KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 16.5.2018r. COM(2018) 301 final KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ I RADY Sprawozdanie z postępu wdrażania Europejskiego programu w zakresie migracji PL PL
1. WPROWADZENIE Niniejsze sprawozdanie stanowi przegląd postępu i rozwoju sytuacji we wszystkich obszarach Europejskiego programu w zakresie migracji od czasu ostatniego sprawozdania Komisji z marca 2018 r. 1. Podsumowano w nim także zmiany wprowadzone zgodnie z planem działania Komisji przedstawionym na spotkaniu przywódców UE w grudniu 2017 r. 2. Pokazuje to kompleksowy charakter działań i konieczność utrzymania intensywności wysiłków UE we wszystkich obszarach. W sprawozdaniu określono również konkretne kluczowe działania niezbędne do zapewnienia nieprzerwanej skuteczności działań UE. Obejmuje to konieczność dodatkowych inwestycji finansowych ze strony państw członkowskich i UE w celu wsparcia działań UE w zakresie zewnętrznego wymiaru migracji. W niniejszym sprawozdaniu wskazano na konieczność nieprzerwanych działań w celu sprostania wyzwaniu migracji oraz określono obszary, w których obecne działania są niewystarczające i wymagane są dodatkowe wysiłki. Jak stwierdzono w poprzednich sprawozdaniach, obecna sytuacja potwierdza, że przyczyny presji migracyjnej na Europę mają charakter strukturalny. Jest mało prawdopodobne, że przedłużające się konflikty, takie jak konflikt syryjski, stracą na intensywności. Zmiana klimatu stwarza nowe powody, które skłaniają ludzi do migracji. Dane demograficzne wskazują na długoterminową tendencję wzrostu zaludnienia w sąsiedztwie UE 3. Dlatego też UE powinna położyć większy nacisk na zdobycie narzędzi, które pozwolą jej sprostać tej sytuacji. 2. SYTUACJA NA GŁÓWNYCH SZLAKACH MIGRACYJNYCH W pierwszych miesiącach 2018 r. presja na niektóre szlaki wzrosła; w niektórych miejscach zwiększyła się ona nagle, czasami w sposób gwałtowny. Mimo utrzymującej się wysokiej presji tendencja spadkowa, którą można było zaobserwować w 2017 r., nadal występowała w pierwszych trzech miesiącach 2018 r. na szlaku środkowośródziemnomorskim. Jak wynika z dotychczasowego doświadczenia, prawdopodobieństwo nagłego wzrostu jest większe w okresie letnim, gdy panują lepsze warunki pogodowe, a szczególną uwagę należy poświęcić tym trasom, na których modele migracji w ostatnich latach ulegały zmianom. Doświadczenie pokazuje również, że ruchy migracyjne mogą przenosić się z jednej trasy na drugą, a we wszystkich obszarach konieczne są czujność i koordynacja. 1 2 3 COM(2018) 250 final z 14.3.2018. COM(2017) 820 final z 7.12.2017. Zob. na przykład dwie publikacje Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej: Demographic and Human Capital Scenarios for the 21st Century: 2018 assessment for 201 countries (Scenariusze demograficzne i dotyczące kapitału ludzkiego dla XXI w.: ocena na 2018 r. dla 201 krajów) oraz Many more to come? Migration from and within Africa (Jak wielu ludzi jeszcze przybędzie? Ruchy migracyjne z Afryki i w jej obrębie) (Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2018 r.). 1
1 000 000 900 000 800 000 700 000 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 2014 2015 2016 2017 Szlak środkowośródziemnomorski Szlak wschodniośródziemnomorski Szlak zachodniośródziemnomorski / szlak atlantycki Przypadki nielegalnego przekroczenia granicy zewnętrznej UE lata 2014 2017 Szlak wschodniośródziemnomorski Po tym, jak latem 2017 r. zanotowano rekordową liczbę osób przybywających szlakiem wschodniośródziemnomorskim, od marca 2018 r. obserwuje się kolejny znaczny wzrost w tym zakresie. W porównaniu z okresem sprzed wejścia w życie oświadczenia UE Turcja w marcu 2016 r. ogólne ruchy migracyjne pozostają jednak na ograniczonym poziomie. W ciągu 18 tygodni, jakie upłynęły do dnia 6 maja, na greckich wyspach odnotowano 9 349 przybywających osób, podczas gdy w 2017 r. w analogicznym okresie odnotowano 5 582 przybywające osoby 4. W stosunku do 2017 r. udział głównych narodowości pozostał bez zmian; do tej pory w 2018 r. 41 % migrantów pochodziło z Syrii, 23 % z Iraku i 11 % z Afganistanu 5. Drogą morską najwięcej osób przybyło na wyspę Lesbos (58 % wszystkich osób przybywających drogą morską), a druga w kolejności była wyspa Samos 6. Do dnia 6 maja 2018 r. na Morzu Egejskim odnotowano 19 ofiar śmiertelnych i osób zaginionych; podobnie jak w 2017 r. utrzymywała się tendencja zniżkowa 7. Przypadki przedostawania się z Turcji do Włoch, na Cypr, do Bułgarii i Rumunii były ostatnio rzadkie, jednak liczba osób nielegalnie przekraczających granicę z Turcji do Grecji droga lądową znacznie wzrosła. Rosnąca tendencja do zwiększonej presji nielegalnej migracji na tej granicy pojawiła się już w ostatnich miesiącach 2017 r. i nadal się utrzymuje. W ciągu pierwszych miesięcy 2018 r. liczba przypadków nielegalnego przekroczenia granicy wzrosła ponad dziewięciokrotnie w porównaniu z analogicznym okresem w 2017 r.: na dzień 6 maja odnotowano 6 108 przypadków nielegalnego przekroczenia granicy. Początkowy wzrost na tej trasie dotyczył przede wszystkim obywateli Turcji (blisko 50 %), jednak od marca 2018 r. najwięcej migrantów pochodziło z Syrii (48 %), Turcji (18 %) i Iraku (15 %). W 2017 r. odsetek obywateli Turcji, którzy nielegalnie przekroczyli tę granicę, wynosił 39,6 % 8. Szlak zachodniobałkański W ramach skoordynowanych działań mających na celu zwalczanie migracji tranzytowej przez centralą część korytarza zachodniobałkańskiego skupiono się na możliwych szlakach alternatywnych. W pierwszym kwartale 2018 r. odnotowano zwiększone ruchy migracyjne przez Albanię, Czarnogórę oraz Bośnię i Hercegowinę w kierunku granicy chorwackiej i dalej 4 5 6 7 8 Dane policji greckiej. Dane Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej. Dane policji greckiej. Źródło: Projekt IOM na rzecz zaginionych migrantów (https://missingmigrants.iom.int/region/mediterranean). Dane Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej. 2
