P O L S K A A K A D E M I A N A U K I N S T Y T U T Z O O L O G I I FRAGMENTA FAUNISTICA Tom 33 W arszawa, 15X11990 N r 23 Zdzisław C m o l u c h, Jacek Ł ę t o w s k i, Alicja M i n d a - L e c h o w s k a Ryjkowce (Coleoptera, Curculionidae) zespołu grądowego ( Tilio-Carpinetum) w rezerwacie Bachus (Wyżyna Lubelska) [Z 4 tabelam i w tekście] Abstract. T he analysis was carried out on species com position, abundance, dom inance structure and shares of particular ecological, trophic and zoogeographical elements in weevil com m unities in the herb layer, underbrush and canopy layer of a linden-oak-hornbeam association (Tilio-Carpinetum). W STĘP Ryjkowce, ja k o typowe fitofagi, zw iązane z określonym i zbiorow iskam i roślinnymi, w wielu z nich stanowią jedną z najliczniejszych grup chrząszczy. O dgryw ają dużą rolę w kształtow aniu się stosunków biocenotycznych w różnorodnych zespołach i piętrach roślinnych. F a u n a Curculionidae środowisk leśnych doczekała się do tej pory kilku op raco wań. D otyczą one ryjkowców występujących w różnych krainach fizjograficznych Polski, w zbiorow iskach naturalnych prawnie chronionych (parki i rezerwaty), jak i znajdujących się pod wpływem działalności człowieka ( C m o l u c h 1961, C m o l u c h 1980, C m o l u c h, K o w a l i k 1963, C m o l u c h, Ł ę t o w s k i 1987, G o t w a l d 1968, K a r p i ń s k i 1958, S z u j e c k i 1959). Celem przeprow adzonych badań było ustalenie składu gatunkow ego oraz stru k tu ry fauny ryjkowców w zespole grądowym. B adania prow adzono w latach 1982-1984 w trzech piętrach roślinności (runo, podszyt i korony drzew) podzespołu Tilio-Carpinetum typicum i w piętrze runa podzespołu Tilio-Carpinetum stachyetosum. We wszystkich w arstw ach p róby pobierano w ciągu całego sezonu wegetacyjnego (od m aja do października) za pom ocą czerpaka entom ologicznego w runie ( 1 0 x 2 5 uderzeń co dw a tygodnie), czerpaka 4 Fragmenta Faunistica t. 33, z. 19-23
384 Z. C m oluch, J. Ł ętow ski, A. M inda-l echow ska i p araso la entom ologicznego w podszycie i wyłącznie pułapek M oerickego w k o ro nach drzew. Szczegółowa ch arak tery sty k a terenu badań i m etod zbierania m ateriału zaw arta jest w pracy C m o l u c h a i in. (1990). Łącznie zebrano 1560 okazów ryjkow ców, w tym 1136 w runie, 368 w warstwie podszytu i 56 w k oronach drzew. D o analizy zebranego m ateriału użyto dw u w skaźników biocenotycznych: dom inacji osobniczej i liczebności ( T i s c h l e r 1949). Biorąc pod uwagę pierwszy z nich w zebranym m ateriale w yróżniono 4 klasy dom inacji: eudom inanty > 10%, d o m in a nty 5,1-10,0 %, su b dom inanty 2,1 5,0% i recedenty < 2%. P rzedm iotem szczegóło wej analizy były gatu nki z dw u pierwszych grup. S K Ł A D G A T U N K O W Y, L IC Z E B N O Ś Ć I S T R U K T U R A D O M IN A C JI S tw ierdzono ogółem w ystępow anie 68 gatunków ryjkowców. Najwięcej g a tu n ków odłow iono w warstw ie ru n a (60 gatunków ). W tej w arstw ie podzespołu