzie: A-2010, B-2009, C-2008, D-2006) oznacza wartość istotnie wyższą 22

Szczegółowe wyniki i różnice istotne statystyczne: Szczegółowe opinie co do jakości zmian, które zaszły w Polsce po wejściu w struktury unijne były rozpatrywane w podziale na kategorie: zmian na lepsze (skumulowane odpowiedzi: zdecydowanie zmieniło się na lepsze oraz większość zmian jest na lepsze ), zmian na gorsze (skumulowane odpowiedzi zdecydowanie zmieniło się na gorsze oraz większość zmian jest na gorsze ), różnie, część zmian jest na lepsze, część na gorsze oraz nie wiem/trudno powiedzieć. O zmianach na lepsze istotnie częściej przekonane są osoby najmłodsze w wieku 15-24 lat (6), osoby z wykształceniem średnim (5) i wyższym (6), mieszkańcy województwa kujawsko-pomorskiego (6) oraz świętokrzyskiego (7). Istotnie gorzej zmiany w Polsce postrzegają osoby najstarsze w wieku 60-75 lat (1), osoby z wykształceniem podstawowym (1) i zasadniczym (), mieszkańcy województwa śląskiego (1). 23

Wykres 4. Jak Pan(i) ocenia te zmiany? zdecydowanie zmieniło się na lepsze różnie, częśd zmian jest na lepsze, cześd na gorsze zdecydowanie zmieniło się na gorsze większośd zmian jest na lepsze większośd zmian jest na gorsze nie wiem, trudno powiedzied wszyscy 4 3 mężczyzna kobieta 1 4 4 3 3 15-24 lat 25-34 lat 35-44 lat 45-59 lat 60-75 lat 1 1 1+ - - 40% 30% 3 3 3 5+ 4 4 4 3- - 1+ podstawowe zasadnicze średnie wyższe - 1 1 4 4 4 4 3 3 3 30% 1+ - dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmiosko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie 1 20% 1 1 1-1 1 5 5+ 4 4 4 4 4 4 4 4 4 40% 5 4 4 4 2 2 3 2 3 3 3 3 3 3 2 40% 2 3 4+ 3 1 - - - 1+ wieś miasta do 50 tys. miasta 50-199 tys. miasta powyżej 200 tys. 1 1 4 50%+ 4 4 3 3 3 3 Badanie CAPI na reprezentatywnej próbie 1611 mieszkańców Polski, Millward Brown SMG/KRC, 2010 r. N=1419 (tylko badani, zdaniem których w Polsce po wstąpieniu do Unii Europejskiej zaszły jakiekolwiek zmiany). Znaki + i - oznaczają różnice istotne statystycznie na poziomie 9 dla wyników dla danej grupy w porównaniu do ogółu badanych 24

5.1.3 Skala zmian w województwie oraz najbliższym otoczeniu związanych z wejściem Polski do Unii Europejskiej Ponad połowa badanych (5: skumulowane odpowiedzi zmieniło się bardzo dużo oraz dość dużo się zmieniło 4) jest zdania, że w związku z wejściem Polski w struktury unijne w ich województwie zaszły duże zmiany. Prawie jedna trzecia (3) respondentów stoi na stanowisku, że obserwowane w ich województwach zmiany są raczej niewielkie. Średnio co dziesiąta osoba () nie dostrzega żadnych zmian. badanych nie potrafiło odpowiedzieć na to pytanie. W porównaniu z poprzednim pomiarem realizowanym w 2009 roku wzrosła liczba osób twierdzących, że dość dużo się zmieniło oraz spadła liczba osób, twierdzących, że zaszły niewielkie zmiany. Wykres 5. Jak duże, Pana(i) zdaniem, zmiany związane z wejściem Polski do Unii Europejskiej zaszły w Pana(i) województwie lub najbliższym otoczeniu? zmieniło się bardzo dużo dośd dużo się zmieniło 1 - + 3-4+ zaszły niewielkie zmiany 2010 2009 nic się nie zmieniło nie wiem, trudno powiedzied 3-3+ Badanie CAPI na reprezentatywnej próbie: 2010 r. - 1611 mieszkańców Polski, Millward Brown SMG/KRC; 2009 r. 1610 mieszkańców Polski, PBS DGA Znaki + i - oznaczają różnice istotne statystycznie pomiędzy pomiarami Szczegółowe wyniki i różnice istotne statystyczne: Przekonanie o bardzo dużej skali zmian istotnie częściej prezentują osoby będące pomiędzy 35. a 44. rokiem życia (60%), z wykształceniem średnim (6), z wykształceniem wyższym (6), z województwa pomorskiego (6). Niewielkie zmiany lub ich brak istotnie częściej zauważają osoby najstarsze w wieku 60-75 lat (4), z wykształceniem podstawowym (50%), z wykształceniem zasadniczym (4), mieszkańców wsi (4), z województwa lubelskiego (5), łódzkiego (5) oraz śląskiego (4). 25