w kierunku Słowenii. Ponadto istnieją dowody, że migranci, którzy znajdują się w Serbii, obierają ten szlak, aby uniknąć wzmożonych kontroli na granicach Serbii z Chorwacją, Węgrami i Rumunią. W pierwszym kwartale tego roku w Bośni i Hercegowinie odnotowano 533 przypadki nielegalnego przekroczenia granicy, a migranci pochodzili głównie z Syrii, Libii, Pakistanu i Afganistanu. Również obywatele Iranu nadal usiłowali nielegalnie przekroczyć granicę UE, jednak ich liczba się ustabilizowała. Od czasu zniesienia ograniczeń wizowych we wrześniu 2017 r. Syria odnotowała ponad 11 305 przyjazdów obywateli Iranu na swoje terytorium oraz 9 052 wyjazdy. Mniej niż 30 migrantów z Iranu złożyło wniosek o udzielenie azylu. Według doniesień obywatele Iranu usiłują dotrzeć przez Grecję do Europy Środkowej i Zachodniej, posługując się sfałszowanymi dokumentami. Ponieważ w marcu 2018 r. uruchomiono bezpośrednie loty z Teheranu do Belgradu, może istnieć potrzeba silniejszego monitorowania rozwoju sytuacji. Szlak środkowośródziemnomorski Do dnia 6 maja 2018 r. odnotowano 9 567 przybywających osób, czyli około 77 % mniej niż w analogicznym okresie w 2017 r. W ostatnich tygodniach jednakże liczba przybywających osób kilkukrotnie gwałtownie wzrosła, gdy w ostatnich dwóch tygodniach kwietnia i w pierwszym tygodniu maja przybyło 2 072 osoby. W porównaniu z 2017 r. można również zauważyć zmianę udziału głównych narodowości na tym szlaku. W 2018 r. migranci pochodzili głównie z Tunezji (20 %), Erytrei (19 %) i Nigerii (7 %), podczas gdy w 2017 r. pochodzili oni głównie z Nigerii, Gwinei i Wybrzeża Kości Słoniowej 9. Znaczna liczba łodzi wyrusza z Tunezji w kierunku Włoch, co stanowi 22 % osób wyjeżdżających do dnia 26 kwietnia 2018 r. (zdecydowana większość osób przybywających z Tunezji była obywatelami Tunezji). W odniesieniu do liczby ofiar śmiertelnych na tym szlaku utrzymuje się tendencja zniżkowa. Do dnia 6 maja tego roku odnotowano 358 ofiar śmiertelnych i osób zaginionych. W ramach operacji UE mających na celu wsparcie włoskiej straży przybrzeżnej od dnia 1 lutego 2016 r. uratowano prawie 290 000 migrantów. Dzięki działaniom UE poprawiła się również zdolność libijskiej straży przybrzeżnej w zakresie ratowania migrantów na libijskich wodach terytorialnych, a Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji szacuje, że w pierwszych czterech miesiącach 2018 r. władze libijskie uratowały 4 964 migrantów 10. W pierwszym kwartale 2018 r. 2 963 migrantów zostało uratowanych na obszarach pustynnych Nigru przez Międzynarodową Organizację ds. Migracji. Szlak zachodniośródziemnomorski / szlak atlantycki Liczba osób przybywających szlakiem zachodniośródziemnomorskim / szlakiem atlantyckim nadal wykazuje tendencję wzrostową, czego odzwierciedleniem jest również liczba ofiar śmiertelnych i osób zaginionych (do 6 maja tego roku odnotowano 217 takich przypadków). Całkowita liczba migrantów przybyłych do Hiszpanii (szlakiem zachodniośródziemnomorskim, szlakiem atlantyckim oraz przez Ceutę i Melillę) od początku 2018 r. do dnia 29 kwietnia wynosi 6 623, a więc jest to o 22 % więcej niż w analogicznym 9 10 Dane włoskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Dane IOM za okres od 1 stycznia do 31 marca 2018 r. https://www.iom.int/sites/default/files/situation_reports/file/libya_sr_20180301-31.pdf 3
okresie w 2017 r. (5 429) 11. Osoby przybyłe tymi szlakami w 2018 r. pochodzą głównie z Maroka (17 %), Gwinei (14 %), Mali (10 %), Wybrzeża Kości Słoniowej (7 %) i Gambii (6 %). Azyl Mimo że liczba przybyłych osób pozostaje poniżej wartości szczytowych z 2015 r., na rozpatrzenie oczekuje znaczna liczba wniosków o udzielenie azylu, co prowadzi do presji na krajowe systemy azylowe. UE nadal wspiera państwa członkowskie w celu rozwiązania tej kwestii. W 2017 r. liczba wniosków o udzielenie azylu złożonych w UE (685 000 wniosków, w tym 160 000 wniosków złożonych przez dzieci 12 ) była o 43 % niższa niż w 2016 r. Jeżeli chodzi o 2018 r., do dnia 29 kwietnia w państwach UE złożono 186 522 wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, w tym 5 257 wniosków złożyli małoletni bez opieki 13. 1.400.000 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Liczba wniosków o udzielenie azylu w UE, od 2008 r. do pierwszego kwartału 2018 r. Duża cześć całkowitej liczby wniosków o udzielenie azylu składana jest w zaledwie kilku państwach członkowskich. W 2015 r. 62 % wszystkich wniosków o udzielenie azylu złożonych w UE (w porównaniu z 76 % w 2016 r. i 64 % w 2017 r.) przypadało na trzy państwa członkowskie o największej liczbie wniosków. Od 2015 r. nastąpiła zmiana w zakresie udziału głównych narodowości składających wnioski o udzielenie azylu. Podczas gdy od 2015 r. do głównych pięciu narodowości niezmiennie należą Syryjczycy, Afgańczycy i Irakijczycy, w 2016 r. Kosowo i Albanię zastąpiły Pakistan and Nigeria. Najwięcej wniosków o udzielenie azylu składają Syryjczycy. Średni wskaźnik przyznawania azylu w przypadku Syryjczyków utrzymuje się na stabilnym poziomie, od 97 % w 2015 r. do 94 % w 2017 r. W 2017 r. całkowity wskaźnik przyznawania azylu w pierwszej instancji w UE wynosił 46 % (w porównaniu z 61 % w 2016 r. i 52 % w 2015 r.). Podobnie jak obywatele Syrii, również obywatele Erytrei (92 %) i Somalii (69 %) mieli wysoki wskaźnik przyznawania azylu. Wskaźnik przyznawania azylu był zazwyczaj najniższy w przypadku migrantów z Bałkanów Zachodnich. 11 12 13 Dane Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej obejmujące przyjazdy szlakiem zachodniośródziemnomorskim drogą morską. Dane Funduszu Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci. Dane Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu. 4
Ochrona migrujących dzieci Według Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) w 2017 r. do Grecji, Włoch, Hiszpanii i Bułgarii przybyło 32 963 dzieci, z czego 60 % stanowiły dzieci bez opieki lub odseparowane od rodziców. Łącznie w 2017 r. liczba przyjazdów dzieci zmalała o 67 % w porównaniu z 2016 r., ale odsetek przyjeżdżających dzieci bez opieki lub odseparowanych od rodziców wzrósł z 34 % w 2016 r. do 60 % w 2017 r. 14. Państwa członkowskie muszą przyspieszyć wdrażanie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady Ochrona migrujących dzieci 15, w szczególności w zakresie poprawy warunków przyjmowania i zapewniania dostępu do usług, zapobiegania zaginięciom dzieci, zmniejszania opóźnień w postępowaniach dotyczących dzieci, zwłaszcza postępowaniach w sprawie łączenia rodzin, oraz w ogólności bardziej zdecydowanego wdrażania zasady ochrony nadrzędnego interesu dziecka we wszystkich decyzjach dotyczących dzieci. Podczas posiedzenia plenarnego Parlamentu Europejskiego w dniu 2 maja 2018 r. Komisja poinformowała o postępach we wdrażaniu komunikatu i przyszłych wyzwaniach. 