Tilio-Carpinetum typicum stw ierdzono 42 gatunki, a w Tilio-Carpinetum stachyetosum 45. G a tu n k ó w wspólnych dla obu podzespołów było 27. W śród pozostałych w pierw szym podzespole liczniejsze były gatunki dotychczas znane z siedlisk suchych, zaś w drugim z bardziej wilgotnych. W podszyciu zebrano 23 gatunki, nato m iast najm niej g atunków (12) stw ierdzono w koro n ach drzew (tab. I). D o najwyższej klasy liczebności (eudom inanty, dom inanty) we wszystkich piętrach roślinności zaliczono 8 gatunków reprezentow anych przez 1248 osobników, co stanow iło 80,0% zebranych ryjkowców. G atu n k am i najliczniej odław ianym i w runie podzespołu Tilio-Carpinetum stachye tosum były: Phyllohius argentatus, Strophosoma capitatum, Sciaphilus asperatus i Apion flavipes. T u też osiągnęły one wysoką liczebność w ahającą się w granicach 0,1-0,4 osobn./próbę. Dwa pierwsze to elem enty dendrofilne związane z różnym i gatunkam i drzew liściastych, trzeci zaś żeruje na różnych roślinach zielnych i krzewach liściastych głównie w zbiorow iskach cienistych i wilgotnych. D latego też odław iano go tylko w bardziej wilgotnym podzespole. O statni z grupy najliczniejszych, Apion flavipes, żyje na roślinach zielnych z rodzaju Trifolium ( F e d o r k o 1966). W próbach pojawił się późnym latem i jesienią, a spow odow ane to było jego sezonową w ędrów ką do środowisk leśnych na okres zimy ( C h r o l i ń s k i 1963, Ż u r a ń s k a 1962). G a tu n k a m i reprezentującym i najwyższe klasy liczebności w runie podzespołu Tilio-Carpinetum typicum były rów nież dendrofile Phyllobius argentatus i Stro phosoma capitatum oraz dw a żyjące na roślinach m otylkow ych Apion flavipes i A. apricans, któ re w tym środow isku zimowały. Z w raca uwagę fakt, że w runie obydw u podzespołów najliczniejsze były te sam e gatu n k i dendrofilne Phyllobius argentatus i Strophosoma capitatum elem enty charakterystyczne dla tego zespołu. P o d o b n ie jak w warstw ie runa grądu typow ego, kształtow ała się stru k tu ra dom inacji w podszyciu tego podzespołu. G atunkiem najliczniej odław ianym był Strophosoma capitatum, o wiele mniej licznie odław iano Phyllobius argentatus i Apion flavipes (tab. I). W szystkie w ym ienione gatunki reprezentow ały klasę eudom inantów.
Ryjkowce grądów W yżyny Lubelskiej 385 T abela I. Skład gatunkow y, liczebność (ri) i stru k tu ra dom inacji (% ) zgrupow ań Curculionidae w zespole Tilio-Carpinetum rezerwatu Bachus; + liczebność < 0,01 Lp. Nazw a gatunku Tilio-Carpinetum Tilio-Carpinetum typicum stachyelosum runo runo podszyt <orony drzew % n! % n' % ń % n' 1 A ttelabus nitens (Scop.) 0,3 + 0,7 + 10,9 + 2 A poderus coryli (L.) 1,8 + 3 A pion curtirostre G e r m. 0,3 + 0,8 0,01 4 A pion radiolus K ir b y 0,2 + 0,3 + 5 A pion seniculus K ir b y 0,1 + 0,2 + 6 Apion laevigatum P a y k. 0,3 + 7 Apion hookeri K ir b y 0,4 + 8 Apion pavidum G e r m. 0,2 + 9 Apion simile K ir by 1,8 + 10 Apion viciae P a y k 0,9 0,01 1,1 0,01 4,1 0,08 11 Apion