ODWOŁANIE WARUNKOWE ZWOLNIENIA W POLSKIM PRAWIE KARNYM WYKONAWCZYM

ODWOŁANIE WARUNKOWE ZWOLNIENIA W POLSKIM PRAWIE KARNYM WYKONAWCZYM BLANKA JULITA STEFAŃSKA * 1. WPROWADZENIE Warunkowe zwolnienie skazanego na karę pozbawienia wolności z odbycia reszty kary następuje na okres próby. Jest nim czas pozostały do odbycia kary, który nie może być krótszy niż 2 lata i dłuższy niż 5 lat (art. 80 1 k.k.), a jeżeli skazanym jest multirecydywista (art. 64 2 k.k.), okres ten nie może być krótszy niż 3 lata (art. 80 2 k.k.), w razie zaś warunkowego zwolnienia z kary 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat (art.80 3 k.k.). Okres próby stanowi kontynuację resocjalizacyjnego oddziaływania na skazanego w warunkach kontrolowanej wolności 1, Jest okresem sprawdzenia czy skazany przestrzega porządku prawnego, w szczególności czy nie popełni ponownie przestępstwa. Zasadnie w literaturze uznaje się okres próby za podstawowy środek oddziaływania wychowawczego. 2 Wpływa na zachowanie się skazanego, wywierając na niego nacisk w kierunku wypełniania obowiązków i przeciwdziałając powrotowi do przestępstwa. 3 Jeżeli skazany nie wytrzyma okresu próby i swoim zachowaniem po opuszczeniu zakładu karnego wykaże, że nie zasługiwał na warunkowe zwolnienie, o czym może świadczyć rażące naruszanie porządku prawnego, w szczególności popełnienie przestępstwa, uchylanie się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych, następuje lub może mieć miejsce odwołanie warunkowego zwolnienia (art. 160 1 4 k.k.w.). Odwołanie warunkowego zwolnienia * dr, adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uczelni Łazarskiego w Warszawie 1 Kodeks karny, Act of 6 June 1997, Journal of Laws [Dz.U.] of 1997, No. 88, item 553, as amended. 2 A. Zoll (w:) Kodeks karny. Komentarz, red. W. Wróbel. A. Zoll, t. I, cz. 2,Warszawa 2016, s. 380. 3 J. Bafia, K. Buchała, Warunkowe zwolnienie. Wprowadzenie i komentarz do ustawy z dnia 29 maja 1957 r., Warszawa 1957, s. 69; J. Wąsik, O konieczności dalszego doskonalenia instytucji warunkowego zwolnienia, WPP 1982, nr 1, s.93.

ODWOŁANIE WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA W POLSKIM PRAWIE KARNYM WYKONAWCZYM 45 jest negatywnym wynikiem próby w sensie prawnym i jest korektą oceny sądu penitencjarnego co do przyjętej wcześniej pozytywnej indywidualnej prognozy kryminologicznej skazanego. 4 5 2. TRYB ODWOŁANIA W zależności od rodzaju zachowania skazanego w okresie próby odwołanie warunkowego zwolnienia jest obligatoryjne lub fakultatywne. To pierwsze może mieć charakter bezwzględny albo względny. Sąd penitencjarny jest obowiązany (obligatoryjność bezwzględna) odwołać warunkowe zwolnienie w razie poważnego naruszenia porządku prawnego, jakim jest: a) popełnienie przez skazanego przestępstwa umyślnego, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania (art. 160 1 k.k.w.); b) w stosunku do skazanego za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, rażące naruszenie porządku prawnego polegające na ponownym używaniu przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą (art. 160 2 k.k.w.). Odwołanie warunkowego zwolnienia jest - zgodnie z art. 160 4 k.k.w. - obowiązkowe w sytuacji gdy po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, skazany rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnia inne przestępstwo niż umyślne lub orzeczona została inna kara niż bezwzględna kara pozbawienia wolności albo uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy (obligatoryjność bezwzględna). W myśl art. 160 3 k.k.w. odwołanie warunkowego zwolnienia jest możliwe w wypadku rażącego naruszenia porządku prawnego, w szczególności popełnienia innego przestępstwa niż umyślnego lub orzeczenia innej kary niż bezwzględna kara pozbawienia wolności albo uchylania się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych (odwołanie fakultatywne). 3. PRZESŁANKI DO ODWOŁANIA OBLIGATORYJNEGO 4 M. Ryba, Warunkowe zwolnienie w polskim prawie karnym, Warszawa 1966, s. 131. 5 W. Rodakiewicz, Warunkowe zwolnienie młodocianych z reszty kary pozbawienia wolności, Kolonia Limited 2005, s. 226.

46 BLANKA JULITA STEFAŃSKA Przesłanki obligatoryjnego odwołania warunkowego zwolnienia w kodeksie karnym wykonawczym są odrębnie formułowane w stosunku do wszystkich skazanych oraz do skazanych za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą. 3.1. ODWOŁANIE ZWOLNIENIA WOBEC KAŻDEGO SKAZANEGO Wobec wszystkich skazanych odwołanie warunkowego zwolnienia jest uzależnione od: a) popełnienia przestępstwa umyślnego; b) skazania prawomocnego za nie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania (art. 160 1 k.k.w.). Przesłanki te mają w istotny sposób ograniczać zakres obligatoryjnego odwołania warunkowego zwolnienia. Jedynym ograniczeniem co do rodzaju przestępstwa jest wymóg by było to przestępstwo umyślne. Umyślnym przestępstwem jest też popełnione z winy kombinowanej (culpa dolo exorta). Zgodnie z rozumowaniem argumentum a contrario skutku tego nie wywołuje popełnienie przestępstwa nieumyślnego i skazanie za nie nawet na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Nie ma znaczenia czy popełnione przestępstwo jest zbrodnią, czy występkiem, jak też czy jest podobne do tego, za które warunkowo zwolniony został skazany i odbywał karę pozbawienia wolności, objętą warunkowym zwolnieniem. Przesłanka ta jest ujęta szerzej niż w wypadku zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej, gdyż wówczas wymaga się skazania za podobne przestępstwo umyślne (art. 75 1 k. k.). Zasadnie w doktrynie twierdzi się, że różnica ta nie znajduje żadnego racjonalnego uzasadnienia i proponuje się de lege ferenda ujednolicenie tych przesłanek, przez przyjęcie przesłanki przewidzianej dla zarządzenia wykonania kary. 6 Rodzaj orzeczonej kary za popełnione przestępstwo został zawężony do kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Jest to rozwiązanie słuszne, gdyż orzeczenie za przestępstwo umyślne popełnione w okresie próby kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania świadczy, że nie ma potrzeby izolowania skazanego od społeczeństwa w zakładzie karnym i nadal co do niego istnieje pozytywna prognoza kryminologiczna. Mając na uwadze, że warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności jest możliwe tylko w razie jej orzeczenia w wymiarze nieprzekraczającym roku (art.69 1 k.k.), w grę wchodzą przestępstwa poważniejsze. W doktrynie podkreśla się, że skazany, który po okazaniu mu zaufania w postaci zwolnienia go od odbycia kary pozbawienia wolności przed terminem zakreślonym w wyroku popełnił w okresie próby nowe przestępstwo, jest przestępcą niebezpiecznym, 6 J. Lachowski, Warunkowe zwolnienie z reszty kary pozbawienia wolności, Warszawa 2010, s 329.

