W CIENIUCZEPKA USTAWA O MINIMALNYM WYNAGRODZENIU PRACOWNIKÓW MEDYCZNYCH O RELACJI PIELĘGNIARKA-LEKARZ - ZACZEPEK ETYCZNY

NUMER 11 /325/ LISTOPAD 2018 www.doipip.wroc.pl W CIENIUCZEPKA BIULETYN INFORMACYJNY DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH USTAWA O MINIMALNYM WYNAGRODZENIU PRACOWNIKÓW MEDYCZNYCH O RELACJI PIELĘGNIARKA-LEKARZ - ZACZEPEK ETYCZNY RELACJA Z XI AKADEMII PIELĘGNIARSTWA ISSN 1425-6584

2 W CIENIU CZEPKA BIULETYN INFORMACYJNY Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu www.doipip.wroc.pl Wydawca: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu. Redaguje Prezydium DORPiP: Anna Szafran, Marzenna Golicka, Urszula Olechowska, Dorota Pietrzak, Jolanta Kolasińska, Beata Łabowicz, Beata Dąbrowska, Teresa Szerszeń, Małgorzata Mazur Redakcja techniczna, skład, korekta, i przygotowanie do druku emildruk.pl Materiałów niezamówionych redakcja nie zwraca, w tekstach publikowanych zastrzega sobie prawo skrótów, zmian tytułów oraz poprawek stylistyczno językowych. Artykuły, listy, uwagi i inną korespondencję prosimy nadsyłać na adres redakcji: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu ul. Powstańców Śląskich 50, 53 333 Wrocław fax 71 373 20 56, e mail: info@doipip.wroc.pl REDAKCJA NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA TREŚĆ TEKSTÓW, OGŁOSZEŃ I REKLAM DOIPiP NIE PROWADZI POŚREDNICTWA PRACY W KRAJU I ZAGRANICĄ UWAGA: Nie przyjmujemy do publikacji tekstów przekazywanych telefonicznie! Nasza okładka: Numer zamknięto 8.11.2018 r. Do druku przygotowano 8.11.2018 r. Nakład 3300 egzemplarzy Druk ABIS Pismo nieodpłatnie rozprowadzane wśród członków Samorządu Pielęgniarek i Położnych. Wszystkie artykuły, i nie tylko, można znaleźć na stronie internetowej Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu www.doipip.wroc.pl DOLNOŚLĄSKA OKRĘGOWA IZBA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH we Wrocławiu ul. Powstańców Śląskich 50, 53 333 Wrocław tel. 71 333 57 02, tel./fax 71 373 20 56 e mail: info@doipip.wroc.pl www.doipip.wroc.pl BIURO W LUBINIE ul. Odrodzenia 18/2, 59-300 Lubin tel./fax 76 746 42 03 NUMER KONTA BANKOWEGO DOIPiP na który należy przekazywać SKŁADKI CZŁONKOWSKIE Bank PEKAO SA O/Wrocław Nr konta: 63 1240 6670 1111 0000 5641 0435 GODZINY PRACY poniedziałek, środa, czwartek: 8-16 wtorek: 8-17, piątek 8-15 DZIAŁ KSZTAŁCENIA tel./fax 71 333 57 08 e-mail: dzialksztalcenia@doipip.wroc.pl GODZINY PRACY poniedziałek, środa, czwartek: 8-16 wtorek: 8-17, piątek 8-15 KONTO DZIAŁU KSZTAŁCENIA Bank PEKAO SA O/Wrocław Nr konta: 13 1240 6670 1111 0000 5648 5055 GODZINY PRACY KASY poniedziałek, środa: 10 16; wtorek, czwartek: 8 13 piątek: NIECZYNNA GODZINY PRACY BIBLIOTEKI wtorek: 13 17, czwartek: 13 16, piątek: 9 14 OKRĘGOWY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ tel. 71 333 57 02 Informacja o dyżurach na www.doipip.wroc.pl Informacje o samorządzie 2015-2019 Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej OKRĘGOWY SĄD PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH tel. 71 333 57 02 Informacja pod numerem telefonu lub w Sekretariacie Biura DOIPiP DYŻURY RADCY PRAWNEGO mgr E. Stasiak poniedziałek 14 16, środa 14 17 KASA POŻYCZKOWA PRZY DOIPIP Bank PKO BP IV Oddział Wrocław, ul. Gepperta 4 Nr konta: 56 1020 5242 0000 2702 0019 9224 Informacje o stanie swojego konta w Kasie Pożyczkowej można uzyskać w czasie dyżuru w środę 15-16.30 telefonicznie lub osobiście. KSIĘGOWOŚĆ IZBY NIE PROWADZI KASY POŻYCZKOWEJ I NIE UDZIELA INFORMACJI. WYKAZ TELEFONÓW W SIEDZIBIE BIURA DOIPiP WE WROCŁAWIU Dyrektor biura...71 333 57 00 Sekretariat...71 333 57 02 Sekretariat... 71 333 57 16 Sekretariat (tel./fax)...71 373 20 56 Przewodnicząca...71 333 57 03 Wiceprzewodnicząca...71 333 57 05 Sekretarz...71 333 57 04 Skarbnik...71 333 57 05 Ewidencja/rejestr piel. i poł....71 333 57 09 Praktyki zawodowe...71 333 57 07 Księgowość...71 333 57 06 Radca prawny... 71 333 57 05 Kasa... 71 333 57 01 Biblioteka... 71 333 57 10 Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej... 71 333 57 02 Okręgowy Sąd Pielęgniarek i Położnych... 71 333 57 02 Dział Kształcenia (tel./fax)... 71 333 57 08 Kierownik Działu Kształcenia... 71 333 57 12 Księgowość Działu Kształcenia... 71 333 57 14 Dział Kształcenia Oddział w Lubinie... 76 746 42 03 KONSULTANCI WOJEWÓDZCY W DZIEDZINACH: PIELĘGNIARSTWO dr n. o zdr. Jolanta Kolasińska UM Wydział Nauk o Zdrowiu ul. Bartla 5, 51-618 Wrocław T: 71 784 18 45 E: jolanta.kolasinska@umed.wroc.pl PIELĘGNIARSTWO ANESTEZJOLOGICZNE I INTENSYWNEJ OPIEKI mgr Ewa Pielichowska 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ ul. Rudolfa Weigla 5, 50-981 Wrocław T: 261 660 207, 608 309 310 E: naczelna.pielegniarka@4wsk.pl PIELĘGNIARSTWA CHIRURGICZNEGO I OPERACYJNEGO mgr Beata Łabowicz Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Legnicy ul. Jarosława Iwaszkiewicza 5, 59-220 Legnica T: 76 72 11 401, 661 999 104 E: beata.labowicz@szpital.legnica.pl PIELĘGNIARSTWO DIABETOLOGICZNEGO mgr Iwona Pilarczyk-Wróblewska Uniwersytet Medyczny, Katedra Pediatrii Zakład Neonatologii ul. Bartla 5, 51-618 Wrocław T: 500 141 941 E: iwona.pilarczykwroblewska@umed.wroc.pl PIELĘGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO mgr Katarzyna Salik Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 ul. M. Skłodowskiej-Curie 58, 50-368 Wrocław T: 71 327 09 30, 71 784 21 75, 606 99 30 95 E: kasiasalik1@wp.pl PIELĘGNIARSTWA W GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWIE mgr Urszula Żmijewska Szpital Specjalistyczny im. A. Falkiewicza ul. Warszawska 2, 52-114 Wrocław T: 71 342 86 31 (w. 344), 604 939 455, 667 977 735 PIELĘGNIARSTWA PRZEWLEKLE CHORYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH mgr Dorota Rudnicka Ośrodek Medycyny Paliatywnej i Hospicyjnej Będkowo Sp. z o.o. Sp. k. Będkowo 1, 55-100 Trzebnica T: 71 722 29 48, 603 852 669 E: drudnicka@hospicjumbedkowo.pl PIELĘGNIARTSWA ONKOLOGICZNEGO dr n. med. Elżbieta Garwacka-Czachor Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu pl. Hirszfelda 12, 53-413 Wrocław T: 71 36 89 260, 603 38 58 98 E: e.garwacka@gmail.com PIELĘGNIARSTWA OPIEKI PALIATYWNEJ dr n. med. Dominik Krzyżanowski Bonifraterskie Centrum Opieki Hospicyjnej w Bonifraterskim Centrum Zdrowia Sp. z o.o. ul. Poświęcka 8a, 51-128 Wrocław T: 608 585 295 E: d.krzyzanowski@bronifraterskiecentrumzdrowia.pl PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO mgr Dorota Milecka T: 666 872 721 E: milecka@poczta.fm PIELĘGNIARSTWA RATUNKOWEGO dr n. o zdr. Wiesław Zielonka Pogotowie Ratunkowe w Legnicy ul. Dworcowa 7, 59-220 Legnica T: 502 676 039 E: w.zielonka@pogotowie-legnica.pl

3 OD REDAKCJI Szanowni Państwo, Listopad to miesiąc zadumy, szczególnej pamięci o naszych zmarłych, bliskich, krewnych, znajomych, o tym co było i przeminęło. W tym numerze biuletynu przedstawiamy Państwu wyczekiwany tekst ustawy o zmianie ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych oraz ustawy o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw. Po wielu staraniach Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych i Samorządu Pielęgniarek i Położnych nabrał ten akt prawny realnego kształtu. Nie jest on bez wątpienia w pełni nas satysfakcjonujący, ale niewątpliwie stanowi milowy krok regulujący sytuację finansową naszego środowiska. Na kolejnych stronach biuletynu przedstawiamy korespondencję Ministerstwa Zdrowia z Naczelną Izbą Pielęgniarek i Położnych dotyczącą dopuszczalności kształcenia pielęgniarek z Ukrainy na studiach pomostowych. Samorząd pielęgniarek i położnych jako organ, któremu powierzono zadanie przyznawania cudzoziemcom prawa wykonywania zawodu pielęgniarki niezłomnie stoi na straży przestrzegania porządku prawnego na tej płaszczyźnie. Przedstawiamy również fotoreportaż z XI Akademii Pielęgniarstwa - konferencji, która jak co roku odbyła się w październiku. Tegoroczna AP zorganizowana została przez Dolnośląską Okręgową Izbę Pielęgniarek i Położnych we współpracy z Zespołem Położnych działającym przy DORPiP. Mówiliśmy o zdrowiu kobiety w różnych jego aspektach i na rożnych etapach życia. Nieskromnie możemy podsumować, że było to bardzo udane spotkanie zorganizowane przez kobiety dla kobiet. W tym numerze jak zawsze zaczepek etyczny prowokujący do chwili zastanowienia nad naszą pracą, postawą i wzorcami. Zapraszamy do lektury biuletynu. Redakcja W NUMERZE: 4 Pisma NIPiP do Ministra 12 Sprawiedliwości Relacja z XI Akademii Pielęgniarstwa 23 Zaczepek etyczny 5 Pisma NIPiP do Ministra Zdrowia 15 Koło PTP 24 Statystyka 8 Stanowisko KRASPiP 15 Opieka pielęgniarska nad pacjentem z wyłonioną stomią jelitową część II 25 Ogłoszenia 10 Ustawa o minimalnym wynagrodzeniu pracowników medycznych 20 Leczenie uzdrowiskowe w Polsce część II 26 Pamięć i serce

