Wyzwalacze: podobnie jak procedury i funkcje, są nazwanymi blokami PL/SQL zawierającymi sekcje deklaracji, wykonania i obsługi wyjątków; nie akceptują argumentów; muszą być składowane jako samodzielne obiekty w bazie danych i nie mogą występować lokalnie w bloku lub w pakiecie; są wykonywane niejawnie (lub inaczej uruchamiany (ang. firing)), o ile wystąpi zdarzenie wyzwalające, którym może być, np. operacja DML (INSERT, UPDATE lub DELETE) wykonywana dla tabeli lub odpowiedniego rodzaju perspektyw; uruchomienie lub zamknięcie bazy danych oraz pewne rodzaje operacji DDL. Wyzwalacze stosuje się między innymi: Utrzymanie złożonych więzów integralności, niemożliwych do uzyskania przez więzy deklaracji uaktywniane podczas tworzenia tabeli. Kontrola danych w tabeli przez rejestrowanie dokonywanych zmian oraz autorów tych zmian. Automatyczne przekazywanie do innych programów informacji, że jest wymagane podjęcie określonych działań w razie dokonania zmian w tabeli. TWORZENIE WYZWALACZY CREATE [OR REPLACE] TRIGGER nazwa_wyzwalacza {BEFORE AFTER INSTEAD OF } zdarzenie_wyzwalające [klauzula_z_odwolaniem] [WHEN warunek_wyzwalacza] [FOR EACH ROW] tresc_wyzwalacza; gdzie: zdarzenie_wyzwalające zdarzenie uruchamiające wyzwalacz (może również zawierać odwołanie do tabeli lub perspektywy); kaluzula_z_odwolaniem jest wykorzystywany w celu odwołania do danych w 1
modyfikowanym wierszu pod inną nazwą. warunek_wyzwalacza treść wyzwalacza jest wykonywana tylko przy warunku o wartości TRUE; Rodzaje wyzwalaczy: Wyzwalacze DML są uruchamiane przez instrukcje DML, a ich typ jest określany przez typ instrukcji. Można definiować je dla operacji INSERT, UPDATE lub DELETE i uruchamiać przed operacją lub po niej, a także w związku z operacjami dotyczącymi wiersza lub instrukcji. Istnieje 12 możliwych typów wyzwalaczy DML: 3 rodzaje operacji x 2 rodzaje czasów x 2 możliwe poziomy: wiersza wyzwalacz jest uruchamiany po jednym razie dla każdego wiersza, którego dotyczy instrukcja (FOR EACH ROW); instrukcji wyzwalacz jest uruchamiany jeden raz przed lub po wykonaniu instrukcji. Dla tabeli może być zdefiniowana dowolna liczba wyzwalaczy włącznie z możliwością zdefiniowania więcej niż jednego wyzwalacza dla określonego rodzaju instrukcji DML, np. można zdefiniować 2 wyzwalacze AFTER DELETE poziomu instrukcji. Wszystkie wyzwalacze tego samego typu będą uruchamiane sekwencyjnie. Przykład 1 Niech STATYSTYKA_ETAT będzie tabelą przechowującą informacje o etatach oraz liczbie zatrudnionych pracowników na poszczególnych etatach i sumie ich płac podstawowych. CREATE TABLE statystyka_etat ( etat VARCHAR2(30), ilu NUMBER(5), suma_plac NUMBER(8,2) ); CREATE OR REPLACE TRIGGER UaktualnijStatystyke AFTER INSERT OR UPDATE OR DELETE ON pracownik DECLARE CURSOR A IS SELECT etat e, COUNT(*) ile, SUM(placa_pod) suma 2