ODWOŁANIE WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA W POLSKIM PRAWIE KARNYM WYKONAWCZYM 47 wymagającym podjęcia zdecydowanych środków, do których należy odwołanie warunkowego zwolnienia. 7 Skutku w postaci odwołania warunkowego zwolnienia nie powoduje skazanie za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności, ale z warunkowym zawieszeniem jej wykonania albo na grzywnę lub karę ograniczenia wolności. Oznacza to, że skazanie na jedną z tych kar nie świadczy, że warunkowo zwolniony zawiódł pokładane w nim nadzieje. Nie ma przy tym znaczenia, czy i w jakim rozmiarze kara ta została wykonana. Art. 160 1 k.k.w. nie uzależnia bowiem podjęcia decyzji o odwołaniu zwolnienia od wykonywania tej kary. W związku z tym nie ma wpływu na taką decyzję darowanie kary na mocy amnestii lub w drodze łaski. Słusznie zauważa się w doktrynie, że amnestia i indywidualny akt łaski nie są okolicznościami uchylającymi przestępność czynu. 8 Wprawdzie w art. 160 1 k.k.w. jest mowa o popełnieniu przestępstwa, co sugeruje, że nie jest wymagane prawomocne skazanie za nie, lecz supozycja taka stoi w sprzeczności z dalszą treścią tego przepisu, w którym jest wymagane prawomocne orzeczenie kary. Dopóki zatem za to nowe przestępstwo nie zapadnie prawomocny wyrok nie jest możliwe odwołanie z tego powodu warunkowego zwolnienia. Ustalenie popełnienia przez sprawcę przestępstwa umyślnego w prawomocnym orzeczeniu skazującym go na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, wiąże sąd rozstrzygający - na podstawie art. 160 1 k.k.w - o odwołaniu warunkowego przedterminowego zwolnienia tego sprawcy. 9 3.2. ODWOŁANIE WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA WOBEC SKAZANYCH ZA PRZESTĘPSTWA PRZEMOCY W RODZINIE Szerszy zakres mają przesłanki odwołania warunkowego zwolnienia w stosunku do skazanego za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą. Odwołanie warunkowego zwolnienia wobec takiego skazanego następuje w razie rażącego naruszenia porządku prawnego, polegającego na ponownym używaniu przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą (art. 160 2 k.k.w.). Słowo ponowne wskazuje, że chodzi o warunkowo zwolnionego od odbycia kary wymierzonej za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie z nim. Połączenie sposobu działania w postaci używania przemocy oraz groźby bezprawnej funktorem zadaniowym lub oznaczającym alternatywę nierozłączną dowodzi, że oba czyny nie muszą być popełnione w identyczny sposób. Przestępstwo, za które warunkowo zwolniony był skazany mogło być popełnione przy użyciu przemocy, a sprawca, 7 M. Ryba, Warunkowe zwolnienie.s. 132. 8 M. Ryba, Warunkowe zwolnienie.s. 133. 9 Uchwała SN z dnia 18 kwietnia 1979 r. VI KZP 5/79, OSNKW 1979, nr 6, poz. 64.

48 BLANKA JULITA STEFAŃSKA popełniając czyn w okresie próby mógł stosować tylko groźbę i vice versa. Oba jednak czyny muszą być popełnione wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, z tym że nie jest wymagana tożsamość tych osób. Nie jest konieczne ponowne skazanie za czyn polegający na używaniu przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie; oceny tej dokonuje samodzielnie sąd penitencjarny. 3.3. ODWOŁANIE WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA PO UDZIELENIU SKAZANEMU PISEMNEGO UPOMNIENIA Przesłanki odwołania warunkowego zwolnienia po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego są tożsame z tymi, które uzasadniają fakultatywne jego odwołanie. Jest to rażące naruszenie przez skazanego porządku prawnego, w szczególności popełnienie innego przestępstwa niż umyślne lub orzeczenie za nie innej kary niż bezwzględna kara pozbawienia wolności albo uchylanie się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych (art. 160 4 k.k.w.). Okolicznością powodującą zmianę trybu odwołania warunkowego zwolnienia z fakultatywnego na obligatoryjny jest pisemne udzielenie skazanemu upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego. Wyżej wymienione okoliczności dotyczące zachowania skazanego muszą mieć miejsce po udzieleniu upomnienia; nie ma znaczenia zachowanie przed dokonaniem tej czynności. Wcześniejsze zachowanie o czym niżej - może skutkować fakultatywnym odwołaniem warunkowego zwolnienia (art. 160 3 k.k.w.). Udzielenie upomnienia przez kuratora sądowego może mieć miejsce tylko wówczas, gdy warunkowo zwolniony był w okresie próby poddany pod jego dozór. Udzielenie bowiem skazanemu pisemnego upomnienia przysługuje kuratorowi sądowemu w stosunku do skazanego, nad którym powierzono mu dozór. Kontakt ze skazanym utrzymuje kurator sądowy, któremu powierzono dozór nad skazanym (art. 172 1 k.k.w.). Organizuje on i prowadzi działania mające na celu pomoc skazanemu w społecznej readaptacji i zapobieżenie jego powrotowi do przestępstwa, a także polegające na kontroli przestrzegania przez skazanego nałożonych obowiązków ustanowionych przez sąd lub związanych z dozorem (art. 173 1 k.k.w.). Upomnienie jest udzielone skazanemu w wypadku, gdy zachodzą okoliczności uzasadniające złożenie wniosku o odwołanie warunkowego zwolnienia, określone w art. 160 3 k.k.w., lecz kurator sądowy odstępuje od uczynienia tego ze względu na rodzaj i stopień naruszenia, uzasadniające przekonanie, że mimo odstąpienia od złożenia wniosku, cele środka związanego z poddaniem skazanego próbie zostaną osiągnięte (art. 173 3 k.k.w.). Złożenie wniosku mogłoby spowodować odwołanie warunkowego zwolnienia. Odstępując od złożenia wniosku, kurator sądowy jest obowiązany udzielić skazanemu pisemnego upomnienia, w którym wskazuje rodzaj naruszenia oraz informuje go o skutkach niezastosowania się do upomnienia,