3. WSPARCIE UE NA RZECZ ZARZĄDZANIA MIGRACJAMI W obliczu kryzysu uchodźczego i migracyjnego UE udziela stałego i intensywnego wsparcia. Jest ono najskuteczniejsze, gdy obejmuje największą liczbę zainteresowanych stron. Bezpośrednie wsparcie i pomoc finansowa UE i jej agencji pozwoliły osiągnąć najlepsze wyniki, gdy wykorzystywano wiedzę specjalistyczną i zasoby dostępne na miejscu w państwach członkowskich. Proponowana przez Komisję zmiana przepisów dotyczących urzędników łącznikowych ds. imigracji 16 przyczyni się również do zintensyfikowania wymaganej koordynacji i poprawy skuteczności wspólnych działań UE. Poniższe kroki pokazują, jak ważne są utrzymanie intensywności wsparcia i dalsza poprawa koordynacji. Dzisiaj Komisja przyjmuje również wniosek 17 dotyczący zmiany ram prawnych wizowego systemu informacyjnego, co pozwoli zwiększyć bezpieczeństwo na granicach UE i na jej obszarze przez zaostrzenie kontroli podczas rozpatrywania wniosków wizowych z wykorzystaniem interoperacyjności i niwelowanie pozostałych luk informacyjnych. Komisja nadal monitoruje wyzwania związane z nielegalną migracją w państwach objętych ruchem bezwizowym i w razie potrzeby podejmuje proaktywne działania. Szlak wschodniośródziemnomorski wsparcie dla Grecji i Bułgarii System hotspotów (punktów szybkiej rejestracji migrantów) jest nadal głównym elementem wsparcia UE dla Grecji. Kontynuowano wsparcie na rzecz dodatkowej zdolności przyjmowania. Ponieważ w hotspocie na wyspie Kos utworzono dodatkowe miejsca, całkowita zdolność przyjmowania nieznacznie się zwiększyła (z 6 292 do 6 338 miejsc) 18. Zdolność w zakresie przebywania przed wydaleniem została utrzymana na poziomie 710 miejsc; obecnie w ośrodkach detencyjnych przebywa ponad 200 osób. Niemniej warunki przyjmowania nadal pozostają poważnym problemem. Do dnia 6 maja na pięciu wschodnich wyspach Morza Egejskiego przebywało łącznie 16 565 migrantów, co 14 15 16 17 18 https://data2.unhcr.org/en/documents/download/63435. COM(2017) 211 final z 12.4.2017. COM(2018) 303 final z 16.5.2018. COM(2018) 302 final z 16.5.2018. Dane greckiego ministerstwa spraw wewnętrznych, Krajowe Centrum Koordynacyjne ds. Kontroli Granicznej, Imigracji i Azylu (NCCBCIA-ESKESMA). 5
prowadziło do ciągłego znacznego przeludnienia. Z tego powodu władze na wyspie Lesbos postawiły namioty zarówno w obrębie hotspotu, jak i poza nim, aby można było zakwaterować dodatkowe przybywające osoby; pod silną presją pozostają infrastruktura, usługi medyczne i gospodarowanie odpadami. Nasiliły się tarcia między społecznościami oraz między migrantami a częścią lokalnej ludności. Aby sprostać niektórym najpilniejszym potrzebom na wyspach, władze greckie inwestują 3 mln EUR w gospodarowanie odpadami i gospodarkę wodną i kontynuują projekty finansowane przez UE ukierunkowane na poprawę infrastruktury (15 mln EUR) oraz zapewnienie usług i artykułów nieżywnościowych (63 mln EUR). Szczególnym problemem jest zapewnienie odpowiedniego zakwaterowania dla małoletnich bez opieki, zarówno na wyspach, jak i w części kontynentalnej. Obecnie ponad 2 000 małoletnich (w tym dzieci bez opieki) jest wpisanych na listę osób oczekujących na zakwaterowanie, w tym małoletnich przebywających w hotspotach lub małoletnich, wobec których zastosowano pieczę ochronną. W ramach trwającego zaproszenia do składania wniosków otrzymano oferty na 1 785 miejsca zakwaterowania. Choć władze greckie podpisały wiele umów, stworzenie trwałego systemu krajowego wymaga dalszych działań ze strony wszystkich partnerów, w tym gmin i organizacji pozarządowych. Uzupełnieniem byłyby nowe przepisy dotyczące opieki zastępczej, które dotyczyłyby również migrujących małoletnich bez opieki; odpowiednie projekty są obecnie rozpatrywane przez parlament grecki. Ponadto zatrudniono urzędników do spraw ochrony dzieci, których przeszkolono i oddelegowano do hotspotów. W obliczu tych potrzeb i dużej presji związanej z migrantami przekraczającymi granicę lądową władze greckie opracowują obecnie plan awaryjny na wypadek wzrostu liczby migrantów w okresie letnim. Plan ten powinien być wykorzystany jako podstawa do opracowania kompleksowej strategii na rzecz zrównoważonego krajowego systemu przyjmowania opartego na bieżących i przewidywanych przepływach migracyjnych, liczbie potencjalnych osób korzystających z ochrony międzynarodowej, szybszym rozpatrywaniu wniosków o udzielenie azylu i zwiększonej liczbie powrotów. UE nadal przekazuje Grecji znaczne wsparcie finansowe przeznaczone na sprostanie wyzwaniom związanym z migracją. W ramach planu finansowego na 2018 r., który jest obecnie wdrażany, realizowane są programy krajowe o wartości 561 mln EUR. Ponadto w ramach instrumentu na rzecz wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych we współpracy z partnerami zaangażowanymi w pomoc humanitarną wspierani są uchodźcy w celu umożliwienia im bezpieczniejszego i bardziej normalnego życia oraz lepszej integracji z lokalną gospodarką i lokalnym społeczeństwem. Obecnie uchodźcom zapewnia się ponad 24 500 wynajmowanych miejsc zakwaterowania oraz comiesięczną pomoc gotówkową, aby umożliwić im zaspokojenie podstawowych potrzeb oraz stworzyć podstawową siatkę bezpieczeństwa socjalnego dla osób ubiegających się o azyl i uchodźców w Grecji oraz wesprzeć lokalną gospodarkę. Wsparcie w ramach tego programu otrzymuje obecnie prawie 45 000 osób. Agencje UE nadal prowadzą niezbędne działania mające na celu wsparcie władz greckich. Na dzień 30 kwietnia Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu oddelegował do pracy w Grecji 63 ekspertów krajowych, których wspiera 27 pracowników tymczasowych i 85 tłumaczy ustnych. Na dzień 7 maja 13 oddelegowanych zaproszonych funkcjonariuszy Europolu i dwoje pracowników Europolu przeprowadza w pięciu ośrodkach w Grecji dodatkowe kontrole bezpieczeństwa. Działania Europolu będą prowadzone również w ramach planu działania służącego realizacji zaleceń zawartych w przeprowadzonej niedawno ocenie. 6