4 INFORMACJE PISMA NIPIP DO MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI NIPiP-NRPiP-DM-0021.3.2018.MK, Warszawa, dnia 3 października 2018 r. Do: Zbigniew Ziobro, Minister Sprawiedliwości W imieniu Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych zwracam się do Pana Ministra z prośbą o podjęcie działań zmierzających do zagwarantowania środków finansowych na wzrost wynagrodzeń obejmujących pielęgniarki i położne zatrudnione w więziennej służbie zdrowia. W dniu 9 lipca 2018 r. pomiędzy Ministrem Zdrowia, Prezesem Narodowego Funduszu Zdrowia a Prezesem Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych oraz Przewodniczącą Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych zostało zawarte porozumienie w sprawne podjęcia działań mających na celu poprawę warunków pracy pielęgniarek i położnych w Polsce. W przedmiotowym porozumieniu uzgodniono, że pielęgniarki i położne zatrudnione na podstawie stosunku pracy otrzymają wzrost miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego w kwocie nie mniejszej niż 1.100 zł w przeliczeniu na pełen etat. Dodatkowo dla tej grupy osób od 01 lipca 2019 r. miesięczne wynagrodzenie zasadnicze wzrośnie jeszcze o dalsze 100 zł (łącznie, zatem o kwotę 1.200 zł). Wysokość zagwarantowanych środków finansowych została określona w 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2018 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (Dz. U. 2018 r. poz. 1681) Pielęgniarkom i położnym, wykonującym zawód w ramach jednej z fonn, o których mowa w art. 19 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2018 r. poz. 123, z późn. zm.), i realizującym świadczenia opieki zdrowotnej, zapewnia się wzrost wynagrodzenia zasadniczego od dnia 1 lipca 2019 r. o kwotę w wysokości nie niższej niż 1.200 zł miesięcznie, przy czym od dnia 1 września 2018r. o kwotę w wysokości nie niższej niż 1.100 zł miesięcznie, w przeliczeniu na pełen etat pielęgniarki albo położnej, uwzględniając kwoty, o których mowa w 4. Z powołanego wyżej rozporządzenia Ministra Zdrowia wynika wprost obowiązek przeznaczenia dodatkowych środków finansowych na wynagrodzenia pielęgniarek i położnych. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych zna ustanowiony program Polityki modernizacji Służby Więziennej w latach 2017-2020 przyjęty ustawą z dnia 15 grudnia 2016 r. oraz kolejną planowaną podwyżkę uposażeń funkcjonariuszy Służby Więziennej od 1 stycznia 2019 r., jednakże odnosząc się do pielęgniarek i położnych pracujących w więziennej służbie zdrowia nie jest ona na poziomie określonym w ww. rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2018 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Zdaniem Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych dla pielęgniarek i położnych wykonujących zawód w więziennej służbie zdrowia powinien zostać zagwarantowany wzrost wynagrodzeń o kwotę, tożsamą wynikającą z ww. rozporządzenia. Należy podnieść, iż wynagrodzenie pielęgniarek zatrudnionych w podmiotach leczniczych kontraktujących świadczenia z Narodowym Fundusz Zdrowia znacznie odbiega od wynagrodzeń pielęgniarek w służbie więziennej. Praca pielęgniarki lub położnej w więziennej służbie zdrowia jest bardzo trudna, specyficzna, wymaga odpowiedniego przygotowania oraz wyjątkowej odporności psychicznej. Wyszkolenie pielęgniarki w służbie więziennej wiąże się z dodatkowym 2-3 letnim szkoleniem branżowym. Współczesne pielęgniarki są osobami z wyższym wykształceniem, które doskonalą swoją wiedzę w kształceniu podyplomowym. Brak wzrostu wynagrodzeń za pracę powoduje liczne rezygnacje pielęgniarek z pracy w podmiotach więziennej służby zdrowia. W związku z powyższym zwracam się do Pana Ministra z uprzejmą prośbą o podjęcie działań legislacyjnych pozwalających na wzrost wynagrodzeń dla pielęgniarek i położnych zatrudnionym w' więziennej służbie zdrowia. Prezes NRPiP Zofia Małas NIPiP-NRPiP-DM-0021.5.2018.MK, Warszawa, dnia 18 października 2018 r. Do Przewodnicząca/Przewodniczący Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych Szanowni Państwo W związku z ustaleniami przyjętymi na Konwencie Przewodniczących Okręgowych Rad Pielęgniarek i Położnych w dniu 17 października 2018 r. w załączeniu przesyłam pismo o sygn. NIPiP-NRPiP-DM- 0021.4.2018.MK skierowane do Ministra Sprawiedliwości w dniu 3 października 2018 r. dotyczące podjęcia działań legislacyjnych pozwalających na wzrost wynagrodzeń dla pielęgniarek i położnych zatrudnionych w więziennej służbie zdrowia. Wiceprezes NRPiP Mariola Łodzińska

INFORMACJE 5 NIPiP-NRPiP-OIE.060.169.2.2018, Warszawa, 18 lipca 2018 r. Do Pani Józefa Szczurek Żelazko, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Szanowna Pani Minister W imieniu Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych zwracam się z uprzejmą prośbą o przedstawienie opinii w kwestii dopuszczalności odbywania w Polsce tzw. studiów pomostowych przez pielęgniarki, które uzyskały kwalifikacje zawodowe na Ukrainie w szczególności posiadające tytuł młodszego specjalisty w obszarze pielęgniarstwa. Należy wskazać, iż coraz częściej występują sytuacje, gdy pielęgniarka, która uzyskała kwalifikacje zawodowe na Ukrainie w szczególności posiadająca tytuł młodszego specjalisty w obszarze pielęgniarstwa kontynuuje kształcenie zawodowe w Polsce na studiach I stopnia na kierunku pielęgniarstwo prowadzonych w trybie niestacjonarnym (tzw. studia pomostowe) oraz uzyskuje tytuł zawodowy licencjata pielęgniarstwa. Należy wskazać, iż zgodnie z art. 52 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej (j. t. Dz. U. z 2018 r., poz. 123 ze zm.) kształcenie w szkole pielęgniarskiej, a więc w uczelni prowadzącej kształcenie na kierunku pielęgniarstwo na poziomie studiów pierwszego stopnia może trwać krócej niż 3 lata - w przypadku pielęgniarek, które posiadają świadectwo dojrzałości i ukończyły liceum medyczne lub szkołę policealną albo szkołę pomaturalną, kształcącą w zawodzie pielęgniarki, jeżeli po ich ukończeniu pielęgniarka uzyska wiedzę, kwalifikacje i umiejętności odpowiadające wiedzy, kwalifikacjom i umiejętnościom uzyskiwanym po ukończeniu studiów, o których mowa w art. 52 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy. Ponadto zgodnie z 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych warunków prowadzenia studiów dla pielęgniarek i położnych, które posiadają świadectwo dojrzałości i ukończyły liceum medyczne lub szkołę policealną albo szkołę pomaturalną, kształcącą w zawodzie pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2012 r. poz. 770) do podjęcia ww. studiów pomostowych, uprawnia świadectwo dojrzałości oraz dyplom ukończenia w przypadku pielęgniarek: a) pięcioletniego liceum medycznego, b) dwuletniej szkoły policealnej albo pomaturalnej, kształcącej w zawodzie pielęgniarki, c) dwuipółletniej szkoły policealnej albo pomaturalnej, kształcącej w zawodzie pielęgniarki, d) trzyletniej szkoły policealnej albo pomaturalnej, kształcącej w zawodzie pielęgniarki. Treść ww. przepisów prawa wyraźnie zatem wskazuje, iż możliwość kształcenia zawodowego na studiach pomostowych w odniesieniu do pielęgniarek została przewidziana wyłącznie dla pielęgniarek, które posiadają świadectwo dojrzałości i ukończyły liceum medyczne lub szkolę policealną albo szkołę pomaturalną, kształcącą w zawodzie pielęgniarki, a więc dla polskich pielęgniarek, które uzyskały kwalifikacje zawodowe w poprzednim systemie kształcenia zawodowego. W świetle powyższych przepisów powstaje uzasadniona wątpliwość co do dopuszczalności odbywania kształcenia przez pielęgniarki z Ukrainy na studiach I stopnia na kierunku pielęgniarstwo w trybie niestacjonarnym (tzw. studia pomostowe) oraz prawidłowości postępowania uczelni wyższych, które kwalifikują ww. osoby do odbywania takich studiów w Polsce. W naszej ocenie z uwagi na brzmienie ww. przepisów prawa nie jest dopuszczalne kształcenie w Polsce pielęgniarek, które uzyskały kwalifikacje zawodowe na Ukrainie w ramach studiów prowadzonych w trybie niestacjonarnym (pomostowych), gdyż kształcenie na takich studiach zostało przewidziane wyłącznie dla polskich pielęgniarek, które uzyskały w Polsce kwalifikacje zawodowe w poprzednim systemie kształcenia zawodowego. Przedstawienie Państwa opinii w powyższej kwestii jest szczególnie istotne z uwagi na fakt, iż ww. osoby z Ukrainy po ukończeniu studiów pomostowych zwracają się do okręgowych rad pielęgniarek i położnych o przyznanie prawa wykonywania zawodu pielęgniarki przedkładając d y p l o m y u k o ń c z e n i a w w. s t u d i ó w. W związku z zaistniałymi wątpliwościami w zakresie zgodności z przepisami prawa wydawanych dla Ukrainek dyplomów ukończenia studiów pomostowych powstaje bowiem problem czy uznawać takie dyplomy przy przyznaniu prawa wykonywania zawodu pielęgniarki. Będziemy bardzo wdzięczni za jak najszybsze przekazanie Państwa opinii w przedmiotowej kwestii. Z wyrazami szacunku Zofia Małas Prezes NRPiP

6 INFORMACJE PPK.0762.6.2018', Ministerstwo Zdrowia Sekretarz Stanu, Józefa Szczurek- Żelazko, Warszawa, 30-08-2018 r. Do: PaniZofia Małas Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych Szanowna Pani W odpowiedzi na pismo z dnia 18.07.2018 r., znak: NIPiP-NRPiP-OIE.060. 169.2.2018, w sprawie dopuszczalności kształcenia na studiach pomostowych pielęgniarek z Ukrainy, uprzejmie informuję, iż w opinii Ministerstwa Zdrowia, umożliwienie kontynuacji nauki na studiach, w tym pomostowych, pielęgniarkom/położnym ukraińskim (jak też innym, spoza UE), nie stoi w sprzeczności z obowiązującym prawem. W poruszonej kwestii należy wziąć pod uwagę, iż obecnie obowiązującą podstawą prawną do uznawania świadectw, dyplomów, stopni i tytułów naukowych między Rzeczpospolitą Polską a Ukrainą, jest Umowa o wzajemnym uznawaniu akademickim dokumentów o wykształceniu i równoważności stopni, sporządzona w Warszawie dnia 11 kwietnia 2005 r., gwarantująca osobom, które uzyskały wykształcenie w jednym z państw-stron tej umowy, możliwość kontynuacji kształcenia w placówkach drugiego państwa (uznanie do celów akademickich). Aby pielęgniarka/położna ukraińska mogła kontynuować kształcenie na studiach I stopnia (pomostowych), musi spełnić 2 warunki, posiadać maturę (czyli w tym przypadku pełne wykształcenie średnie) oraz dyplom pielęgniarki. Bowiem zgodnie z art. 3 w/w Umowy, świadectwa o pełnym wykształceniu średnim (odpowiednik polskiej ma-tury) wydane na Ukrainie, uprawniają do ubiegania się o przyjęcie na studia w szkole wyższej w Polsce. Tak więc, Umowa dopuszcza uznawanie świadectw potwierdzających posiadanie wykształcenia średniego, co otwiera drogę do kontynuacji kształcenia na studiach I stopnia. Natomiast w 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych warunków prowadzenia studiów dla pielęgniarek i położnych, które posiadają świadectwo dojrzałości i ukończyły liceum medyczne lub szkołę policealną albo pomatu-ralną, kształcącą w zawodzie pielęgniarki i położnej wskazano, konieczność posiadania wykształcenia kierunkowego pielęgniarskiego, w celu rozpoczęcia tych studiów. Tym samym, pielęgniarka /położna z Ukrainy, przedkładająca dokumenty potwierdzające ukończenie kształcenia profilowego z zakresu pielęgniarstwa (posiadająca dyplom pielęgniarki), o którym mowa w 1 pkt 1 w/w rozporządzenia, oraz posiadająca świadectwo dojrzałości w rozumieniu art. 3 Umowy, może zostać przyjęta w poczet studentów studiów o których mowa w art. 52 ust 2 pkt 1 i art. 53 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, w trybie o którym mowa a art. 52 ust. 3 pkt 2 i art. 53 ust 3 pkt 3 ww. ustawy. Kwestia umożliwienia pielęgniarkom/położnym z krajów trzecich, studiowania na studiach pomostowych, była wnikliwie rozpatrywana przez resort, szczególnie w aspekcie dużego zainteresowania pielęgniarek z Ukrainy, chcących uzupełnić wykształcenie oraz docelowo podjąć prace w swoim zawodzie jak i zgłaszanych przez pracodawców braków kadrowych. Stanowisko Ministerstwa Zdrowia wychodzi naprzeciw aktualnym potrzebom w zakresie zabezpieczenia opieki pielęgniarskiej. Ponadto informuję, że stanowisko takie, jest również zgodne z działaniami Rządu, zapisanymi w dokumencie Polityka Migracyjna Polski, przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 31 lipca 2012 r. (dokument w trakcie aktualizacji). W strategii tej rekomenduje się tworzenie ułatwień i rozwiązań umożliwiających najbardziej korzystne warunki pracy i po-bytu studentów zagranicznych oraz absol-wentów polskich uczelni, co powinno zachę-cać te kategorie cudzoziemców do osiedlania się w Polsce i zasilania swoimi kwalifi-kacjami rynek pracy. J e d n o c ze ś n i e i n fo r m u j ę, że w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego trwają prace nad rozszerzeniem zakresu podmiotowego ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania k w a l i fi k a c j i za w o d o w y c h n a b y t y c h w państwach członkowskich UE, mające na celu ułatwienie dostępu do polskiego rynku pracy wykwalifikowanym pracownikom migrującym z państw trzecich. Ułatwienie będzie dotyczyło zasad uznawania kwalifikacji objętych tzw. ogólnym systemem uznawania kwalifikacji, co będzie miało wpływ na pielęgniarki posiadające wyłącznie obywatelstwo państwa obcego (niezależnie czy jest to państwo członkowskie UE czy państwo trzecie). Niezależnie od powyższego informuję, że uznawanie przez poszczególne izby dyplomów studiów I stopnia (pomostowych), uzyskanych przez obywateli innego państwa jest nieodzowne, ponieważ brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych, a także kompetencji izb do negowania ważności dokumentów wydawanych po ukończeniu kształcenia, przez uczelnie posiadające stosowne akredytacje. Stanowisko takie poparte jest także wyrokiem WSA z dnia 8.02.2007 r. wydanym w Warszawie (VII SA/Wa 1553/06), zgodnie z którym obowiązujące przepisy prawa nie upoważniają samorządu zawodowego do kwestionowania dyplomu wyższej uczelni, powołanej zgodnie z obowiązującymi przepisami i posiadającej uprawnienia do prowadzenia studiów wyższych. Nie stanowią również podstawy do przeprowadzenia dodatkowego postępowania w celu wykazania, iż poziom nauczania w danej uczelni jest prawidłowy i zgodny ze standardami nauczania. Tym samym brak jest podstaw prawnych do stawiania kandydatom ubiegającym się o prawo wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej innych wymagań, niż określone zostały w ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej, która nie przewiduje w ogóle sytuacji poddawania w wątpliwość kwalifikacji wykazanych odpowiednimi dyplomami wyższych uczelni. Niezależnie od powyższego należy wziąć pod uwagę, że pielęgniarka ukraińska, posiadająca dyplom studiów I stopnia, aby otrzymać prawo wykonywania zawodu, musi spełnić warunki zapisane w art. 35 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. Po spełnieniu tych warunków, w opinii MZ, brak jest przeciwwskazań do wydania prawa wykonywania zawodu. Jednocześnie zwracam uwagę, że zgodnie z danymi przekazanymi przez NRPiP, dotyczącymi liczby pielęgniarek i położnych pochodzących z krajów trzecich, do 2017 roku zarejestrowano w Polsce 82 pielęgniarki ukraińskie, na podstawie zarówno dyplomów ukraińskich szkół średnich uznanych w Polsce za równoważne z dyplomami liceum lub studium medycznym jak i dyplomów studiów pomostowych. W tej sytuacji wydaje się nieuzasadnione różnicowanie pielęgniarek ukraińskich i dowolność izb w przyznawaniu im prawa wykonywania zawodu. Informuję również, że w przedmiotowej sprawie zwróciłam się o opinię do Krajowej Rady Szkól Pielęgniarek i Położnych. W załączeniu, przekazuje do wiadomości stanowisko Rady w kwestii pozostającej w Państwa zainteresowaniu. Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Józefa Szczurek-Żelazko

