Zastosowanie różnych strategii inwestycyjnych na rynku opcji w Polsce

Agata Gniadkowska-Szymańska * Zastosowanie różnych strategii inwestycyjnych na rynku opcji w Polsce Wstęp Nie jest tajemnicą dla inwestora, że czasy na rynku zmieniają się szybciej niż w otaczającej rzeczywistości. Kto nie jest w stanie nadążyć za rynkiem, prędzej czy później przekona się, że rynek nie żartuje, a jego prawa dotyczą wszystkich uczestników bez wyjątku. Dlatego stare "Trend is your friend" (Trend jest twoim przyjacielem) brzmi często dwuznacznie w dzisiejszych czasach. Statystyki dowodzą, że już ponad 2/3 aktywności rynku to trendy horyzontalne [http://bossa.pl, dostęp dnia 28.05.2009], a tradycyjne metody inwestowania giełdowego "buy and hold" (kup i trzymaj) przechodzą poważny kryzys [Hull, White, 1987], [Taylor, Xu, 1994], [Heynen, 1994]. A skoro trend nie zawsze jest przyjacielem inwestora to czas najwyższy rozejrzeć się za nowym sposobem inwestowania [Muck, 2006, s. 82-96]. Dlatego w tym artykule chciałabym zająć się zastosowaniem wybranych strategii opcyjnych na rynku polskim. Jest to bardzo interesujące i słabo zbadane zagadnienie na naszym rynku opcji. Opcje są notowane na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych [www.gpw.pl, dostęp dnia 25.05.2009] oraz na Warszawskiej Giełdzie Towarowej [www.wgt.com.pl, dostęp dnia 25.05.2009]. Jednak polski rynek opcji jest rynkiem jeszcze dość słabo rozwiniętym i mało płynnym, co może powodować pewne trudności z pozyskaniem odpowiednich danych. Jednak zaangażowanie inwestorów na rynku instrumentów pochodnych rośnie [Grossman, Sanford, 1988, s. 275 298]. Coraz większe jest także zainteresowanie inwestorów zagranicznych instrumentami pochodnymi notowanymi na GPW. W swoim artykule na przykładzie dwóch wybranych strategii opcyjnych chciałabym pokazać, czy opłacalne jest inwestowanie według nich. Do analizy zostanie wykorzystany gotowy arkusz do symulacji * Mgr, Katedra Ekonomii Przemysłu i Rynku Kapitałowego, Wydział Ekonomiczno- Socjologiczny, Uniwersytet Łódzki, agata.gniadkowska@uni.lodz.pl, 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. 41/43

140 Agata Gniadkowska-Szymańska opcyjnych strategii inwestycyjnych przygotowany przez GPW, na podstawie którego zostanie oceniona strategia. Specjaliści działają na rynku opcji wykorzystując różne strategie inwestowania w te instrumenty, jednak różni uczestnicy rynku kierują się różnymi celami strategicznymi i dlatego nie istnieje optymalna pozycja opcyjna, zadowalająca wszystkich. Dlatego chciałabym sprawdzić, czy zastosowanie wybranych strategii opcyjnych pozwoli inwestorowi zabezpieczyć się przed nieprzewidzianymi zmianami kursów akcji lub wartości indeksu. Biorąc pod uwagę dość niską płynność polskiego rynku opcji, stosowanie strategii inwestycyjnych wymaga dużej cierpliwości lub może stanowić tylko sposób na zabezpieczenie swoich interesów przez inwestora. Chciałabym pokazać także, iż polski rynek opcji stwarza możliwości do stosowania różnych strategii i zarabiania zarówno na wzrostach jak i na spadkach kursów instrumentów finansowych. 1. Możliwość zastosowania wybranych strategii na polskim rynku opcji i ich skuteczności Wraz z rozwojem instrumentów finansowych stosowanych na rozwiniętych rynkach, inwestorzy rozszerzali swoje możliwości dzięki stosowaniu różnych strategii. [Whaley, 2000, s. 12-17]. Należy jednak pamiętać, że nawet doświadczeni gracze czasem ponoszą starty inwestując z zastosowaniem danych strategii. Polski rynek kapitałowy jest dość młodym rynkiem i nie wszystkie instrumenty inżynierii finansowej mogą być wykorzystane ze względu na ich znikomą płynność. 1.1. Metoda Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie wychodząc naprzeciw inwestorom stworzyła arkusze programu MS EXCEL do symulacji złożonych strategii inwestycyjnych na rynku instrumentów pochodnych (opcje, futures). Arkusze te są dostępne na oficjalniej stronie GPW [www.gpw.pl, dostęp dnia 25.05.2009] i gotowe do pobrania na swój osobisty komputer. Arkusz umożliwia symulację strategii inwestycyjnych z wykorzystaniem opcji oraz kontraktów terminowych (zwanych w instrukcji oraz w arkuszu futures). Można symulować strategie inwestycyjne złożone maksymalnie z 4 instrumentów (futures lub opcji), jednak opartych na tym samym instrumencie bazowym (można np. symulować strategie złożone z różnych serii futures na WIG20 oraz opcji na WIG20). Arkusz umożliwia utworzenie strategii, których składowe: wygasają w terminie ich wygaśnięcia,