Na dzień 14 maja Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej oddelegowała w sumie 573 pracowników. Wsparcie to nadal nie odpowiada potrzebom, a niepewność dotycząca zastępowania przez państwa członkowskie urzędników zatrudnionych w systemie rotacyjnym zwiększa długoterminową niestabilność w zakresie pomocy, której UE może udzielić. Wzmożona presja na granicę lądową między Grecją a Turcją ujawniła potrzebę zwiększenia wsparcia na tej granicy. Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej jest gotowa uzupełnić dotychczasową współpracę między Turcją a Grecją przez wzmocnienie swojej obecności i zwiększenie liczby wspólnych operacji. Oczywiście wymagałoby to dodatkowego zaangażowania państw członkowskich. Nadal realizowany jest duży program wsparcia dla Bułgarii, a na 2018 r. uruchomiono dodatkowe środki w wysokości 13 mln EUR. Na programy krajowe przeznaczono 97,2 mln EUR, a od początku 2015 r. na pomoc nadzwyczajną alokowano 172 mln EUR. Tempo wykorzystania niektórych dotacji w ramach pomocy nadzwyczajnej przyznanych na pozyskanie kompleksowego sprzętu do kontroli granicznych było niskie z powodu opóźnień w postępowaniach o udzielenie zamówienia, jednak środki przyznane w ramach programów krajowych są wykorzystywane w dobrym tempie. Również w Bułgarii brakuje wystarczającej liczby pracowników Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej: obecnie w państwie tym pracuje 130 ekspertów, co oznacza, że nadal brakuje 57 pracowników, aby sprostać określonym potrzebom. Oświadczenie UE Turcja Oświadczenie UE Turcja nadal ma zasadnicze znaczenie dla zmniejszenia liczby nielegalnych i niebezpiecznych przepraw na wyspy greckie, ratowania życia na morzu oraz wspierania przesiedlenia Syryjczyków wymagających ochrony międzynarodowej. Jego sukces w przyszłości zależy od zaangażowania i stałego wysiłku wszystkich zainteresowanych stron. W tym celu ważne jest, aby Turcja nadal podejmowała intensywne działania na rzecz egzekwowania prawa służące rozbiciu siatek przemytniczych i powstrzymaniu nielegalnych przepraw do Grecji, zarówno do części kontynentalnej, jak i na wyspy, oraz kontynuowała współpracę w dziedzinie powrotów i readmisji z Grecji na podstawie oświadczenia UE Turcja albo protokołu dwustronnego między Grecją a Turcją dotyczącego przyjęć. Turcja podjęła ogromne wysiłki, aby zapewnić zakwaterowanie i wsparcie dla ponad 3,5 mln zarejestrowanych uchodźców z Syrii, a UE jest nadal zdecydowana, aby wspierać ją w tym zakresie. Instrument Pomocy dla Uchodźców w Turcji jest nadal wykorzystywany w celu zaspokajania potrzeb uchodźców i wspierania społeczności przyjmujących w Turcji w ścisłej współpracy z władzami tureckimi 19. Instrument ten okazał się jednym z najszybciej i najskuteczniej działających mechanizmów wsparcia UE; do tej pory za jego pośrednictwem wypłacono już 1,9 mld EUR. Ponad 1,3 mln uchodźców otrzymuje dzięki instrumentowi comiesięczne świadczenia pieniężne, a setkom tysięcy osób zapewniany jest dostęp do edukacji i opieki zdrowotnej. Rozpoczęto już uruchamianie drugiej transzy o wartości 3 mld EUR. Sprawne wdrożenie zapewni nieprzerwaną kontynuację skutecznych interwencji, które były finansowane w ramach pierwszej transzy instrumentu; w szczególności przed rozpoczęciem przyszłego roku szkolnego należy przeznaczyć dodatkowe środki na wsparcie edukacji. 19 Szczegółowe informacje można znaleźć w tabeli dotyczącej projektów: https://ec.europa.eu/neighbourhoodenlargement/sites/near/files/facility_table.pdf. 7
Wolne tempo rozpatrywania wniosków o udzielenie azylu w Grecji nadal wstrzymuje powroty do Turcji uzgodnione w ramach oświadczenia. Ponieważ istnieje potencjalne ryzyko wzrostu liczby osób przybywających w okresie letnim, tym istotniejsze jest, aby władze greckie jak najszybciej wprowadziły odpowiednie środki. UE nadal wspiera greckie służby azylowe i komitety odwoławcze 20. Równocześnie w kwietniu grecka Rada Stanu wydała orzeczenie, na mocy którego stwierdziła nieważność ogólnego ograniczenia geograficznego dotyczącego osób ubiegających się o azyl na wyspach Morza Egejskiego. Rada Stanu stwierdziła, że ograniczenie nie ma niezbędnego uzasadnienia prawnego, i przyznała, że stanowi ono znaczne obciążenie dla wysp. Władze greckie odniosły się niezwłocznie do wyroku, a greckie służby azylowe wydały nową decyzję, która zdaniem władz greckich uwzględnia zastrzeżenia Rady Stanu. Grecja przedstawiła ponadto nowe przepisy, których celem jest zakończenie transpozycji dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania oraz zapewnienie mocniejszej podstawy prawnej tej nowej decyzji. Nowa ustawa jest obecnie finalizowana na potrzeby przyjęcia przez grecki parlament. W oczekiwaniu na skuteczne wdrożenie przez Turcję klauzuli dotyczącej obywateli państw trzecich zawartej w umowie o readmisji między UE i Turcją, Turcję i Grecję zachęca się do zapewnienia skutecznego stosowania właściwych zapisów dwustronnej umowy o readmisji między Grecją a Turcją w odniesieniu do tych osób przybywających, których nie obejmuje oświadczenie UE Turcja. Ważnym priorytetem pozostaje wsparcie w Syrii i państwach ościennych. Od początku kryzysu UE przyznała Jordanii i Libanowi ponad 1 mld EUR, aby wspierać osoby wymagające szczególnego traktowania za pomocą środków finansowych na pomoc humanitarną, zapewnić dostęp do edukacji i opieki zdrowotnej oraz wsparcie dla źródeł utrzymania uchodźców i przyjmujących ich społeczności. Wsparcie dla Libanu poparto również podczas dwóch konferencji międzynarodowych na szczeblu ministerialnym poświęconych bezpieczeństwu i inwestycjom 21. Podczas drugiej konferencji brukselskiej Wspieranie przyszłości Syrii i regionu, której współprzewodniczyły UE i Organizacja Narodów Zjednoczonych i która odbyła się w kwietniu 2018 r., UE ponownie potwierdziła swoje wsparcie dla rozwiązania politycznego w Syrii i swoje zobowiązanie do sprostania znacznym potrzebom oraz zapewniła, że przekaże środki w wysokości 560 mln EUR w 2018 r. i przeznaczy dodatkowe środki w wysokości 560 mln EUR w 2019 r. W wyniku konferencji społeczność międzynarodowa uruchomiła do 2020 r. dotacje w łącznej wysokości 6,2 mld EUR, z czego trzy czwarte środków pochodzi od UE i państw członkowskich. Szlak zachodniobałkański Obecnie Komisja kończy swoje procedury wewnętrzne w celu podpisania umowy z Albanią, parafowanej już w lutym 2018 r., która umożliwi Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej niesienie wsparcia w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi, jak również szybkie oddelegowanie zespołów operacyjnych na terytorium Albanii w przypadku gwałtownej zmiany przepływów migracyjnych. W dniu 30 kwietnia osiągnięto porozumienie na poziomie technicznym w sprawie podobnej umowy z byłą jugosłowiańską republiką 20 21 Do Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu zostało przydzielonych 57 krajowych ekspertów z państw członkowskich, aby wesprzeć wdrażanie postanowień oświadczenia UE Turcja w Grecji. Miały one miejsce w dniu 15 marca 2018 r. w Rzymie (wsparcie dla libańskich sił zbrojnych i sił bezpieczeństwa wewnętrznego) i w dniu 6 kwietnia 2018 r. w Paryżu (wsparcie na rzecz inwestycji i reform gospodarczych). 8
