Elektroenergetyka w Polsce 2015... energetyka w skali globalnej w cieniu II Pakietu Klimatycznego Autor: Herbert Leopold Gabryś ("Energetyka" - czerwiec 2015) W październiku 2014 roku zapadła decyzja UE o przyjęciu Pakietu Klimatyczno-Energetycznego na lata 2021-2030. Decyzja, której efekty, zarówno w skutkach jak i kosztach będą znaczące nie tylko dla polskiej gospodarki, ale i społeczeństwa. Do dziś, mimo wielu gorących debat, zgoda polskiego rządu na jego przyjęcie odbierana jest krańcowo, albo jako sukces, albo jako klęska. Nie trudno zrozumieć osądów tak krańcowo różnych, była to bowiem bez wątpienia decyzja polityczna - być albo nie być w nurcie przemian społeczno-gospodarczych dyktowanych konsekwentnie od wielu lat przez dogmatyków romantyzmu klimatycznego UE. Decyzji politycznych bowiem, a tej w szczególności, nie da się jednoznacznie osądzać z punktu widzenia logiki gospodarczej. Stało się jednak! Dla gospodarki, a w szczególności dla elektroenergetyki w Polsce, to wyzwanie do rewizji dotychczasowego pojęcia bezpieczeństwa energetycznego Polski. Jeśli bowiem dotąd wśród zasobów naturalnych nośników energii pierwotnej na pierwszym miejscu znajdowały się paliwa stałe, i nadal na wiele jeszcze lat będą miały decydujące znaczenie, to ich eliminowanie takiej rewizji wymaga! Polityka dekarbonizacji gospodarki, jakkolwiek ją nazwiemy, była, jest i konsekwentnie wprowadzaną będzie, także w konstruowane założenia Unii Energetycznej. Nie potrafmy być zgodni, w kategoriach narodowej jedności, co do politycznych osądów skutków i kosztów z Pakietu, w działaniach i efektach, tak aby współuczestnicząc w strategicznych decyzjach UE dbać nie tylko o układność wobec oczekiwań partnerów wspólnotowych, ale przede wszystkim o długookresowo rozumiane racje gospodarcze. Pal licho! Stało się! Dziś, moim zdaniem problem nie w tym, jak podejmować wyzwania z filozofii ochrony klimatu, ale jak przekonać naszych polityków co do potrzeby kreowania, mimo wszystko, polskiej racji energetycznej. Pomińmy zapisane w Pakiecie cele i zobowiązania, pomińmy szczegóły architektury systemu zawarte w Pakiecie, ale przypomnijmy, że bez wątpienia z kosztów Pakietu dla Polski, a szerzej Unii Europejskiej, rodzą się istotne zagrożenia utraty konkurencyjności gospodarek Wspólnoty. Dla porządku rzeczy zauważmy, że w Polsce przyjęty program Gospodarki niskoemisyjnej do roku 2050 zakłada zmniejszenie kosztów Pakietu i kreśli szansę na pożytki gospodarcze z niego. Jeśli jednak ostatnio bardziej niż do tej pory nachalnie recenzentem tegoż Programu są organizacje klimatyczne, a nie gospodarka, to jego wartość wydaje się, co najmniej, mało wiarygodna!
Istotny, w kontekście zachowania konkurencyjności gospodarki wspólnotowej, w tym skali zmian elektroenergetyki, jest osąd zamiarów gospodarek światowych. Znakomitym źródłem informacji o skali projekcji zmian globalnych są coroczne raporty Międzynarodowej Agencji Energii (IEA). W tym zbiorze raport WORLD ENERGY OUTLOOK 2014 (WEO 2014) kierowany jest, jak co roku, do decydentów wszystkich zainteresowanych sektorem energii, a szczególnie z kręgów dokonujących wyborów strategicznych. Ocenia on, tym razem po 2040 rok, zagrożenia i możliwości stojące przed światową energetyką oraz prognozuje trendy energetyczne świata do 2040 roku. Analizuje przy tym ich znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego oraz środowiska i rozwoju gospodarczego. W przyjętym tzw. Scenariuszu Nowych Polityk (podstawowy dla opracowania) - przyjmuje istniejące zaangażowanie polityczne poszczególnych krajów świata i zakłada, że ostatnio ogłoszone ich polityki zostaną wprowadzone w życie oraz: tempo wzrostu PKB będzie głównym motorem popytu na energię, a uśrednione tempo wzrostu światowego PKB przyjęto na poziomie 3,4% rocznie w latach 2012-2040; tempo wzrostu populacji jest drugim kluczowym założeniem i przyjmuje światową populację z 7,0 mld w 2012 roku powiększoną do 9,0 mld w roku 2040, a wystąpi ona najwyraźniej w Afryce i Azji. Świat nie zmniejszy tempa zużycia energii pierwotnej i w 2040 roku zużyje jej znacznie więcej w każdym rozpatrywanym wariancie, a jeśli wystąpi nieco pomniejszenie dynamiki, to wynika ono jedynie z optymizmu co do skutków II Pakietu Klimatycznego. Spośród wszystkich nośników energii pierwotnej nadal znaczącą pozycję zajmują ropa, węgiel i gaz, a dynamika wzrostu, choć najwyraźniejsza dla gazu, jest także widoczna dla dwóch pozostałych nośników. Dzisiejszy udział paliw kopalnych wynoszący 82% w globalnym mixie jest taki sam jak 25 lat temu, a silny przyrost energii odnawialnej zmniejsza go jedynie do poziomu około 