FROM pracownik GROUP BY etat; DELETE FROM statystyka_etat; FOR i IN A LOOP INSERT INTO statystyka_etat VALUES(i.e, i.ile, i.suma); END LOOP; END UaktualnijStatystyke; / Algorytm uruchamiania wyzwalaczy podczas wykonywania instrukcji DML: 1. Wykonywanie wyzwalacza BEFORE na poziomie instrukcji, o ile taki istnieje. 2. Dla każdego wiersza, na którym wykonywana jest instrukcja: wykonywanie wyzwalacza BEFORE na poziomie wiersza, o ile taki istnieje; wykonywanie samej instrukcji, o ile tka istnieje; wykonywanie wyzwalacza AFTER na poziomie wiersza, o ile taki istnieje. 3. Wykonywanie wyzwalacza AFTER na poziomie instrukcji, o ile taka istnieje. Ćwiczenie 1 1. Utwórz tabelę Cwiczenie2 składającą się z dwóch pól: całkowitego A i łańcucha 50 znaków B. 2. Utwórz sekwencję o nazwie indeks o wartości początkowej 1 i wzrastający o 1. 3. Utwórz pakiet o nazwie pakiet_wyzwalaczy, który zawierać będzie globalną zmienną całkowitą o nazwie licznik. 4. Utwórz wyzwalacz W1, który przed wykonaniem instrukcji UPDATE na tabeli pracownik wyzeruje zmienną licznik pakietu. Wstawi do tabeli Cwiczenie2 wartości, NEXTVAL sekwencji oraz komunikat 'BEFORE na poziomie instrukcji; licznik = ' z podaniem aktualnej wartości zmiennej licznik oraz zwiększy wartość zmiennej licznik o 1. 5. Utwórz wyzwalacz W2, który po wykonaniu instrukcji UPDATE na tabeli pracownik wstawi do tabeli Cwiczenie2 wartości, NEXTVAL sekwencji oraz komunikat 'AFTER na poziomie instrukcji 1; licznik = ' z podaniem aktualnej wartości zmiennej licznik oraz zwiększy wartość zmiennej licznik o 1. 3
6. Utwórz wyzwalacz W3, który po wykonaniu instrukcji UPDATE na tabeli pracownik wstawi do tabeli Cwiczenie2 wartości, NEXTVAL sekwencji oraz komunikat 'AFTER na poziomie instrukcji 2; licznik = ' z podaniem aktualnej wartości zmiennej licznik oraz zwiększy wartość zmiennej licznik o 1. 7. Utwórz wyzwalacz W4, który przed wykonaniem instrukcji UPDATE dla każdego wiersza tabeli pracownik wstawi do tabeli Cwiczenie2 wartości, NEXTVAL sekwencji oraz komunikat 'BEFORE na poziomie wiersza 1; licznik = ' z podaniem aktualnej wartości zmiennej licznik oraz zwiększy wartość zmiennej licznik o 1. 8. Utwórz wyzwalacz W5, który przed wykonaniem instrukcji UPDATE dla każdego wiersza tabeli pracownik wstawi do tabeli Cwiczenie2 wartości, NEXTVAL sekwencji oraz komunikat 'BEFORE na poziomie wiersza 2; licznik = ' z podaniem aktualnej wartości zmiennej licznik oraz zwiększy wartość zmiennej licznik o 1. 9. Utwórz wyzwalacz W6, który przed wykonaniem instrukcji UPDATE dla każdego wiersza tabeli pracownik wstawi do tabeli Cwiczenie2 wartości, NEXTVAL sekwencji oraz komunikat 'BEFORE na poziomie wiersza 3; licznik = ' z podaniem aktualnej wartości zmiennej licznik oraz zwiększy wartość zmiennej licznik o 1. 10. Utwórz wyzwalacz W7, który po wykonaniu instrukcji UPDATE dla każdego wiersza tabeli pracownik wstawi do tabeli Cwiczenie2 wartości, NEXTVAL sekwencji oraz komunikat 'AFTER na poziomie wiersza; licznik = ' z podaniem aktualnej wartości zmiennej licznik oraz zwiększy wartość zmiennej licznik o 1. 11. Uaktualnić płacę podstawową o 10% tych pracowników, którzy są zatrudnieni w zespole o identyfikatorze 10 lub 20. 12. Wyświetlić zawartość tabeli Cwiczenie2 z uporządkowaniem wierszy w kolejności rosnącej wartości kolumny A. Kolejność uruchamiania wyzwalaczy tego samego typu nie jest określona, ale można ją wymusić definiując wyzwalacz łączący je w jeden. Wyzwalacze na poziomie wiersza uruchamiają się raz dla wiersza przetwarzanego przez instrukcję wyzwalającą. Wewnątrz wyzwalacza dostęp do danych w obecnie przetwarzanym wierszu można uzyskać za pomocą identyfikatorów korelacji (specjalnego rodzaju zmiennych dowiązanych zmiennych hosta PL/SQL, a kompilator będzie je traktował jako rekordy typu 4
