UKD 621.646.2 NORMA BRANŻOWA BN78 Armatura przemysłowa 522302 ARMATURA Zasuwy staowe i staiwne N ' o... ' o na ciśnienie nominane Zamiast do 10 MPa (100 kg/cm 2 ) BN70/522302 t!>f12'j9 2J Wymagania i badania Grupa kataogowa IV 18.. ~ ~',WSTĘP 1.1. Przedmiot normy. Przedmiotem normy są wymaga'ia i badania dotyczące zasuw staowych i staiwnych na ciśnienie nominane do 10 MPa {100 kg/cm 2 ) stosowanych w instaacjach rurociągowych. 1.2. Zakres stosowania normy. Normę stosuje się do okreśania wymagań, badań technicznych i dostawy zasuw. Zaeca się stosowanie normy do zasuw specjanych w zak,resie ogóinych wymagań. 1.3. Nazwy i okreśenia wg PN64/M01600. 2. WYMAGANIA 2.1. Wymia ry i stan powierzchni części składowych zasuw staowych i staiwnych powinny być zgodne z ustaonymi w normach przedmiotowych i dokumentacji technicznej. Toerancje i pasowania powierzchni obrobionych, powie<r zchni kojarzonych i niektórych powierzchni niekojarzonych ważniejszych eementów zasuw wg BN76/ 522107. 2.2. Wymiary nietoerowane powierzchni obrobionych nie współpracu jących z powie rzchniami innych eementów powinny być wykonane w kasie dokładności IT14 wg PN66/M02139. 2.3. Dopuszczane odchyłki da ś red n ic podziałowych otworów.pod śruby w kołnierzach oraz odchyłki przesunięcia środka k oła podziałowego otworów wzg ędem środka średnicy otworu nominanego podano w mm w tab.. Średnic a Tabica Odchyłki prz.csu Odchyłki da śred nięcia środka koła nominana nic podziałowych podzia ł owego otwootworów pod ś ruby Dnom rów wzg ędem w kołnier.zac h środka ś rednicy otworu nomdtnajnego 40 : 125 ±1,4 + 1,4 powyżej 1t25 ~.1 +2,1 2.4. Dopuszczane o dch yłki grubo śc i kołnierzy podano w mm tab. 2. Tabica 2 Dopuszczane od chy łki Grubość kołnierza obie płaszczyzny jedna płaszczyobrobione zna obrobiona do 20 + 1,0 + 1,5 {),5 1,0 powyżej 20 do 30 +1,5 + 2,0 0,5 1,2 powyżej 30 do 50 +2,0 + 2,5 {),5 1,5 ~ powyżej 50 +2,0 + 3,0 1,0 i 2,0 2.5. Materiały głównych eementów zasuw w edług norm przedmiotowych. Na materiały kadłuba, pok,rywy, trzpienia i kina wytwórea powlnien mie ć świadectwo badań materiałowych. 2.6. Wykonanie 2.6.1. Odewy staiwne zasuw wg BN70/ 522108. 2.6.2. Odkuwki staowe zasu w wg PN71/ H94004 i PN70/H94009. 2.6.3. Stan powierzchni obrobionych wg BN76/522107 i dokumentacji t echnicznej. 2.6.4. Kołnierze przyłączeniowe zasuw powinny mi eć otwory pod śruby zgodnie z PN72/ H74306. 2.6.5. Powierzchnie uszczeniające kołnierzy a) zasuw na ciśnienie nominan e do 4 MPa powinny ibyć IW)'\konane ~ rdwkami wg PN68/ H74373. Dopuszcza się wykonanie kołni erzy z przygą zgrubną wg PN65/H74309. b) zasuw na ciśnienie nominane 6,4 i 10 MPa powinny być wykonane z Wipustami wg PN64/ H74371. Dopuszcza się wykonanie powierzchni uszczeniających z rowkami wg PN64/H74370. Zgło s zona przez Ośrodek BadawczoRozwojowy Armatury Przemys ł owej w Kiecach Ustanowiona przez Dyrektora Zjednoczenia Przemysłu Budowy Ur2'ądzeń Chemicznych CHEMAK dnia 15 kwietnia 1978 r. jako norma obowiązująca od dnia stycznia 1979 r. (Dz. Norm. i Miar nr 12/1978 poz. 56) WYDAWNICTWA NORMALIZACYJNE 1978. Wpływ do WN 1.8.78. Oddano do skład u 15.9.78. Druk ukończono w istopadzie 78. Obj. 0,80 a. w. Nakład 7000+ 42 egz. LZG Zd Nr 2 1450 Cena z ł 5,40