Zastosowanie różnych strategii inwestycyjnych na rynku opcji w Polsce 141 są zamykane przed terminem wygaśnięcia, część jest zamykana w terminie wygaśnięcia, a część przed terminem wygaśnięcia. Arkusz nie zawiera gotowych strategii, jest narzędziem uniwersalnym umożliwiającym zbudowanie każdej strategii spełniającej określone założenia. Arkusze te występują w dwóch formach: uproszczonej dzięki której możemy tylko przeprowadzić symulację strategii inwestycyjnych z wykorzystaniem opcji oraz kontraktów terminowych (futures); rozbudowanej w której możemy, oprócz przeprowadzenia prostej symulacji, wykonać dodatkowo złożoną analizę scenariuszy. Funkcja podstawowa arkusza umożliwia konstrukcję dwóch dowolnych strategii inwestycyjnych oraz analizę ich opłacalności dla różnych (założonych przez użytkownika) wartości instrumentu bazowego (np. indeksu WIG20). Wyniki każdej strategii (potencjalne zyski i straty) prezentowane są liczbowo oraz w postaci rysunków (na rysunkach prezentowana jest nie tylko linia otrzymanej strategii, ale również jej składowych). Podstawowa funkcja arkusza umożliwia przeanalizowanie opłacalności poszczególnych strategii. Dzięki temu, że możemy jednocześnie zbudować dwie różne strategie, mamy możliwość łatwego porównania ich wyników ze sobą (możemy szybko sprawdzić, która z nich spełnia nasze oczekiwania). Dzięki funkcji dodatkowej można np. przeprowadzić symulację zachowania się wybranej strategii w efekcie zmiany różnych czynników (nie tylko zmiany wartości instrumentu bazowego). Przykładowo można sprawdzić, jak zachowa się strategia w wyniku upływu czasu do terminu wygaśnięcia lub zmiany zmienności instrumentu bazowego. W jednej symulacji można wygenerować maksymalnie 10 różnych scenariuszy *www.pochodne.gpw.pl, dostęp dnia 25.05.2009]. Arkusze programu EXCEL pozwalające na przeprowadzenie takiej symulacji wydają się dość proste w obsłudze i możliwe do wykorzystania przez przeciętnego inwestora giełdowego, dlatego postanowiłam posłużyć się nimi przy badaniu wybranych strategii opcyjnych. 1.2. Wybór strategii i zebranie danych Polski rynek opcji jest rozwijającym się rynkiem, dlatego często instrumenty finansowe, takie jak opcje lub kontrakty terminowe, nie posiadają dużej płynności. Dodatkowo zakup i sprzedaż kontraktów ter-