virens H e r b s t 0,6 0,01 0,5 0,01 12 Apion subulatum K ir b y 0,3 + 13 Apion cruccae (L.) 0,1 + 0,3 + 3,6 + 14 Apion flavip es ( P a y k.) 8,1 0,09 11,3 0,08 16,0 0,31 15 Apion nigritarse K ir b y 0,1 + 0,6 + 16 Apion aestivum G e r m. 0,2 + 17 Apion apricans H e r b s t 2,8 0,03 7,3 0,05 0,3 + 18 Phyllobius argentatus (L.) 36,3 0,41 20,3 0,14 15,5 0,29 32,7 0,01 19 P hyllobius calcaratus (L.) 4,8 0,06 1,1 0,01 1,1 0,02 16,4 0,01 20 Phyllobius arborator ( H er bst ) 0,1 + 0,3 + 21 Polydrusus flavipes (D eg.) 0,4 + 22 Sciaphilus asperatus (B onds.) 10,7 0,12 23 Strophosom a capitatum (D eg.) 12,5 0,14 36,8 0,26 56,8 1,09 21,8 0,01 24 Si tona lineatus (L.) 0,3 + 0,4 +. 0,3 + 25 Sitona flavescens ( M a r sh.) 0,2 + 26 Sitona hispidulus F. 0,4 + 27 Sitona cylindricollis F a b r. 1,8 + 28 Tropiphorus carinatus ( M u ll.) 0,1 + 29 H ypera aralor (L.) 0,2 + 30 H ypera nigrirostris (F.) 0,1 + 31 Cleonus piger (Scop.) 0,3 + 32 Tanysphyrus lemnae ( P a y k.) 1,2 0,01 1,5 0,01 33 Tychius junceus (R eic h ) 0,4 + 34 M iccotrogus picirostris ( F a b r.) 0,6 0,01 0,2 + 35 Sibinia prim ita ( H er bst ) 0,2 + 36 Anthonom us rubi ( H e r b s t ) 0,3 + 0,2 + 0,5 0,01 37 B radybatu s kellneri (B a c k.) 0,1 + 38 Curculio nucum (L.) 0,4 + 39 C urculio glandium ( M a r sh.) 0,7 0,01 0,3 + 40 Curculio pyrrhoceras ( M a r sh.) 0,3 + 0,2 + 5,5 + 41 M agdalis barbicornis ( L a t r.) 0,1 + 0,2 + 1,8 +
386 Z. Cm oluch. J. Łętowski, A. M inda-lechow ska Tab. I cd. Lp. Nazw a gatunku Tilio-Carpinetum T ilio-carpinetum typicum stachyetosum runo runo podszyt korony drzew % ń % n % ń % n' 42 Trachodes hispidus (L.) 3,7 0,04 2.64 0,02 43 A calles camelus (F.) 0,3 + 44 A calles echinatus ( G e r m.) 1,3 0,02 0,4 + 0,3 + 45 L itodactylu s leucogaster ( M a r sh.) 0,1 + 46 P hytobiu s waltoni B o h. 0,3 + 47 P hytobiu s ąuadrituberculosus (F.) 0,1 + 0,2 + 48 Rhinoncus bruchoides ( H e r b s t ) 0,4 + 0,9 0,01 49 Rhinoncus castor (F.) 0,1 + 0,6 + 50 C oeliodes dryados (F.) 0.4 + 1,1 0,01 0,8 0,02 51 C oeliodes cinclus (G eo ffr.) 0,7 0,01 1,8 + 52 Ceutorhynchus pleurostigm a ( M a r sh.) 0,1 + 53 C eutorhynchus assim ilis ( P a y k.) 0,1 + 0,2 + 0,3 + 54 C eutorhynchus gallorhenanus S o la r t 0,3 + 55 Ceutorhynchus contractus ( M a r sh.) 0,6 + 56 Ceutorhynchus erysim i (F.) 0,7 0,01 0,4 + 57 Ceutorhynchus ąuadridens ( P a n z.) 0,2 + 0,3 + 58 Ceutorhynchus pallidicornis H. B r is. 0,1 + 59 Ceutorhynchus floralis ( P a y k.) 2,6 0,03 4,4 0,03 0,8 0,02 60 Ceutorhynchus ąuaercicola ( P a y k.) 0,1 + 61 Cidnorhinus quadrim aculatus (L.) 4,8 0,05 0,2 + 62 N anophyes marmoratus (G o eze) 0,3 + 63 Gym naetron melanarium (G e r m.) 0,2 + 64 Gym naetron veronicae ( G e r m.) 0,2 + 65 Cionus tuberculosus ( S c o p.) 0,7 0,01 0,6 + 0,3 + 66 Cionus scrophulariae (L.) 0,3 + 67 Cionus hortulanus ( G eo ffr.) 0,2 + 68 Anoplus roboris S u f f r. 1,8 + Liczba gatunków 45 42 23 12 Liczebność 1,14 0,71 1,91 0,03 Nieco inną strukturę dominacji zaobserw ow ano w koronach