ODWOŁANIE WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA W POLSKIM PRAWIE KARNYM WYKONAWCZYM 49 a mianowicie o tym, że dalsze postępowanie przez niego w taki sam sposób spowoduje odwołanie warunkowego zwolnienia. Odpis upomnienia niezwłocznie przekazuje sądowi (art. 173 4 k.k.w.). Pisemne upomnienie jest ostrzeżeniem dla skazanego, że jeżeli nie zmieni swojego postępowania, warunkowe zwolnienie zostanie odwołane. Jeżeli skazany, mimo udzielonego mu upomnienia, nie zmienia swojego postępowania i nadal rażąco narusza porządek prawny albo uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych, to sąd może nie odwołać warunkowego zwolnienia, o ile za taką decyzją przemawiają szczególne względy. Możliwe jest odstąpienie od odwołania zwolnienia w sytuacji, gdy powyższe zachowanie skazanego było spowodowane splotem różnych przyczyn, dających się w jakimś stopniu usprawiedliwić. 4. PRZESŁANKI ODWOŁANIA FAKULTATYWNEGO Odwołanie warunkowego zwolnienia zgodnie z art. 160 3 k.k.w. jest możliwe w wypadkach, gdy warunkowo zwolniony: - rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnia inne przestępstwo niż umyślne lub orzeczono za przestępstwo inną karę niż bezwzględna kara pozbawienia wolności; - uchyla się od dozoru; - uchyla się od wykonania nałożonych obowiązków; - uchyla się od orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych. Zakres tych naruszeń pozostaje w korelacji z elementami pomyślnej prognozy kryminologicznej, która przesądziła o warunkowym zwolnieniu. Warunkiem zwolnienia jest bowiem przekonanie sądu, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa (art. 77 1 k.k.). Uchylanie się od dozoru lub wykonania obowiązków musi być zawinione przez warunkowo zwolnionego. 10 Zasadnie przyjmuje się w doktrynie, że uchylanie się od dozoru, wykonywania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych przepadku lub środków kompensacyjnych ma miejsce wtedy, gdy zwolniony może poddać się dozorowi, wykonać nałożone obowiązki lub orzeczone środki, ale nie chce tego zrobić, czym ujawnia negatywny stosunek psychiczny do ciążących na 10 Postanowienie SN z dnia 28 lipca 1980 r., V KRN 146/80, OSNKW 1980, nr 10-11, poz. 82 z glosą M. Leonieniego, OSP 1981, nr 7-8, poz. 144; postanowienie SN z dnia 17 października 1995 r., III KRN 96/95, LEX nr 479155 z glosą aprobująca Z. Gostyńskiego, Prok. i Pr. 1996, nr 9, s. 85-89;

50 BLANKA JULITA STEFAŃSKA nim zobowiązań 11 co świadczy o złej woli z jego strony. 12 Nie stanowi uchylania się od nich niemożność ich wykonania spowodowana obiektywnymi okolicznościami. Rację ma Sąd Najwyższy, że: Samo niewykonanie określonego obowiązku nałożonego na skazanego ( ) nie jest równoznaczne z uchylaniem się od niego ( ). W pojęciu bowiem "uchyla się" mieści się negatywny stosunek psychiczny osoby zobowiązanej do nałożonego na nią obowiązku (zła wola), sprawiający, że mimo obiektywnej możliwości jego wykonania obowiązku tego nie wypełnia". 13 W literaturze błędnie została odczytana treść art. 160 3 k.k.w., że egzemplifikacją naruszenia porządku prawnego są także uchylanie się od dozoru, niewykonywanie nałożonych obowiązków oraz orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych. 14 W przepisie tym okoliczności te zostały z poprzedzającym ich wyliczeniem połączone z naruszeniem porządku prawnego spójnikiem międzyzdaniowym albo, a więc zdanie to jest alternatywą rozłączną, co oznacza, że połączone zwroty mają samodzielny byt. 4.1. RAŻĄCE NARUSZENIE PORZĄDKU PRAWNEGO Porządkiem prawnym jest system prawny obowiązujący w każdej dziedzinie życia społecznego. Chodzi o normy wszystkich gałęzi prawa. Nie jest trafne zawężenie zakresu tego pojęcia tylko do zbioru zasad i reguł, które zawarte są w normach prawa karnego. 15 Naruszenie porządku prawnego oznacza zachowanie niezgodne z obowiązującym prawem. Słusznie uznaje się w literaturze, że delikty prawa publicznego mogą być uznane za naruszenie porządku prawnego, o ile takie naruszenie zostanie stwierdzone prawomocnie w trybie przewidzianym prawem. 16 W art. 160 3 k.k.w. nie chodzi o jakiekolwiek naruszenie norm prawnych, ale tylko o takie, które ma przymiot naruszenia rażącego. Słowo rażąco oznacza w sposób rzucający się w oczy z powodu bezspornych wad. 17 Chodzi zatem o takie naruszenie obowiązujących norm prawnych, które wskazują na jawne 11 A. Zoll, w: Kodeks karny.s. 382; postanowienie SN z dnia 6 czerwca 1972 r., V KRN 122/72, OSNKW 1972, nr 11, poz. 177. 12 TPostanowienie SN z dnia 12 października 1988 r., V KRN 212/88, LEX nr 17938; postanowienie SN z dnia 7 października 2010 r., V KK 301/10, Prok. i Pr.- wkł. 2011, Nr 2, poz. 4. postanowienie SA w Krakowie z dnia 27 października 2005 r., II AKzw 641/05, KZS 2005, nr 11, poz. 34;K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2012, s. 654. 13 Postanowienie SN z dnia 23 lutego 1974 r. IV KRN 17/74, OSNKW 1974, nr 5, poz. 95 z uwagami S. Paweli, Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego wykonawczego za lata 1973-1975, Nowe Prawo 1976, nr 10, s. 1431 i nast; postanowienie SN z dnia 12 października 1988 r., V KRN 212/88, LEX nr 17938; uchwała SN z dnia 12 grudnia 1995 r., I KZP 35/95, OSNKW 1996, nr 1-2,,poz. 2 z glosą K. Postulskiego, Palestra 1996, nr 7-8, s.268 14 W. Rodakiewicz, Warunkowe zwolnienie s. 231. 15 K. Łucarz, Zakaz prowadzenia pojazdów jako środek polityki kryminalnej, Wrocław 2005, s. 218-219; K. Postulski, Kodeks karny wykonawczy.s. 655. 16 J. Skupiński, Rażące naruszenie porządku prawnego jako podstawa odwołania środka probacyjnego w: Teoretyczne i praktyczne problemy współczesnego prawa karnego. Księga jubileuszowa dedykowana Prof. T. Bojarskiemu, red. A. Michalska-Warias, I. Nowikowski, J. Piórkowska-Flieger, Lublin 2011,s. 317-318. 17 Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. H. Zgółkowa, t.35, Poznań 2002, s. 265