2 BN 78/522302 2.6.6. Pr zyłącza zasu w do przypawania JX)Winny być przygotowane zgodnie z normami przedmiotowymi ub dokumentacją techniczmą. 2.6.7. Eementy uszczeniające zamkni ęc i e. przepływu powtinny być wykonane z materiałów nierdzewnych. 2.6.8. Powierzchnie uszczeniaj ące tynego zamknięcia. Chropowatość powierzchni uszczeniających tych eement ów R a powinna wynosi ć nie vvięcej niż 5 ~tm wg PN73/M04251. 2.6.9. Gwinty 2.6.9.1. Gwinty metryczne do połączeń spoczynkowych powiiin y odpowiadać kasie średniodokładnej wg PN70/M02113. Chropowatość powierzchni Ra nie większa niż 5 I.IJ11 wg P N73/ M04251. 2.6.9.2. Gwinty rurowe wacowe wg PN73/ M02030. Chropowatoś ć powierzchni Ra nie większa niż 5!m wg PN73/M04251. 2.6.9.3. Gwinty trapezowe symetryczne powinny być wykonane w kasie średniodokładn e j wg PN74/M02117. Chropow atość powierzchni gwint u Ra nie więk sza ni ż 5!m wg PN73/ M04251. 2.6.10. Eementy zasu w tego samego typu i wiekości powi nny być wzajemnie zamienne z wyj ątki em eementów indywiduanie pasowanych. 2.6.11. Kierunek obrotu kółka ręcznego. Zamykanie zasuw powinno odbywać si ę przy obracaniu kółka ręcznego ub innego pokrętła w prawo. 2.6.12. Osadzenie dławika. Dociągnięcie dła w i ka powinno zapewnić szczeność na powierzchni przyegania szczeiwa. Przy ostatecznym wy p e ł nieniu d ławnicy szczeiwem, dławi:k powinien wej ść do dławnicy na głębokość co najmniej 2 mm, jednak nie wi ęcej niż 30~/o swej czynnej wysokości. 2.6.13. Armatura odciążająca powinna b yć przystosowana do tych samych warunków pracy co zasuwa, a ś rednica nominana armatury odciążającej powinna mi eć wi e kość nie mni ejszą niż 10~/o wiekości średnicy zasuwy odciążane j. 2.6.14. Zamykanie i otwieranie zasu w. Eementy ruchowe zmontowanej zasujwy powinny poruszać się w sposób płynny, bez zahamowań, zatarć i miejscowych oporów. Jeżei zasuwa ma oprócz kółka ręcznego inne rodzaje napędów, to włąezeni e do pracy nap ędu ręcznego powinno uniemożiwić równoczesną pracę pozostałych napędów. Wsrekiego rodzaju,przekładn ie muszą być o słonięt e. 2.7. Szczeność kadłuba i pokrywy. Zasuwa w czasie próby wodą pod ciśnieniem próbnym nie povvinna wykazywać nieszczeności, tj. na powierzchni k adłuba i pokrywy nie pvwinny w ystąpić kirope wody ub pamy na skutek zawigocenia. 