Macedonii. Ocenie prowadzone są negocjacje z Serbią, a Komisja zaproponowała podjęcie negocjacji w sprawie takich umów z Czarnogórą oraz Bośnią i Hercegowiną. Europejskie Centrum Zwalczania Przemytu Migrantów przy Europolu nadal wspiera współpracę operacyjną, której celem jest zwalczanie przemytu migrantów wzdłuż szlaku zachodniobałkańskiego. W pierwszym kwartale 2018 r. Europol zorganizował 11 spotkań operacyjnych poświęconych Bałkanom Zachodnim i udzielił wsparcia w 28 przypadkach mających największy priorytet. W państwach Bałkanów Zachodnich zorganizowano również 7 dni wspólnych działań, które umożliwiły aresztowanie przemytników. Europol nadal obserwował tendencję wzrostową w zakresie liczby migrantów przemycanych w samochodach ciężarowych i dużych pojazdach. Państwa regionu zwiększyły swoje możliwości w zakresie kontroli i ochrony granicy, i prowadzą obecnie ukierunkowane partole na określonych odcinkach granicy. Równocześnie UE nadal wspiera państwa na szlaku zachodniobałkańskim, skupiając się na poprawie warunków i zdolności przyjmowania migrantów i uchodźców oraz budowaniu potencjału w celu wzmocnienia systemów zarządzania migracjami. Kontynuowano regularne odbywające się co dwa tygodnie wideokonferencje przedstawicieli Komisji, państw członkowskich, agencji UE i partnerów z Bałkanów Zachodnich, aby wspierać współpracę i wymianę informacji na temat sytuacji migracyjnej wzdłuż szlaku zachodniobałkańskiego. W przygotowywanym co roku przez Komisję pakiecie rozszerzenie, przyjętym w dniu 17 kwietnia 2018 r., podkreślono, że państwa powinny zwiększyć swoje wysiłki, aby skutecznie sprostać wyzwaniom związanym z migracją 22. Dalsze działania: władze greckie powinny poprawić warunki w hotspotach, skupiając się w szczególności na potrzebach grup wymagających szczególnego traktowania i małoletnich bez opieki; władze greckie powinny w trybie pilnym przyspieszyć organizowanie powrotów do Turcji zgodnie z oświadczeniem UE Turcja; władze greckie powinny w trybie pilnym sfinalizować swój plan awaryjny na wypadek wzrostu liczby osób przybywających na wyspy i przekraczających granicę drogą lądową; należy zacieśnić współpracę z Turcją, aby zapobiec nielegalnej migracji wzdłuż obecnych i nowych szlaków lądowych i morskich, zgodnie z oświadczeniem UE Turcja; należy zacieśnić współpracę między Grecją a Turcją w dziedzinie powrotów i readmisji z Grecji na podstawie oświadczenia UE Turcja oraz protokołu dwustronnego między Grecją a Turcją dotyczącego przyjęć; państwa członkowskie powinny zapewnić agencjom UE działającym w Grecji i Bułgarii niezbędne wsparcie w zakresie ekspertów; należy pilnie zawrzeć umowy między Unią Europejską a partnerami z Bałkanów Zachodnich w sprawie wsparcia operacyjnego ze strony Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej. 22 Zob. COM(2018) 450 final z 17.4.2018 i sprawozdania dotyczące poszczególnych państw. W ramach inicjatywy przewodniej 2 ( Zacieśnienie współpracy w zakresie bezpieczeństwa i migracji ) strategii na rzecz Bałkanów Zachodnich (COM(2018) 65 final z 6.2.2018) potwierdzono wsparcie dla dalszej współpracy i wymiany informacji wzdłuż szlaku. Inicjatywa będzie stanowić podstawę konkretnych działań, za pomocą których UE będzie wspierać państwa regionu w najbliższych latach. 9
Szlak środkowośródziemnomorski - Wsparcie na rzecz Włoch UE nadal wspiera Włochy we wdrażaniu systemu hotspotów. Działania podejmowane na obszarze hotspotu w Tarencie zostały tymczasowo zawieszone w celu przeprowadzenia prac konserwacyjnych; również podejmowanie działań na obszarze hotspotu na wyspie Lampedusa było ograniczone z powodu wykonywanych remontów. Równocześnie władze włoskie potwierdziły swoje wsparcie dla utworzenia trzech dodatkowych hotspotów w Kalabrii i na Sycylii jeszcze w tym roku. Standardowe procedury operacyjne dla hotspotów są obecnie poddawane przeglądowi. Agencje UE podejmują obecnie środki, aby dostosować liczbę zaangażowanego personelu oraz zakres swoich działań we Włoszech do bieżących potrzeb. Na dzień 30 kwietnia Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu oddelegował do Włoch 38 ekspertów krajowych, których wspiera 54 pracowników tymczasowych i 98 mediatorów kulturowych. 428 ekspertów z Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej pomaga w działaniach dotyczących nowo przybyłych migrantów. Na dzień 7 maja 2018 r. łącznie 15 oddelegowanych zaproszonych funkcjonariuszy Europolu i troje pracowników Europolu przeprowadza w pięciu ośrodkach we Włoszech dodatkowe kontrole bezpieczeństwa. Włochy zwiększyły również zdolność detencyjną; ośrodek detencyjny w Potenzie osiągnął swój limit wynoszący 96 miejsc. UE nadal przekazuje Włochom znaczne wsparcie finansowe. W ramach puli środków finansowych przyznanych na rzecz Włoch w listopadzie władze tego państwa rozpoczęły wdrażanie działań w zakresie pomocy medycznej, mediacji międzykulturowej, sprzętu do weryfikacji migrantów w hotspotach oraz operacji ochrony granic morskich i działań poszukiwawczo-ratowniczych. W następstwie pisma do premiera Gentiloniego z dnia 25 lipca 2017 r. Komisja i włoskie ministerstwo spraw wewnętrznych kontynuowały rozmowy w sprawie zaplanowania działań, które mają być finansowane w ramach pomocy nadzwyczajnej mającej na celu wsparcie integracji na szczeblu lokalnym, ochronę ofiar handlu ludźmi oraz zwiększenie skuteczności procedur azylowych i powrotu. Pomoc nadzwyczajna na rzecz Włoch wynosi ponad 654 mln EUR i stanowi uzupełnienie wsparcia UE dla programów krajowych Włoch 23. Kontynuowano wspólną operację Temida, która umożliwia wsparcie dla Włoch w zwalczaniu nielegalnej imigracji na szlaku środkowośródziemnomorskim, ratowaniu życia na morzu oraz przeciwdziałaniu przestępczości transgranicznej i jej wykrywaniu. Jej obszar operacyjny obejmuje obecnie Morze Adriatyckie; rozbudowano jej komponent dotyczący ścigania przestępstw, w szczególności w zakresie walki z terroryzmem i zagranicznymi bojownikami. Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej, do której wkłady finansowe wnosi 27 państw członkowskich, wspiera obecnie Włochy przy pomocy 428 funkcjonariuszy straży granicznej i członków załogi, dwóch statków powietrznych, jednego śmigłowca, jednego pełnomorskiego statku patrolowego, siedmiu przybrzeżnych statków patrolowych, czterech przybrzeżnych łodzi patrolowych i 14 biur mobilnych. 23 W latach 2014 2020 łącznie daje to kwotę 387,7 mln EUR w ramach Funduszu Azylu, Migracji i Integracji, w tym 43,6 mln EUR na relokację/przesiedlenia, oraz 266 mln EUR w ramach Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, z czego 201,5 mln EUR na obszar granic i wiz oraz 64,5 mln EUR na policję. 10