INFORMACJE 7 NIPiP-NRPiP-OIE.060.200.2018, Warszawa, 20 września 2018 r. Do Pani Józefa Szczurek Żelazko, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Szanowna Pani Minister Ustosunkowując się do pisma z dnia 30.08.2018 r., znak: PPK.0762.6.2018 w sprawie dopuszczalności kształcenia na tzw. Studniach pomostowych pielęgniarek z Ukrainy, i wobec wyrażenia w tym piśmie stanowiska, że jest to prawnie dopuszczalne, przedstawiam niniejszym stanowisko Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych w tej sprawie. Za niemogące budzić wątpliwości uznać należy stwierdzenie, że instytucja tzw. Studiów pomostowych dla pielęgniarek (i analogicznie w przypadku położnych) została przewidziana dla pielęgniarek, które posiadają świadectwo dojrzałości i ukończyły liceum medyczne lub szkołę policealną albo szkołę pomaturalną, kształcącą w zawodzie pielęgniarki w Polsce (art. 52 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej). Celem wprowadzenia studiów pomostowych było umożliwienie polskim pielęgniarkom, które uzyskały wykształcenie pielęgniarskie w poprzednim systemie kształcenia możliwość uzyskania w drodze studiów uzupełniających wykształcenia na poziomie studiów pielęgniarskich pierwszego stopnia (licencjat). Kształt tego rozwiązania jest wynikiem przeprowadzenia gruntowej analizy programów poszczególnych rodzajów polskich szkół pielęgniarskich prowadzących kształcenie w poprzednim systemie, czego wyrazem jest choćby regulacja rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 14.06.2012, gdzie określono w szczególności minimalne wymiary czasu trwania studiów pomostowych, a także proporcje pomiędzy kształceniem teoretycznym i praktycznym, w zależności od rodzaju ukończonej szkoły pielęgniarskiej. Niezwykle istotnym jest tu okoliczność, że ramy czasowe i programowe studiów pomostowych dla danej kategorii pielęgniarek są skorelowane z minimalnymi wymogami kształcenia pielęgniarek w Unii Europejskiej określonymi w dyrektywie 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 07.09.2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych. Kwestie te nie są możliwe do przełożenia na kształcenie odbywane w innych państwach, według innych programów kształcenia. Dyrektywa w art. 33 ust. 3 przewiduje zaś jasno, że uznaniu przez państwa członkowskie UE podlegają dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji pielęgniarki, które: zostały wydane w Polsce pielęgniarkom, które przed dniem 1 maja 2004 r. ukończyły kształcenie niespełniające minimalnych wymogów w zakresie kształcenia określonych w art. 31 oraz są potwierdzone dyplomem licencjackim uzyskanym na podstawie specjalnego programu kształcenia określonego we wspomnianych wyżej przepisach ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej i rozporządzenia z dnia 14.06.2012 r. Wobec powyższego, NRPiP musi stać na stanowisku, że studia pomostowe przeznaczone są wyłącznie dla pielęgniarek, które uzyskały dyplom szkoły pielęgniarskiej w Polsce. Przy czym nie byłoby przeszkód, żeby osoby te były obywatelkami innego kraju, w tym oczywiście także Ukrainy. W analizowanej sprawie sytuacja jest zaś inna. Na studia pomostowe przyjęte zostały osoby będące obywatelkami Ukrainy, które ukończyły tamtejsze szkoły pielęgniarskie, a następnie wykonywały zawód pielęgniarki na Ukrainie. Jako argument, że w przypadku takich osób możliwe jest mimo tego podjęcie nauki na studiach pomostowych wskazywana jest Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy o wzajemnym uznawaniu akademickim dokumentów o wykształceniu i równoważności stopni z dnia 11.04.2005 r. Nie negując w żadnej mierze regulacji zawartych w przedmiotowej umowie, wskazać należy w kontekście analizowanej kwestii, że z umowy tej (art. 3) wynika jedynie, że świadectwa o pełnym wykształceniu średnim wydane na Ukrainie uprawniają do ubiegania się o przyjęcia na studia w szkole wyższej państwa drugiej Strony (Polski). Osoby, które uzyskały takie wykształcenie mogą więc podjąć m.in. studia pielęgniarskie w Polsce. Możliwe jest również uznawanie (art. 4) odpowiednich okresów studiów, zdanych egzaminów, zaliczeń oraz praktyk. Dotyczy to jednak tylko okresów, egzaminów i praktyk w ramach odbytych studiów wyższych. Przepisy te nie dotyczą zaś w żadnym razie uznawania okresów nauki, egzaminów czy praktyk zawodowych, a przede wszystkim dyplomów szkół profilowych (pielęgniarskich) na poziomie szkoły średniej, czy też policealnej, których posiadanie jest konieczne dla podjęcia specyficznych studiów pomostowych przeznaczonych dla pielęgniarek. Interpretacja przeciwna byłaby nieuprawiona, a ponadto, w ocenie NRPiP, sprzeczna z prawem unijnym wspomnianą wyżej dyrektywą 2005/36/WE i stanowiącą jej implementację w polskim porządku prawnym regulacją studiów pomostowych w ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej. Naczelna Rada od wielu lat zgłasza problem braków w zatrudnieniu pielęgniarek w polskim systemie ochrony zdrowia i bardzo niepokojących perspektyw na przyszłość. Zostało to szeroko przedstawione w piśmie KRASPiP z dnia 30.08.2018 r. Okoliczności te nie mogą jednak być podnoszone jako argument za działaniami sprzecznymi, w ocenie NIPiP, z obowiązującym porządkiem prawnym. Należy tu podkreślić, że to organom samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych okręgowym radom oraz NRPiP jako organowi odwoławczemu powierzono zadanie przyznawania cudzoziemcom prawa wykonywania zawodu pielęgniarki. Przede wszystkim zatem organy samorządu są odpowiedzialne za prawidłowe stosowanie przepisów prawa w tym zakresie. W tym świetle, organy samorządu rozpatrując wnioski o przyznanie prawa wykonywania zawodu cudzoziemcom nie mogą pomijać okoliczności, że osoba ubiegająca się o przyznanie takiego prawa nie posiada wykształcenia wymaganego stosownymi przepisami. Z wyrazami szacunku Zofia Małas Prezes NRPiP

8 INFORMACJE STANOWISKO KRAJOWEJ RADY AKREDYTACYJNEJ SZKÓŁ PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH W SPRAWIE POLITYKI MIGRACYJNEJ KADR PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH. Krajowa Rada Akredytacyjna Szkół Pielęgniarek i Położnych Pismo skierowane do: Prof. Łukasz Szumowski, Minister Zdrowia Szanowny Panie Ministrze, W obliczu publicznej debaty wokół przyszłości zasobów kadrowych polskiego systemu opieki zdrowotnej oraz alokacji dodatkowych środków przyznanych w ramach zwiększania finansowania systemu opieki zdrowotnej do poziomu 6% PKB, w szczególności wobec konieczności zabezpieczenia populacji Polski w odpowiednią dostępność do świadczeń opieki zdrowotnej świadczonej przez pielęgniarki i położne Krajowa Rada Akredytacyjna Szkół Pielęgniarek i Położnych, w uzupełnieniu Strategii na Rzecz Rozwoju Pielęgniarstwa i Położnictwa w Polsce przedstawia stanowisko w sprawie konieczności przyjęcia aktywnej polityki imigracyjnej na rzecz ustanowienia stabilnego dostępu do powyższych świadczeń. Od kilkudziesięciu lat w krajach OECD utrzymuje się tendencja wzrostu zapotrzebowania na świadczenia zdrowotne. Rozbudowa systemów opieki zdrowotnej, rozwój technologii medycznych, wydłu-żanie życie oraz starzenie się społeczeństw stanowią istotne czynniki powodujące stale wzrastające zapotrzebowanie na usługi świadczone przez kadrę pielęgniarek i po-łożnych. Międzynarodowe wskaźniki zatrudnienia pracowników opieki zdrowotnej od wielu lat wskazują na bardzo niskie, względem innych krajów OECD, zatrudnienie pielęgniarek w Polsce na poziomie 5,2 na 1000 mieszkańców w roku 2015. Wskaźnik ten w roku 2000 wyniósł w Polsce 4,96. Średni wskaźnik pielęgniarek na 1 tys. Mieszkańców w krajach OECD w analogicznym okresie wzrósł z 7,3 do 9,0. Opracowania w grudniu 2017 roku przez powołany przez Ministra Zdrowia zespół ekspercki Strategia na Rzecz Rozwoju Pielęgniarstwa i Położnictwa w Polsce jako cel wyznacza dążenie do osiągnięcia wskaźnika liczby pielęgniarek w Polsce na poziomie średniego wskaźnika OECD (9,4 dla 2016 r.) w okresie 15 lat, tj. do roku 2032. Dotychczas podjęte kierunki polityki kadrowej systemu opieki zdrowotnej w Polsce przejawiały się rozwojem publicznego oraz niepublicznego szkolnictwa akademickiego, rozbudową systemu kształcenia podyplomowego, instytucjonalnym oraz legislacyjnym wzrostem kompetencji zawodowych pielęgniarek i położnych. Obserwowany w Polsce od 2006 roku rozwój struktur akademickich zajmujących się kształceniem na kierunkach pielęgniarstwa i położnictwa pozwolił na blisko podwojenie liczby promowanych każdego roku absolwentów tych kierunków, w których kształcenie na poziomie licencjackim, a więc stanowiącym o uzyskaniu kompetencji uprawniających do wykonywania zawodu, uzyskało w szczytowym 2014 roku 6437 absolwentów. Tendencja ta po roku 2014 wykazuje jednak osłabienie wcześniej obserwowanego trendu wzrostowego. Pomimo tych działań, dostępne analizy struktury wieku pielęgniarek i położnych publikowane przez Naczelną Radę Pielęgniarek i Położnych wskazują na brak zastępowalności pokoleń. W przedziale wiekowym 41-60 lat jest około 173 000 pielęgniarek i położnych, podczas gdy w przedziale wiekowym 21-40 lat, mającym zastąpić osoby wychodzące a okresu aktywności zawodowej jest jedynie około 33 000 pielęgniarek i położnych. W stosunku do dzisiejszej liczebności kadr pielęgniarek i położnych, przy zachowaniu aktualnych trendów demograficznych w roku 2033 będzie w Polsce brakowało 163 tys. pielęgniarek i położnych. Powyższe oznacza, iż dla zapewnienia aktualnej dostępności do świadczeń pielęgniarek i położnych konieczne jest w latach 2018-2033 wprowadzenie na rynek pracy 70 000 nowych pielęgniarek i położnych, czyli dla samego zapewnienia zastępowalności pokoleń każdego roku konieczne jest wprowadzenie do systemu średnio o 4368 (czyli 70% więcej) pielęgniarek i położnych więcej, niż ilość absolwentów w minionych latach. Ponadto, osiągnięcie założonego w Strategii na Rzecz Rozwoju Pielęgniarstwa i Położnictwa w Polsce wskaźnika średniej OECD zatrudnienia pielęgniarek na poziomie 9,4 na 1000 mieszkańców wymaga zatrudnienia rocznie dodatkowo 8250 pielęgniarek i położnych ponad liczbę rocznie uzyskujących prawo wykonywania zawodu. Krajowa Rada Akredytacyjna Pielęgniarek i Położnych pragnie zwrócić uwagę, iż nie jest prawdopodobne osiągnięcie w przeciągu najbliższej dekady takiego zwiększenia potencjału krajowych ośrodków dydaktycznych, by zapewnić utrzymanie dostępności świadczeń z zakresu pielęgniarstwa i położnictwa na aktualnym poziomie. Zarówno dynamika rozwoju jednostek akademickich, jak i struktura