142 Agata Gniadkowska-Szymańska minowych jest związany z dużym ryzykiem. Na polskiej giełdzie notowane są opcje na indeks WIG20, zarówno opcje kupna jak i sprzedaży. Największą płynność mają opcje z krótkim terminem do wygaśnięcia. Natomiast opcje o długim terminie wygaśnięcia cechują się brakiem płynności. Inwestorzy zazwyczaj spekulują wykorzystując kontrakty terminowe, dlatego rynek ten jest płynny tylko w okresie bliskiego wygaśnięciu danej serii opcji lub innych kontraktów. Przykładowe symulacje oparte zostały na dwóch strategiach: spread motyla i spread byka. Dodatkowo w celach porównawczych przeprowadzona została symulacja z wykorzystaniem strategii spreadu niedźwiedzia. Strategie te są dość proste w budowie, a wyniki umożliwiają łatwe podjęcie decyzji inwestycyjnych. Jedną z najbardziej znanych i popularnych strategii inwestycyjnych na rynkach opcji jest spread byka. Strategię tę można stosować przy wykorzystaniu opcji na WIG20. Umożliwia zarabianie na wzroście wartości instrumentu bazowego. Strategię tworzy się przy wykorzystaniu dwóch opcji kupna na ten sam instrument bazowy z tym samym terminem do wygaśnięcia, jednak z różnym kursem wykonania. Jedną serię opcji kupujemy, a drugą wystawiamy, należy jednak pamiętać, aby kupić i wystawić opcje w tej samej ilości. Z parytetu opcji kupna-sprzedaży wynika, że cena płacona przez inwestora jest wyższa niż zapłata za wystawiany przez niego instrument pochodny. Początkowo ponosi więc on stratę na takim zagraniu. Spread byka może też polegać na zakupie opcji sprzedaży o niższej cenie wykonania oraz wystawieniu opcji sprzedaży o wyższej cenie wykonania. W przeciwieństwie do strategii wykorzystującej opcje kupna jest w tym przypadku dodatni przepływ pieniężny w chwili rozpoczęcia strategii. Jednak maksymalny zysk możliwy do osiągnięcia przy strategii wykorzystującej opcje sprzedaży jest niższy niż z podobnej strategii wykorzystującej opcje kupna [Kulatilaka, Perotti, 1997]. Z utworzeniem strategii związany jest koszt początkowy, który jest równy różnicy pomiędzy premią zapłaconą za opcje kupione, a premią otrzymaną za opcje wystawione. Strategię tę charakteryzuje jednak ograniczenie maksymalnego zysku. Jeżeli wzrost wartości instrumentu bazowego będzie większy niż zakładaliśmy wówczas strategia przyniesie stały zysk niezależnie od tego jak duże wzrosty nastąpią [Hull, 1999, s. 254-256]. Rysunki 1 i 2 przedstawiają kształtowanie się zyskowności z danej inwestycji przy wykorzystaniu tej strategii.

Zastosowanie różnych strategii inwestycyjnych na rynku opcji w Polsce 143 Rysunek 1. Spread byka wykorzystujący opcje kupna Zysk/ strata X2 S X1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie *Hull, 1999, s. 255]. Rysunek 2. Spread byka wykorzystujący opcje sprzedaży Zysk/ strata X2 S X1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie *Hull, 1999, s. 255]. Zysk z każdej z dwóch pozycji jest zaznaczony cienką linią. Zysk wynikający z całej strategii zaznaczono linia pogrubioną, jest on sumą zysków częściowych. Inwestorzy stosujący spread byka liczą na wzrost kursów akcji, natomiast w przypadku spreadu niedźwiedzia inwestorzy spodziewają się spadku kursów akcji. Spread niedźwiedzia jest strategią, tak jak w przypadku poprzedniej strategii, którą można tworzyć przy wykorzystaniu opcji na WIG20. Umożliwia zarabianie na spadku wartości instrumentu bazowego. Strategię tworzy się przy wykorzystaniu dwóch opcji sprzedaży na ten sam instrument bazowy z tym samym terminem do wygaśnięcia, jednak różnym kursem wykonania. Jedną serię kupujemy,

144 Agata Gniadkowska-Szymańska a drugą wystawiamy, należy jednak pamiętać, aby kupić i wystawić opcje w tej samej ilości. Inwestor kupuje opcję sprzedaży o wyższej cenie wykonania i wystawia opcje sprzedaży o cenie niższej [Schwartz i inni, 2001]. Podobnie jak w przypadku spreadu byka, oprócz opcji sprzedaży można zastosować także opcje kupna. Jednak w tym przypadku cena wykonania opcji kupionej jest wyższa niż cena wykonania opcji sprzedanej. Z utworzeniem strategii także związany jest koszt początkowy, który jest równy różnicy pomiędzy premią zapłaconą za opcje kupione, a premią otrzymaną za opcje wystawione. Strategię tę charakteryzuje jednak ograniczenie maksymalnego zysku. Jeżeli spadek wartości instrumentu bazowego będzie większy niż zakładaliśmy, wówczas strategia będzie notowała stały zysk niezależnie od tego jak duże spadki nastąpią [Hull, 1999, s. 256-257]. Rysunki 3 i 4 przedstawiają kształtowanie się zyskowności z danej inwestycji przy wykorzystaniu tej strategii. Rysunek 3. Spread niedźwiedzia wykorzystujący opcje kupna Zysk/ strata X2 X1 S Źródło: Opracowanie własne na podstawie *Hull, 1999, s. 257].