drzew podzespołu Tilio-Carpinetum typicum (tab. I). Dom inowały tu wyłącznie elementy dendrofilne. W śród nich były dwa wspólne z niższymi warstwami roślinności (Phyllobius argentatus, Strophosoma capitatum) i dwa dom inujące tylko w tym piętrze (Attelabus ni tens, Phyllobius calcar atus). ANALIZA E K O L O G IC Z N A W zebranym m ateriale wyodrębniono 6 elementów ekologicznych (tab. II). Pierwszy z nich obejm uje gatunki charakterystyczne dla lasów liściastych. D ruga
Ryjkowce grądów W yżyny Lubelskiej 387 grupa to gatunki zbiorow isk zaroślow ych, następna kseroterm icznych zw iązanych z klasą Festuco-Brometea. Czwarty element stanowiły gatunki łąk świeżych z rzędu Arrhenatheretalia i łąk wilgotnych z rzędu Molinietalia. G rupa następna to gatunki wilgociolubne zasiedlające roślinność obrzeży zbiorowisk wodnych. Do elementów innych zaliczono ryjkowce żyjące na roślinach rosnących w różnych typach środow isk. T abela 11. Liczba (N), udział procentowy i liczebność («') gatunków Curculionidae należących do w yróżnionych elem entów ekologicznych w zgrupow aniach występujących w poszczególnych podzespołach i warstwach biocenotycznych; + liczebność < 0,01 Tilio-Carpinetum stachyetosum Tilio-Carpinetum typie um G atunki runo runo podszyt korony drzew N % n' N % n' N % ń N % n' Leśne 15 33,3 0,76 9 21,4 0,45 7 30,4 1,44 8 66,6 0.03 Zbiorow isk: zaroślowych 6 13,3 0,14 3 7,1 0,01 3 13,0 0,02 1 8,3 + kseroterm icznych 1 2,3 + łąk i pastwisk 13 28,8 0,17 15 35,7 0,17 7 30,4 0,42 1 8,3 + wilgociolubne 4 8,9 0,02 3 7,1 0,02 1 4,3 + Inne 7 15,5 0,05 11 26,2 0,06 5 21,7 0,04 2 16,6 + Razem 45 1,14 42 0,71 23 1,91 12 0,03 Najliczniej reprezentow ane były gatunki charakterystyczne dla zbiorow isk leśnych i łąkowych (tab. II). W podzespole Tilio-Carpinetum typicum najniższym udziałem procentow ym charakteryzow ały się gatunki leśne w runie, wyższym w podszyciu i najwyższym w koronach drzew. Najwyższą liczebność osiągnęły gatunki leśne w warstwie podszycia. Spowodowane to było najpraw dopodobniej licznym pojawem Strophosoma capitatum, który w tej warstwie stanowił ponad 50% wszystkich zebranych ryjkowców. W podszyciu licznie wystąpiły rośliny o wysokiej atrakcyjności dla tego gatunku, a więc Carpinus betulus i Corylus avellana ( S z m i d t, S t a c h o w i a k 1980). W runie podzespołu Tilio-Carpinetum stachyetosum zarów no dom inacja, jak i liczebność gatunków leśnych była wyższa niż w runie grądu typowego. Najliczniej wystąpił tu Phyllobius argentatus polifag żerujący na różnych drzewach liściastych, których p odro sty znajdow ały się w runie. O dm iennie natom iast kształtow ał się udział procentowy liczby gatunków reprezentujących elem ent łąkowy. W grądzie typowym obserw ow ano sto p n io wy spadek wartości tego wskaźnika od warstwy runa przez podszycie do koron drzew. Najwyższą liczebność gatunki łąkowe osiągnęły w piętrze podszycia, co spow odow ane było dosyć licznym pojawem gatunku łąkowego Apion flavipes tu zim ującego.