tabela_wyzwalająca%rowtype): :new i :old. Wyzwalacze Instrukcja wyzwalająca Wartość :old Wartość :new INSERT UPDATE DELETE Nieokreślona wszystkie pola mają wartość NULL Oryginalne wartości wiersza przed uaktualnieniem Oryginalne wartości wiersza przed usunięciem Wartości, które będą wstawione po wykonaniu instrukcji. Nowe wartości, którymi będą uaktualnione pola po wykonaniu instrukcji. Nieokreślona wszystkie pola mają wartość NULL Przykład 2 CREATE SEQUENCE zespol_id START WITH 70 INCREMENT BY 10; CREATE OR REPLACE TRIGGER Wygeneruj_ID_Zespolu BEFORE INSERT OR UPDATE ON zespol FOR EACH ROW SELECT zespol_id.nextval INTO :new.id_zesp FROM dual; END; / INSERT INTO zespol (nazwa, adres) VALUES ('statystyka', 'Gleboka 3'); INSERT INTO zespol VALUES (-7, 'statyka', 'Plytka 3'); Nie można zmieniać wartości :new w wyzwalaczu AFTER. Wartość :old może być tylko odczytana. Nie można przypisywać wartości :old i :new jako całych rekordów, jedynie uzyskać dostęp do indywidualnych pól. 5
Przykład 3 CREATE OR REPLACE TRIGGER Usun BEFORE DELETE ON Cwiczenie2 FOR EACH ROW DECLARE zm Cwiczenie2%ROWTYPE; // zm := :old; NIEPOPRAWNE PRZYPISANIE zm.a := :old.a; zm.b := :old.b; END; / Ponadto nie jest możliwe przekazania wartości :old i :new do procedur lub funkcji. Klauzula REFERENCING występuje po zdarzeniu wywołującym, a przed klauzulą WHEN w definicji wyzwalacza i ma składnię: REFERENCING [OLD AS nowy_old] [NEW AS nowy_new] Przykład 4 CREATE OR REPLACE TRIGGER Wygeneruj_ID_Zespolu BEFORE INSERT OR UPDATE ON zespol REFERENCING new AS nowy_zespol FOR EACH ROW SELECT zespol_id.nextval INTO :nowy_zespol.id_zesp FROM dual; END; / Klauzula WHEN jest tylko prawidłowa na poziomie wiersza, a jej warunek jest sprawdzany dla każdego wiersza i tylko gdy jest on prawdziwy wykonywana jest treść wyzwalacza. Pseudorekordy :new i :old mogą być wykorzystane w warunku klauzuli WHEN ale odwołujemy się wtedy do nich bez znaku dwukropka. 6
WHEN (new.placa_pod > 1000) lub równoważnie IF :new.placa_pod > 1000 THEN END IF;... END; Na poziomie instrukcji INSERT, DELETE i UPDATE istnieją trzy boolowskie funkcje, które służą do określania rodzaju operacji: INSERTING TRUE, gdy instrukcją wyzwalającą jest INSERT, wpp FALSE; UPDATING TRUE, gdy instrukcją wyzwalającą jest UPDATE, wpp FALSE; DELETING TRUE, gdy instrukcją wyzwalającą jest DELETE, wpp FALSE. Ćwiczenie 2 Utworzyć wyzwalacz CW2, którego zadaniem będzie wyświetlenie odpowiedniego komunikatu o wykonaniu jednej z instrukcji INSERT, UPDATE lub DELETE na tabeli pracownik. Wyzwalacze zastępujące (ang. instead-of) mogą być definiowane tylko dla perspektyw (relacyjnych lub obiektowych) i uruchamiają się zamiast wyzwalającej je instrukcji DML. Działają na poziomie