Zastosowanie różnych strategii inwestycyjnych na rynku opcji w Polsce 145 Rysunek 4. Spread niedźwiedzia wykorzystujący opcje sprzedaży Zysk/ strata X2 S X1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie [Hull, 1999, s. 257]. Zysk z każdej z dwóch pozycji jest zaznaczony cienką linią. Zysk wynikający z całej strategii zaznaczono linią pogrubioną, jest on sumą zysków częściowych. Jedną z opcyjnych strategii inwestycyjnych jest także spread motyla. Wyróżniamy dwa rodzaje strategii motyla w zależności od przewidywań co do zmian ceny instrumentu podstawowego. Strategia ta polega na otwarciu pozycji w opcjach o trzech różnych cenach wykonania. Tak jak w innych strategiach, spread motyla można budować wykorzystując zarówno opcje kupna jak i opcje sprzedaży. Może być ona stosowana poprzez wykorzystanie opcji na WIG20. Strategia ta opiera się na kupnie opcji kupna o niskiej cenie wykonania oraz kupnie opcji kupna o relatywnie wysokiej cenie wykonania. Trzecim elementem całej strategii jest sprzedaż dwóch opcji kupna o cenie wykonania równej średniej z cen wykonania dwóch poprzednio zakupionych opcji. [Zalewski, 2001]. Rysunki 5 i 6 przedstawiają kształtowanie się zyskowności z danej inwestycji przy wykorzystaniu tej strategii.

146 Agata Gniadkowska-Szymańska Rysunek 5. Spread motyla wykorzystujący opcje kupna Zysk/ strata X3 X1 S X2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie *Hull, 1999, s. 259]. Rysunek 6. Spread motyla wykorzystujący opcje sprzedaży Zysk/ strata X2 X1 X3 S Źródło: Opracowanie własne na podstawie *Hull, 1999, s. 259]. Zysk z każdej z dwóch pozycji jest zaznaczony cienką linią. Zysk wynikający z całej strategii zaznaczono linią pogrubioną i jest on sumą zysków częściowych. Do przeprowadzenia symulacji zostały wykorzystane opcje notowane na GPW. W strategii spread motyla wykorzystano opcje: 1) OW20R9100 opcja sprzedaży na indeks WIG20, wygasająca w 19 czerwca 2009, z kursem wykonania 1000 pkt. indeksowych; 2) OW20R9190 opcja sprzedaży na indeks WIG20, wygasająca w 19 czerwca 2009, z kursem wykonania 1900 pkt. indeksowych;

Zastosowanie różnych strategii inwestycyjnych na rynku opcji w Polsce 147 3) OW20R9140 opcja sprzedaży na indeks WIG20, wygasająca w 19 czerwca 2009, z kursem wykonania 1400 pkt. indeksowych. Natomiast w strategii spread byka opcje: 1) OW20R9110 opcja sprzedaży na indeks WIG20, wygasająca w 19 czerwca 2009, z kursem wykonania 1100 pkt. indeksowych; 2) OW20R9130 opcja sprzedaży na indeks WIG20, wygasająca w 19 czerwca 2009, z kursem wykonania 1300 pkt. indeksowych. W dodatkowo przeprowadzonej symulacji z wykorzystaniem strategii spread niedźwiedzia wykorzystano opcje: 1) OW20R9150 opcja sprzedaży na indeks WIG20, wygasająca w 19 czerwca 2009, z kursem wykonania 1500 pkt. indeksowych; 2) OW20R9100 opcja sprzedaży na indeks WIG20, wygasająca w 19 czerwca 2009, z kursem wykonania 1000 pkt. indeksowych. Wszystkie wykorzystane do analizy dane pochodziły ze strony internetowej Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie [www.gpw.pl, dostęp dnia 17.04.2009+. 1.3. Opis badania Strategie spread byka i spread motyla zostały przeprowadzone w dwóch wariantach: nabyte lub wystawione opcje zostają zrealizowane przed dniem ich wygaśnięcia przyjęta w analizie data to 30 kwietnia 2009 r., nabyte lub wystawione opcje pozostają w naszych rękach do dnia wygaśnięcia, czyli do 19 czerwca 2009 r. Wszystkie symulacje zostały przeprowadzone w dwóch etapach: najpierw dla pierwszego, a potem dla drugiego wariantu. Do obliczeń został przyjęty: średni kurs WIG20 na poziomie 2100 pkt. indeksowych 1, zmienność o 100 pkt. indeksowych 2, stopa procentowa wolna od ryzyka równa stopie określająca minimalną rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych [www.nbp.pl, dostęp dnia 18.04.2009+. Przy kalkulacji zysków i strat w sytuacji, gdy pozycja w instrumencie jest zamykana przed terminem wygaśnięcia, wyznaczana jest wartość teoretyczna danego instrumentu na dzień zamknięcia pozycji. Wartość rynkowa instrumentu może się różnić od wyceny teoretycznej, co 1 Średni roczny kurs indeksu WIG20. 2 Średnia zamienność indeksu WIG20 podczas jednej sesji giełdowej podawana w punktach indeksowych.