75% w 2040, nie zmniejszając wolumenu jego konsumpcji. Popyt na węgiel ma rosnąć o 0,5% średniorocznie w latach 2012-2040 (dla porównania w ciągu ostatnich 30 lat wzrost ten wynosił 2,5% rocznie). Nie można jednak jednoznacznie określić skali przyszłego wzrostu globalnego zapotrzebowania na węgiel ze względu na politykę dekarbonizacji w UE i na zróżnicowane regionalnie polityki ochrony środowiska. Ceny ekwiwalentu emisji dwutlenku węgla pozostaną, mimo ich zróżnicowania co do reguł oraz czasu wprowadzenia, i będą podstawowym oprzyrządowaniem procesu ograniczenia emisji. Stąd widoczne jest w skali globalnej zróżnicowanie krajów OECD i poza OECD. Kilka programów handlu emisjami rozpoczęło się w 2013 i 2014 roku (Kanada prowincja Quebec Chiny prowincje Gu-angdong i Hubei i miastach Pekinie, Szanghaju, Shenzhen, Chongqing i Tianjin, Kazachstan i Stany Zjednoczone, stan Kalifornia, obowiązkowy w Szwajcarii; w Chile od 2017 roku podatek węglowy; Korea planuje uruchomienie nowego systemu handlu w 2015 roku). Rośnie równocześnie sprzeciw przeciwko wzrostowi kosztów
wykorzystania węgla, czego przykładem może być fakt, że nowy rząd Australii uchylił istniejący mechanizm, który miał obowiązywać już od 2015 roku. Przypomnijmy, że najbardziej wydajne nowe elektrownie przy użyciu technologii ultranadkrytycznych przy sprawnościach 45% emitują około 25% mniej CO2 na MWh niż dzisiaj w generacji działającej przy średniej światowej efektywności. Stąd można wytworzyć jedną trzecią więcej energii z tej samej ilości węgla, czego wyznawcy religii klimatycznej nie chcą zauważyć.
Jeśli zatem wszystkie elektrownie węglowe osiągną parametry ultranadkrytyczne globalnie i poziomy efektywności (43-47%) do końca okresu objętego prognozą, poziom emisji CO2 w 2040 będzie o 17% niższy niż w Scenariuszu Nowych Polityka, a emisja CO 2 zostanie zmniejszona o prawie 0,8 Gt średnio rocznie lub narastająco w okresie projekcji 17 Gt. Bez komentarza, ale z rekomendacją dla inwestorów! Globalne wykorzystanie gazu będzie rosło we wszystkich prognozach, a głównym obszarem zwiększonego popytu na gaz będą Chiny, które staną się większym konsumentem gazu niż Unia Europejska i Bliski Wschód już około 2035 roku, przy czym odgrywa on istotną rolę w pomniejszeniu zanieczyszczeń powietrza w największych aglomeracjach nie tylko Chin. Wzrost produkcji gazu wystąpi w każdym z większych regionów świata z wyjątkiem Europy, a Stany Zjednoczone pozostaną największym światowym producentem gazu. Największe znaczenie dla konsumpcji gazu zarówno w wolumenie zużycia jak i w jego dynamice mają sektory generacji energii elektrycznej i przemysł.
Gdyby jednak dodać do zużycia na generacją zużycie w pozostałej części energetyki, to łącznie energetyka pozostaje dominującą. Zwraca uwagę, że pozycja USA z gazem łupkowym (ale rychło i ropą z łupków) zamąci na niejednym z rynków! Energia elektryczna pozostanie najszybciej rozwijającą się formą energii ostatecznej na świecie wg SNP. światowe zapotrzebowanie na energię elektryczną ma rosnąć o 2,1% średniorocznie w latach 2012-2040, a jej udział w całkowitym zużyciu energii rośnie we wszystkich sektorach i regionach. Globalny wzrost mocy zainstalowanej w generacji zwiększa się od około 5950 GW w 2013 roku do ponad 10700 GW w 2040. Według SNP konsumpcja energii elektrycznej będzie w roku 2040 w stosunku do roku 2012 z dynamiką 178%, to znaczy więcej o 15325 TWh średniorocznie 2,1%. UE ze średniorocznym przyrostem 0,6% zwiększy swoje zapotrzebowanie na energię elektryczną z dynamiką 117,9% to więcej o 512 TWh. W strukturze światowej produkcji energii elektrycznej znaczący udział będzie miała energia produkowana z węgli, z przewidywaniem znaczącego przyrostu produkcji z gazu i odnawialnych źródeł energii. Projekcja istotnego zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych oparta jest na założeniu, iż porozumienia globalne w ograniczeniu emisji CO 2 nastąpią niebawem. Skumulowane inwestycje liczone globalnie wskazują na ogromne parcie na energetykę odnawialną - wiatrową przede wszystkim, acz warto zauważyć, że na generację z węgla nakłady inwestycyjne mają być także w imponującej skali. Przypomnieć warto, iż udział energii z niestabilnych OZE (wiatr, słońce, ) w całkowitej produkcji energii elektrycznej jest bardzo różny w różnych regionach świata, a ambicje Unii Europejskiej są w tych porównaniach gigantyczne. Spośród wymienionych przykładów dominuje, jeśli chodzi o zamiary zwiększenia udziału energii z OZE, UE, związana uwarunkowaniami minionych lat, tyleż ambitnymi, co kosztownymi założeniami polityki klimatyczno-energetycznej do 2050 roku.