Dalsze działania: zgodnie z planem Włochy otworzą trzy dodatkowe hotspoty; Włochy ponownie zwiększą zdolność detencyjną; sfinalizowanie z władzami włoskimi nowej fazy finansowania w sytuacjach nadzwyczajnych; państwa członkowskie zwiększą wkłady na rzecz agencji UE (liczba zaangażowanego personelu i wsparcie operacyjne) we Włoszech zgodnie z potrzebami; Włochy będą kontynuować wdrażanie wszystkich działań określonych w planie działania z dnia 4 lipca 2017 r. - Libia i region oraz państwa położone wzdłuż szlaku UE kontynuuje swoje działania w celu poprawy przerażających warunków, jakie napotyka wielu migrantów i uchodźców w Libii, oraz w celu zwalczania przemytu migrantów. Cele programów finansowanych ze środków UE obejmują zaspokojenie najpilniejszych potrzeb migrantów i uchodźców, pomoc migrantom w powrocie do domu lub pomoc osobom potrzebującym ochrony w znalezieniu bezpiecznej drogi do Europy w ramach przesiedleń oraz działania na rzecz długoterminowego ustabilizowania społeczności. Do tej pory, dzięki wsparciu UE, Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji przekazała prawie 41 000 migrantów w punktach zejścia na ląd, ośrodkach detencyjnych i społecznościach przyjmujących w Libii wsparcie w postaci koców, materacy i produktów higieny osobistej. Ponad 14 500 migrantów wymagających szczególnego traktowania otrzymało pomoc medyczną. Poza tym w ramach mechanizmu dotyczącego zasobów i reagowania w związku z migrantami w południowej Libii wsparcia udzielono ponad 950 migrantom. Również Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci udzielił ukierunkowanej pomocy, której celem było dostarczenie odzieży zimowej do ośrodków detencyjnych oraz zaspokojenie potrzeb niewykraczających poza rzeczy najniezbędniejsze do życia i zapewnienie godnych warunków życia, w tym w zakresie rekreacji i edukacji. Ponadto podejmowane są wspólne działania na rzecz znalezienia rozwiązań stanowiących alternatywę dla środków detencyjnych stosowanych względem dzieci. 24 W ramach Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju ustanowiono również inicjatywę Entrepreneurship Campus, której celem jest pomoc młodym przedsiębiorcom 25. UE nadal wspiera gminy w całej Libii przy odbudowie najważniejszych zasobów infrastruktury, aby umożliwić tak miejscowej ludności, jak i migrantom dostęp do podstawowych usług. Obecnie UE prowadzi z partnerami wykonawczymi (Italian Cooperation, Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju oraz Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci) rozmowy w sprawie uruchomienia nowego programu na rzecz wsparcia gmin, którego budżet wynosi 50 mln EUR i który przyjęto w marcu 2018 r. Pozwoli on zwiększyć zdolność gmin libijskich do świadczenia podstawowych usług, takich jak opieka zdrowotna, edukacja urządzenia sanitarne i woda. Na dzień 4 maja wobec 1 006 uchodźców i osób ubiegających się o azyl zaprzestano stosowania środka detencyjnego w wyniku interwencji Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców w 2018 r.; liczba ta stanowi znaczny wzrost w porównaniu z 1 428 przypadkami w całym 2017 r. Do tej pory w 2018 r. biuro przeprowadziło w ośrodkach detencyjnych 486 wizyt monitorujących. Ponadto Biuro Wysokiego Komisarza 24 25 https://blogs.unicef.org/blog/invisible-child-migrants-libya/ Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej: http://tec.ly/ 11
Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców przeprowadziło przy wsparciu UE ponad 15 216 konsultacji medycznych dla uchodźców i osób ubiegających się o azyl oraz jednocześnie zabiegało o ich zwolnienie z ośrodków detencyjnych. Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji kontynuuje przy wsparciu UE swój program na rzecz wspomaganych dobrowolnych powrotów; do dnia 24 kwietnia 2018 r. bezpiecznie do domu powróciło 6 185 osób. Podczas fazy ewakuacji od dnia 28 listopada 2017 r. do 1 marca 2018 r. łącznie dobrowolnie do domu powróciło 15 391 osób 26. Tym samym osiągnięto cel wyznaczony w grudniu przez Komisję 27. Łącznie 27 138 osób, które powróciły od maja 2017 r., otrzymuje obecnie wsparcie w procesie reintegracji. UE ściśle współpracuje z państwami członkowskimi i Biurem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców, aby zapewnić ewakuację z Libii do Nigru możliwie jak największej liczbie osób wymagających szczególnego traktowania i potrzebujących ochrony międzynarodowej, a następnie ich szybkie przesiedlenie. Po tymczasowym zawieszeniu ewakuacji na początku marca ze względu na obawy rządu Nigru, że dalsze wyjazdy do innych krajów nie zostaną zrównoważone tempem przyjazdów do Nigru, Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców, w dniu 10 maja, ponownie uruchomiło kryzysowy mechanizm tranzytowy, przewożąc drogą powietrzną 132 uchodźców wymagających szczególnego traktowania i osób ubiegających się o azyl 28. Spośród 1 152 osób ewakuowanych z Libii do Nigru Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców złożyło do dnia 13 maja wnioski o przesiedlenie 475 osób 29, z czego 108 osób już wyjechało z Nigru 30. Kolejne 71 osób, których wnioski o przesiedlenie zaakceptowały państwa przesiedlające, nadal oczekuje na wyjazd 31. Oznacza to, że państwa te przesiedliły już około 38 % wszystkich osób, których dotyczą wnioski. Chociaż potrzebne są dodatkowe deklaracje dotyczące przesiedleń z Nigru, obecnie czynnikiem hamującym nie jest bynajmniej liczba zadeklarowanych miejsc dla osób przesiedlanych z Nigru, ponieważ złożono 2 681 deklaracji w tym zakresie 32. Ważne jest, aby Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców przyspieszyło tempo przekazywania spraw, umożliwiając przesiedlającym państwom członkowskim realizację deklaracji i jak najszybszą ewakuację osób z Libii 33. UE w pełni popiera te wysiłki i uzupełni istniejące wsparcie finansowe na rzecz Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców w kwocie 20 mln EUR. Państwa członkowskie, które nie uwzględniły Nigru w swoich deklaracjach dotyczących przesiedleń, powinny to uczynić, a państwa, które już dokonują przesiedleń, powinny zapewniać szybkie przekazywanie osób po otrzymaniu wniosków dotyczących przesiedleń. Należy zachęcać Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców, aby w swoich wnioskach dotyczących przesiedleń w Nigrze uwzględniało przede wszystkim osoby ewakuowane z Libii. 