148 Agata Gniadkowska-Szymańska oznacza, że zyski lub straty, jakie zrealizujemy mogą się różnić od wyników kalkulacji poniższego arkusza. Jednocześnie należy zauważyć, że wycena teoretyczna jest prowadzona na podstawie parametrów podanych przez użytkownika, a zatem dokładność wyników będzie przede wszystkim uzależniona od trafności prognoz inwestora co do niektórych parametrów przyjętych do wyceny. Dodatkowo została przeprowadzona symulacja z wykorzystaniem strategii spread niedźwiedzia. Symulacja miała na celu pokazanie jak zmienia się zysk/straty inwestora przy zmianie jednego z parametrów z zachowaniem zasady ceteris paribus. Zostało zaprezentowane 5 możliwych scenariuszy tej strategii: 1) podstawowy: kupujemy 10 opcji OW20R9150 i sprzedajemy 10 opcji OW20R9100, opcje zostają zrealizowane w dniu 30 kwietnia 2009 r., przyjęta zmienność instrumentu bazowego to 4% i prognoza stopa procentowa wolna od ryzyka równa stopie określającej minimalną rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych, także została przyjęta na poziomie 4%; 2) kupujemy 10 opcji OW20R9150 i sprzedajemy 10 opcji OW20R9100, opcje zostają zrealizowane w dniu 30 maja 2009 r., przyjęta zmienność instrumentu bazowego to 4% i prognoza stopa procentowa wolna od ryzyka równa stopie określającej minimalną rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych, także została przyjęta na poziomie 4%; 3) kupujemy 10 opcji OW20R9150 i sprzedajemy 10 opcji OW20R9100, opcje zostają zrealizowane w dniu 19 czerwca 2009r. (w dniu wygaśnięcia), przyjęta zmienność instrumentu bazowego to 4% i prognoza stopa procentowa wolna od ryzyka równa stopie określającej minimalną rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych, także została przyjęta na poziomie 4%; 4) kupujemy 50 opcji OW20R9150 i sprzedajemy 50 opcji OW20R9100, opcje zostają zrealizowane w dniu 30 kwietnia 2009 r., przyjęta zmienność instrumentu bazowego to 4% i prognoza stopa procentowa wolna od ryzyka równa stopie określającej minimalną rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych, także została przyjęta na poziomie 4%; 5) kupujemy 50 opcji OW20R9150 i sprzedajemy 50 opcji OW20R9100, opcje zostają zrealizowane w dniu 30 kwietnia 2009 r., przyjęta zmienność instrumentu bazowego to 4% i prognoza stopa procen-

800 900 1 000 1 100 1 200 1 300 1 400 1 500 1 600 1 700 1 800 1 900 2 000 2 100 2 200 2 300 2 400 2 500 2 600 2 700 2 800 2 900 3 000 3 100 3 200 3 300 3 400 ZYSK / STRATA Zastosowanie różnych strategii inwestycyjnych na rynku opcji w Polsce 149 towa wolna od ryzyka równa stopie określającej minimalną rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych, także została przyjęta na poziomie 5%. 1.4. Wnioski Przeprowadzone obliczenia pokazują, iż w przypadku polskiego rynku opcji także można zastosować strategie wykorzystujące opcje. Trzeba jednak pamiętać, że polski rynek opcyjny jest stosunkowo mało płynnym rynkiem i dlatego na wykorzystanie opcji mogą pozwolić sobie głównie doświadczeni gracze giełdowi. Na podstawie przeprowadzonych symulacji ciężko jest jednoznacznie powiedzieć o wyższości jednej strategii inwestycyjnej nad inną. Zawsze trzeba brać pod uwagę jakie są nastroje inwestorów i przewidywanie analityków w danym okresie. W zależności od przewidywania spadków lub wzrostów kursów instrumentów finansowych należy wybrać odpowiednią dla siebie strategię. Spread motyla wykorzystujący opcje na WIG 20, wygasające w dniu 19 czerwca 2009 r., polega na kupnie 10 opcji sprzedaży o cenie wykonania 1000 pkt. indeksowych oraz kupnie 10 opcji sprzedaży o cenie wykonania 1900 pkt. indeksowych, trzecim elementem całej strategii jest sprzedaż 20 opcji sprzedaży o cenie wykonania równej 1400 pkt. indeksowych. Opcje te zostały zrealizowane w dniu 30 kwietnia 2009 r. Rysunek 7 prezentuje wyniki uzyskane przez zastosowanie tej strategii. Rysunek 7. Strategia spread motyla z wykorzystaniem opcji na WIG20 notowanych na GPW zrealizowane w dniu 30.04.2009 r. 10 000 5 000 0 OPT 10 LONG PUT 1000 OPT 10 LONG PUT 1900 OPT 20 SHORT PUT 1400 STRATEGIA NR 1-5 000-10 000-15 000 Źródło: Opracowanie własne. WARTOŚĆ INSTRUMENTU BAZOWEGO