ODWOŁANIE WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA W POLSKIM PRAWIE KARNYM WYKONAWCZYM 51 ich nieposzanowanie. Słusznie w orzecznictwie podkreśla się, że: Naruszeniem porządku prawnego jest postąpienie skazanego wbrew nakazom lub zakazom prawa karnego, zwłaszcza popełnienie przestępstwa czy wykroczenia, a także postępowanie wbrew regułom, których przestrzeganie mieści się w granicach zadań i celów, jakie prawo karne wiąże z takimi instytucjami jak warunkowe zwolnienie, w szczególności przez uchylanie się od nałożonych obowiązków, dozoru lub orzeczonych środków karnych. Stwierdzenie rażącego charakteru naruszenia porządku prawnego wymaga ustalenia znacznego ładunku jego pejoratywności. Chodzi zatem o takie naruszenie porządku prawnego, które cechuje jaskrawość, uporczywość, oczywistość, duże nasilenie złej woli. 18 Takim naruszeniem może być popełnienie wykroczenia, ale poważniejszego. Słusznie zauważa się w judykaturze, że: Popełnienie wykroczenia, choć jest naruszeniem porządku prawnego, nie zawsze jest rażące. Zbyt daleko idącym jest wymaganie, by były to wykroczenia popełniane uporczywie, nacechowane złą wolą. 19 Jaskrawym naruszeniem porządku prawnego jest popełnienie przestępstwa. Jego popełnienie jest wprost wymienione w tym przepisie i jest podane jako przykład naruszenia porządku prawnego, o czym świadczy poprzedzające go słowo w szczególności. Niewątpliwie naruszeniem porządku prawnego jest popełnienie jakiegokolwiek przestępstwa, mimo że w art. 160 3 k.k.w. wskazano, iż chodzi o inne przestępstwo niż określone 1. Ten zabieg legislacyjny jest uzasadniony tym, że chodziło o wyłączenie z zakresu tego przepisu popełnienia przestępstwa, które powoduje obligatoryjne odwołanie warunkowego zwolnienia. Do odwołania warunkowego zwolnienia z powodu popełnienia przestępstwa może dojść wówczas, gdy warunkowo zwolniony popełnił przestępstwo: - umyślne i orzeczono za nie karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, grzywnę lub karę ograniczenia wolności; - nieumyślne, niezależnie od orzeczonej kary, którą może być nawet kara pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Popełnienie przestępstwa jest ex lege traktowane jako rażące naruszenie porządku prawnego. 20 Trudny do zaakceptowania jest pogląd, że nie każde popełnienie przestępstwa ma charakter rażącego naruszenia porządku prawnego uzasadniany tym, że sąd penitencjarny nie może być pozbawiony możliwości dokonywania oceny stopnia naruszenia porządku prawnego. 21 Na przeszkodzie jego przyjęciu stoi wykładnia językowa art. 160 3 k.k.w., z której wyraźnie wynika, że popełnienie przestępstwa jest jednym z przykładów rażącego naruszenia porządku prawnego. Popełnienie przestępstwa musi być stwierdzone prawomocnym wyrokiem skazującym lub prawomocnym wyrokiem warunkowo umarzającym postępowanie 18 Postanowienie SA w Krakowie z dnia 26 sierpnia 2014 r., II AKzw 835/14, KZS 2014, nr 10, poz. 43; postanowienie SA w Krakowie z dnia 21 października 2015 r., II AKzw 965/15, Prok. i Pr. wkł. 2016, nr 6, poz. 23. 19 J. Lachowski, Warunkowe zwolnienie s. 339. 20 S. Lelental, Kodeks karny wykonawczy, Warszawa 2001, s. 432 21 J. Lachowski, Warunkowe zwolnienie s. 333