2.8. Szczeność zamknięcia 2.8.1. Szczeność zamknięc i a zasuw o średnicy nominanej do 400 mm. Zamkni ęcie zasuwy w czasie próby wodą pod ciśnieniem fptóbnym nie powinno wykazywać nieszc zeności, tj. na powierzchniach uszcze niających ub w ich pobiiju nie powimna przeciekać woda. Wystąpienie nieściekaj ą cych kropi jest dopuszcza~ne. 2.8.2. Sz czeno ść zamknięcia zasuw o średnicy nominanej powyżej 400 mm. Zamkn ięcie zasuw w.czasie próby wodą pod ciśnqeniem próbnym może wykazywać nieszczeności nie przekraczające wartości wg tab. 3. Tabica 3 Ciśnieni e nomina ne 0,25 i 0,6 1,0 i 1,6 2,5 i 4,0 6,5 i 10,0 MPa D o p u 20 12 5 nieś c iokaszczane przecieki w cm 3 /min jąo~k co] 2.9. Wymagani a inne ub dodatkowe. W przypadkach techni cznie i ekonomic:z;nie uzasadnion ych dopuszozane są wymagania ~nn e ub dodatkowe, ecz muszą być one u2<godnione z wytwórcą. 2.10. Ochrona pr.zed korozją wg PN75/ 522002. 2.11. Znakowanie wg PN74/M74002 i dokumentacji technicznej. 2.12. Pozostałe wymagania wg PN74/ M74001. 3. PAROWANIE, PRZECHOWYWANIE I TRANSPORT Pakowanie, przechowywanie i tran~port wg PN74/M74001. Zasuwy z nap~dami zmechan:iz!owanym~ pakować, pr.zechowywać i transportx>wać według warunków wytwórcy. 4. BADANIA 4.1. Program b adań wg tab. 4. Badamia pełne powinny być wy;konane na prototypach oraz wyrobach, w których przeprowadzono z,rniany materiałowe i konstrukcyjne, ponadto raz do roku,z bieżącej seryjnej produkcji. 4.2. Przygotowanie do badań. Zasuwy przemaerone do badań powi nny być zmontowane, ecz nie pokryte powłoką ochronną. Dopuszcza się spra wdzenie:
BN78/522302 3 Tabica 4 1!Lp. Rodza ;~~gęd1iny ze _ 2.6.6 i 2.10) Opis badań je badań badania badania pełne niepełne wg wnętrzne (2.6.4...;. 4.4.1 2 Spra1wdzenie wymiarów (2.1; 4.4.2 2.4) 3 Sprawdzenie materiałów (2.5) 4.4.3 4 Sprawchenie ba i pokry.wy 5 SpraiW'd~enie kinięcia (2.8) szcze noś ci kadłu 1 4.4.4 ~2.7) szczeności zam 4.4.5 6 Spraw d zenie działania (2.6.11 ; 4.4.6 2.6.14) 7 Bróba paji'ą 4.6 8 Sprawdzenie masy 4.10 na żądanie zamarwiającego a) zasuw poweczonych mieszanką antykorozyjną, b) zasuw w Sitanie maowanym, pobranych ze składu UJb wymontoiwanych z rurociągu. poega na stwierdzeniu zgodności numerqw wytopów z :numerami wytopó.w podanymi w ateście dostawy ateriałów, b) sprawdzenie materiałów atestowanych na inne eementy nde wymienione w a) poega na stwierdzeniu ~odności użytego materiabu z podanymi w ateście przy wydmiiu materiału do obróbki (~ratwdzenie nie obowiązuje pr.zy odbiorze przez.zamajwiiającego). 4.4.4. Sprawdzenie szcze ności kadłuba i pokrywy przeprowadm się wodą o tetr'perabutze nie wyższej niż 40 C. Badane :wsuwy p01winny być dokładnde odpowietrzone, a ich powierzchnie zewnębrw.e wysuszone. Próbę pneprowadza się przy pełnym otwarciu zasuwy. W pi1zypadku badania zasuwy z odciążendem pomocniczym, po!winno być ot warte również odciążenie. Wiekość ciśnienia próbnego pow.inna być przyjęta wg PN62/ H02650. W przypadku wykonywania zasuw na okreśone ciśnienie robocze, ciśnienie próbne ustaa się wg WZOf\U w którym: P 1 okreśone ciśnienie robocze, MPa, a współczynnik wg tab. 5. Czas tnwainia próby powinien wynosić da zasuw o średnicach nomd111an y<;h: Materiał 20L45. 