INFORMACJE 9 demograficzna kolejnych roczników, które rozpoczną w kolejnych latach kształcenie na poziomie uniwersyteckim wykluczają możliwość zapewnienia w Rzeczypospolitej Polskiej stałego, bezpiecznego poziomu dostępności do świadczeń tej grupy specjalistów w ochronie zdrowia. Trwający od wielu lat proces migracji kadr profesjonalnych pracowników opieki zdrowotnej w istotny sposób przynosi poprawę dostępności do świadczeń w wielu krajach Unii Europejskiej. W krajach tych sukcesywnie wzrasta odsetek zatrudnianyc h m i g ra n tów p o ś ró d p i e l ęg n i a re k. W wielkiej Brytanii aż 15% pielęgniarek to migranci, w Norwegii 9%, w Niemczech 7%, we Włoszech 5,4%, na Łotwie 3,2% na Węgrzech 1.5%. W tym samym czasie w Polsce odsetek imigrantów pośród pielęgniarek pozostaje na poziomie 0.5%. Tym samym Polska stanowi jedynie obszar transferu wysoko wykwalifikowanych kadr pielęgniarskich, które następnie zasilają systemy opieki zdrowotnej innych krajów Unii Europejskiej, w których wskaźniki zatrudnienia pielęgniarek na 1000 mieszkańców są znacznie wyższe niż w Polsce. Należy ponadto zauważyć, iż bliskość geograficzna oraz znaczne podobieństwo kulturowe, w tym także językowe obywateli szczególnie Ukrainy i Białorusi czynią z Polski potencjalnie bardzo atrakcyjny docelowy kraj zatrudnienia w systemie opieki zdrowotnej obywateli tych państw. Konieczne jest zatem podjęcie pilnych działań, których kierunkiem będzie wypracowanie sprawnych mechanizmów tworzenia miejsca pracy dla wykształconych poza Rzeczpospolitą Polską pielęgniarek i położonych oraz asymilacji osób pochodzących z krajów nie będących członkami Unii Europejskiej, w szczególności z Ukrainy, Białorusi a także Federacji Rosyjskiej. Krajowa Rada Akredytacyjna Szkół Pielęgniarek i Położnych postuluje utworzenie na poziomie krajowym programu imigracji pracowników opieki zdrowotnej, który obejmie nastę-pujące obszary działań: 1) Podjęcie niezbędnych zmian legislacyjnych umożliwiających uznanie za równorzędne wykształcenie pielęgniarek i położnych uzyskane w krajach trzecich na potrzeby podjęcia pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 2) Wypracowanie modelu rozpoznawania różnic w programach kształcenia uzyskanych w krajach trzecich wraz z mechanizmem rozwoju dedykowanych ścieżek przeddyplomowego szkolenia uzupełniającego oraz szkolenia pomostowego, pozwalającego na uzyskanie kompetencji zgodnych z wymogami dotyczącymi kształcenia pielęgniarek i położnych, wynikającymi z prawa wspólnotowego 3) Uproszczenie zasad przyznawania prawa wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej obcokrajowcom, którzy ukończyli szkolenie w uczelni zlokalizowanej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej 4) Stymulację współpracy akademickiej z uczelniami kształcącymi pielęgniarki i położne na terenie krajów trzecich, gwarantujących możliwość wymiany przeddyplomowej oraz kontynuację kształcenia na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. 5) Utworzenie programu asymilacji społecznej i językowej nowo przybyłych pracowników opieki Zdrowotnej Krajowa Rada Akredytacyjna Szkół Pielęgniarek i Położnych zwraca uwagę, iż podjęcie skoordynowanej, zaplanowanej polityki pozyskiwania z zagranicy wysoko wykwalifikowanego personelu pielęgniarek i położnych według proponowanego powyżej modelu stanowi niezbędny element obok kontynuacji rozbudowy krajowej bazy szkolnictwa akademickiego, zapewnienia ciągłości i stałości opieki zdrowotnej z zakresu pielęgniarstwa i położnictwa. Brak rozbudowy polityki imigracyjnej prowadzić będzie już w najbliższych 5 latach do pogłębiającego się pogorszenia dostępności do świadczeń zdrowotnych obywateli i przyczyni się do pogorszenia wskaźników zdrowotnych oraz pogorszenia oceny jakości systemu opieki zdrowotnej przez obywateli. Jesteśmy głęboko przekonani, iż Pan Minister zainicjuje debatę oraz działania umożliwiające wdrożenie programu polityki pozyskiwania pielęgniarek i położnych wykształconych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, deklarując jednocześnie pełne wsparcie merytoryczne przy budowaniu takiej strategii.

10 INFORMACJE USTAWA O MINIMALNYM WYNAGRODZENIU PRACOWNIKÓW MEDYCZNYCH DZIENNIK USTAW RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Warszawa, dnia 10 października 2018 r. Poz. 1942, USTAWA z dnia 13 września 2018 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej: A. Duda O zmianie ustawy o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych oraz ustawy o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw. Art. 1. W ustawie z dnia 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne zatrudnionych w podmiotach leczniczych (Dz. U. poz. 1473) wprowadza się następujące zmiany: 1) tytuł ustawy otrzymuje brzmienie: o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych"; 2) art. 1 otrzymuje brzmienie: Art. 1. Ustawa określa sposób usta-lania najniższego wynagrodzenia zasadniczego pracowników wykonujących zawody medyczne oraz pracowników działalności podstawowej, innych niż pracownicy wykonujący zawody medyczne, zatrudnionych w podmiotach leczniczych, uwzględniający rodzaj wykonywanej pracy oraz sposób osiągania najniższego wynagrodzenia zasadniczego."; 3) w art. 2: a) pkt 1 otrzymuje brzmienie: 1) najniższe wynagrodzenie zasadnicze najniższe miesięczne wynagrodzenie zasadnicze przysługujące pracownikowi wykonującemu zawód medyczny oraz pracownikowi działalności podstawowej, innemu niż pracownik wykonujący zawód medyczny, zatrudnionym w podmiocie leczniczym, obliczone w sposób określony w art. 3 albo art. 7;", b) w pkt 3 na końcu kropkę zastępuje się średnikiem i dodaje się pkt 4 w brzmieniu: 4) pracownik działalności podstawowej, inny niż pracownik wykonujący zawód medyczny osoba zatrudniona w ramach stosunku pracy w podmiocie leczniczym, inna niż pracownik wykonujący zawód medyczny, która wykonuje pracę pozostającą w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w komórkach organizacyjnych zakładu leczniczego, których działalność jest związana z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, zatrudniona na stanowisku działalności podstawowej określonym w części pierwszej załącznika do rozporządzenia wydanego na podstawie art. 50 ust. 5 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej lub stanowisku analogicznym."; 4) w art. 3: a) w ust. 1: wprowadzenie do wyliczenia otrzymuje brzmienie: Do dnia 31 grudnia 2021 r. podmiot leczniczy dokonuje podwyższenia wynagrodzenia zasadniczego pracownika wykonującego zawód medyczny oraz pracownika działalności podstawowej, innego niż pracownik wykonujący zawód medyczny, którego wynagrodzenie zasadnicze jest niższe od najniższego wynagrodzenia zasadniczego, ustalonego jako iloczyn współczynnika pracy określonego w załączniku do ustawy i kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym ustalenie, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski", do wysokości nie niższej niż najniższe wynagrodzenie zasadnicze, z uwzględnieniem następujących warunków:", pkt 4 otrzymuje brzmienie: 4) jeżeli porozumienie nie zostanie zawarte w terminie określonym w pkt 3, sposób podwyższania wynagrodzenia zasadniczego ustala corocznie do dnia 15 czerwca, w drodze zarządzenia w sprawie podwyższenia wynagrodzenia, zwanego dalej zarządzeniem": a) kierownik podmiotu leczniczego, b) podmiot tworzący, o którym mowa w art. 4 pkt 1 w przypadku podmiotów leczniczych działających w formie jednostek budżetowych i jednostek wojskowych, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3 i 7 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej;", w pkt 5 lit. b e otrzymują brzmienie: b) na dzień 1 lipca 2018 r. wynagrodzenie zasadnicze pracownika wykonującego zawód medyczny oraz pracownika działalności podstawowej, innego niż pracownik wykonujący zawód medyczny, podwyższa się co najmniej o 20% kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy najniższym wynagrodzeniem zasadniczym a wynagrodzeniem zasadniczym tego pracownika, c) na dzień 1 lipca 2019 r. wynagrodzenie zasadnicze pracownika wykonującego zawód medyczny oraz pracownika działalności podstawowej, innego niż pracownik wykonujący zawód medyczny, podwyższa się co najmniej o 20% kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy najniższym wynagrodzeniem zasadniczym a wynagrodzeniem zasadniczym tego pracownika, d) na dzień 1 lipca 2020 r. wynagrodzenie zasadnicze pracownika wykonującego zawód medyczny oraz pracownika działalności podstawowej, innego niż pracownik wykonujący zawód medyczny, podwyższa się co najmniej o 20% kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy najniższym wynagrodzeniem zasadniczym a wynagrodzeniem zasadniczym tego pracownika, e) na dzień 1 lipca 2021 r. wynagrodzenie zasadnicze pracownika wykonującego zawód medyczny oraz pracownika działalności podstawowej, innego niż pracownik wykonujący zawód medyczny, podwyższa się co najmniej o 20% kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy najniższym wynagrodzeniem zasadniczym a wynagrodzeniem zasadniczym tego pracownika.",

INFORMACJE 11 b) ust. 2 otrzymuje brzmienie: 2. Pracownikowi wykonującemu zawód medyczny oraz pracownikowi działalności podstawowej, innemu niż pracownik wykonujący zawód medyczny, zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy najniższe wynagrodzenie zasadnicze oblicza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy określonego w ramach stosunku pracy.", c) ust. 4 otrzymuje brzmienie: 4. Od dnia 1 stycznia 2022 r. wynagrodzenie zasadnicze pracownika wykonującego zawód medyczny oraz pracownika działalności podstawowej, innego niż pracownik wykonujący zawód medyczny, nie może być niższe niż najniższe wynagrodzenie zasadnicze ustalone w sposób określony w ust. 1 na dzień 31 grudnia 2021 r."; 5) załącznik do ustawy otrzymuje brzmienie określone w załączniku do niniejszej ustawy. Art. 2. W ustawie z dnia 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o Państwowym Ratow-nictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1115) wprowadza się następujące zmiany: 1) po art. 21 dodaje się art. 21a i art. 21b w brzmieniu: Art. 21a. Do dnia 31 grudnia 2020 r. do doskonalenia zawodowego dyspozytorów medycznych przepisy art. 12 12h ustawy zmienianej w art. 1 stosuje się odpowiednio. Art. 21b. 1. Wojewódzkie plany działania systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne obowiązujące w dniu 26 czerwca 2018 r. zachowują moc do dnia 31 marca 2019 r. 2. Wojewoda przedstawia ministrowi właściwemu do spraw zdrowia projekt wojewódzkiego planu działania systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne, obowiązującego od dnia 1 kwietnia 2019 r., w terminie do dnia 30 listopada 2018 r., w celu jego zatwierdzenia. 3. Do sporządzenia i zatwierdzenia planu, o którym mowa w ust. 2, stosuje się odpowiednio przepisy art. 21 ust. 3 16a ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą."; 2) w art. 25: a) po pkt 1 dodaje się pkt 1a w brzmieniu: 1a) art. 1 pkt 2 lit. a i pkt 17, które wchodzą w życie z dniem 1 listopada 2018 r.;", b) uchyla się pkt 3. Art. 3. 1. Pierwsze porozumienie, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, w zakresie pracowników działalności podstawowej, innych niż pracownicy wykonujący zawód medyczny, oraz pielęgniarek i położnych w zakresie zmiany ich współczynników pracy, zawiera się w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. 2. Jeżeli porozumienie nie zostanie zawarte w terminie określonym w ust. 1, sposób podwyższania wynagrodzenia zasadniczego, w zakresie, o którym mowa w tym przepisie, ustala, w terminie 14 dni od dnia upływu terminu, o którym mowa w ust. 1, w drodze zarządzenia w sprawie podwyższenia wynagrodzenia: 1) kierownik podmiotu leczniczego; 2) podmiot tworzący, w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 160, z późn. zm.1)) w przypadku podmiotów leczniczych działających w formie jednostek budżetowych i jednostek wojskowych, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3 i 7 tej ustawy. 3. Porozumienie, o którym mowa w ust. 1, i zarządzenie, o którym mowa w ust. 2, dotyczą sposobu podwyższania wynagrodzeń zasadniczych na dzień 1 lipca 2018 r. Art. 4. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