wierszy. Wykorzystuje się je w celu: umożliwienia modyfikowania perspektyw; modyfikowania kolumn tabeli zagnieżdżonej będącej kolumną w perspektywie. Perspektywa modyfikowalna to taka, dla której można wykonać instrukcję DML i nie zawiera: operatorów zbioru (UNION, UNION ALL, MINUS); funkcje agregujących; klauzul GROUP BY, CONNECT BY lub START WITH; operatora DISTNICT; złączeń. UWAGA: Można modyfikować perspektywy ze złączeniami o ile operacja DML modyfikuje tylko jedną tabelę bazową w danym czasie lub 7
Operacje DML INSERT UPDATE DELETE Dozwolone, jeżeli: Instrukcja nie odnosi się jawnie lub niejawnie do kolumn tabeli bez zachowania kluczy. Zmodyfikowane kolumny są odwzorowane na kolumny tabeli z zachowaniem kluczy. W złączeniu istnieje dokładnie jedna tabela z zachowaniem kluczy. Przykład 5 Tworzymy perspektywę opartą o wybrane dane pochodzące z dwóch tabel: pracownik i zespol. Następnie poprzez perspektywę próbujemy wstawić nowe wiersze do tych tabel. Wykonanie instrukcji kończy się niepowodzeniem. W kolejnym kroku definiujemy wyzwalacz zastępujący instrukcję INSERT. CREATE OR REPLACE VIEW Pracownik_adres AS SELECT numer, nazwisko, etat, nazwa, adres FROM pracownik, zespol WHERE pracownik.id_zesp=pracownik.id_zesp; INSERT INTO Pracownik_adres VALUES(1141, 'Kowalski', 'adiunkt', 'analiza','ak 13/15'); CREATE TRIGGER WstawPrzezPerspektywe INSTEAD OF INSERT ON Pracownik_adres DECLARE z_id_zesp zespol.id_zesp%type; SELECT max(id_zesp) INTO z_id_zesp FROM zespol; z_id_zesp := z_id_zesp + 10; INSERT INTO zespol VALUES(z_id_zesp, :new.nazwa, :new.adres); INSERT INTO pracownik VALUES ( :new.numer, :new.nazwisko, :new.etat, 1000, sysdate, 1800, 0, z_id_zesp, '34-3614919' ); END WstawPrzezPerspektywe; / 8
Wyzwalacze systemowe począwszy od wersji Oracle8i wprowadzono możliwość definiowania wyzwalaczy, które uruchamiają się w przypadku wystąpienia zdarzenia systemowego takiego, jak uruchomienie lub zatrzymanie bazy danych. Wyzwalacz systemowy można również uruchomić dla instrukcji DDL (CREATE, ALTER, DROP), jak np. utworzenie tabeli. CREATE [OR REPLACE] TRIGGER [schemat. ] nazwa_wyzwalacza {BEFORE AFTER} {lista_zdarzen_ddl lita_zdarzen_bazy_danych} ON {DATABASE [schemat. ] SCHEMA} [WHEN warunek] tresc_wyzwalacza; Zdarzenie Dozwolony parametr czasowy Opis STARTUP AFTER Uruchamia się wraz z uruchomieniem bazy danych SHUTDOWN BEFORE Uruchamia się wraz z zatrzymaniem bazy danych. Zdarzenie to może nie nastąpić z chwilą zatrzymania bazy danych z powodu awarii. SERVERERROR AFTER Uruchamia się z chwilą wystąpienia błędu. LOGON AFTER Uruchamia się po pomyślnym zalogowaniu użytkownika do bazy danych. LOGOFF BEFORE Uruchamia się na początku procesu wyrejestrowania użytkownika z bazy danych. CREATE DROP ALTER BEFORE, AFTER Uruchamia się przed lub po utworzeniu obiektu schematu. BEFORE, AFTER Uruchamia się przed lub po usunięciu obiektu schematu. BEFORE, ALTER Uruchamia się przed lub po uaktualnieniu obiektu schematu. UWAGA: Tworzenie wyzwalaczy systemowych jest możliwe tylko dla użytkownika z uprawnieniami ADMINISTER DATABASE TRIGGER. Jeśli nie wyspecyfikujemy schematu dla słowa kluczowego SCHEMA, domyślnym będzie ten schemat, który zawiera wyzwalacz. 9