800 900 1 000 1 100 1 200 1 300 1 400 1 500 1 600 1 700 1 800 1 900 2 000 2 100 2 200 2 300 2 400 2 500 2 600 2 700 2 800 2 900 3 000 3 100 3 200 3 300 3 400 ZYSK / STRATA 150 Agata Gniadkowska-Szymańska Jak łatwo można zauważyć, najlepsza dla inwestora jest sytuacja, gdy indeks WIG 20 osiąga poziom 1400 pkt. indeksowych. Wtedy osiągany jest maksymalny zysk z zastosowania strategii spread motyla. W przypadku spadku wartości indeksu do wielkości 1000 pkt. indeksowych lub wzrostu indeksu do 1700 pkt. indeksowych inwestor ponosi stratę stosując tę strategię. Spread byka wykorzystujący opcje na WIG 20 wygasające 19 czerwca 2009 r. może też polegać na zakupie 10 opcji sprzedaży o cenie wykonania 1100 pkt. indeksowych oraz wystawieniu 10 opcji sprzedaży o cenie wykonania 1300 pkt. indeksowych. Opcje te zostały zrealizowane w dniu 30 kwietnia 2009 r. Rysunek 8 prezentuje wyniki uzyskane przez zastosowanie tej strategii. Rysunek 8. Strategia spread byka z wykorzystaniem opcji na WIG20 notowanych na GPW zrealizowane w dniu 30.04.2009 r. 3 000 2 000 1 000 OPT 10 LONG PUT 1100 OPT 10 SHORT PUT 1200 STRATEGIA NR 2 0-1 000-2 000-3 000-4 000 Źródło: Opracowanie własne. WARTOŚĆ INSTRUMENTU BAZOWEGO Jak łatwo można zauważyć najlepsza dla inwestora jest sytuacja, gdy indeks WIG 20 przekroczy poziom 1300 pkt. indeksowych. Wtedy osiągany jest stały zysk z zastosowania strategii spread byka. W przypadku spadku wartości indeksu poniżej 1300 pkt. indeksowych inwestor ponosi stratę stosując tę strategię. Wyniki uzyskane w przypadku wariantu, gdy nabyte lub wystawione opcje pozostają w naszych rękach do dnia wygaśnięcia, czyli do

