Akty prawne Powszechny obowiązek obrony Powszechnemu obowiązkowi obrony podlegają wszyscy obywatele polscy zdolni ze względu na wiek i stan zdrowia do wykonywania tego obowiązku. Obywatel polski będący równocześnie obywatelem innego państwa nie podlega powszechnemu obowiązkowi obrony, jeżeli stale zamieszkuje poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. W ramach powszechnego obowiązku obrony obywatele polscy są obowiązani do pełnienia służby wojskowej, służby w obronie cywilnej, odbywania przysposobienia obronnego, uczestniczenia w samoobronie ludności, pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych oraz do wykonywania świadczeń na rzecz obrony - na zasadach i w zakresie określonym w ustawie. Obowiązkowi służby wojskowej podlegają obywatele polscy począwszy od dnia 1 stycznia, w którym kończą osiemnaście lat życia, do dnia 31 grudnia roku kalendarzowego, w którym kończą 55 lat, a posiadający stopień wojskowy podoficerski lub oficerski - 63 lat, Obowiązkowi służby wojskowej nie podlegają osoby, które zostały uznane ze względu na stan zdrowia za trwale niezdolne do tej służby. Obowiązkowi służby wojskowej nie podlegają kobiety: w ciąży oraz w okresie sześciu miesięcy po odbyciu porodu, sprawujące opiekę nad dziećmi do lat ośmiu, sprawujące opiekę nad: dziećmi od lat ośmiu do szesnastu, osobami obłożnie chorymi, osobami, wobec których orzeczono stałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym, osobami, wobec których orzeczono całkowitą niezdolność do pracy oraz samodzielnej egzystencji, osobami, zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności, jeżeli osoby te wspólnie z nimi zamieszkują i opieki tej nie można powierzyć innym osobom. Strona 1
Czynna służba wojskowa Żołnierzami w czynnej służbie wojskowej są osoby, które odbywają: zasadniczą służbę wojskową, zawodową służbę wojskową, służbę kandydacką, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe, służbę przygotowawczą okresową służbę wojskową, służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny. OT Powołanie do czynnej służby wojskowej następuje za pomocą kart powołania, kart mobilizacyjnych albo w drodze obwieszczeń lub w inny sposób określony przez Ministra Obrony Narodowej. Karta powołania jest decyzją administracyjną. Od decyzji o powołaniu do czynnej służby wojskowej służy powołanemu odwołanie do szefa wojewódzkiego sztabu wojskowego, składane za pośrednictwem wojskowego komendanta uzupełnień w terminie czternastu dni od dnia jej doręczenia. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji. W razie ogłoszenia mobilizacji lub w czasie wojny odwołanie nie przysługuje. Dniem powołania do czynnej służby wojskowej jest określony w karcie powołania dzień stawienia się do tej służby. Strona 2
Powołani do czynnej służby wojskowej są obowiązani stawić się do tej służby w określonym terminie i miejscu. Stają się oni żołnierzami w czynnej służbie wojskowej z chwilą stawienia się do tej służby w określonym miejscu. Podstawa prawna: 1. Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2018 r. poz. 1459. t.j.) 2. Ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (tekst jednolity Dz.U. z 2016, poz. 1726) Służba wojskowa żołnierzy rezerwy w czasie pokoju SŁUŻBA WOJSKOWA ŻOŁNIERZY REZERWY W CZASIE POKOJU Żołnierzem rezerwy jest osoba, która złożyła przysięgę wojskową i została przeniesiona do rezerwy po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej, w tym z zawodowej służby wojskowej lub ze służby kandydackiej, jeżeli w dalszym ciągu podlega obowiązkowi służby wojskowej. Obowiązek służby wojskowej żołnierzy rezerwy w czasie pokoju polega na: odbywaniu ćwiczeń wojskowych oraz pełnieniu okresowej służby wojskowej. ĆWICZENIA WOJSKOWE Na ćwiczenia wojskowe można powołać: żołnierzy rezerwy posiadających nadane przydziały kryzysowe (żołnierzy NSR) żołnierzy rezerwy, na ich wniosek lub za ich zgodą, w drodze ochotniczego zgłoszenia się na te ćwiczenia, jeżeli przemawiają za tym potrzeby Sił Zbrojnych; osoby przeniesione do rezerwy niebędące żołnierzami rezerwy, które ochotniczo zgłosiły się do odbycia ćwiczeń wojskowych, jeżeli przemawiają za tym potrzeby Sił Zbrojnych. Strona 3
Na ćwiczenia wojskowe i do okresowej służby wojskowej nie powołuje się żołnierzy rezerwy, którzy: prowadzą własną kampanię wyborczą w przypadku kandydowania do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej lub Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Parlamentu Europejskiego lub organów samorządu terytorialnego w czasie jej trwania, zostali wybrani na posła, w tym do Parlamentu Europejskiego, albo senatora w czasie trwania kadencji, zostali przeznaczeni do odbycia służby zastępczej lub odbyli tę służbę. Ćwiczenia wojskowe mogą być odbywane jako: jednodniowe, krótkotrwałe trwające nieprzerwanie do trzydziestu dni, długotrwałe trwające nieprzerwanie do dziewięćdziesięciu dni, rotacyjne trwające łącznie do trzydziestu dni i odbywane z przerwami w określonych dniach w ciągu danego roku kalendarzowego. Na ćwiczenia wojskowe mogą zostać powołani żołnierze rezerwy i osoby przeniesione do rezerwy niebędące żołnierzami rezerwy w wyniku ochotniczego zgłoszenia się. Żołnierz rezerwy może ochotniczo zgłaszać się do odbycia ćwiczeń wojskowych, w tym odbywanych w składzie jednostki wojskowej poza granicami państwa, przez złożenie wniosku do wojskowego komendanta uzupełnień. Powołanie na ćwiczenie wojskowe nie wymaga wniosku lub zgody żołnierzy rezerwy i osób przeniesionych do rezerwy niebędących żołnierzami rezerwy w przypadku: żołnierzy NSR, zagrożenia bezpieczeństwa państwa lub wystąpienia potrzeb Sił Zbrojnych, trwania obowiązku odbywania zasadniczej służby wojskowej oraz przeszkolenia wojskowego. Strona 4