26 27 28 29 30 31 32 33 https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/40705/joint-au-eu-un-taskforce-assists-16000-people_en COM(2017) 820 final z 7.12.2017. Od początku ewakuacji z Libii, która rozpoczęła się pod koniec 2017 r., ewakuowano łącznie 1 474 osoby, w tym 1 152 do Nigru, 312 do Włoch i 10 do Awaryjnego Centrum Tranzytowego w Rumunii. Do Kanady, Niemiec, Francji, Niderlandów, Szwajcarii Finlandii i Szwecji. Do Francji, Szwajcarii i Szwecji. Ponadto Francja przesiedliła 97 uchodźców, którzy byli już zarejestrowani w Nigrze, a 42 osoby zostały przesiedlone z Libii bezpośrednio do Francji, Szwecji i Niderlandów. Państwa przesiedlające należące i nienależące do UE (Kanada, Niemcy, Francja, Niderlandy, Szwajcaria, Finlandia, Szwecja, Zjednoczone Królestwo) zadeklarowały do tej pory przesiedlenia 2 680 osób z Nigru (tzn. osób ewakuowanych z Libii oraz uchodźców już zarejestrowanych w Nigrze). W dniach 9 11 kwietnia podstawowa grupa ds. wzmocnienia przesiedleń wzdłuż szklaku środkowośródziemnomorskiego zorganizowała przy udziale szeregu państw przesiedlających i Komisji Europejskiej misję w Nigrze w celu dalszej intensyfikacji działań w tym zakresie. 12
W wyniku trójstronnej misji wysokiego szczebla, którą w lutym w Trypolisie zorganizowały Unia Afrykańska, UE i ONZ 34, Komisja rozpoczęła rozmowy z władzami libijskimi, aby zapewnić realizację złożonych zobowiązań. Obejmuje to między innymi ułatwienie operacji ewakuacji ze względów humanitarnych przez zniesienie wiz wyjazdowych; umożliwienie Biuru Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców pełnego wykonywania jego uprawnień niezależnie od wszelkich ograniczeń dotyczących obywatelstwa; poprawę dostępu do migrantów i uchodźców w ośrodkach detencyjnych oraz poprawę warunków tam panujących; zmierzanie do zamknięcia ośrodków detencyjnych w ich obecnej formie; rozważenie alternatyw dla kryminalizacji nielegalnych migrantów; zapewnienie pełnej rejestracji i możliwości śledzenia trasy wszystkich migrantów, którzy wysiedli ze statków. UE wciąż wspiera dwie libijskie straże przybrzeżne. W trakcie operacji EUNAVFOR MED SOPHIA przeszkolono do tej pory około 191 członków libijskiej straży przybrzeżnej, w tym członków załóg pięciu łodzi patrolowych, którzy odbyli szkolenie morsko-lądowe. W Grecji szkolonych jest 22 libijskich pracowników, a kolejny moduł szkoleniowy dla 34 kandydatów jest planowany na początek lipca 2018 r. w Hiszpanii. W pierwszym sprawozdaniu monitorującym z marca podkreślono, że zdolności i profesjonalizm są na coraz wyższym poziomie, jednak monitorowanie może być jeszcze skuteczniejsze dzięki stałej obecności zespołu zaangażowanego w operację EUNAVFOR MED SOPHIA w centrach operacyjnych libijskiej straży przybrzeżnej. W końcową fazę wchodzi obecnie proces budowy bezpiecznej sieci komunikacji w obszarze śródziemnomorskim do celów wymiany informacji o nielegalnej migracji drogą morską. Sieć Seahorse w basenie Morza Śródziemnego powinna zostać uruchomiona w drugiej połowie 2018 r. Podczas posiedzenia Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w marcu 2018 r. ministrowie wsparli projekt pilotażowy, którego celem jest wzmocnienie bezpośredniej współpracy między agencjami UE a zespołom zaangażowanym w operację EUNAVFOR MED SOPHIA w ramach komórki ds. informacji o przestępczości. Komórka powinna rozpocząć działalność najszybciej jak to możliwe. W ramach misji Unii Europejskiej dotyczącej pomocy w zintegrowanym zarządzaniu granicami w Libii sprawdzana jest obecnie możliwość zwiększenia do maja 2018 r. liczby członków zespołu w Trypolisie do 17 osób na stałe lub na zasadzie rotacji w ramach wzmocnionej współpracy z władzami libijskimi, która ma miejsce od momentu skierowania niewielkiego zespołu operacyjnego w grudniu 2017 r. - Finansowanie Kryzysowy fundusz powierniczy UE dla Afryki nadal odgrywa kluczową rolę w działaniach UE. Na dzień 8 maja 2018 r. zatwierdzono 147 programów o łącznej wartości około 2 593,4 mln EUR w trzech segmentach: Sahel i jezioro Czad 1 293 mln EUR (79 programów), Róg Afryki 820,3 mln EUR (50 programów) i Afryka Północna 335 mln EUR (14 programów). Kwota ta obejmuje również 4 programy międzysegmentowe (145,1 mln EUR). Do tej pory z partnerami wdrażającymi podpisano łącznie 235 umów na łączną kwotę 1 611,2 mln EUR, a całkowite wypłaty wyniosły 650 mln EUR. Zasoby alokowane obecnie w ramach funduszu powierniczego UE dla Afryki wynoszą 3,39 mld EUR, w tym ponad 2,98 mld EUR z Europejskiego Funduszu Rozwoju i budżetu UE. Państwa członkowskie UE i inni darczyńcy (Szwajcaria i Norwegia) przeznaczyły na ten 34 Grupa zadaniowa UE Unia Afrykańska ONZ powstała w kuluarach piątego szczytu Unii Afrykańskiej i Unii Europejskiej, który odbył się w dniach 29 30 listopada 2017 r. w Abidżanie na Wybrzeżu Kości Słoniowej. 13
cel 413,8 mln EUR, z czego 378 mln EUR zostało już wpłacone. Głównymi darczyńcami pozostają Niemcy (157,5 mln EUR) i Włochy (104 mln EUR). Wkłady państw członkowskich w segment Afryka Północna w ramach funduszu powierniczego UE dla Afryki miały szczególne znaczenie dla zapewnienia realizacji nowej strategii w odniesieniu do Libii: w wyniku rozmów w Radzie Europejskiej państwa członkowskie zadeklarowały przekazanie 178,6 mln EUR, głównie w celu zwiększenia środków w segmencie Afryka Północna. Niemniej już w 2018 r. mogą pojawić się luki w finansowaniu. Kwestia ta była omawiana podczas spotkania rady strategicznej w dniu 24 kwietnia 2018 r. Wartość szeregu projektów w ramach wszystkich trzech segmentów, które obejmują kluczowe działania takie jak kontynuacja prac w Libii i utrzymanie tempa wspomaganych dobrowolnych powrotów i ewakuacji, jest szacowana na około 2 mld EUR. Chociaż pozostałe zasoby pozwolą pokryć niektóre priorytety, w przypadku wszystkich trzech segmentów nadal pozostanie całkowita luka w finansowaniu wynosząca około 1,2 mld EUR, jeżeli obecne ambitne cele mają zostać utrzymane. W przypadku Afryki