Atrybuty zdarzeń wyzwalacza systemowego: Wyzwalacze Atrybut Typ danych Zdarzenie Opis SYSEVENT VARCHAR2(20) Wszystkie Zwraca zdarzenie systemowe, które uruchomiło wyzwalacz. INSTANCE_NUM NUMBER Wszystkie Zwraca bieżący numer egzemplarza, zazwyczaj wartość 1. DATABASE_NAME VARCHAR2(50) Wszystkie Zwraca nazwę bieżącej bazy danych. SERVER_ERROR NUMBER SERVERERROR Zwraca błąd znajdujący się na stosie błędów wskazywany przez argument. Wartość 1 oznacza wierzchołek stosu. IS_SERVERERROR BOOLEAN SERVERERROR Pobiera numer błędu i zwraca TRUE o ile błąd znajduje się na stosie błędów. LOGIN_USER VARCHAR2(30) Wszystkie Zwraca identyfikator użytkownika, który uruchomił wyzwalacz. DICTIONARY_OBJ_ TYPE DICTIONARY_OBJ_ NAME DICTIONARY_OBJ_ OWNER DES_ENCRYPTED_ PASSWORD VARCHAR2(20) CREATE, DROP, DELETE Zwraca typ obiektu słownika, dla którego wykonano operację DDL, która spowodowała uruchomienie wyzwalacza. VARCHAR2(30) CREATE, DROP, DELETE Zwraca nazwę obiektu słownika, dla którego wykonano operację DDL, która spowodowała uruchomienie wyzwalacza. VARCHAR2(30) CREATE, DROP, DELETE Zwraca właściciela obiektu słownika, dla którego wykonano operację DDL, która spowodowała uruchomienie wyzwalacza. VARCHAR2(30) CREATE lub ALTER USER Zwraca hasło zaszyfrowane algorytmem DES utworzonego użytkownika lub użytkownika, dla którego zmodyfikowano dane. Przykład 6 create table t_ddl( id VARCHAR2(30), typ_obiektu VARCHAR2(20), nazwa_obiektu VARCHAR2(30), wlasciciel_obiektu VARCHAR2(30), data_utworzenia date ); 10
CREATE OR REPLACE TRIGGER Rejestruj AFTER CREATE ON SCHEMA INSERT INTO t_ddl ( id, typ_obiektu, nazwa_obiektu, wlasciciel_obiektu, data_utworzenia) VALUES (USER, SYS.DICTIONARY_OBJ_TYPE, SYS.DICTIONARY_ OBJ_NAME, SYS.DICTIONARY_OBJ_OWNER,SYSDATE); END; / Wyzwalacze systemowe a transakcje wyzwalacz systemowy STARTUP, SHUTDOWN, SERVERERROR oraz LOGON uruchamiają się jako oddzielna transakcja, która jest zatwierdzana po pomyślnym wykonaniu wyzwalacza, natomiast wyzwalacze LOGOFF oraz związane z operacjami DDL uruchamiają się w ramach bieżącej transakcji. W przypadku wyzwalacza DDL bieżąca transakcja jest automatycznie zatwierdzana, co równocześnie zatwierdza działania wykonane przez wyzwalacz. Działanie wyzwalacza LOGOFF również będzie zatwierdzone jako część końcowej transakcji w sesji. UWAGA: Dla wyzwalaczy STARTUP i SHUTDOWN nie można określać żadnych warunków. W wyzwalaczach SERVERERROR można także wykorzystać zmienną ERRNO w celu śledzenia tylko wybranego błędu. W wyzwalaczach LOGON i LOGOFF można sprawdzać identyfikator i nazwę użytkownika, posługując się zmiennymi USERID i USERNAME. W wyzwalaczach DDL można sprawdzać typ i nazwę modyfikowanego obiektu, a także identyfikator i nazwę użytkownika. Przestrzeń nazw jest zbiorem poprawnych identyfikatorów, dostępnych do wykorzystania jako nazwy obiektów. Procedury, pakiety i tabele mają wspólną przestrzeń nazw. Wyzwalacze maja osobną przestrzeń nazw, co oznacza, że wyzwalacze mogą mieć nazwę taką samą jak, np. procedura, funkcja, czy tabela. 11