Zastosowanie różnych strategii inwestycyjnych na rynku opcji w Polsce 151 19 czerwca 2009 r. w przypadku obu strategii były identyczne jak w pierwszym wariancie. Dodatkowo została przeprowadzona symulacja pokazująca jak kształtuje się strategia spread niedźwiedzia w przypadku zmiany warunków otoczenia. Do stworzenia tej strategii zostały użyte opcje na WIG 20 wygasające w dniu 19 czerwca 2009 r. Zostało zaproponowane pięć przykładowych scenariuszy uwzględniających preferencje inwestora oraz zmiany mogące zajść w otoczeniu gospodarczym. Pierwszy podstawowy scenariusz zakładał zakup 10 opcji OW20R9150 oraz sprzedaż 10 opcji OW20R9100, opcje zostają zrealizowane w dniu 30 kwietnia 2009 r., przyjęta zmienność instrumentu bazowego to 4% i prognoza stopa procentowa wolna od ryzyka równa stopie określającej minimalną rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych także została przyjęta na poziomie 4%. Drugi scenariusz zakładał kupno 10 opcji OW20R9150 i sprzedaż 10 opcji OW20R9100. Opcje zostały zrealizowane w dniu 30 maja 2009 r., przyjęta zmienność instrumentu bazowego to 4% i prognoza stopa procentowa wolna od ryzyka równa stopie określającej minimalną rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych także została przyjęta na poziomie 4%. W trzecim scenariuszu kupiono 10 opcji OW20R9150 i sprzedano 10 opcji OW20R9100, opcje zostają zrealizowane w dniu 19 czerwca 2009 r. (w dniu wygaśnięcia), przyjęta zmienność instrumentu bazowego to 4% i prognoza stopa procentowa wolna od ryzyka równa stopie określającej minimalną rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych także została przyjęta na poziomie 4%. W czwartym scenariuszu kupujemy 50 opcji OW20R9150 i sprzedajemy 50 opcji OW20R9100, opcje zostają zrealizowane w dniu 30 kwietnia 2009 r., przyjęta zmienność instrumentu bazowego to 4% i prognoza stopa procentowa wolna od ryzyka równa stopie określającej minimalną rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych, także została przyjęta na poziomie 4%. Ostatni, piąty scenariusz, zakładał kupno 50 opcji OW20R9150 i sprzedaż 50 opcji OW20R9100, opcje zostają zrealizowane w dniu 30 kwietnia 2009 r., przyjęta zmienność instrumentu bazowego to 4% i prognoza stopa procentowa wolna od ryzyka równa stopie określającej minimalną rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych, także została przyjęta na poziomie 5%. Uzyskane wyniki zostały przedstawione na rysunku 9.

800 900 1 000 1 100 1 200 1 300 1 400 1 500 1 600 1 700 1 800 1 900 2 000 2 100 2 200 2 300 2 400 2 500 2 600 2 700 2 800 2 900 3 000 3 100 3 200 3 300 3 400 ZYSK / STRATA 152 Agata Gniadkowska-Szymańska Rysunek 9. Strategia spread niedźwiedzia analiza scenariuszy 22 000 17 000 12 000 7 000 NIEDZWIEDZ_1 NIEDZWIEDZ_3 NIEDZWIEDZ_2 NIEDZWIEDZ_4 NIEDZWIEDZ_5 2 000-3 000 Źródło: Opracowanie własne. WARTOŚĆ INSTRUMENTU BAZOWEGO Jak łatwo można zauważyć, najlepsza dla inwestora jest sytuacja, gdy indeks WIG 20 nie przekroczy poziomu 1400 pkt. indeksowych. Wtedy osiągany jest stały zysk z zastosowania strategii spreadu niedźwiedzia. W przypadku wzrostu wartości indeksu powyżej 1400 pkt. indeksowych inwestor ponosi stratę stosując tę strategię. Takie wyniki powtórzyły się przy każdym zastosowanym scenariuszu. Dlatego niezależnie od zmian jakie zachodzą w otoczeniu gospodarczym i od preferencji inwestora korzystanie ze strategii spread niedźwiedzia jest korzystne w przypadku przewidywania spadku kursów instrumentu bazowego. Zakończenie Amerykański rynek opcji podłamał się po wypowiedzi Alana Greenspana, że kryzys finansowy jeszcze nie minął. Ponadto została obniżona wiarygodność kredytowa Wielkiej Brytanii przez agencje ratingową Standard&Poor s Services. Takie niepokojące informacje dochodzą do nas z zagranicy. Kryzys finansowy zapoczątkowany w Stanach Zjednoczonych zatacza coraz szersze kręgi. Dlatego inwestorzy szukają nowych sposobów inwestowania i zabezpieczenia swoich interesów. Wolą lokować swoje pieniądze na rynkach, gdzie kryzys jest najmniej odczuwalny. Polski rynek finansowy stał się atrakcyjny dla inwestorów giełdowych, ponieważ