Północnej priorytety te nadal będą wspomagały skuteczne zarządzanie migracjami, w tym ochronę migrantów wymagających szczególnego traktowania, dobrowolne powroty, stabilizację społeczności, zintegrowane zarządzanie granicami oraz migrację pracowników. Działania w segmentach Sahel i jezioro Czad i Róg Afryki mają bezpośredni wpływ na skuteczność działań UE w Afryce Północnej oraz są konieczne w celu zapewnienia prawdziwie kompleksowego charakteru podejścia UE. Państwa członkowskie uznały wartość szeregu projektów i porozumiały się w sprawie nadania jeszcze większego priorytetu działaniom w następujących obszarach: powroty i reintegracja, Kompleksowe ramy reakcji na kwestię uchodźców, zabezpieczone dokumenty i rejestr cywilny, zwalczanie handlu ludźmi, zasadnicze działania stabilizacyjne w Somalii, Sudanie i Sudanie Południowym oraz wspieranie rozmów w sprawie migracji. Jednocześnie rada strategiczna uzgodniła, że środki podejmowane w ramach kryzysowego funduszu powierniczego UE dla Afryki powinny być kontynuowane po 2018 r. oraz że w tym celu fundusz należy uzupełnić odpowiednimi zasobami. W ramach pierwszego filaru Planu inwestycji zewnętrznych, tzn. gwarancji Europejskiego Funduszu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju, łącznie 12 uprawnionych instytucji finansowych złożyło wnioski w sprawie ponad 46 programów inwestycyjnych w pięciu oknach inwestycyjnych, w odniesieniu do których dostępne gwarancje wynoszą 1,5 mld EUR. Otrzymane wnioski w pięciu oknach inwestycyjnych 35 opiewają na łączną kwotę ponad 3,5 mld EUR. Pierwszych decyzji Komisji zatwierdzających programy można spodziewać się na początku lata. W ramach planu inwestycyjnego na rzecz Afryki i sąsiedzkich platform inwestycyjnych podejmowane są już działania łączone. - Państwa położone wzdłuż szlaku Współpraca z wieloma partnerami w Afryce została zintensyfikowana. Pomimo wstrząsów politycznych współpraca z władzami etiopskimi w ramach pięciu filarów oświadczenia z Valetty nadal przebiegała w sposób płynny. Również w dziedzinie rozmów w sprawie migracji i współpracy z Gwineą i Gambią czynione są stałe postępy; Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej zorganizowała w marcu seminarium poświęcone najlepszym 35 Większość wniosków (2,5 mld EUR) dotyczy okien inwestycyjnych Finansowanie mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (15 wniosków) oraz Zrównoważona energia i łączność (15 wniosków). Ponadto otrzymano wnioski na kwotę ponad 1 mld EUR w następujących trzech oknach inwestycyjnych: rolnictwo zrównoważone, przedsiębiorcy na obszarach wiejskich i przemysł rolny, zrównoważone rozwiązania miejskie oraz cyfryzacja na rzecz rozwoju. 14
praktykom w zakresie organizacji działań związanych z powrotami. Rozmowy w sprawie migracji na Wybrzeżu Kości Słoniowej wznowiono. Kontynuowane są rozmowy z Nigerią w sprawie pakietu dotyczącego migracji i mobilności, który obejmuje wzrost i inwestycje, zarządzanie granicami i identyfikację cyfrową, przemyt migrantów i handel ludźmi oraz reintegrację i readmisję. Oprócz trwającej współpracy operacyjnej dodatkowe wsparcie na rzecz Nigru obejmowałoby działania mające na celu zaradzenie problemowi powstających szlaków migracyjnych w pobliżu granicy nigeryjskiej oraz rozbudowę gospodarczych programów zastępczych. W marcu 2018 r. w Nigrze odbyła się konferencja ministerialna z udziałem wszystkich kluczowych zainteresowanych stron, której celem było omówienie i wspieranie współpracy na rzecz zwalczania przemytu migrantów i handlu ludźmi 36. Niger, Czad, Libia i Sudan również osiągnęły nowe porozumienie w sprawie współpracy na rzecz zabezpieczenia wspólnych granic i zwalczania przestępczości zorganizowanej. Zintensyfikowano także prace nad zwalczaniem siatek przemytników w Rogu Afryki: nadal trwa budowa regionalnego ośrodka operacyjnego na rzecz procesu chartumskiego finansowana ze środków funduszu powierniczego Unii Europejskiej. Zadaniem ośrodka będzie usprawnienie prowadzenia wspólnych dochodzeń przez państwa. W ramach programu na rzecz lepszego zarządzania migracją w Rogu Afryki przeszkolono ponad 400 urzędników administracji publicznej w zakresie migracji i zarządzania granicami oraz około 150 przedstawicieli instytucji publicznych i niepublicznych w zakresie praw migrantów. Ponadto migrację uwzględniono w porządku obrad grupy ds. stabilności ( Stability Cluster ) UE-Egipt, które miały miejsce w dniu 15 marca w Kairze. W ten sposób kontynuowano pierwsze spotkanie w ramach dialogu w sprawie migracji zainicjowanego między UE a Egiptem w grudniu 2017 r. oraz podsumowano postępy w różnych obszarach współpracy między UE a Egiptem w dziedzinie migracji. Omówiono również ściślejszą współpracę z agencjami UE. Szlak zachodniośródziemnomorski Maroko nadal dokłada starań, by przeciwdziałać migracji nieuregulowanej. W tym celu współpracuje w szczególności z Hiszpanią nad ochroną granic. Prowadzone są kontakty techniczne w celu przygotowania pakietu wsparcia na rzecz wzmocnienia zdolności w zakresie zarządzania granicami oraz w celu wznowienia negocjacji na temat ułatwień wizowych i umów o readmisji. Program wsparcia budżetowego na rzecz polityki migracyjnej Maroka (35 mln EUR) został podpisany przez Komisję i Maroko w grudniu 2017 r. Podczas odbywającej się w dniu 2 maja w Marrakeszu piątej konferencji ministerialnej procesu rabackiego potwierdzono to zobowiązanie przez wspólne przyjęcie planu działania zakładającego kontynuację współpracy w zakresie eliminowania przyczyn migracji, zwalczania przemytu oraz usprawniania powrotów i readmisji 37. Po wzroście o 43 %, jaki został odnotowany między 2016 a 2017 r., liczba obywateli Algierii, którzy nielegalnie przybywają do Europy, spadła w pierwszym kwartale 2018 r. w porównaniu z tym samym okresem w 2017 r. 38 Algieria pozostaje również państwem tranzytu dla migrantów o nieuregulowanym statusie próbujących dotrzeć do Maroka i Libii, 36 37 38 Podczas konferencji przyjęto deklarację: http://europa.eu/rapid/press-release_statement-18-2067_en.htm https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/20180503_declaration-and-action-plan-marrakesh_en.pdf Obywatele Algierii przemieszczają się zarówno wzdłuż szlaku środkowośródziemnomorskiego (1 980 osób przybywających w 2017 r., 114 w pierwszym kwartale 2018 r.), jak i zachodniośródziemnomorskiego (3 687 osób przybywających w 2017 r. i 125 w pierwszym kwartale 2018 r.). 15