52 BLANKA JULITA STEFAŃSKA karne. 22 Wyrokiem skazującym jest także wyrok, w którym sąd odstąpił od wymierzenia kary. 23 W związku z tym nie sposób podzielić poglądu, że nie stanowi podstawy fakultatywnego odwołania warunkowego zwolnienia wydanie wobec warunkowo zwolnionego wyroku, w którym sąd odstąpił od wymierzenia kary lub zastosował nadzwyczajne złagodzenie kary. 24 Wydawać by się mogło, że w tym wypadku nie jest konieczne stwierdzenie popełnienia przestępstwa prawomocnym wyrokiem, skoro w art. 160 3 k.k.w. nie ma takiego dookreślenia, a występuje ono w 1 tego przepisu. Może to dowodzić, że ustawodawca zrezygnował z tego warunku. Nie można jednak pomijać faktu, że oparcie orzeczenia o odwołaniu warunkowego zwolnienia na nieprawomocnym wyroku pozostawałoby w sprzeczności z konstytucyjną zasadą domniemania niewinności (art.42 ust. 3 Konstytucji RP). W związku z tym za nietrafny należy uznać pogląd, że Orzekając co do odwołania przedterminowego zwolnienia z reszty kary, sąd ma prawo - zgodnie z zasadą samodzielności jurysdykcyjnej (art. 8 1 k.p.k.) - rozstrzygnąć, czy skazany popełnił czyny zarzucone mu w innym postępowaniu, dotąd niezakończonym, a nie musi ze swym rozstrzygnięciem oczekiwać na prawomocność wyroku co do tego oskarżenia. Rozstrzygnięcie to jest dokonywane jedynie na użytek postępowania po odwołaniu warunkowego zwolnienia, a nie ma znaczenia dla wyroku w nowym postępowaniu, więc i dla ewentualnej kary za czyn nowo zarzucony. Warunkowane jest jedynie przytoczeniem racjonalnej argumentacji, w tym dowodów, na których się oparto, odmawiając racji skazanemu, który nie przyznał się do popełnienia czynu ostatnio mu zarzuconego. 25 Nietrafny jest też pogląd, że podstawą faktyczną odwołania warunkowego zwolnienia nie może być stwierdzenie popełnienia przestępstwa w wyroku skazującym warunkowo zwolnionego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub warunkowo umarzającym postępowanie, gdyż w obu wypadkach sąd uznał, iż w stosunku do skazanego zachodzi pozytywna prognoza kryminologiczna. 26 Wprawdzie odwołanie warunkowego zwolnienia z powodu popełnienia przestępstwa opiera się na założeniu, że skazany nie rokuje przestrzegania prawa i w związku z tym powstałaby sprzeczność ocen sądów, lecz takiej sprzeczności może zapobiec fakultatywność odwołania, a nie można przecież wykluczyć, iż nieprawidłowy jest wyrok za przestępstwo popełnione w okresie próby i wyłączenie możliwości odwołania warunkowego zwolnienia premiowałoby skazanego, wobec którego niesłusznie orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub warunkowo umorzono postępowanie. Ponadto byłoby to rażąco niesprawiedliwe, skoro mogłoby nastąpić 22 A. Zoll, w: Kodeks karny.s. 382 23 E. Skrętowicz, Wyrok sądu karnego pierwszej instancji, Lublin 1989, s.74-75. 24 M. Kalitowski, w: O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S. M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A.Wąsek, Kodeks karny, Komentarz, t. I, Gdańsk 2005, s. 675. 25 Postanowienie SA w Krakowie z dnia 24 września 2004 r., II AKz 572/04, KZS 2004, nr 9,,poz. 44; postanowienie SA w Krakowie z dnia 25 czerwca 2004 r., II AKzw 389/04, KZS 2004, nr 6, poz. 21. 26 J. Lachowski, Warunkowe zwolnienie s. 333; postanowienie SA w Krakowie z dnia 13 października 2004 r., II AKzw 589/04, KZS 2004, nr 10, poz. 15; postanowienie SA w Krakowie z dnia 28 lutego 2002 r., II AKz 61/02, KZS 2002, nr 2, poz. 30.

ODWOŁANIE WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA W POLSKIM PRAWIE KARNYM WYKONAWCZYM 53 odwołanie warunkowego zwolnienia w razie skazania na łagodniejszą karę, np. grzywnę lub karę ograniczenia wolności, a także naruszenia przepisów innych gałęzi prawa. Skazany na surowszą karę, jaką niewątpliwie jest kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania byłby w lepszej sytuacji od tego, któremu została wymierzona grzywna lub kara ograniczenia wolności. W wypadku gdy nie zapadł jeszcze prawomocny wyrok, nie ma przeszkód by fakt jego popełnienia był oceniony przez sąd penitencjarny jako rażące naruszenie porządku prawnego. 27 W orzecznictwie podkreśla się, że Dla oceny przestrzegania przez skazanego warunków probacji nie ma znaczenia, że prowadzi się przeciw niemu inne postępowanie karne. Dopóki w tym postępowaniu nie zapadnie prawomocny wyrok, nie można wyciągnąć wniosków dla skazanego niekorzystnych stąd tylko, że postępowanie jest prowadzone, bo takowe naruszałyby domniemanie niewinności, wyrażone również w art. 42 ust. 3 Konstytucji RP. Nie stoi to jednak na przeszkodzie samodzielnemu dokonaniu ustaleń przez sąd orzekający co do probacji, także na podstawie owego nowego postępowania. Także ten sąd rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne, które mają dlań znaczenie (art. 8 1 k.p.k. w związku z art. 1 2 k.k.w.), a nie musi oczekiwać ze swymi ustaleniami na wyrok. 28 Nie kwestionując takiej możliwości konieczne jest podkreślenie, że może to mieć miejsce tylko wówczas, gdy popełnienie przestępstwa jest oczywiste, np. w wypadku zatrzymania warunkowo zwolnionego na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. 4.2. UCHYLANIE SIĘ OD DOZORU Oddanie pod dozór jest fakultatywne, a jedynie - zgodnie z art.159 1 in fine k.k.w. - obligatoryjne: - wobec skazanego za popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych przestępstwo: zgwałcenia (art. 197 k.k.), seksualnego wykorzystania niepoczytalności lub bezradności (art. 198 k.k.), seksualnego wykorzystania zależności (art. 198 k.k.), seksualnego wykorzystania małoletniego (art. 200 k.k.), wykorzystania systemu teleinformatycznego lub sieci telekomunikacyjnej w celu popełnienia niektórych przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (art. 200a k.k.), propagowania zachowań o charakterze pedofilskim (art. 200b k.k.), kazirodztwa (art. 201 k.k.), publicznego prezentowania treści pornograficznych (art. 202 k.k.) lub zmuszania do prostytucji (art.203 k.k.), - wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego; - wobec skazanego za przestępstwo popełnione w warunkach recydywy specjalnej (art. 64 k. k.); - wobec skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Uchylanie się od dozoru może stanowić przyczynę odwołania warunkowego zwolnienia tylko wówczas, gdy skazany został oddany pod dozór. Uchylanie się od 24. 27 W. Rodakiewicz, Warunkowe zwolnienie.s. 233. 28 Postanowienie SA w Krakowie z dnia 8 lipca 1999 r., II AKz 300/99, OSA 2000, nr 3, poz.