Ograniczenia: W wyzwalaczu nie można wydawać żadnych instrukcji sterowania transakcją COMMIT, ROLLBACK lub SAVEPOINT. Kompilator pozwoli na utworzenie wyzwalacza, ale przy uruchomieniu wystąpi błąd. W procedurach i funkcjach wewnątrz wyzwalaczy wydawać żadnych instrukcji sterowania transakcją. W treści wyzwalacza nie deklaruje się zmiennych LONG lub LONG RAW. Wartości :new i :old nie mogą się odwoływać do kolumn tego typu w tabeli, dla której zdefiniowano wyzwalacz. Można odwoływać się i wykorzystywać kolumny typu LOB, ale nie można modyfikować wartości tych kolumn. Dotyczy to również kolumn obiektowych. W treści wyzwalacza można wykonywać instrukcję CALL. Po utworzeniu wyzwalacza jego kod źródłowy jest składowany w perspektywie słownika danych user_triggers. W perspektywie tej znajduje się kod wyzwalacza, dane określające klauzulę WHEN, tabelę wyzwalającą oraz typ wyzwalacza. SELECT trigger_type, table_name, trigger_event FROM user_triggers WHERE trigger_name = 'WstawPrzezPerspektywe'; Perspektywy: all_triggers zawierają informacje o wyzwalaczach dostępnych dla bieżącego użytkownika, które mogą należeć do innego użytkownika; dba_triggers zawiera informacje na temat wyzwalaczy w bazie danych. USUWANIE wyzwalacza: DROP TRIGGER nazwa_wyzwalacza; DEZAKTYWOWANIE wyzwalacza: ALTER TRIGGER nazwa_wyzwalacza {DISABLE ENABLE}; DEZAKTYWACJA wyzwalaczy na danej tabeli: ALTER TABLE nazwa_tabeli {DISABLE ENABLE} ALL TRIGGERS; Skompilowana forma wyzwalacza jest również przechowywana w słowniku danych. Wyzwalacz 12
unieważniony będzie ponownie skompilowany przy następnym uruchomieniu. TABELE MUTUJĄCE Tabela mutująca jest tabelą, która w danej chwili jest modyfikowana przez instrukcję DML. W przypadku wyzwalacza jest to tabela, dla której zdefiniowano wyzwalacz. Tabelami mutującymi mogą być również tabele, które mogą wymagać uaktualnienia w wyniku kaskadowego usuwania danych (DELETE CASCADE) przy występujących więzach integralności referencyjnej. Tabela wiążąca jest tabelą, która może wymagać odczytu ze względu na więzy integralności referencyjnej. W tabeli pracownik mamy zdefiniowane ograniczenia dla kolumn i klucze obce do tabel etat i zespol. Tabele etat i zespol są zatem tabelami wiążącymi dla tabeli pracownik. Sama tabela pracownik podlega mutacji podczas wykonywania dla niej instrukcji DML. Z powodu istneijących więzów tabele etat i zepsol również wymagają modyfikacji i (lub) wykonania zapytań przez instrukcję DML. Instrukcje SQL wewnątrz wyzwalaczy nie mogą wykonywać następujących operacji: Odczytywać lub modyfikować tabeli mutującej wskazanej w instrukcji wyzwalanej. Zasada ta dotyczy samej tabeli wyzwalającej. Odczytywać lub modyfikować kolumny klucza głównego, unikatowego lub obcego tabeli wiążącej dla tabeli wyzwalającej. Jednak w razie potrzeby instrukcje SQL mogą przeprowadzać modyfikacje innych kolumn. Powyższe ograniczenia dotyczą wszystkich wyzwalaczy na poziomie wiersza. Na poziomie instrukcji ograniczenia te są prawdziwe tylko wtedy, gdy wyzwalacz na poziomie instrukcji jest uruchomiony w wyniku operacji kaskadowego usuwania. 13