12 INFORMACJE WSPÓŁCZYNNIKI PRACY - Załącznik do ustawy z dnia 13 września 2018 r. (poz. 1942) Lp. Grupy zawodowe według kwalifikacji wymaganych na zajmowanym stanowisku Współczynnik pracy 1 2 3 1 2 3 4 5 6 7 Lekarz albo lekarz dentysta, który uzyskał specjalizację drugiego stopnia lub tytuł specjalisty w określonej dziedzinie medycyny Lekarz albo lekarz dentysta, który uzyskał specjalizację pierwszego stopnia w określonej dziedzinie medycyny Lekarz albo lekarz dentysta, bez specjalizacji Lekarz stażysta albo lekarz dentysta stażysta Farmaceuta, fizjoterapeuta, diagnosta laboratoryjny albo inny pracownik wykonujący zawód medyczny inny niż określony w lp. 1 4, wymagający wyższego wykształcenia i specjalizacji Farmaceuta, fizjoterapeuta, diagnosta laboratoryjny albo inny pracownik wykonujący zawód medyczny inny niż określony w lp. 1 5 albo pracownik działalności podstawowej, inny niż pracownik wykonujący zawód medyczny, wymagający wyższego wykształcenia, bez specjalizacji Pielęgniarka z tytułem zawodowym magister pielęgniarstwa albo położna z tytułem zawodowym magister położnictwa, która uzyskała tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia 1,27 1,17 1,05 0,73 1,05 0,73 1,05 8 9 10 11 Pielęgniarka albo położna, która uzyskała tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia, albo pielęgniarka z tytułem zawodowym magister pielęgniarstwa albo położna z tytułem zawodowym magister położnictwa Pielęgniarka albo położna inna niż określona w lp. 7 i 8, która nie posiada tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub dziedzinie mającej zasto-sowanie w ochronie zdrowia Fizjoterapeuta albo inny pracownik wykonujący zawód medyczny inny niż określony w lp. 1 9 albo pracownik działalności podstawowej, inny niż pra-cownik wykonujący zawód medyczny, wymagający średniego wykształcenia Pracownik działalności podstawowej, inny niż pracownik wykonujący zawód medyczny, inny niż określony w lp. 6 i 10 XI AKADEMIA PIELĘGNIARSTWA WROCŁAW 2018 0,73 0,64 0,64 0,58 Anna Szafran Przewodnicząca DORPiP we Wrocławiu Dnia 1 października 2018 r. w Hotelu Novotel Wrocław Centrum odbyła się XI Akademia Pielęgniarstwa. W tym roku tematem wiodącym było zdrowie kobiety, a organizatorami Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu wraz z Zespołem Położnych działającym przy DORPiP we Wrocławiu. Konferencję otworzyła Przewodnicząca DORPiP Anna Szafran witając gości, prelegentów i bardzo licznych uczestników. Dalszą część konferencji prowadziła Pani Marzenna Golicka Wiceprzewodnicząca DORPiP, członek Zespołu Położnych. Jako pierwsza wystąpiła Pani Leokadia Jędrzejewska Konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa ginekologicznopołożniczego, która przedstawiła sytuację zawodową położnych w Polsce. Kolejne wystąpienia konferencyjne dotyczyły kolejno: - mgr Benita Dobrzańska - Psychiczne zdrowie kobiet. - lek. med. Michał Maciejewski spec. ginekolog-położnik, spec. ginekologii onkologicznej - P ro fi l a kt y ka c h o ró b wywoływanych wirusem HPV w ginekologii. - dr Monika Przestrzelska - Seksualność kobiet. - mgr Kamila Ciastek-Majtyka, Anna Sochańska - Poród domowy jako alternatywa porodu w szpitalu. - mgr Iwona Kowalik - Czy poród musi boleć? - dr n.med. Małgorzata Czyżewska - Kontrowersje wokół szczepień ochronnych. - Agnieszka Szemiel specjalistka w dziedzinie piel., mgr Monika Sleziona - Koncepcja breast unit udział pielęgniarki i położnej w leczeniu raka piersi. - Halina Lewicka specjalista w dziedzinie piel. - Chemioterapia a włosy. PAXMAN system chłodzenia skóry głowy. - Dr n.med. Elżbieta Kawecka Janik - Klimakterium czas problemów. - Dr hab. n.med. Anna Kołodziej spec. Urolog, spec. ginekolog-położnik - Kompleksowe leczenie nietrzymania moczu u kobiet. Dzięki uprzejmości wykładowców przedstawiamy Państwu materiały konferencyjne i zapraszamy do ich lektury. Więcej zdjęć z XI Akademii Pielęgniarstwa dostępnych jest na stronie www.doipip.wroc.pl w zakładce galeria.

INFORMACJE 13

14 INFORMACJE

PIELĘGNIARSTWO 15 KOŁO PTP Koło PTP przy 4WSK z Polikliniką w dniu 18 Chrzanowska Koło PTP przy 4WSK z Polikliniką w dniu 18.10. 18 r zorganizowało uroczyste spotkanie,w czasie którego, odbyło się poświęcenie obrazu bł.hanny Chrzanowskiej. Centralnym elementem spotkania była eucharystia koncelebrowana pod przewodnictwem kapelana szpitala.wśród zaproszonych gości nie zabrakło Przewodniczącej ORPiP mgr Anny Szafran, Przełożonej Pielęgniarek mgr Lidii Grabarczyk oraz Szefa Logistyki ppłk mgr Marka Oryszczaka wraz z zespołem.podczas uroczystej mszy św. pielęgniarki zatroszczyły się o oprawę liturgiczną jak również o dary, wśród których, był obraz błogosławionej. Życiorys przedstawiła mgr Małgorzata Orfin, podkreśliła główne rysy duchowości.w tej pięknej uroczystości udział wziął personel szpitala, emerytowane pielęgniarki pacjenci i ich rodziny. Mariola Marynicz-Hyla OPIEKA PIELĘGNIARSKA NAD PACJENTEM Z WYŁONIONĄ STOMIĄ JELITOWĄ część II lic. piel. Elżbieta Marduła piel. spec. w dziedzinie pielęgniarstwa chirurgicznego Pielęgniarka Oddziałowa Chirurgii Onkologicznej II Dolnośląskie Centrum Onkologii Pielęgnacja pacjenta Opieka pielęgniarska w okresie poprzedzającym operację ma ogromne znaczenie nie tylko ze względu na fizyczne przygotowanie przewodu pokarmowego i samego pacjenta do zabiegu, ale również ma znaczenie w oddziaływaniu na psychikę chorego. Sam fakt wyłonienia stomii jest dla pacjenta ogromnym przeżyciem i wiąże się z trudnością do zaakceptowania takiego stanu rzeczy. Dlatego też rola pielęgniarki ma nieocenione znaczenie gdyż to właśnie pielęgniarka jest najbliżej chorego w okresie przygotowań do zabiegu. W przygotowaniu chorego do zabiegu operacyjnego uczestniczy cały zespół terapeutyczny,tj: lekarze, pielęgniarki, rehabilitanci oraz psycholog. Bez współpracy całego zespołu nie można by osiągnąć dobrego efektu terapeutycznego. W celu ujednolicenia sprawowanych świadczeń w przypadku pacjentów z wyłonioną przetoką jelitową opracowano rekomendowany przez Polski Klub Kaloproktologii model opieki, który proponuje się do powszechnego wykorzystania i stosowania wobec tej grupy pacjentów. Wdrożenie modelu opieki nad pacjentem ze stomią przyczyni się do: poprawy jakości życia pacjentów, skrócenia okresu hospitalizacji, zmniejszenia częstości powikłań pooperacyjnych, eliminacji i dodatkowych operacji i ponownych przyjęć do szpitala, ograniczenie zużycia i lepszego wykorzystania przez pacjenta sprzętu stomijnego. Opiekę pielęgniarską należy rozpoczynać już w okresie przedoperacyjnym, bowiem w dużym stopniu czas ten decyduje o prawidłowej rehabilitacji chorego. Model takiej opieki obejmuje 3 okresy: przedoperacyjny okres diagnozowania i przygotowania chorego do zabiegu operacyjnego, śródoperacyjny prawidłowe wykonanie sztucznego odbytu i zaopatrzenie na stole operacyjnym w sprzęt stomijny, pooperacyjny przygotowanie chorego do samoopieki. Pielęgnację w okresie przedoperacyjnym możemy podzielić na dwa elementy: przygotowanie psychiczne i przygotowanie fizyczne. Przygotowanie psychiczne jest bardzo ważnym elementem dla pacjenta. Jego stosunek do proponowanego wyłonienia

16 PIELĘGNIARSTWO sztucznego odbytu brzusznego zależy od tego, jak wyobraża sobie wpływ planowanej operacji na dalsze życie rodzinne, zawodowe, towarzyskie i na sytuację materialną. Poczucie braku bezpieczeństwa fizycznego, psychicznego i społecznego prowadzi do frustracji. Oddziaływanie psychoterapeutyczne na tym etapie ma na celu usunięcie ostrych stanów przygnębienia i podtrzymanie wiary we własne siły chorego. Niezmiernie ważne jest otoczenie pacjenta atmosferą życzliwości, troski i zainteresowania, które pozwoli wyzwolić w chorym poczucie ufności i bezpieczeństwa. W przypadku ludzi starszych, niedołężnych i samotnych, strach i lęk skierowany jest na brak pomocy ze strony bliskich w domu. Rola pielęgniarki polega na wyjaśnieniu pacjentowi, że stomia bywa ceną za uratowanie życie. Stomia to nie w y r o k, o g ra n i c za j ą c y p e r s p e k t y w y i sens egzystencji innej niż tych, którzy takich problemów nie posiadają. Jeśli przygotowujemy ludzi starszych do zabiegu wskazana jest również edukacja ich rodziny. W momencie, gdy chory spostrzeże zainteresowanie i chęć wsparcia ze strony rodziny, zaczyna zmieniać swoje nastawienie do choroby. Jak obserwuję w swojej pracy, owo rodzinne wsparcie jest równie ważne dla chorego jak moja pielęgniarska edukacja. Często bywa tak, że to rodzina jest bardziej przerażona sytuacją niż sam chory. Trzeba wtedy poświęcić więcej czasu komuś z rodziny, aby zmniejszyć jego lęki i obawy, a także pomóc zrozumieć działanie stomii i zasady jej pielęgnacji. Takie działanie przynosi bardzo duży efekt terapeutyczny zwłaszcza w przypadku osób starszych, którym trzeba pomagać niemal we wszystkich czynnościach. Obserwuje się, iż bardziej istotną rzeczą warunkującą lepszy stopień przystosowania się chorych, są właśnie relacje z osobami najbliższymi i rodziną. Przygotowanie fizyczne do zabiegu operacyjnego dzieli się na dalsze i bliższe. Przygotowanie dalsze do zabiegu to między innymi: wykonanie badań biochemicznych, badania proktologiczne (oględziny odbytu, badanie palpacyjne odbytu i odbytnicy), badania endoskopowe (rektoskopia, kolonoskopia, sigmoidoskopia), badanie wlewu kontrastowego, tomografia komputerowa, oczyszczenie jelita przez płukanie, odbytniczy wlew przeczyszczający, stosowanie diety płynnej bezresztkowej na 2-3 dni przed zabiegiem, prowadzenie profilaktyki antybiotykowej, która w znacznym stopniu minimalizuje niebezpieczeństwo zakażeń, zastosowanie pro-filaktyki zakrzepowo-zatorowej z u względnieniem za równo m eto d y fizycznej, jak i farmakologicznej, przygotowanie higie-niczne ciała, przygotowanie układu od-dechowego przygotowanie do ćwiczeń oddechowych oraz nauka właściwego od-dychania oraz ćwiczenia sztucznego kaszlu. Przygotowanie bliższe do zabiegu to między innymi: sprawdzenie czy pacjent wyraził świadomą zgodę na zabieg, przy-gotowanie pola operacyjnego polegające na ogoleniu odpowiednich części ciała, założenie cewnika Foleya w warunkach Bloku Operacyjnego, zapewnienie rezerwy masy erytrocytowej na czas zabiegu, Przekazanie pacjenta wraz z dokumentacją medyczną na Blok Operacyjny. Prawidłowo wyłoniona stomia jelitowa zależy nie tylko od właściwej lokalizacji, ale także od fachowości i staranności chirurga, który ją wykonywał. Pracuję jako pielęgniarka w Dolnośląskim Centrum Onkologii we Wrocławiu, na oddziale chirurgii. Do naszego oddziału często zostają przyjęci chorzy z zaawansowaną chorobą nowotworową. Są to ludzie bardzo wyniszczeni fizycznie i wychudzeni z powodu swojej choroby. Przygotowanie fizyczne chorego polega wówczas na wyrównaniu płynów elektrolitowych, a w przypadku osoby z cukrzycą, badanie poziomu cukru we krwi. Często występują u chorych deficyty żywieniowe, które stanowią poważne zagrożenie i mogą być przyczyną licznych zaburzeń metabolicznych, powodować utrudnione gojenie się ran czy zespoleń chirurgicznych. Dlatego niedobory w tym zakresie powinny być wyrównane w okresie przedoperacyjnym poprzez wzbogacenie diety składnikami odżywczymi lub zastosowanie żywienia pozajelitowego. Wyznaczenie miejsca stomii Ważnym momentem w okresie przedoperacyjnym jest wyznaczenie umiejscowienia stomii. Powinno się to odbyć na dzień przed operacją przez lekarza i pielęgniarkę stomijną. Miejsce stomii wyznacza się na brzuchu tak, by późniejsza pielęgnacja stomii pielęgnacja skóry wokół stomii, dopasowanie sprzętu stomijnego oraz jego codzienna wymiana mogły być jak najłatwiejsze dla pacjenta. Miejsce stomii wyznacza się w trzech pozycjach pacjenta pozycji stojącej, siedzącej i leżącej. Istnieje kilka zasad pra-widłowego umiejscowienia stomii: stomia powinna znajdować się w mięśniu prostym brzucha, ujście stomii powinno być widoczne dla chorego i w zasięgu jego rąk, zwłaszcza u osób otyłych, źle widzących i starszych, Wyznaczanie miejsca stomii, Archiwum własne. stomia powinna być oddalona od rany pooperacyjnej co najmniej o 4 cm,nie powinna znajdować się w pobliżu kolców biodrowych, fałdów skórnych, wcześniejszych blizn pooperacyjnych, przeszczepów skóry ani zmian popromiennych. Podczas wyznaczania miejsca stomii należy uwzględnić: obecność innych stomii, wielkości biustu u kobiet, mobilności pacjenta, ograniczenia widzenia, tryb życia (siedzący/aktywny), hobby i sytuację zawodową (ciężka praca fizyczna czy praca nieobciążająca fizycznie). Podczas próbnego przymocowania worka zachowanie pacjenta powinno być swobodne, aby pielęgniarka miała możliwość poprawy lokalizacji i ocenienia czy worek stomijny jest odpowiedni dla danej osoby, jej aktywności, nawyków i zachowań. Miejsce stomii należy wyznaczyć niezmywalnym pisakiem. Pielęgnacja w okresie śródoperacyjnym Jest to okres, w którym ponownie sprawdza się, czy wyznaczone wcześniej miejsce stomii na pewno jest miejscem dogodnym, odpowiednio usytuowanym i bezpiecznym dla pacjenta. Jest to również etap, gdzie zostaje wyłoniona stomia poprzez otwarcie jelita i założenie szwów jelitowo - skórnych. Na sali operacyjnej chory zostaje zaopatrzony w sprzęt stomijny. Worek stomijny powinien być przezroczysty w celu obserwacji stomii i jej oceny co do ewentualnych powikłań w okresie pooperacyjnym. Na tym etapie opieki nie ma bezpośredniego udziału pielęgniarki w ramach oddziału macierzystego.