54 BLANKA JULITA STEFAŃSKA dozoru polega na niewykonywaniu obowiązków, które wynikają dla skazanego z dozoru. Skazany taki jest bowiem obowiązany przestrzegać obowiązków związanych z dozorem (art. 169 1 k.k.w.). Mając na uwadze te obowiązki za uchylanie się skazanego od dozoru można uznać: - niezgłoszenie się bezzwłocznie, a najpóźniej w ciągu 7 dni od powzięcia wiadomości o oddaniu go pod dozór, do kuratora sądowego tego sądu rejonowego, w okręgu którego dozór ma być wykonywany (art. 169 2 k.k.w.); - niestawienie się na wezwanie sądu lub kuratora sądowego w celu udzielenia wyjaśnień co do przebiegu dozoru i wykonywania nałożonych na niego obowiązków (art. 169 3 k.k.w.); - nieudzielanie wyjaśnień co do przebiegu dozoru i wykonywania nałożonych na niego obowiązków (art. 169 3 k.k.w.); - zmianę bez zgody sądu miejsca stałego pobytu (art. 169 3 k.k.w.); - uniemożliwienie kuratorowi wejścia do mieszkania (art. 169 3 k.k.w.); - nieinformowanie kuratora sądowego o zmianie miejsca zatrudnienia (art. 169 3 k.k.w.). Zasadnie przyjmuje się w orzecznictwie, iż: Uchylanie się od dozoru następuje przez zachowanie wyrażające negatywny stosunek psychiczny skazanego do nałożonych obowiązków, świadczącym o jego złej woli i sprawiającym, że mimo obiektywnej możliwości wypełnienia obowiązku lub poddania się dozorowi, skazany nie czyni tego z powodów przez siebie zawinionych. Przejawem uchylania się od dozoru jest niekontaktowanie się skazanego ze sprawującym dozór kuratorem. Uniemożliwia to sprawowanie dozoru, zatem i kontrole zachowania skazanego, w tym nałożonych na niego obowiązków. 29 4.3. UCHYLANIE SIĘ OD WYKONANIA NAŁOŻONYCH OBOWIĄZKÓW Sąd penitencjarny, zwalniając warunkowo skazanego - zgodnie z art. 159 1 k.k.w, w zw. z art. 72 1 k.k. może nałożyć na niego obowiązki: 1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby; 2) przeproszenia pokrzywdzonego; 3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby; 4) wykonywania pracy zarobkowej, nauki lub przygotowania się do zawodu; 5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających; 6) poddania się terapii uzależnień; 7) poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji; 8) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych; 9) powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach; 10) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób; 11) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym; 12) innego stosownego postępowania w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa. 29 Postanowienie SA w Krakowie z dnia 15 stycznia 2009 r., II AKzw 1130/08, Prok. i Pr.- wkł. 2009, nr 7-8, poz. 35.

ODWOŁANIE WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA W POLSKIM PRAWIE KARNYM WYKONAWCZYM 55 Może też zobowiązać skazanego do naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części, jeżeli szkoda wyrządzona przestępstwem, za które skazany odbywa karę, nie została naprawiona. Niewykonanie któregokolwiek z tych obowiązków może być przyczyną odwołania warunkowego zwolnienia. 4.4. UCHYLANIE SIĘ OD ORZECZONYCH ŚRODKÓW KARNYCH, PRZEPADKU LUB ŚRODKÓW KOMPENSACYJNYCH W doktrynie zarysował się spór co do tego, czy chodzi o uchylanie się od wykonania środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych, uzasadniających odwołanie warunkowego zwolnienia tylko tych, które zostały orzeczone w wyroku skazującym na karę pozbawienia wolności, z której nastąpiło warunkowe zwolnienie, czy też wymierzonych w innym wyroku. Twierdzi się, że o odwołaniu warunkowego zwolnienia decyduje tylko uchylanie się od wykonania wyżej wymienionych środków orzeczonych w tym samym wyroku, w którym wymierzono karę pozbawienia wolności objętą warunkowym zwolnieniem. 30 Wyraża się odmienne zdanie, że chodzi o wszystkie środki orzeczone wobec warunkowo zwolnionego przed warunkowym zwolnieniem w jakichkolwiek innych sprawach. 31 Dowodzi się, że uchylanie się od wykonania tych środków może świadczyć o niewłaściwym wykorzystaniu okresu próby, lekceważeniu prawa i wyroków sądowych, co może być zakwalifikowane jako rażące naruszenie porządku prawnego w czasie warunkowego zwolnienia. 32 Ten drugi pogląd jest nietrafny, a opiera się jak wykazano wyżej na błędnym przekonaniu, że uchylanie się od orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych jest wyrazem rażącego naruszenia porządku prawnego. 5. SKUTKI ODWOŁANIA WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA Bezpośrednim skutkiem prawnym odwołania warunkowego zwolnienia jest powrót skazanego do zakładu karnego w celu odbycia reszty kary, która pozostała mu do odbycia w momencie warunkowego zwolnienia. Okresu spędzonego na wolności po uprawomocnieniu się orzeczenia o warunkowym przedterminowym zwolnieniu nie zalicza się na poczet kary (art. 160 8 k.k.w.). Dalszym skutkiem jest wydłużenie quantum odbycia kary wymaganego do ponownego warunkowego zwolnienia. W myśl art. 81 k.k. w razie odwołania 30 J. Śpiewak Warunkowe zwolnienie w kodeksie karnym i kodeksie karnym wykonawczym, Przegląd Więziennictwa Polskiego 1998, nr 20-21,s. 19-20. 31 T. Szymanowski, w: T. Szymanowski, Z. Świda, Kodeks karny wykonawczy, Komentarz. Ustawy dodatkowe. Akty wykonawcze, Warszawa 1998, s., 365; J. Lachowski, Warunkowe zwolnienie.s. 339. 32 W. Rodakiewicz, Warunkowe zwolnienie.s. 235.