388 Z. Cm oluch, J. Łętowski, A. M inda-lechow ska W runie podzespołu Tilio-Carpinetum stachyetosum udział elementów łąkowych był nieco niższy niż w runie grądu typowego. Ryjkowce zasiedlające inne typy siedlisk liczniej odław iano w ruinie obu podzespołów i podszyciu. G rupa ta była reprezentow ana głównie przez gatunki charakterystyczne dla zbiorow isk ruderalnych. G atu n k i wilgociolubne najliczniej odław iane były w runie pod zespołu Tilio-Carpinetum stachyetosum, a wcale nie stwierdzono ich w koronach drzew, zaś gatunki zaroślow e liczniej wystąpiły w runie tego podzespołu i w w arstwie podszytu. Zebrane w rezerwacie ryjkowce ze względu na typ fagizmu podzielono na poli-, oligo- i monofagi. Do pierwszej grupy zaliczono gatunki żyjące na roślinach z różnych rodzin, druga grupa obejm ow ała gatunki biologicznie zw iązane z roślinam i należącym i do jednej rodziny, a trzecia zaś do jednego gatunku. We wszystkich badanych w arstw ach roślinnych najwyższym udziałem procentowym, pod względem liczby gatunków, charakteryzow ały się oligofagi, z tym że obserw ow ano spadek dom inacji od runa do koron drzew (tab. III). W iększość wyodrębnionych oligofagów to gatunki związane z różnymi rodzajam i roślin zielnych, więc uzasadniony jest ich niższy udział w warstwie koron. Najwyższą liczebność zaś we wszystkich piętrach roślinności osiągnęły polifagi, gdyż prawie wszystkie gatunki dendrofilne z klasy eudom inantów były właśnie polifagami (tab. III). T abela III. Liczba (N), udział procentow y i liczebność (ri) gatunków Curculionidae należących do wyróżnionych grup fagicznych w zgrupow aniach występujących w poszczególnych podzespołach i w arstwach biocenotycznych; + liczebność < 0,01 Tilio-Carpinetum stachyetosum Tilio-Carpinetum typicum G ru p a runo runo podszyt korony drzew N % ri N % ri N % ri N % ri Polifagi 8 17,7 0,75 6 14,2 0,43 7 30,4 1,41 3 25,0 0,02 Oligofagi 32 71,1 0,33 32 76,2 0,27 16 69,5 0,50 6 50,0 0,01 M onofagi 5 11,1 0,06 4 95 0,01 3 25,0 + Razem 45 1,14 42 0,71 23 1,91 12 0,03 Pod względem zakresu plastyczności ekologicznej w yróżniono dwie grupy g atu n ków, steno- i eurytopowe, te ostatnie stanowiły trzon zgrupowania fauny ryjkowców. Grupę stenotopów tworzyły tylko trzy gatunki reprezentowane przez pojednycze osobniki kserotermofil Hypera arator i dwa higrofile Gymnaetron veronicae oraz Litodactylus leucogaster. W szystkie te gatunki odław iano tylko w warstwie runa. ANALIZA Z O O G E O G R A F IC Z N A W śród ryjkow ców zebranych na badanym terenie w yodrębniono 8 elem entów zoogeograficznych, określonych według kryteriów podanych przez C z e c h o w s k i e g o i M i k o ł a j c z y k a (1981). We wszystkich piętrach roślinności najliczniej