200 225 250 275 300 325 350!iS HM, UOHM O~M 376 450 475 400 13HMF 510 L21HMF wdw a 1,00 1,00 1.,25 ;,3a 1 1,42 4.3. Partia zasuw. Partię zasuw stanowią zasuwy tej samej wiekości, typu i odmiany paedstawione j edrrora~:zowo do badań. 4.4. Opis ba dań 4.4.1. Ogędziny zewnętrzne na eży przeprowadzić gołym dkiem, sprawdzając zgod1110ść zasuw z wymaganiami podanymi w 2.6.4 ; 2.6.6, 2.10, a po wykonarniu pozostałych badań, sprawdzając również zgodność z 2.9. 4.4.2. Sprawdzenie wymiarów po ega na ~awdzeniu za pomocą uniwersanych narzędzi pomiarowych głównych wymia['ów zas uw,. szczegónie długości bud~wy i wymia['ów przyłączeniowych. 4.4.3. Sprawdzenie materiałów eementów zasuw a) sprawdzenie materiałów kadłubów i pokryw Tabica 5 Temperatura robocza tf>c 375 400 410 425 430 435 440 445 450 495 500 605 510 ~ 540 515 520 525 530 53 5 550 1,8812:0 1,51 1,60 1,68 1,78 2,13 2,25 2,35 a) do 100 mm 2 mdn, b) pqwyżej 100 ; 300 mm 3 min, c) PQWYżej 300 mm 5 min. Badane zasuwy uważa się za szczene, jeżei w czasie próby zostały spełnńone wymagania 2.7. 4.4.5. Sprawdzenie szczeności zamknięcia pneprowadza się wodą o temperatr.ze nie wyższej niż 40 C. Badae zasuwy powi nny być dokładnie odpowietrzone. Zamocowanie zasuwy na stanowisku próbnym nie powinno powbdować odksz.tałceń powierzchni uszczeniających. W przypadku badania zasuwy z odciążeniem pomocmiczym powinno być zamknięte również odciążenie. ZamkiJięcie zasuwy powinno odbywać się pi"zez przyłożenie siły bezpośrednio do kółka ręc.znego. Je żei zasuwa ma głowi cę napędową, napęd eek
4 BN 7 8/522302 tryczny ub inny,. to szczemość zamknięcia naeży.. uzyskać pnzy.wykorzystaniu tych urządzeń. Wa~rtość siły ub momenrt;u zamknięcia nie powinna być większa od 1,2 wartości obdc:ronej na dane ciśnienie. Wieikość ciśnienia próbnego powinna być rówia ciśnieniu nomi1anemu. W pnypadku zasiuw wykonanych na okreśone ciśndenie robocze, ciśnienie próbne powfunno być rórwne ciśnieniu roboczemu. Czas twwama.próby przyjąć wg 4.4.4. Sprawdzenie szczeności zamkinięcia wykonuje się przez obserwację:. a) manometru wskazującego ciśnieruie próbne, b) IJ)OW!ierzchni uszozeniarjący:ch, c) innych mierników SU!zeiności. SpraJWdzenie szc.ze1nośoi przez obserwację wskazań majnometru stosuje się do zasuw o średnicach nominanych do 150 mm oraz w przypadkach, kńedy obserwacja powierzchni uszczeniających ze wzgędu na konstrukcję jest ni.emożi\va. Szczeność zaffi!knięcia zasuw ocenianych na podstawie obser.wacji wskazań manometru naeży U7:nać za wystarczającą, jeżei w czasie próby ciśnienie nie znnniejszyło się więcej niż Ofo ciśnienia próbnego. Sprawdzentie szczeności pr.zez obse:rwację powi~chni uszczenaających zamknięcia stosuje siię do zasuiw o średnicach nomitanych powyżej 150 mm. ZasUiwy oceniane na tej podstawie mają. szczene zamiknięcie, jeżei ~Ostały spełinione wy m,agarna 2.8. 4.4.6. Sprawdzenie działania poega na kikak!'otnym otwaroiu i zamknięciu zasuwy. Próba mechanicimego działania powinna być przepro,wadzona w teiiiperajturze otoczenia be.z udziału czyrmi.ka próbnego. 