Energetyka jądrowa była i pozostanie zapewne widoczna w globalnym energy mix. W 2013 roku 392 GW zainstalowanej mocy jądrowej na świecie stanowiło 11% udziału w wytwarzaniu energii elektrycznej. Udział ten zmniejszał się stopniowo od 1996 roku, kiedy to osiągnął prawie 18% po wodnej. Energetyka jądrowa jest drugim co do wielkości źródłem energii elektrycznej na świecie, jeśli chodzi o emisję, bo praktycznie z zerową emisją dwutlenku węgla. Około 80% mocy jądrowych zainstalowanych jest w krajach OECD, z tego ponad trzy czwarte ma ponad 25 lat. Około połowy mocy w krajach spoza OECD jest wyraźnie młodsza i ma mniej niż 15 lat (z wyłączeniem Rosji). Na koniec 2013 roku było w budowie 76 GW mocy w elektrowniach jądrowych, z czego ¾ w krajach spoza OECD, budowę 10 projektów rozpoczęto w 2013 roku, prawie 40 krajów rozważa budowę, a 3 kraje przyjęły program jej likwidacji. Redukcja kosztów inwestycyjnych, ale i pomniejszanie długoterminowych kosztów składowania odpadów oraz działania dla zmniejszenia obaw o bezpieczeństwo publiczne, jak dotąd są mało skuteczne i nie powodują istotnych zmian w podejściu inwestorów. Elektroenergetyka jądrowa jest od wielu lat bez przełomowych zmian, gdyż z jednej strony determinują jej rozwój obawy społeczne o bezpieczeństwo, a z drugiej strony kusi atrakcja nieemisyjnej generacji.
Pozostawmy to bez komentarza, ale ku uwadze zwolenników energetyki jądrowej w kraju! Zróżnicowane nakłady na przebudowę energetyk światowych, ale przede wszystkim niezwykle kosztowne wyzwania wynikające z polityki klimatyczno-energetycznej UE, powodują wyraźne zróżnicowanie cen energii elektrycznej. Według cytowanego raportu to zróżnicowanie cen i z natury zróżnicowany udział w kosztach produkcji przemysłowej pozostanie, a będzie się pogłębiać w całym okresie projekcji scenariusza SNP. To zróżnicowanie będzie miało istotny wpływ na międzynarodową konkurencyjność przemysłów i wobec projekcji szerokiego otwarcia rynku europejskiego dla produktów z rynku amerykańskiego (o wiele mniejsza cena energii elektrycznej) zamiesza nam zdrowo". Według tegoż raportu cytując dalej w 2040 roku chińskie ceny energii elektrycznej dla odbiorców przemysłowych mogą być o 75% wyższe niż w USA, podczas gdy ceny w UE będą prawie dwa razy wyższe niż w Chinach. średni koszt produkcji energii elektrycznej zwiększy się w większości regionów w związku ze wzrostem cen paliw. Sektory energetyczne USA i UE staną się bardziej kapitałochłonne także ze względu na wzrost udziału energii odnawialnej. Rekomendując powyższe odpowiedzialnym za strategię gospodarczą Polski chcę podkreślić, że jest to osąd Międzynarodowej Agencji Energii z siedzibą w Paryżu, jakby nie było instytucji zaangażowanej w kreowanie polityki klimatyczno-energetycznej UE. Z trendów globalnych wynika, że rywalizacja generacji z paliw stałych z energetyką odnawialną w skali globalnej pozostanie nierozstrzygnięta, głównie z przyczyny zróżnicowania zarówno rozwoju społeczno-gospodarczego, jak i alokacji zasobów. Jeśli w skali globalnej nie nastąpi rychło porozumienie, co do przyjęcia filozofii ochrony klimatu na miarę i w skali kosztów według powadzonej otwarcie lub zawoalowanej polityki dekarbonizacji UE, to zagrozi to gospodarce stopniową utratą konkurencyjności. Stanie się tak skutkiem rosnących kosztów działalności gospodarczej i w dłuższym czasie może doprowadzić do stopniowej jej marginalizacji w otwartej konkurencji. Analizy i prognozy WEO 2014 zawarte w raporcie IEA z listopada 2014 roku warto zauważyć, bo w wielu aspektach nie są tożsame z założeniami polityki klimatyczno-energetycznej UE i są od nich także odmienne w szacunkach i priorytetach....czyżby odwilż w dogmatach religii klimatycznej?