Łączny czas trwania ćwiczeń wojskowych przez cały okres pozostawania żołnierza w rezerwie nie może przekraczać: dla szeregowych, którzy odbyli zasadniczą służbę wojskową dwunastu miesięcy, dla szeregowych, którzy nie odbyli zasadniczej służby wojskowej piętnastu miesięcy, dla podoficerów osiemnastu miesięcy, dla oficerów dwudziestu jeden miesięcy. Czas trwania ćwiczeń wojskowych nie może przekraczać łącznie dziewięćdziesięciu dni w ciągu roku. Żołnierz rezerwy może odbywać ćwiczenia wojskowe trwające do dwudziestu czterech godzin nie więcej niż trzy razy w roku, a pozostałe ćwiczenia raz w roku. Niezależnie od tych ćwiczeń żołnierz rezerwy może odbywać nie więcej niż jeden raz w roku ćwiczenia wojskowe prowadzone w celu sprawdzenia gotowości mobilizacyjnej i bojowej jednostek wojskowych. W przypadkach gdy wymaga tego konieczność zapewnienia obrony lub bezpieczeństwa państwa, Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może przedłużyć czas trwania ćwiczeń wojskowych o okres nieprzekraczający łącznie sześciu miesięcy w ciągu roku. SŁUŻBA OKRESOWA Okresową służbę wojskową pełni się w przypadkach: uzasadnionych potrzebami obrony państwa, potrzebami Sił Zbrojnych lub zarządzania kryzysowego, zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, działań antyterrorystycznych, ochrony mienia, akcji poszukiwawczych oraz ratowania lub ochrony zdrowia i życia ludzkiego, oczyszczania terenów z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego oraz ich unieszkodliwiania, Strona 5
wykonywania zadań przez Siły Zbrojne poza granicami państwa. Służbę okresową pełnią żołnierze: posiadający nadane przydziały kryzysowe, nieposiadający nadanych przydziałów kryzysowych na swój wniosek. Czas trwania okresowej służby wojskowej w okresie posiadania przez żołnierza rezerwy przydziału kryzysowego nie może przekraczać łącznie dwudziestu czterech miesięcy. Czas ten może zostać wydłużony przez dowódcę jednostki wojskowej za zgodą żołnierza rezerwy do trzydziestu sześciu miesięcy. Żołnierza rezerwy zwalnia się z okresowej służby wojskowej po ustaniu przyczyny powołania go do tej służby, nie później jednak niż po upływie wyżej wymienionego czasu. W roku kalendarzowym, w którym żołnierz rezerwy pełnił okresową służbę wojskową, dowódca jednostki wojskowej może zwolnić tego żołnierza z odbywania ćwiczeń wojskowych, z wyjątkiem ćwiczeń prowadzonych w trybie natychmiastowego stawiennictwa. Żołnierzom rezerwy pełniącym okresową służbę wojskową przysługują, odpowiednio do posiadanego stopnia wojskowego, uprawnienia żołnierzy pełniących kontraktową zawodową służbę wojskową. Podstawa prawna: Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 listopada 1967 r. (Dz.U.2018 poz. 1459 j.t.) Ustawa o uposażeniu żołnierzy niezawodowych z dnia 17 grudnia 1974 r. (Dz.U.2017 poz. 2146) Rozporządzenie MON z dnia 12 grudnia 2014 r. w sprawie pełnienia okresowej służby wojskowej (Dz.U. 2015 poz.36) Rozporządzenie MON z dnia 15 czerwca 2015 r. w sprawie ćwiczeń wojskowych (Dz.U.2015 poz. 950) Rozporządzenie MON z dnia 28 września 2015 r. w sprawie określenia wzorów kart powołania i ich przeznaczenia, a także wzorów obwieszczeń (Dz.U.2015 poz. 1664) Strona 6
Służba po ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny W razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny poborowi uznani za zdolnych do służby wojskowej oraz żołnierze rezerwy niezależnie od ich przeznaczenia mogą być w każdym czasie powołani do czynnej służby wojskowej. Do czynnej służby wojskowej mogą być powołane również inne osoby, które zgłosiły się do pełnienia tej służby w drodze zaciągu ochotniczego. Osoby posiadające przydział mobilizacyjny są obowiązane w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny stawić się w miejscu i czasie określonych w karcie mobilizacyjnej. Osoby posiadające pracowniczy przydział mobilizacyjny są obowiązane stawić się w miejscu i czasie określonych w karcie mobilizacyjnej, w razie ogłoszenia mobilizacji, w czasie stanu wojennego oraz w czasie wojny. Żołnierze rezerwy, którzy posiadają przydział mobilizacyjny, stają się z mocy prawa po ogłoszeniu mobilizacji lub w czasie wojny żołnierzami w czynnej służbie wojskowej z chwilą stawienia się do tej służby w określonym miejscu i czasie. Strona 7