56 BLANKA JULITA STEFAŃSKA warunkowego zwolnienia ponowne warunkowe zwolnienie nie może nastąpić przed odbyciem, po ponownym osadzeniu, przynajmniej roku kary pozbawienia wolności, a w wypadku kary 25 lat pozbawienia wolności lub kary dożywotniego pozbawienia wolności - przed odbyciem przynajmniej 5 lat kary. To nowe quantum odbycia kary obejmuje okres po ponownym osadzeniu w zakładzie karnym. Słusznie wskazuje się w judykaturze, że Przepis art. 81 k.k. wyraźnie wskazuje na konieczność spełnienia pierwszego z wymogów w nim wymienionych, to jest odbycie dalszego - co najmniej jednego roku - z orzeczonej uprzednio kary pozbawienia wolności, co oznacza, iż w pozostałym zakresie, do ponownego warunkowego zwolnienia mają zastosowanie limity odbycia części kary, wymienione w art. 78 1 i 2 k.k., liczone od pełnego jej wymiaru. 33 Terminy te rozpoczynają swój bieg od umieszczenia skazanego w zakładzie karnym dla odbycia jakiejkolwiek kary pozbawienia wolności, a nie od rozpoczęcia odbywania tej kary, z której uprzednio skazanego warunkowo zwolniono, a następnie zwolnienie to odwołano. 34 Istotny jest dzień, w którym skazany ponownie został pozbawiony wolności z powodu odwołania warunkowego zwolnienia, a nie dzień wydania postanowienia w tym względzie lub dzień uprawomocnienia się. 35 W art. 81 k.k. jest mowa o ponownym osadzeniu i konieczności odbycia quantum kary. 36 W wypadku zwolnienia z sumy kar (art. 79 1 k.k.), co może mieć miejsce w wypadku odwołania warunkowego zwolnienia z powodu popełnienia przestępstwa w okresie próby, terminy te liczy się od umieszczenia skazanego w zakładzie karnym dla odbycia którejkolwiek z kar, a nie od rozpoczęcia odbywania kary, z której poprzednio skazanego zwolniono, a następnie zwolnienie to odwołano. 37 6. WNIOSKI 1) Warunkowe zwolnienie z odbycia kary pozbawienia wolności następuje na okres próby, w trakcie której sprawdzane jest zachowanie skazanego pod kątem jego przystosowania do życia w społeczeństwie. Naruszenie przez niego szeroko pojętego porządku prawnego skutkuje w zależności od wagi jego naruszenia obligatoryjnym lub fakultatywnym odwołaniem warunkowego zwolnienia. 2) Sąd penitencjarny jest obowiązany odwołać warunkowe zwolnienie w wypadku: 33 Postanowienie SA w Katowicach z dnia 17 lutego 1999 r., II AKz 79/99, Prok. i Pr.-wkł. 1999, nr 9, poz. 22. 34 Postanowienie SA w Lublinie z dnia 2 marca 2011 r., II AKzw 179/11, LEX nr 852293. 35 V. Konarska Wrzosek, Kodeks karny s. 457; 36 L. K. Paprzycki, A. Sakowicz, w: Kodeks karany. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016, s. 626. 37 TPostanowienie SA w Lublinie z dnia 17 listopada 2010 r., II AKzw 977/10, LEX nr 785269; postanowienie SA w Krakowie z dnia 18 listopada 2003 r., II AKz 548/03, KZS 2003, nr 11, poz. 28; J. Lachowski, w: Kodeks karny. Część ogólnared. M. Królikowski, R. Zawłocki,, t. 2, Warszawa 2015, s. 452, i J. Skupiński w: Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2015, s. 527; V. Konarska Wrzosek, Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska Wrzosek, Warszawa 2016,s. 457; A. Zoll, w: Kodeks karny.s. 383.

ODWOŁANIE WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA W POLSKIM PRAWIE KARNYM WYKONAWCZYM 57 a) popełnienia przez skazanego przestępstwa umyślnego, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania (art. 160 1 k.k.w.); chodzi także o przestępstwo popełnione z winy kombinowanej (culpa dolo exorta). Sąd orzekający o warunkowym zwolnieniu jest związany wyrokiem skazującym; b) gdy skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej, wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, rażąco narusza porządek prawny polegający na ponownym używaniu przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą (art. 160 2 k.k.w.); odwołanie to jest związane z tzw. przemocą w rodzinie. Nie jest konieczne ponowne skazanie za czyn polegający na używaniu przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie; oceny tej dokonuje samodzielnie sąd penitencjarny; c) gdy po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnia inne przestępstwo niż umyślne lub orzeczona została inna kara niż bezwzględna kara pozbawienia wolności albo skazany uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy (art. 160 4 k.k.w.). Odwołanie następuje z powodu tych samych okoliczności, które uzasadniają fakultatywne odwołanie warunkowego zwolnienia. Okolicznością powodującą zmianę trybu odwołania warunkowego zwolnienia z fakultatywnego na obligatoryjny jest pisemne udzielenie skazanemu upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego. Pisemne upomnienie jest ostrzeżeniem dla skazanego, że jeżeli nie zmieni swojego postępowania, warunkowe zwolnienie zostanie odwołane. 3) Odwołanie warunkowego zwolnienia jest fakultatywne w wypadku rażącego naruszenia porządku prawnego, w szczególności popełnienia innego przestępstwa niż umyślnego lub orzeczenia innej kary niż bezwzględna kara pozbawienia wolności albo uchylania się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych (art. 160 3 k.k.w.). Uchylanie się od dozoru, wykonywania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków ma miejsce wówczas, gdy zwolniony może poddać się dozorowi, wykonać nałożone obowiązki lub orzeczone środki, ale nie chce tego zrobić, czym ujawnia negatywny stosunek psychiczny do ciążących na nim zobowiązań, co świadczy o złej woli z jego strony. Nie stanowi uchylania się od nich niemożność ich wykonania spowodowana obiektywnymi okolicznościami. BIBLIOGRAPHY Bafia J., Buchała K., Warunkowe zwolnienie. Wprowadzenie i komentarz do ustawy z dnia 29 maja 1957 r., Warszawa 1957 Gostyński Z., Glosa do postanowienia SN z dnia 17 października 1995 r., III KRN 96/95, Prok. i Pr. 1996, nr 9 Kalitowski M., w: O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S. M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, Kodeks karny, Komentarz, t. I, Gdańsk 2005