Ryjkowce grądów W yżyny Lubelskiej 389 reprezentow ane były gatunki o zasięgu palearktycznym i europejskim. Łącznie stanowiły one około 60%. P onadto w warstwie runa i koron drzew liczne były gatunki holarktyczne. P ozostałe pięć elem entów zoogeograficznych reprezentow a nych było stosunkow o nielicznie (tab. IV). Liczebność gatunków należących do poszczególnych elem entów zoogeograficznych kształtow ała się podobnie, a więc najwyższą liczebnością charakteryzow ały się także gatunki o zasięgu palearktycznym i europejskim. Tabela IV. Liczba (N), udział procentow y i liczebność («') gatunków Curculionidae należących do wyróżnionych elem entów zoogeograficznych w zgrupow aniach występujących w poszczególnych podzespołach i w arstwach biocenotycznych; + liczebność < 0,01 Element Tilio-Carpinetum Tilio-Carpinelum typicum stachyetosum runo runo podszyt korony drzew N % n' N % n' N % n' N % n Holarktyczny 5 11,1 0,08 7 16,6 0,03 2 8,7 0,03 2 16,6 + Palearktyczny 17 37,7 0,62 17 40,4 0,35 11 47,8 0,74 6 50,0 0,02 Eurosyberyjski 5 11,1 0,07 3 7,1 0,01 Europejski 10 22,2 0,33 9 21,4 0,30 5 21,7 1,12 2 16,6 0,01 Południow oeurosyberyjski 4 8,8 0,03 2 4,8 0,01 3 13,0 0,01 Subm edyterraneński 3 6,6 0,01 4 9,5 0,01 2 8,7 0,01 1 8,3 + Południow o-w schodni 1 8,3 + Nieznany 1 2,2 + Razem 45 1,14 42 0,71 23 1,91 12 0,03 P O D S U M O W A N IE Entom ofauna ryjkowców rezerwatu grądowego Bachus charakteryzowała się dosyć dużą różnorodnością zarów no pod względem liczby gatunków, jak i osobników. We wszystkich piętrach roślinności badanego zespołu stwierdzono 68 gatunków, czyli prawie dwukrotnie więcej niż wykazano w piśmiennictwie (C h o l e w ic k a 1981) z analogicznych zespołów Białołęki, ale o wiele mniej niż stwierdzono w dolinie W ierzbanówki (K n u t e l sk i 1988). Porównując skład gatunkowy zgrupowań ryjkowców z grądów różnych rejonów (K nu telsk i 1988) z danymi z rezerwatu Bachus stwierdzono 9 gatunków wspólnych. Są to: Apion viciae, A. flavipes, A. apricans, Phyllobius argentatus, Ph. calcaratus, Sciaphilus asperatus, Curculio glandium, C. pyrrhoceras, Ceutorhynchus assimilis, C.floralis. G atunki te nie występują wyłącznie w zespole Tilio-Carpinetum, lecz często i to bardzo licznie w innych zbiorowiskach roślinnych. Nieco inaczej na badanym terenie niż w innych grądach kształtowała się struktura dominacji. Najliczniej odławiano tu dwa polifagi dendrofilne Strophosoma capitatum i Phyllobius argentatus, które były mniej liczne lub nie występowały wcale w innych grądach na terenie kraju.
390 Z. Cm oluch, J. Łętowski, A. M inda-lechow ska W badanym zespole w yodrębniono 26 gatunków zw iązanych pokarm ow o i ro zro d czo z roślinam i budującym i to zbiorowisko. W śród nich liczny pojaw Strophosoma capitatum i Phyllobius argentatus uw arunkow any był dom inacją Carpinus betulus jednej z roślin charakterystycznych dla tego zespołu, a pokarm ow ych dla tych ryjkowców. C harakterystyczną cechą entom ofauny badanego grądu był duży udział g atu n ków oligofagicznych. Tylko w naturalnym, niezdegradowanym środow isku gatunki należące do tej grupy fagicznej mogły znaleźć odpowiednie rośliny żywicielskie, a więc właściwe w arunki bytow ania. Duże bogactwo gatunkow e roślin było także przyczyną, dla której wiele gatunków ryjkowców o małym zasięgu geograficznym znalazło tu odpowiednie miejsce bytowania. Najliczniejsze były jednak gatunki o zasięgu palearktycznym i europejskim. G atunkam i znanymi z niewielu stanowisk w Polsce i jednocześnie charakterystycznymi dla zbiorowisk leśnych były Tropiphorus carinatus, Bradybatus kellnerii, Trachodes