PIELĘGNIARSTWO 17 Pielęgnacja w okresie pooperacyjnym Opieka pielęgniarska w okresie pooperacyjnym, zaraz po zabiegu, jest bardzo istotna i zależy od fachowości, prawidłowej obserwacji chorego i szybkiego reagowania, co może ustrzec pacjenta przed ewentualnymi groźnymi następstwami. Podstawowe zadania pielęgniarki w okresie pooperacyjnym: obserwacja stanu świadomości pacjenta, obserwacja zabarwienia skóry i błon śluzowych, kontrola, monitorowanie i odnotowywanie parametrów życiowych pacjenta, kontrola diurezy, pielęgnacja rany pooperacyjnej, o b s e r wa c j e s to m i i j e l i towej, o ce n a opatrunków i drenaży ran pooperacyjnych, zwalczanie bólu pooperacyjnego, zapobieganie wymiotom i ich powikłaniom, nawadnianie i odżywianie organizmu pacjenta drogą pozajelitową oraz uzupełnianie występujących niedoborów elektrolitowych, pobieranie krwi do badań kontrolnych, zapewnienie higieny osobistej, stosowanie profilaktyki przeciwodleżynowej, rehabilitacja oddechowa, asystowanie choremu w deficytach spowodowanych ograniczoną aktywnością ruchową, pielęgnacja skóry, pomoc we wczesnym uruchamianiu i rehabilitacji, zapobieganie zakrzepowemu zapaleniu żył, prowadzenie dokumentacji. Edukacja pacjenta z wyłonioną stomią jelitową rola pielęgniarki Pacjent z chorobą nowotworową po leczeniu chirurgicznym wymaga bardzo intensywnych i różnorodnych działań z zakresu edukacji przy udziale zespołu terapeutycznego. Dużą rolę pełnią w tym okresie pielęgniarki. Dodatkowymi elementami, których nie można pominąć jest wnikliwa i dokładna obserwacja przez pielęgniarkę żywotności stomii. Należy przez to rozumieć obserwację koloru i wyglądu stomii w kierunku niedokrwienia, martwicy i wciągnięcia stomii, czyli powikłań występujących w niedalekim odstępstwie czasu od zakończenia zabiegu operacyjnego. Bezpośrednio po operacji, przy wymianie worka stomijnego, należy zachować szczególną ostrożność przy pielęgnacji, aby nie doszło do uszkodzeń skóry wokół stomii i powikłań wynikających z nieodpowiedniej pielęgnacji. Kolejnym ważnym elementem wraz z upływem czasu leczenia szpitalnego jest nauka pacjenta życia ze stomią i jej akceptacji oraz nauka samopielęgnacji, chęci do tej nauki i zainteresowania swoim zdrowiem, a także zaangażowania i współpracy rodziny. Pacjentowi należy przekazać wiedzę w zakresie funkcjonowania stomii, doboru odpowiedniego sprzętu stomijnego oraz zasad jego funkcjonowania. Nauka samopielęgnacji stomii oraz funkcjonowania w warunkach domowych. Moment wypisu ze szpitala jest momentem kiedy to dotychczasowy pacjent musi stawić czoła wyzwaniu, jakim jest odpowiednia pielęgnacja stomii. W domu pacjent jest sam na sam z nabytymi w szpitalu umiejętnościami, uczy się samodzielności i możliwie normalnego funkcjonowania. W szpitalu naukę wymiany worka stomijnego przeprowadza pielęgniarka stomijna. Ma to miejsce w łazience, gdzie jest kozetka, umywalka, kubeł i lustro. Jeżeli jest to człowiek sprawny fizycznie, uczymy takiego chorego wymieniania worka stomijnego na stojąco przy lustrze. Nauka wymiany worka stomijnego na stojąco przy lustrze, Archiwum własne Nauka wymiany worka stomijnego na leżąco, Archiwum własne Pielęgniarka, edukując pacjenta i jego rodzinę, przekazuje niezbędną wiedzę o tym, jak powinna wyglądać i funkcjonować prawidłowa stomia. Prawidłowa stomia powinna być wypukła, kształtem przypominać krąg lub owal, mieć kolor różowoczerwony i być lekko wilgotna, wystawać nad powierzchnię skóry w zależności od rodzaju stomii: 2-3 cm dla ileostomii i 1-2 cm dla kolostomii oraz mieć średnicę 2-5 cm. Wydzieliną z ileostomii powinien być płynny lub półpłynny stolec, natomiast z kolostomii półpłynny bądź stały. Wygląd skóry wokół stomii nie powinien odbiegać od wyglądu skóry na brzuchu. Powinna być ona sucha, niepodrażniona, bez zaczerwień, nadżerek, owrzodzeń, otarć, pęcherzyków czy też wysypki. Wystąpienie takich objawów sugeruje powikłania i alergiczne zapalenie skóry lub odczyn zapalny. W czasie kilku tygodni po operacji należy zwracać uwagę na to, iż po zabiegu stomia jest obrzęknięta i jej wielkość się zmienia. Istotna jest wtedy szczególnie wnikliwa kontrola i odpowiednie dopasowanie sprzętu, aby zapobiec podrażnieniom skóry. Obserwacja wyglądu stomii i wydobywającej się z niej wydzieliny ma istotne znaczenie, Objawami niepokojącymi są: długo utrzymujący się obrzęk, zsinienie lub czarny kolor oraz krew w stolcu i jego nieodpowiednia konsystencja. Nauka krok po kroku Choremu i jego rodzinie pielęgniarka wskazuje potrzebę aby przed zmianą worka stomijnego przygotować wszystkie niezbędne akcesoria. Rolą pielęgniarki stomijnej jest również zwrócenie uwagi na ubiór odpowiedniej bielizny podczas zmiany worka stomijnego, która to nie będzie przeszkadzała ani ograniczyła widoku stomii. Pamiętać należy też o okularach jeżeli są one niezbędne. Dobór i omówienie sprzętu stomijnego Pielęgniarka stomijna prawidłowo dobra sprzęt stomijny dla pacjenta. Tylko prawidłowo dobrany sprzęt stomijny, a przede wszystkim przylepiec odpowiedni do rodzaju skóry, oraz typ sprzętu stomijnego, daje szansę na pełną akceptację zmiany i powrót do życia rodzinnego, towarzyskiego oraz zawodowego. Worki stomijne powinny spełniać następujące kryteria: natychmiastowa przylepność i przyleganie powoduje odpowiednie umocowanie i długotrwałe przyleganie podczas noszenia, zapobiegające wyciekom, elastyczność pozwala dopasować się przylepowi do ruchów ciała oraz zapobiega jego odklejaniu się na krawędziach, absorpcja ułatwia przylepcowi wchłanianie wilgoci wydzielanej przez skórę, zapobiega odklejaniu się przylepca i zapewnia ochronę skóry wokół stomii, odporność na wymywanie pozwala na utrzymanie przylepca w nienaruszonym stanie i w ten sposób chroni skórę przed powikłaniami, łatwość zdejmowania sprawie, że przylepiec jest spójny i podczas jego zdejmowania nie pozostają żadne resztki na skórze, a usuwanie przylepca nie jest bolesne. System jednoczęściowy - stosowany jest przez pacjentów z uwagi na to, że jest bardziej higieniczny i prosty w użytkowaniu oraz elastyczny. Worki mogą być zamknięte, stosowane najczęściej przez osoby z kolostomią, oraz odpuszczalne (otwarte),

18 PIELĘGNIARSTWO stosowane przez osob z ileostomią. Posiadają one w dolnej części otwór zamykany zapinką lub za pomocą rzepów. Worki otwarte często stosowane są zarówno przez osoby z kolostomią, jak i w przypadku ileostomii, gdzie wydzielina z jelita ma rzadszą konsystencję. Worek taki po wypełnieniu można opróżnić nie odrywając przylepca. Jeżeli przylepiec dobrze utrzymuje się na skórze, może być do niej przylepiony przez 2-3 dni. Worki te bywają przezroczyste, wówczas wyraźnie widoczna jest stomia i jej wydzielina. Występują też worki w kolorze beżowym, przypominające odcień skóry, są one bardziej dyskretne i zapewniają większy komfort. Worki stomijne 1 częściowe odpuszczalne, Archiwum własne Worki stomijne 1 częściowe nieodpuszczalne, Archiwum własne System dwuczęściowy - składa się z dwóch elementów, worka i płytki. System ten uważany jest za wygodny w obsłudze, ponieważ płytka pozostaje na skórze przez kilka dni, a wymieniane są tylko worki. Istnieją dwa rodzaje worków: zamknięte (przy kolostomii) oraz otwarte (przy ileostomii), w wersji przezroczystej lub cielistej. Łączenie worka z płytką odbywa się za pomocą zameczka umieszczonego na płytce. Worki stomijne 2 częściowe odpuszczalne i nieodpuszczalne, Archiwum własne Każdy worek stomijny posiada filtr węglowy umiejscowiony w jego górnej części. Filtr węglowy służy do odprowadzania gazów z worka. Jest on zabezpieczony przed wilgocią kilkoma warstwami folii, dzięki czemu do filtra docierają wyłącznie gazy a treść jelitowa pozostaje w worku. Filtry węglowe w workach stomijnych, Archiwum własne ABC pielęgnacji i ochrony skóry wokół stomii. Wiedzę o odpowiedniej pielęgnacji skóry otaczającej stomię przekazuje pacjentowi pielęgniarka stomijna. O jakości życia ze stomią nie tylko prawidłowo dobrany sprzęt stomijny. Skuteczne środki do pielęgnacji oraz zapobiegania i leczenia podrażnień są niezwykle ważnym elementem w codziennym życiu. Skóra wokół stomii narażona jest na niekorzystny kontakt z treścią jelitową. Pod wpływem znajdujących się w niej kwasów i enzymów trawiennych może zostać podrażniona i powodować bolesne, nieprzyjemne odczucia. W ciężkich przypadkach dochodzi nawet do powstania ran. Należy pacjenta uczulić, iż do pielęgnacji skóry wokół stomii nie należy stosować benzyny, eteru ani mydła alkalicznego. Środki te zmieniają ph skóry i niszczą jej naturalną wilgotność. Do depilacji włosów wokół stomii, co dotyczy głównie mężczyzn należy stosować maszynkę jednorazową, co pozwoli na uniknięcie infekcji. Golenie należy wykonywać delikatnie, przesuwając maszynkę zgodnie z kierunkiem wyrastania włosów, i nie częściej niż raz w tygodniu. Nie poleca się stosowania kremów do golenia, pianek czy żeli, ani też kremów do depilacji. Środki do pielęgnacji i ochrony skóry wokół stomii Oprócz podstawowego sprzętu stosowanego w zaopatrywaniu stomii, dostępne są na rynku środki, które w przypadku stomii niepowikłanej ułatwiają odpowiednią pielęgnację, a w przypadku stomii powikłanej są wręcz niezbędne i mają podstawowe znaczenie w procesie leczenia. Pasta stomijna uszczelniająca przeznaczona jest do wyrównywania fałd i nierówności na skórze. Tworzy uszczelnienie pomiędzy przylepcem i skórą, zabezpieczając przed kontaktem z treścią jelitową. Wydłuża też czas noszenia sprzętu stomijnego. Występuje w formie pasty lub specjalnie uformowanych pasków. Zmywacz jest łagodnym środkiem oczyszczającym skórę narażoną na kontakt z treścią jelitową. Zastępuje wodę i mydło. Przygotowuje skórę, oczyszcza, odpowiednio ją nawilża i natłuszcza. Występuje w formie płynnej lub w formie jednorazowych chusteczek. Krem przeciwodparzeniowy przeznaczony jest do pielęgnacji suchej i podrażnionej skóry. Jest wodoodporny, zwiera bufory utrzymujące prawidłowe ph skóry. Zmiękcza skórę, chroni ją przed narażeniem na kontakt z treścią jelitową. Przed założeniem przylepca należy odczekać do pięciu minut aby krem odpowiednio wchłonął się w skórę, a następnie usunąć jego nadmiar z pomocą chusteczki. Płytki ochronne stosuje się na podrażnioną i uszkodzoną skórę w celu przyspieszenia gojenia. Umożliwiają jednocześnie przymocowanie worka stomijnego. Krople przeciw zapachowe skutecznie niwelują nieprzyjemne zapachy. Środek ochronny do pielęgnacji skóry wokół stomii, tzw. sztuczna skóra, występuje w formie sprayu, chroni skórę przed podrażniającym działaniem treści jelitowej. Polecany jest osobom doświadczającym wycieku treści jelitowej ze stomii na skórę. Jest łagodnym preparatem opartym na bazie silikonu, który wysycha w kilka sekund, tworząc na skórze niewidoczny film ochronny, zabezpieczając przed kontaktem z treścią jelitową. Edukacja pacjenta ze stomią jelitową. Nauka krok po kroku. Jako pielęgniarka stomijna przygotowuję i edukuję pacjentów ze stomią jelitową także w zakresie nauki wymiany worków stomijnych. Oprócz przygotowania pacjenta przed zabiegiem pielęgniarka edukuje pacjenta i jego rodzinę (tudzież opiekunów) tak, aby w momencie wyjścia ze szpitala potrafili wymieniać worek stomijny, dbać o skórę wokół stomii, a także rozpoznawać ewentualne powikłania i wiedzieć jak im zapobiegać. Przed przystąpieniem do edukacji udostępniam choremu i jego rodzinie wszelkie publikacje, poradniki, informatory dla osób ze stomią dostępne w oddziale chirurgii. - Chory na oddziale otrzymuje wyprawkę w formie kosmetyczki, w której znajduje się Poradnik dla osób ze stomią oraz niezbędne akcesoria, takie jak nożyczki, miarka oraz