Wykres 6. Jak duże, Pana(i) zdaniem, zmiany związane z wejściem Polski do Unii Europejskiej zaszły w Pana(i) województwie lub najbliższym otoczeniu? zmieniło się bardzo dużo dośd dużo się zmieniło zaszły niewielkie zmiany nic się nie zmieniło nie wiem, trudno powiedzied wszyscy 4 3 mężczyzna kobieta 4 4 3 3 - + 15-24 lat 25-34 lat 35-44 lat 45-59 lat 60-75 lat 1+ 4 4 4 4 3-2 3 2 3 3 -- 1+ podstawowe zasadnicze średnie wyższe - - 1+ 1 3-4 4+ 5+ 3 3 1+ + 30% 2 -- - - dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmiosko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie 1 1-1 - - 1 1 1 3-4 3-4 3 4 4 5 4 4 6+ 4 4 3 4 3 3 1+ 2 4+ 2 1 3 1+ 3 3 3 3 - - 2 20%- - 3 1 3-3 3 1 3 1 wieś miasta do 50 tys. miasta 50-199 tys. miasta powyżej 200 tys. - 1 1+ 4 4 4 4 3+ 3 2 2-1+ -- Badanie CAPI na reprezentatywnej próbie 1611 mieszkańców Polski, Millward Brown SMG/KRC, 2010 r. Znaki + i - oznaczają różnice istotne statystycznie na poziomie 9 dla wyników dla danej grupy w porównaniu do ogółu badanych 26

5.1.4 Ocena zmian, które zaszły w województwach po wejściu Polski do Unii Europejskiej Ponad połowa badanych, którzy zauważyli w swoich województwach jakieś zmiany związane z wejściem Polski do UE, jest zdania, że są to zmiany na lepsze (6: skumulowane odpowiedzi: zdecydowanie zmieniło się na lepsze oraz większość zmian jest na lepsze 5). Przekonanie o tym, że część zmian w województwie jest na lepsze, a część na gorsze, wyraża niemal jedna trzecia badanych (3). Natomiast o tym, że zmiany, które w województwie obserwują, są zmianami na gorsze, jest przekonanych respondentów (skumulowane odpowiedzi: zdecydowanie zmieniło się na gorsze 0% oraz większość zmian jest na gorsze ). W porównaniu z 2009 r. wzrósł odsetek osób twierdzących, że większość zmian jest na lepsze (wzrost o 9pp) oraz spadł odsetek osób, które twierdzą, że jest różnie, część zmian jest na lepsze, część na gorsze (spadek o 7pp). Wykres 7. Jak Pan(i) ocenia te zmiany? zdecydowanie zmieniło się na lepsze większośd zmian jest na lepsze różnie, częśd zmian jest na lepsze, cześd na gorsze większośd zmian jest na gorsze 5+ 4-3- 3+ 2010 2009 zdecydowanie zmieniło się na gorsze nie wiem, trudno powiedzied 0% Badanie CAPI na reprezentatywnej próbie: 2010 r. - 1611 mieszkańców Polski, Millward Brown SMG/KRC; 2009 r. 1610 mieszkańców Polski, PBS DGA N=1372 (2010), N=1287 (2009) (tylko badani, którzy w swoim województwie zauważyli jakiekolwiek zmiany związane z wejściem Polski do Unii Europejskiej) Znaki + i - oznaczają różnice istotne statystycznie pomiędzy pomiarami 27

Szczegółowe wyniki i różnice istotne statystyczne: Szczegółowe opinie co do jakości zmian, które zaszły w województwach respondentów po wejściu Polski w struktury unijne, były rozpatrywane w podziale na kategorie: zdecydowanie zmieniło się na lepsze, większość zmian jest na lepsze, część zmian jest na lepsze, część na gorsze, większość zmian jest na gorsze, zdecydowanie zmieniło się na gorsze oraz nie wiem/trudno powiedzieć. Istotnie częściej pozytywny wpływ wejścia Polski do UE na województwa (skumulowane odpowiedzi: zdecydowanie zmieniło się na lepsze oraz większość zmian jest na lepsze ) w sensie wielu zachodzących zmian widzą osoby w wieku 25 34 (6), respondenci z wykształceniem wyższym (6), z wykształceniem średnim (6), mieszkańcy województwa kujawsko-pomorskiego (7), lubuskiego (7) oraz podlaskiego (7). Różnie (część zmian jest na lepsze, a część na gorsze) zmiany w swoim województwie postrzegają osoby w wieku 45-59 lat (3) oraz osoby z województwa lubelskiego (4). Negatywne zmiany zachodzące w województwach relatywnie częściej widzą kobiety (), osoby najstarsze 60-75 lat (1), osoby z wykształceniem podstawowym (1), mieszkańcy województwa śląskiego (1). Przekonanie o tym, że zmiany, które zaszły w swoim województwie zdecydowanie są na gorsze, istotnie częściej wyrażają osoby w wieku 60-75 lat (1) oraz osoby z wykształceniem podstawowym (). 28