hispidus, Acalles camelus, Ceutorhynchus pallidicornis. P IŚ M IE N N IC T W O C h o l e w i c k a K. 1981. Ryjkowce (Curculionidae, C oleoptera). Fragm. faun., W arszaw a, 26: 267-282. C h r o l iń s k i L. 1963. Sezonowe wędrówki ryjkowców (Curculionidae) z rodzaju Apion H b s t. w w arunkach przyrodniczych obw odu czerniowskiego.. Przegl. zool., W rocław, 7: 139-142. C m o lu c h Z. 1961. Ryjkowce (C oleoptera, Curculionidae) z terenów nadleśnictwa Janów Lubelski. Ann. U M CS, sec. C, Lublin, 14: 39-45. C m o lu c h Z. 1980. Ryjkowce (Curculionidae, C oleoptera) Świętokrzyskiego P arku N arodow ego. Ann. UM CS, sec. C, Lublin, 34: 209-218. C m o l u c h Z., K o w a l ik W. 1963. Ryjkowce (Curculionidae, C oleoptera) zbiorow iska leśnego koło K raśnika (woj. lubelskie). Ann. UM CS, sec. C, Lublin, 18: 69-96. C m o l u c h Z., Ł ęto w sk i J. 1987. Ryjkowce (Curculionidae, C oleoptera) Roztoczańskiego Parku N arodow e go. Ochr. Przyr., K raków, 45: 179-197. C m o l u c h Z., C m o l u c h o w a A., L e c h o w s k i L Ł ę t o w s k i J., M i n d a -L e c h o w s k a A., S t ą c z f k Z. 1990. F auna ow adów zespołu grądow ego (Tilio-C arpinetum ) w rezerwacie Bachus (W yżyna Lubelska). Fragm. faun., W arszawa, 33: 337-347. C z e c h o w s k i W., M ik o ł a j c z y k W. 1981. M ethods for the study of urban fauna. M em orabilia zool., W arszawa, 34: 49-58. F e d o r k o J. 1966. B adania nad ryjkowcam i (C oleoptera, Curculionidae) koniczyny czerwonej (Trifolium pratense L.) w okolicach Lublina. Ann. UM CS, sec. C, Lublin, 20: 45-71. G o t w a l d A. 1968. F auna ryjkowców (Curculionidae, C oleoptera) niektórych parków i rezerwatów. Prace IBL, W arszawa, 363: 3-63. K a r piń sk i J. 1958. Ryjkowce (Curculionidae) w biocenozie Białowieskiego Parku N arodow ego. Rocz. N auk leśnych, W arszawa, 21: 29-47. K n u t e l sk i S. 1988. C harakterystyka zgrupow ań ryjkowców (C oleoptera, Curculionidae) grądu (T i lio-c arpinetum ) doliny W ierzbanów ki na Pogórzu Wielickim. Zesz. nauk. UJ, Pr. zool., K raków, 34: 65-87. S z m i d t A., S t a c h o w i a k P. 1 9 8 0. Strophosom a capitatum D e g. (C oleoptera, Curculionidae). Nasilenie w ystępow ania chrząszczy, ich wybiórczość żerowa oraz szkodliwość. PT PN. Pr. Kom. N auk roi. i leś., Poznań, 50: 145-153.
Ryjkowce grądów W yżyny Lubelskiej 391 S z u j e c k i A. 1959. Przegląd gatunków ryjkowców (Curculionidae, Coleopteru) zebranych w U roczysku Biel w Nadleśnictwie O strów M azowiecka. Zesz. SG G W W arszawa. 3: 117-127. T isch ler W. 1949. G rundziige der terrestrichen Tierokologie. Braunschweig, 220 ss. Ż u r a ń s k a J. 1962. C harakter w ystępowania chrząszczy na styku lasu z polem upraw nym w zależności od w arunków ekologicznych. Pol. Pismo ent., ser. B, W roclaw -W arszawa, 1 2: 121 136. Z akład Zoologii U M C S 20-033 Lublin, A kadem icka 19 PE3H3ME [3arjiaBHe: ^ojironochkh (C oleoptera, Curculionidae) rpy/ioboro KOMruiekca 77- lio-c arpinetum b 3anoBe^nHKe Eaxyc (JlłoojimicKaH BoaBbiLuenHocib)] CTaTbH npeactabjiaet pe3yjibratbi HCCJieztoBanHH aojirohochkob, npobo- AHMbix b 1982-84 ro^ax b rpy^obom KOMnjiexce Tilio-Carpinetum 