PIELĘGNIARSTWO 19 opisy środków do pielęgnacji stomii. Jeżeli pacjentem jest osoba starsza, staram się aby z Poradnikiem zapoznała się osoba jej bliska, która będzie pomagała choremu przy wymianie worka w domu. Jeżeli chorym jest osoba młoda, zawsze należy zapytać się jej czy życzy sobie aby przy nauce uczestniczył ktoś z rodziny. Większość osób chce, aby mąż, żona, córka czy syn, brali udział w edukacji, ale są też osoby, które nie wyrażają na to zgody, wtedy muszę uszanować ich decyzję. Z własnego doświadczenia wiem, że jeżeli chory i jego rodzina wcześniej zapoznali się z Poradnikiem dla osób ze stomią, są w stanie lepiej zrozumieć ten trudny temat. Dla osób ze stomią jelitową ukazują się w sprzedaży specjalne pisma poświęcone problemom oraz wszelkim kwestiom dotyczącym stomii. Ich celem jest poprawa jakości życia oraz dzielenie się wiedzą specjalistów. - Kolejnym krokiem jest nauka zdejmowania i zakładania worka stomijnego. Odbywa się to w sposób następujący: jeśli pacjent jest w dobrym stanie fizycznym, wówczas staje naprzeciw lustra tak, aby mógł widzieć swój brzuch. Po kolei pokazuję pacjentowi jak zdejmuje się worek stomijny. Pacjent słucha i obserwuje ten moment w lustrze. Zawsze należy uczulić chorego aby odklejać worek stomijny bardzo powoli, drugą ręką przytrzymując skórę, co pomoże uniknąć bólu i zapobiec uszkodzeniu naskórka. Ważną informacją jest dla pacjenta by przed zmianą worka opróżnić go (jeżeli jest to worek odpuszczany). Pomoże to przy wymianie i zapobiegnie ewentualnemu niefortunnemu wylaniu się treści z worka stomijnego. tych zachowań, gdyż ludzie nie związani z medycyną na ogół miewają podobne reakcje i jest to naturalna sytuacja. Stomia jelitowa, Archiwum własne - Następnym krokiem nauki pacjenta ze stomią jest toaleta skóry wokół stomii. Po pierwsze należy delikatnie zetrzeć stolec znajdujący się wokół stomii specjalnym papierem toaletowym. Następnie skórę wokół stomii należy umyć ciepłą wodą i delikatnym mydełkiem za pomocą gazików lub myjki. Skórę należy obmywać kolistymi ruchami od zewnętrznej do wewnętrznej części stomii. Na koniec skórę osusza się miękkim ręcznikiem lub gazą. Należy używać takiego mydła, które nie powoduje reakcji alergicznych, i stosować je tylko do tego konkretnego celu. - Edukacja i nauka pomiaru wielkości stomii. Każdy worek stomijny posiada mały otwór. Musi on być dopasowany do wielkości stomii pacjenta. Służy do tego specjalna miarka, która posiada otwory o różnych średnicach. Jeśli jest to potrzebne, pacjent i jego rodzina powinni mieć wtedy założone okulary, by dokładnie widzieć. Pacjent obserwuje i zapoznaje się z tymi pomiarami. Następnie przykłada się miarkę do stomii pacjenta i pokazuje jak należy dokonywać pomiaru stomii. średnica stomii może się zmieniać. W początkowych dniach tuż po zabiegu stomia jest obrzęknięta. - Następnym etapem edukacji pacjenta jest pokazanie w jaki sposób należy wyciąć odpowiedni otwór w worku stomijnym. Do tego celu służą nożyczki tępo zakończone po to, aby nie uszkodzić worka stomijnego. Podczas edukacji zwracam uwagę chorym, aby w domu nie wycinali otworu we wszystkich workach naraz, ponieważ jak wspomniałam, rozmiar stomii może się zmieniać. - Następną kwestią jaką poruszam przy edukacji pacjenta ze stomią jest konieczność poszerzania stomii. Dokładne wytłumaczenie potrzeby i istoty tego zabiegu, pomoże w przyszłości zapobiec przykrym powikłaniom, jakim jest zwężenie stomii. Po zabiegu operacyjnym stomia jest obrzęknięta, ale z czasem obrzęk zaczyna się zmniejszać, a tym samym otwór zmienia swą wielkość. Jest to poważne powikłanie, w konsekwencji którego stolec nie będzie mógł wydostawać się na zewnątrz. Wywoła to różne przykre objawy, jak bóle brzuch, nudności, zaparcia, a w konsekwencji konieczna będzie kolejna operacja. Często pierwszą reakcją pacjenta lub jego rodziny jest strach przed wykonaniem czynności poszerzenia stomii. Poszarzenie stomii należy to wykonać, w odpowiedniej kolejności: należy ubrać specjalną rękawiczkę chirurgiczną, posmarować wazeliną mały palec dłoni, włożyć mały palec w otwór stomii do zajęcia i poruszać delikatnymi, kolistymi ruchami. Jest to bezbolesny zabieg, gdyż jelito nie jest unerwione i chory nie odczuwa bólu, a pacjenci często nazywają do odczucie dziwnym, trudnym do określenia. Nauka wymiany worka stomijnego, Archiwum własne Po odklejeniu worka stomijnego zaginamy przylepiec do połowy aby treść nie wydostała się na zewnątrz, następnie wkładamy worek stomijny do woreczka foliowego i dopiero wyrzucamy do pojemnika na odpady. Gdy worek jest już odklejony, wówczas chory i jego rodzina może przyjrzeć się stomii. Reakcje ludzi bywają wtedy bardzo różne, od uczucia obrzydzenia, po wymioty a nawet utratę świadomości. Moją rolą jako pielęgniarki, jest nie negowanie Pomiar stomii, Archiwum własne Przy pomiarze stomii pielęgniarka zwraca uwagę na to, aby pomiar wykonany był dokładnie otwór nie może być zbyt mały by nie powodować ucisku stomii, co mogłoby w konsekwencji doprowadzić do jej martwicy. Otwór w worku nie powinien też być większy od stomii, gdyż spowodowałoby zaciekanie treści jelitowej na skórę, a w następstwie tego poważne odparzenia i uszkodzenia skóry. Pomiar stomii należy wykonywać jeden raz w tygodniu, gdyż Poszerzanie stomii, Archiwum własne

20 PIELĘGNIARSTWO Zadaniem pielęgniarki stomijnej jest prawidłowa edukacja pacjenta ze stomią jelitową oraz uświadomienie tego, jak ważne jest zachowanie staranności i dokładności w wykonywaniu czynności pielęgnacyjnych. Pielęgniarka sama musi wykazać dużo zrozumienia i empatii by chory mógł poczuć się komfortowo i bezpiecznie. - Następnym krokiem edukacyjnym jest nauka o zastosowaniu środków do pielęgnacji skóry. Prezentuje się sposób zmywania skóry wokół stomii zmywaczem. W przy-padku występowania nierówności na skórze należy przypomnieć o konieczności zasto-sowanie pasty stomijnej lub odpowied-niego kremu aby uniknąć podrażnieniom i odparzeniom. Zakładanie pasa stomijnego, Archiwum własne LECZENIE UZDROWISKOWE W POLSCE CZĘŚĆ II Aneta Demidaś Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Wydział Fizjoterapii, Katedra Fizjoterapii Zakład Fizykoterapii - zakładanie worka stomijnego jest następnym bardzo ważnym etapem w edukacji pacjenta. Gdy mamy już wycięty odpowiedni otwór w worku stomijnym, na umytą i przygotowaną skórę zakładamy worek stomijny. Jest to czynność bardzo prosta dla pielęgniarki, lecz trudna i nowa dla pacjenta. Przed założeniem worka należy zdjąć folię ochronną z przylepca. Następnie umieścić przylepiec na skórze tak, aby szczelnie przylegał do jej powierzchni wokół stomii. Przylepiec trzeba docisnąć palcami zaczynając od dołu, wygładzając go ruchem kolistym ku górze. Przez chwilę przytrzymuje się worek palcami w miejscu przylepca by mieć pewność, że dokładnie wykonaliśmy całą czynność. Następnie lekko odchylamy worek i sprawdzamy czy przy-lepiec dokładnie przylega do skóry, i w trak-cie naklejania płytki nie utworzyły się żadne fałdy i nierówności. - W czasie edukacji chorego konieczne jest zademonstrowanie sposobu opróżnienia worka stomijnego otwartego. Ważne jest aby chory nabył umiejętności samodzielnego poradzenia sobie z tymi czynnościami. - Następnym krokiem w edukacji jest nauka zakładania pasa stomijnego z otworem na worek stomijny, stosowanego w celu zapobiegania powstania przepukliny okołostomijnej oraz zniwelowania odczucia bólu brzucha spowodowanego przebytą operacją. Podczas edukacji pielęgniarka zwraca uwagę choremu, aby wychodząc z domu na dłuższy czas pamiętał o zabraniu ze sobą kosmetyczki ze sprzętem stomijnym i związanymi z tym niezbędnymi akcesoriami. Pielęgniarka zachęca pacjentów ze stomią do pozytywnego myślenia i wiary w możliwość prowadzenia znowu normalnego i aktywnego życia, jest to naprawdę możliwe. Prawidłowy dobór sprzętu stomijnego jest niezwykle istotny. To podstawa, aby pacjent prawidłowo funkcjonował we własnym domu oraz czuł się jak najbardziej komfortowo i bezpiecznie. Właściwy dobór rodzaju worków jest kluczowy w zapobieganiu powikłaniom, zależy od rodzaju stomii, jaką posiada chory oraz od indywidualnych potrzeb pacjenta. Każda osoba ze stomią ma prawo dobrać dla siebie taki sprzęt, który spełni wszystkie jej oczekiwania i zagwarantuje bezpieczeństwo, komfort i wygodę użytkowania. Zadaniem pielęgniarki stomijnej jest takie wyedukowanie pacjenta, aby w przyszłości wymiana worka stomijnego stała się dla niego czynnością bezproblemową i rutynową. Podział wód leczniczych Wodami leczniczymi nazywamy te, które według przepisów prawa geologicznego i górniczego, nie mają żadnych zanieczyszczeń chemicznych i bakteriologicznych. W 1994 roku za lecznicze uznano wody z 62 złóż. W zależności od warunków hydrogeologicznych oraz budowy geologicznej miejsca, gdzie występują wody lecznicze posiadają różny skład pierwiastków i elementów, które decydują o ich terapeutycznych właściwościach. Wyróżniamy wody wodorowęglanowe, wody siarczanowe, chlorkowe, szczawy i wody kwasowęglowe, wody siarczkowe, radanowe, jodkowe, żelaziste, fluorkowe i wody krzemowe. Charakterystyka każdej z nich przedstawia się następująco. Wody wodorowęglanowe są wiodącym typem wód podziemnych występujących płytko. Charakterystyczna cechą wody wodorowęglanowej jest odnawialność zasobów oraz ich mineralizacja nieprzekraczająca 1 g/dm3. Duża zawartość wodorowęglanów w wodzie głównie wynika z rozpuszczania minerałów węglanowych oraz dwutlenku węgla który pochodzi z atmosfery. Jony te przenikają do wody wskutek procesów hydrolitycznego wietrzenia glinokrzemianów oraz redukcji siarczanów przy ścisłym udziale substancji organicznej. Atrybutem leczniczym wody wodorowęglanowej jest obecność wielu składników swoistych takich jak: fluor, krzem, radon, siarka i żelazo. Wody siarczanowe zawierają siarkowodór lub siarkę w ilości powyżej 1mg/dm3, posiadają status wód leczniczych i bardzo