Zastosowanie różnych strategii inwestycyjnych na rynku opcji w Polsce 153 gospodarka Polski dość dobrze radzi sobie w trudnych czasach jakie nastały na świecie. Polski rynek opcji stwarza inwestorom możliwość nie tylko do zabezpieczenia swoich interesów, ale także do osiągania dość dużych zysków poprzez spekulację. Podsumowując przeprowadzone obliczenia oraz obserwacje, można stwierdzić, że nawet na tak młodym rynku można inwestować wykorzystując strategię opcyjnie. Oczywiście wszystko zawsze zależy od indywidualnych preferencji każdego inwestora. Na podstawie przeprowadzonych symulacji ciężko jest jednoznacznie powiedzieć o wyższości jednej strategii inwestycyjnej nad inną. Zawsze trzeba brać pod uwagę to, jakie są nastroje inwestorów i przewidywanie analityków w danym okresie. W zależności od przewidywania spadków lub wzrostów kursów instrumentów finansowych należy wybrać odpowiednią dla siebie strategię. Literatura 1. Chakravarty S., Gulen H., Mayhew S. (2004), Informed Trading in Stock and Option Markets, Journal of Finance Vol. 59. 2. Cohen G. (2005), The Bible of options strategies. The definitive guide for practical trading strategies, FT Prentice Hall. 3. Dębski W. (2007), Rynek finansowy i jego mechanizmy: podstawy teorii i praktyki, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa. 4. Francesca Taylor F. (2000), Rynki i opcje walutowe: rozwój, struktura, transakcje, Oficyna Ekonomiczna: Dom Wydawniczy ABC, Kraków. 5. Grossman, Sanford J. (1988), An analysis of the implications for stock and futures: Price volatility of program trading and dynamic hedging strategies, Journal of Business Vol. 61. 6. Heynen R. (1994), An empirical investigation of observed smile patterns, The Review of Futures Markets Vol. 13. 7. Hull J, White A. (1987), The pricing of options on assets with stochastic volatilities, Journal of Finance Vol. 42. 8. Hull J. (1999), Kontrakty terminowe i opcje: wprowadzenie, WIG-PRESS, Warszawa. 9. Instrumenty pochodne, Arkusz do symulacji strategii inwestycyjnych instrukcja obsługi, wersja 1, http://www.pochodne.gpw.pl/?page =narzedzia, dostęp dnia 25.02.2009.

154 Agata Gniadkowska-Szymańska 10. Kontrakty terminowe, www.gpw.pl/kontrakty_terminowe, dostęp dnia 25.05.2009. 11. Kulatilaka N., Perotti E. (1997), Strategic growth options, University of Amsterdam and CEPR, Working Paper. 12. Mayhew S. (2002), Competition, Market Structure, and Bid-Ask Spreads in Stock Option Markets, Journal of Finance Vol. 57. 13. Muck M. (2006), The Pricing of Exchange-Traded Certificates and OTC Derivatives in Germany, The Journal of Derivatives, Fall 2006, Vol. 14. 14. Narzędzia i wskaźniki, www.gpw.pl/gpw.asp?cel=inwestorzy&k= 136&i=/papierywartosciowe/pochodne/opcje/total/opcje_narzedzia &sky=1, dostęp dnia 25.05.2009. 15. Pandher G. (2003), Valuation of Stock Option Grants Under Multiple Severance Risks., Journal of Derivatives, Vol. 11. 16. Stopy procentowe NBP, www.nbp.pl, dostęp dnia 18.04.2009. 17. Taylor S., Xu X. (1994), The magnitude of implied volatility smiles: theory and empirical evidence for Exchange rates, The Review of Futures Markets Vol. 13. 18. Twój przyjaciel na ciężkie (beztrendowe) czasy, http://bossa.pl/edukacja/ opcje/kurs/budowa/#k.marczak, dostęp dnia 28.05.2009. 19. Węcławski J., Karpuś P. (2005) (red.), Rynek finansowy: szanse i zagrożenia rozwoju. T. 1, Instrumenty i strategie rynku finansowego, Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin. 20. Whaley R. (2000), The Investor Fear Gauge, The Journal of Portfolio Management Vol. 26. 21. Wyniki sesji kontraktów terminowych, www.wgt.com.pl/index.php? option=com_wrapper&view=wrapper&itemid=102, dostęp dnia 25.05.2009. 22. Ziębiec J. (2005), Instrumenty pochodne na polskiej giełdzie, opcje na akcje na GPW, Nasz Rynek Kapitałowy nr 10. Streszczenie Na przykładzie dwóch wybranych strategii opcyjnych w tym artykule chciałam pokazać, czy inwestowanie według tych strategii jest opłacalne. Do analizy został wykorzystany gotowy arkusz do symulacji opcyjnych strategii inwestycyjnych przygotowany przez GPW, na podstawie którego została oceniona strategia.

Zastosowanie różnych strategii inwestycyjnych na rynku opcji w Polsce 155 Słowa kluczowe strategie opcyjnie, rynek instrumentów pochodnych, opcje The use of different investment strategies on options market in Poland (Summary) In paper I present the results of research concerning relations different investment strategies on options market in on the Warsaw Stock Exchange (WSE). For the analysis were used to simulate the sheet option investment strategies prepared by the Stock Exchange on which the strategy was assessed. Keywords option strategies, derivatives market, options