3anoBeziHHKa Eaxyc. Mccjie,noBaHHH npobo^hjihcb Ha Tpex 3Ta>Kax pacthtejibhocxh (pyno, noajiecok h KopoHbi AepeBbeB) nozucomnjiekca Tilio-Carpinetum typicum h b pyiie notikomnjiekca Tilio-C arpinetum stachyetosum. B pyhe npoóbi coóupajihcb c no- M OlHbK) 3HTOMOJTOrHMeCKOH CeTKH, B nozljtecke CeTH H 3 0 H T a, B KOpOHaX ^epebbeb nobymek M oapniucoro. Co6paHO 1560 3K3eMnjiapoB aonronochkob, riphhaa-nexawnihx k 68-mm bh/uim (Ta6. I). B pyhe oóhapy^eho 60, b nozuiecke 23, a b KopoHe ziepebbeb 12 BH/ioB. HaH6ojibuioe hhcbo oco6eh h bh^ob oóhapyżkeho b pyne noakomiuiekca Tilio-C arpinetum stachyetosum (45 bh/iob). 3 t o Sbuio 0 6 yc.n0 B.neH0 OojibiiiHM BHjaoBbiM óoratctbom pactehhh 3Toro noakomnjiekca. Bo Bcex 3Ta^cax pacth- TejibHocTH AOMHHHpoBanH 2 aehxipo(})hjibhbie BH^a: Strophosom a capitatum (D eg.) h Phyllohius argentatus (L.) HaHÓojiee MHoroHHCJieimbiMH OKa3ajincb bh^h, xapak- TepHbie zuib jiechbix JiyroBbix KOMnjreKcoB (Ta6. II). JlyroBbie BH/ibi hmcjth HaHÓoubiuHH npouehthbih Bec b pyhe, a jiecubie b KopoHe jjepebbeb. Eojibujhhctbo H3 hhx 3 to nojincjiarh (Ta6. III). AojiroHOCHKH, BbiCTynaiouiHe Ha HccjieayeMOH TeppniopHH, riphha^jie^kajih k 8-mh 30oreorpa(J)HHecKHM ajiemehtam, HaHÓojiee MHoroHHcneHHbiM 6 biji 3JieMeHT najieapkthheckhh h ebponenckhh (Ta6. IV).
392 Z. Cm oluch, J. Łętowska, A. M inda-lechow ska SU M M A R Y [Title: Weevils (Coleoptera, Curculionidae) of a linden-oak-hornbeam association ( Tilio-Carpinetum) in the Bachus reserwe (The Lubelska U pland)] The paper presents the results of studies on weevil fauna, carried out at a linden-oak-hornbeam association (Tilio-Carpinetum) in the Bachus forest reserve in 1982-1984. The studies were conducted in three vegetation layers (the herb layer, underbrush and canopy layer) of the sub-association Tilio-Carpinetum typicum and in the herb layer of the sub-association Tilio-Carpinetum stachyetosum. In the herb layer the samples were taken with entom ological sweep net, in the underbrush with sweep net and umbrella, and in the canopy layer with M oericke yellow pan traps. A total of 1560 weevil specimens was sampled, belonging to 68 species (Tab. 1). 60 species were recorded to occur in the herb layer, 23 species in the underbrush and 12 species in the canopy layer. The greatest num ber of species and specimen abundance were stated in the herb layer of the sub-association Tilio-Carpinetum stachyetosum (45 species), which resulted from a species abundance of plants in this sub-association. In all the vegetation layers two dendrophilous species dom inated, i.e. Strophosoma capitatum ( D e g.) and Phyllobius argentatus (L.). Species characteristic of m eadow and forest com m unities were the most num erously represented (Tab. II). M eadow species had the highest percentage share in the herb layer, while forest ones - in the canopy layer. A m ajority of them ranked am ong polyphages (Tab. III). Weevils occurring in the examined site belonged to 8 zoogeographical elements, Palaearctic and E uropean elem ents being m ost abu ndan tly represented (Tab. IV). Praca w ykonana w ram ach problem u M R II-3 Redaktor pracy dr H. G arbarczyk