58 BLANKA JULITA STEFAŃSKA Konarska Wrzosek V., Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska Wrzosek, Warszawa 2016 Lachowski J., Warunkowe zwolnienie z reszty kary pozbawienia wolności, Warszawa 2010 Lachowski J. (w:) Kodeks karny. Część ogólna, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, t. 2, Warszawa 2015 Lelental S., Kodeks karny wykonawczy, Warszawa 2001 Leonieni M., Glosa do postanowienia SN z dnia 28 lipca 1980 r., OSP 1981, nr 7-8, poz. 144 Łucarz K., Zakaz prowadzenia pojazdów jako środek polityki kryminalnej, Wrocław 2005 Paprzycki L. K., Sakowicz A. (w:) Kodeks karany. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2016 Pawela S., Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego wykonawczego za lata 1973-1975, NP1976, nr 10 Postulski K., Glosa do uchwały SN z dnia 12 grudnia 1995 r., I KZP 35/95, Pal. 1996, nr 7-8 Postulski K., Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 2012 Rodakiewicz W., Warunkowe zwolnienie młodocianych z reszty kary pozbawienia wolności, Kolonia Limited 2005 Ryba M., Warunkowe zwolnienie w polskim prawie karnym, Warszawa 1966 Skrętowicz E., Wyrok sądu karnego pierwszej instancji, Lublin 1989 Skupiński J. (w:) Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2015 Skupiński J., Rażące naruszenie porządku prawnego jako podstawa odwołania środka probacyjnego (w:) Teoretyczne i praktyczne problemy współczesnego prawa karnego. Księga jubileuszowa dedykowana Prof. T. Bojarskiemu, red. A. Michalska-Warias, I. Nowikowski, J. Piórkowska-Flieger, Lublin 2011 Śpiewak J., Warunkowe zwolnienie w kodeksie karnym i kodeksie karnym wykonawczym, Przegląd Więziennictwa Polskiego 1998, nr 20-21 Szymanowski T., Świda Z., Kodeks karny wykonawczy, Komentarz. Ustawy dodatkowe. Akty wykonawcze, Warszawa 1998 Zoll A. (w:) Kodeks karny. Komentarz, red. W. Wróbel. A. Zoll, t. I, cz. 2,Warszawa 2016 Legal regulations Kodeks karny [Criminal Code], Act of 6 June 1997, Journal of Laws [Dz.U.] No. 88, item 553, as amended. Kodeks karny wykonawczy [Executive Penal Code], Act of 6 June 1997, Journal of Laws [Dz.U.] No. 90, item 557, as amended. Court rulings The Supreme Court resolution of 12 December 1995, I KZP 35/95, OSNKW 1996, No. 1 2, item 2 with a gloss by K. Postulski, Palestra No. 7 8, 1996, p. 268. The Supreme Court ruling of 23 February 1974, IV KRN 17/74, OSNKW 1974, No. 5, item 95. The Supreme Court ruling of 18 April 1979, VI KZP 5/79, OSNKW 1979, No. 6, item 64. The Supreme Court ruling of 28 July 1980, V KRN 146/80, OSNKW 1980, No. 10 11, item 82. The Supreme Court ruling of 12 October 1988, V KRN 212/88, LEX No. 17938. The Supreme Court ruling of 17 October 1995, III KRN 96/95, LEX No. 479155. The Supreme Court ruling of 7 October 2010, V KK 301/10, Prokuratura i Prawo annex 2011, No. 2, item 4. The Appellate Court in Katowice ruling of 17 February 1999, II AKz 79/99, Prokuratura i Prawo annex 1999, No. 9, item 22. The Appellate Court in Kraków ruling of 8 July 1999, II AKz 300/99, OSA 2000, No. 3, item 24.

ODWOŁANIE WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA W POLSKIM PRAWIE KARNYM WYKONAWCZYM 59 The Appellate Court in Kraków ruling of 28 February 2002, II AKz 61/02, KZS 2002, No. 2, item 30. The Appellate Court in Kraków ruling of 18 November 2003, II AKz 548/03, KZS 2003, No. 11, item 28. The Appellate Court in Kraków ruling of 25 June 2004, II AKzw 389/04, KZS 2004, No. 6, item 21. The Appellate Court in Kraków ruling of 24 September 2004, II AKz 572/04, KZS 2004, No. 9, item 44. The Appellate Court in Kraków ruling of 13 October 2004, II AKzw 589/04, KZS 2004, No. 10, item 15. The Appellate Court in Kraków ruling of 27 October 2005, II AKzw 641/05, KZS 2005, No. 11, item 34. The Appellate Court in Kraków ruling of 15 January 2009, II AKzw 1130/08, Prokuratura i Prawo annex 2009, No. 7 8, item 35. The Appellate Court in Kraków ruling of 17 November 2010, II AKzw 977/10, LEX No. 785269. The Appellate Court in Lublin ruling of 2 March 2011, II AKzw 179/11, LEX No. 852293. The Appellate Court in Kraków ruling of 26 August 2014, II AKzw 835/14, KZS 2014, No. 10, item 43. The Appellate Court in Kraków ruling of 29 May 2015, II AKzw 408/15, Prokuratura i Prawo annex 2016, No. 2, item 17. The Appellate Court in Kraków ruling of 21 October 2015, II AKzw 965/15, Prokuratura i Prawo annex 2016, No. 6, item 23. REVOCATION OF CONDITIONAL RELEASE IN THE POLISH EXECUTIVE PENAL CODE Summary The article discusses the revocation of conditional release from the imprisonment penalty. The release is for a probation period during which a convict s behaviour is monitored in order to check if he has re-adjusted to life in the society. His violation of the legal order in its broad meaning, depending on the significance of this violation, results in the obligatory or optional revocation of the conditional release. The article presents thoroughly the circumstances that result or may result in the revocation of the conditional release. Key words: probation period, legal order, imprisonment, conviction, conditional release, sentence

60 BLANKA JULITA STEFAŃSKA ODWOŁANIE WARUNKOWEGO ZWOLNIENIA W POLSKIM PRAWIE KARNYM WYKONAWCZYM Streszczenie Przedmiotem artykułu jest odwołanie warunkowego zwolnienia od odbycia kary pozbawienia wolności. Zwolnienie następuje na okres próby, w trakcie której sprawdzane jest zachowanie skazanego pod kątem jego przystosowania do życia w społeczeństwie. Naruszenie przez niego szeroko pojętego porządku prawnego skutkuje w zależności od wagi jego naruszenia obligatoryjnym lub fakultatywnym odwołaniem warunkowego zwolnienia. Szczegółowo omówione są przyczyny powodujące lub pozwalające na odwołanie warunkowego zwolnienia. Słowa kluczowe: okres próby, porządek prawy, pozbawienie wolności, skazanie, warunkowe zwolnienie, wyrok