4.5. Badania inne ub dodatkowe od podanych w 4.4.4 i 4.4.5 oraz war unki tych badań (czynnik, temperatura, ciśnienie próbne, czas trwania próby, kryteria oceny) możma pmeprowadzić po uzgodn!ieniu między zamawiiającym i wybwórcą. 4.6. Próba parą. Zasuwy do pary powinny być poddaine próbie parowej. W czasie próby sprawdza sńę szczeność kadłiuba i pdkrywy, szczeność zam!knięcia oraz prawid.ławość działania u.r,ządzenia zam)kającego. Do próby parowej dopuszcza się zasuwy, które przeszły próbę wodną z wyniiciern pozytywnym. Ciśnienie próbne i temperaturę przyjmuje się wg PN62/H02650. Czas trwania próby powi'i!ien wynosić nie mniej niż 5 min. Do czasu próby nie wicza się okresu nagrzewania zasuwy. Lic'zbę szrt;uk zasuw do prób parowych ustaają instrukcje technoogiczne wytwórcy. Przy sprawdzeniu swze1ności kadłuba, pomywy i,połączeń m e dopuszcza się wycieku pa~y na zew1ną1jrz. Przy sprawdzeniu szczeności zamknięcia (4.4.5) i pra!widłowości działania ( 4.4.6) nie dopuszcza się przeciekania pa ry o charakterze StTumieniowym przez powierzchnię zamknięcia. Nieznaczme swobodne,parowanie jest dopuszooa1ne. 4.7. Po.zostałe badania Wig PN74/M74001. 4.8. Ocena wyników badań 4.8.1. Zasuwa dobra. Badaną zasuwę naeży uznać za dobrą, jeżei przejdzie wszystkie badania wg 4.1 z wyniikiem dodatmi.!m. 4.8.2. Zasuwa niedobra. Badaną ZJaSIUIWę na eży UZinać za niedobrą, jeżei nrie pnzejdzie z wynikiem dodatnim chociaż jednego z badań wg 4.1. 4.9. Odbiór przez zamawiającego 4.9.1. Przeprowadzenie odbioru. Jeżei zamawiający zastrzegł w zamówrieniu odbiór, to przeprowadza go kontfioa jakości WYfbwÓrcy wg 4.1 w obecności pnzedstaw:iciea zamawiającego, w termi!ie (jk!reśonynn przez wytwórcę. Przedsta Wiicie zamajwjającego może uzmać badania prowadzone p!izez kontroę j a 1 kości wy;fwó!rey, odstępując od badań w swojej obecności. 4.9.2. Pobieranie próbek i ocena partii. PrzedstaWiidei zamajwiającego może wybrać maksyma nde do 5 /o iości zasuw z partiu pnzedstawionej do odbioru, nie mniej jednak niż 2 zasuwy. Jeżei badane zasuwy spełnia ją wymagania wg rozdz. 2, partię zasuw t!2naje się za dobrą. 4.10. Zaświadczenie jakości. Na każdą sztukę ub parnę zasuw, umaną za zgodną z wymaganiami nmiejszej normy i umową, wy<twórca powinien wystawić zaświadczenie za!wierające co najmniej: a) ootę wystawienia zaświadczenia, b) na:wę i adreś wytwórcy, c) ozinaozen'i.e zasuwy (namvę, typ, Wii.eHrość ciśnienie nooni,na:ne, średnicę nominaną, maksymaną temperaturę), d) nu!er zam.ówtienia, e) niuier partii zasuw, f) iczbę sz:tuk, g) materiały główny~h eementów zasuw, h) suwierdzenie z.godnośoi z wymaganiami normy, i) wyniki badań dodat kowych i specjanych, jeżei taik ie były prowadzone, j) piecząt!kę kontroi jakości, k) podpis ktierownika kontroi jakości.