Wykres 8. Jak Pan(i) ocenia te zmiany? zdecydowanie zmieniło się na lepsze różnie, częśd zmian jest na lepsze, cześd na gorsze zdecydowanie zmieniło się na gorsze większośd zmian jest na lepsze większośd zmian jest na gorsze nie wiem, trudno powiedzied wszyscy 5 3 mężczyzna kobieta 1+ - 50% 5 3 3 - + 15-24 lat 25-34 lat 35-44 lat 45-59 lat 60-75 lat 1 1+ - 5 5+ 4 5 3-3 30% 2 2 3+ - - 1+ podstawowe zasadnicze średnie wyższe - 1+ 1 4 50% 5 5 3 3 3 2 + + - - dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmiosko-mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie 1 1 1 1 20% - 20% 20% 5 6+ 3-60% 5 5 4 5 5 5 5 40%- 4 4 5 4 3 4+ 4 2 3 3 3 3 3 30% 2 3 2-1- 20%- 3 1 1+ - - - wieś miasta do 50 tys. miasta 50-199 tys. miasta powyżej 200 tys. - 1+ 5 5 5 4-3 3 3 3 Badanie CAPI na reprezentatywnej próbie 1611 mieszkańców Polski, Millward Brown SMG/KRC, 2010 r. N=1372 (tylko badani, którzy w swoim województwie zauważyli jakiekolwiek zmiany związane z wejściem Polski do Unii Europejskiej). Znaki + i - oznaczają różnice istotne statystycznie na poziomie 9 dla wyników dla danej grupy w porównaniu do ogółu badanych 29

5.1.5 Skala zmian, które zaszły w życiu codziennym badanych, związanych z wejściem Polski do Unii Europejskiej Mimo, że zdaniem zdecydowanej większości badanych w Polsce po wejściu do UE zaszły zmiany, to nie są one w tak gremialny sposób odczuwane przez nich w życiu osobistym. 3 badanych stwierdziło, że w ich codziennym życiu od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej nic się nie zmieniło (o mniej niż w 2009 roku). Wg 3 respondentów zaszły niewielkie zmiany, 2 wyraziło opinię, że zmieniło się dość dużo (o więcej niż w 2009). Zdaniem mieszkańców Polski zmieniło się bardzo dużo. W porównaniu deklaracji respondentów z poprzednim pomiarem (w 2009 r.) zmniejszyła się liczba osób które twierdzą, że nic się nie zmieniło (o 10pp) oraz zwiększyła się liczba osób, które twierdzą, że dość dużo się zmieniło w ich życiu codziennym po wejściu Polski do UE (wzrost o 7pp). W poprzednich latach 2009 w porównaniu do 2008: o 3pp wzrósł odsetek badanych twierdzących, że w ich życiu codziennym zaszły niewielkie zmiany i również o 3pp zmalał odsetek osób stojących na stanowisku, że zmieniło się bardzo dużo. Pozostałe odsetki odpowiedzi są niemalże na tym samym poziomie. Dużo większe różnice zachodzą w porównaniu z rokiem 2006, przy czym najistotniejsze jest, że zdecydowanie zmniejszył się odsetek osób deklarujących, że nic się w ich życiu codziennym w związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej nie zmieniło oraz zdecydowanie wzrósł odsetek badanych deklarujących dostrzeganie zmian. Wykres 9. A jak duże zmiany związane z wejściem Polski do Unii Europejskiej zaszły w Pana(i) codziennym życiu? zmieniło się bardzo dużo zaszły niewielkie zmiany nie wiem, trudno powiedzied dośd dużo się zmieniło nic się nie zmieniło 2010 C 2BCD 3CD 3 (A) 2009 1D 3 4A (B) 2008 1D 3 4A B (C ) 2006 1 6ABC (D) Badanie CAPI na reprezentatywnej próbie: 2010 r. - 1611 mieszkańców Polski, Millward Brown SMG/KRC; 2009 r. 1610 mieszkańców Polski, PBS DGA; 2008 r. 2019 mieszkańców Polski, PAG Uniconsult, Pentor; 2006 r. 1023 mieszkańców Polski, PBS DGA A,B,C,D oznacza różnice istotne statystycznie pomiędzy pomiarami, litera przy wartości (gdzie: A-2010, B-2009, C-2008, D-2006) oznacza wartość istotnie wyższą 30