BN 78/522302 5 5. POSTĘPOWANIE Z ZASUWAMI UZNANYMI ZA NIEZGODNE Z WYMAGANIAMI NORMY PaTtia zasuw, uznana w wyniku badań za niez wymaganiami niniejszej normy, może _zgodną być przez wytwórcę poprawiona p~rze z wymianę ub naprawę części wadiwych. Naprawę części wadiwych dopuszcza się tyko wtedy, gdy nie wpłyi!ie ona ujemnie na bezpieczeństwo pracy i niezawodność działania zasuwy. KONIEC INFORMACJE DODATKOWE. Instytucja opracowująca normę Oścrodek Ba dawczor.oxwojowy A=aroury!Przemysłowej w Kiecach. 2. Istotne zmiany w stosunku do BN70/522302 a) wyeiminowano ttreść pun~w, które były po.wttórzeniem PN74J.M74001, b) wyeimdnowano tabicę materiałów, c) rozszerzono zakres s,tooowatt'ia 111ormy, d) wprowadzono zaecenie pak!owania zasuw z napę dami zmechaijjizowanymi według wa''unków wytwórcy, e) rozswrzono zakres badań, f) zmieniono sposób okreśenia ciśnieiia próbnego da zasuw wy;twarzanych na ok reśłone ciśnienie robocze, g) okreśono,wartość siły łub momentu zamknięcia da zas1uw wykonywanych na okreśooe ciśnienie roboc2:e, h) zaosta'zono warunki oceny partii zasuw. 3. Normy związane PN62/H02650 Rurooiągi i atmatura. Ciśnienia nominane, robocze i próbne PN72/H74306 Rurociągi czeniowe kołinierzy. annatura. Wyania,ry przyłą Ciśnienie nominane do 400 kg/cm 2 PN65/H74309 Rurociągi i anmaroura. Prągi kołnierzy. Wymiary PN64łH74370 Rurociągi i armatura. Występy i rowki w kołnierzach. Wymiary PN64/H74371 Rurociągi i anmatura. Wy'J)usty i wpusty w kołnierzach. Wymiary PN68/H74373 Rurociągi i anmatura. Rowki trójkątne na powierzchniach uszczen~ających koł!ierzy. Wymiary PN71łH94004 Sta konstrukcyjna węgowa d stopowa. O~uwnti swobodnie kute PN70/H94009 Odkuwki i pręty kute staowe przeznaczone na urządzenia energetyczne. Wymagania i badania PN64/M01600 Armatura przemys łowa. Nazwy i okreśenia PN73/M02030 Gwinty rurowe wacowe. Wymiary i toeran.cje PN70ftM02113 Gwint y metryczine,o średnicach do 600 mm. Toerancje PN74/M:02117 Gwinty trapezowe symetryczne. Toerancje wa;rszitatowe wymiarów swo PN66/M02139 Odchyłki bodnych PN73/M04251 Struk!tura geometryczna poiwiie'zchni. Chropowatość powierzchni. Okreśenia podstawowe i pa'amet ry PN74/M7400'1 Ai11matura przemysłowa. Wymagania i bad ania PN74/M74002 AIDmatura przemysłowa. Znakowanie i rozpoznawcze ma,owan.i.e BN75/5 2t2002 Annatura przemysłowa. Ochrona przed koroziją. Wy,magania ogó.in.e i.ocena wyronania BN76/52121 07 A"JmaJtura przemysłowa. Toerancje, pasowanie i chropowa!tości powierzchni. Wytyczne BN70/522108 Armabura przemysłowa. Odłewy ze stajii. wa węg0wego i stopowego. Wymagania i badania 4. Zaecenia międzynarodowe i normy zagraniczne RWPG PC 284170 ApvaTypa rrpomhijiennas!. 06~He Tex HH'JeCKHe Tp660B&HDS! RFN DIN 3230 Technische Lief.erbed1.n~gen fiir A:I1maturen. Batt + 5 ZSRR roct 5762f\5 ApMaTypa Tpy6orrponop;HaS! o6~ero na 3Jia'łeHBH. 3aABBKKB na ycnonnoe p;anjienne Py< 200 Kr(c"Ar 2 Texnn'łeCKHe rpe6obahhh 5. Symbo wg SWW 0615. 6. Autor projektu normy inż. Konrad Janyst.