PIELĘGNIARSTWO 21 często wykorzystuje się je w balneoterapii. Wody siarczanowe są dosyć rzadko spotykanym typem wód podziemnych zaliczanych do grupy kopalin. Pomimo, że wraz z innymi mikroskładnikami mogą tworzyć wartościowe, z balneologicznego punktu widzenia, typy wód, m.in. wody glauberskie - siarczanowo-sodowe, gorzkie - siarczanowo-magnezowe lub witriolowe siarczanowo-żelaziste. O ich cennych walorach leczniczych decyduje zawartość składników swoistych, w tym przypadku dwuwartościowej siarki. Wody chlorkowe są dominującym typem wód podziemnych głęboko zlokalizowanych. Walory lecznicze wód chlorkowych wynikają z dużej mineralizacji oraz obecności składników swoistych, głównie jodu, a także temperatury powyżej 20oC. Wody chlorkowe wykorzystywane są w balneoterapii oraz do produkcji soli, wykorzystuje się ją również w kosmetologii oraz do wyrobów farmaceutycznych. Szczawy i wody kwasowęglowe są najbardziej poszukiwanym rodzajem wód podziemnych klasyfikowanych do kopalin. Cennym składnikiem swoistym tych wód jest rozpuszczony w nich dwutlenek węgla. Szczawy, bo tak też je nazywamy, posiadają dwutlenku węgla w ilości nie mniejszej niż 1000 mg/dm3, natomiast wody kwasowęglowe są uboższe w ten składnik i zawierają go w ilości 250 mg/dm3. W Polsce wody, które zawierają dwutlenek węgla występują strefowo na terenach górskich. Głębokie szczeliny i spękania umożliwiają transport CO2 pochodzącego z głębszych rejonów litosfery ku powierzchni. Gaz ten napotyka na swej drodze wodę i nasyca ją, co przyczynia się do intensywniejszego rozpuszczania składników mineralnych, głównie węglanowych. W konsekwencji, prowadzi to do wzbogacenia składu chemicznego wody i wzrostu jej mineralizacji. W szczawach mogą także wystąpić inne składniki swoiste np. dwuwartościowe żelazo oraz fluorki i kwas metakrzemowy. Szczawy i wody kwasowęglowe znajdują swoje zastosowanie w balneo-terapii do kąpieli i inhalacji. Wody siarczkowe w swoim składzie zawierają co najmniej 1 mg /dm3 siarki dwuwartościowej oznaczonej jodometrycznie, występującej w charakterze siarkowodoru i produktów jego dysocjacji: jonu siarczkowego, siarczków wodoru i wielosiarczków wodoru. Zawartość poszczególnych form siarki w wodach podziemnych oraz proporcje stężeń są zależne od warunków redukcyjno-utleniających jak i odczynu wody. Siarkowodór zawarty w wodach podziemnych jest pochodzenia organicznego lub mineralnego. Wody posiadające śladową jego ilość cechuje charakterystyczny zapach. Siarkowodór, jako składnik wód leczniczych, w Polsce pojawia się przede wszystkim w wyniku redukcji siarczanów, które pochodzą z rozpuszczonych skał siarczanowych. Jest to proces desulfatyzacji oraz poprzez rozpad siarczków metali i przy udziale mikroorganizmów utleniających substancję organiczną. Obszarem występowania wód siarczkowych jest zapadlisko przedkarpackie, gdzie wody te są eksploatowane m.in. przez uzdrowiska w Busku-Zdroju, Solcu-Zdroju, Swoszowicach i Horyńcu-Zdroju. Wody siarczkowe są nieodzownym surowcem wykorzystywanym w balneoterapii do różnego rodzaju płukań i kąpieli. Wody jodkowe należą do wód swoistych, a ich substancją leczniczą jest jodek zawarty w stężeniu nie mniejszym niż 1 mg/dm3. W skupiskach skalnych jod występuje w dużym rozproszeniu, nie stwarza większych naturalnych nagromadzeń, lecz łatwo podlega ługowaniu i jest dość powszechnie spotykanym składnikiem wód podziemnych. Na terenach Polski jod przedostaje się do wód podziemnych na skutek uwalniania głownie iłów z osadów sedymentujących w środowisku morskim oraz poprzez rozkład substancji organicznej. Dość wysokie stężenia jodu w solankach i wodach zmineralizowanych są dosyć często spotykane w Karpatach i na obszarach zapadliska przedkarpackiego. W wodach tych stężenie jodu przekracza 50 mg/dm3. W lecznictwie wykorzystuje się wodę o stężeniu jodu nie większym niż 20 mg/dm3. Wody żelaziste, ich składnikiem swoistym jest dwuwartościowe żelazo, które w stężeniu nie mniejszym niż 10 mg/dm3 decyduje o ich właściwościach leczniczych. Szczawom i wodom kwasowęglowym oraz wysoko zmineralizowanym wodom chlorkowym często towarzyszą farmakologicznie czynne stężenia tego składnika. Fundamentalnym źródłem żelaza w wodach podziemnych są procesy wietrzenia minerałów magmowych skał, m.in. amfiboli, piroksenów, biotytu oraz pirytu, w małym stopniu minerałów osadowych skał, takich jak: markasyt, hematyt i syderyt. Żelazistymi wodami są również chlorkowe wody termalne oraz wysoko zmineralizowane wody chlorkowe udokumentowane w wielu miejscowościach na terenach prowincji kar-packiej. Najwyższe stężenia żelaza można spotkać w leczniczych wodach jodkowych w Goczałkowicach-Zdroju, do 70 mg/dm3, Świnoujściu, do 60mg/dm3 oraz w Busku-Zdroju, do 44 mg/dm3. Wody fluorkowe są wodami leczniczymi o stężeniu jonów fluorkowych nie mniej niż 2 mg/dm3. Spotykane są bardzo rzadko, głownie w regionie sudeckim. W wodach podziemnych podstawowym źródłem fluorków jest wietrzenie minerałów wzbogaconych o fluor. Stężenie fluoru w wodzie zależy przede wszystkim od składu jonowego wody, w tym od zawartości wapnia. Wody bogate w jony fluorkowe znane są z głębokich ujęć słabo zmineralizowanych wód termalnych okolic Cieplic Śląskich i Lądka-Zdroju. Wody w tych miejscowościach osiągają najwyższe stężenie fluorków, które mają wartość aż 12-14 mg/dm3. W wodach Lądka-Zdroju zawartość fluorków w ogólnej mineralizacji dochodzi do 27% miligramorównoważnika. Wody krzemowe cechują się zawartością krzemu w postaci kwasu meta krzemowego, którego stężenie wynosi co najmniej 70 mg/dm3. Obecność kwasu metakrzemowego w wodach związana jest z rozpuszczaniem chalcedonu i kwarcu oraz wietrzenia krzemianowych minerałów. Na terenach polskich wody krzemowe spotykane są stosunkowo rzadko. Kwas meta krzemowy spotkać można w wodach termalny i szczawach w prowincji sudeckiej oraz w Krynicy- Zdroju w regionie Karpat zewnętrznych. Najwyższe stężenie kwasu meta krzemowego sięgające 140 mg/dm3 udokumentowano w źródłach oraz odwiertach ujmujących fluorkowe wody termalne na terenach Cieplic Śląskich Zdroju oraz w szczawach w Dusznikach Zdroju. Wody radonowe zaliczają się do wód leczniczych, w skład których wchodzi pierwiastek o nazwie, jak sama nazwa wskazuje, radon, a dokładniej jego izotop 222Rn w ilości nie mniejszej niż 74 Bq/dm3 ( jednostka miary aktywności promieniotwórczej). W Polsce radon uznawany jest za składnik promieniotwórczy, który nadaje wodom właściwości lecznicze. Radon jest gazem bardzo dobrze rozpuszczalnym w wodzie. Transportowany jest z wodą na niewielkie odległości sięgające do 200 m. Jego skupiska występują w utworach przypowierzchniowych dlatego należy do wód podziemnych płytkich. W wodach podziemnych największe jego stężenie występuje w strefach złóż uranu. Na terenie Polski wody radonowe występują niemal wyłącznie w Sudetach i w rejonie bloku przedsudeckiego. Wody termalne Oprócz wód leczniczych mamy również działające leczniczo wody termalne. Są to, wody, które na wypływie z ujęć osiągają temperaturę 20oC lub znacznie wyższą. Cechuje je różnorodność właściwości fizykochemicznych, co pozwala na różne jej zastosowanie. Temperatura wody termalnej w dużej mierze uzależniona jest od głębokości jej występowania. Zależy również od gęstości ziemskiego strumienia cieplnego, także od właściwości termicznych skał, a szczególnie od ich przewod-

22 PIELĘGNIARSTWO nictwa cieplnego. Lokalizacja wód termalnych na terenie Polski związana jest z trzema głównymi jednostkami geologicznymi: platformą paleozoiczną oraz Sudetami i Karpatami włącznie z ich przedgórzami. Na terenach platformy paleozoicznej wody termalne znajdują się w skałach osadowych paleozoiku i mezozoiku, które tworzą rozległe struktury o charakterze zbiorników. Pomimo znaczącej głębokości występowania poziomów zbiorników oraz ich dobrej izolacji od powierzchni terenu w dużej mierze zasilane są przez wody infiltracyjne. Wody przepływające od brzeżnych basenów do ich osi ulegają procesowi mineralizacji oraz ogrzaniu i mieszaniu z wodami wgłębnymi. Temperatury ujmowanych wód w utworach kredy dolnej wynoszą od 23oC na obszarach Łodzi, do 71oC w Poddębicach przy mineralizacji od 0,2 g/dm3 do 100 g/dm3. Na ogół wody termalne to wody chlorkowe, natomiast na terenach Łodzi, Mszczonowa i Poddębic można spotkać wody wodorowęglanowe. Poziomy zbiornikowe występują na głębokości która waha się od około 750 do 2500 m, na większości rejonów nie przekracza ona jednak 1500 m. Czarne złoto - borowina Kolejnym, bardzo cenionym surowcem wydobywanym z wnętrza ziemi, a mającym dobroczynny wpływ na organizm ludzki jest borowina. Nazywana jest czarnym złotem, należy do grupy peloidów, osadów humusowych. Znaleźć ją można pod powierzchnią wody, najczęściej na obszarach bagiennych. W skład borowiny wchodzą obumarłe rośliny i minerały, które w warunkach beztlenowych podlegają rozkładowi. W składzie borowiny można również znaleźć cenne składniki naturalne takie jak: kwasy humusowe, aminokwasy, bituminy, pektyny, enzymy, cukry, aminokwasy i związki fenolowe, które posiadają silne działanie regeneracyjne, ochronne i antyoksydacyjne. Borowina w naturalnej formie jest gruboziarnista i nie nadaje się do zabiegów leczniczych. Po wydobyciu borowiny z jej naturalnego środowiska należy ją rozdrobnić, by ziarna miały średnicę około 2 mm, po tej czynności borowinę miesza się z wodą, która przyjmuje postać papki. Tak przygotowana papka znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu uzdrowiskowym wielu chorób. Na terenach Polski borowina występuje na północy i południu kraju. Przykłady wykorzystania wód leczniczych w Polsce Uzdrowisko Swoszowice położone jest na południowym obrzeżu Krakowa w odległości 12 km od centrum miasta. W 1972 r. zostało włączone do administracji jako dzielnica Kraków Podgórze. Swoszowice oddzielone są od miasta Górą Borkowską, która łączy się z Pogórzem Krakowsko- Wielickim. Swoszowice geograficznie należą do Pogórza Wielickiego, które jest najbardziej wysuniętym na północ krańcem Karpat. Teren leży na wysokości około 250 m n.p.m, wyniesiony jest ponad dno doliny rzeki Wilgi. Swoszowice są najcieplejszym miejscem w kraju a to dzięki bioklimacie południowo-wschodnim. Pomimo wielu zmian, które nastąpiły w trakcie 200 lat istnienia uzdrowiska w Swoszowicach, zostały zachowane jego elementy architektoniczne a także fragmenty starego parku o powierzchni 4 ha. Porośnięte zielenią pagórki, które otaczają uzdrowisko zachwycają kuracjuszy swoją nienaturalną strukturą, należą one do pozostałości po wyrobiskach siarki, którą w tym miejscu wydobywano aż 464 lata. W parku najbardziej charakterystycznym elementem jest zapach siarkowodoru, który od wieków unosi się ze źródeł. W uzdrowisku do celów balneoterapeutycznych wykorzystuje się unikalne wody mineralne siarczanowowodorowęglanowo-wapniowo-magnezowe oraz siarczkowe. Mają one zastosowanie w leczeniu schorzeń reumatologicznych, pourazowych narządów ruchu, neurologicznych i dermatologicznych. Wody Swoszowic zawierają bardzo cenny swoisty składnik H2S w ilości 60 mg/dm3, tym s a m y m d o równują s ł y n n y m wodom m i n e ra l n y m P i e s zc za n S ł o wackich. Kuracjusze leczeni są tu ambulatoryjnie oraz stacjonarnie. Uzdrowisko Busko Zdrój to jedno z głównych zdrojowisk w Polsce. Jest miastem położonym w południowej części województwa świętokrzyskiego, usytuowane na Garbie Wójczańsko-Pińczowskim na wysokości 250 m n.p.m. Busko położone jest 50 km na południe od Kielc i 80 km na północny wschód od Krakowa. Początek uzdrowiska związany jest z pracami poszukiwawczymi złóż soli kamiennej, które prowadzone były pod koniec XVIII wieku. Odkryto wtedy źródła solanek i wód siarczkowych. W 1820 roku Busko trafiło w ręce Feliksa Rzewuskiego, który dzierżawił cały obszar. Był on inwestorem pierwszych łazienek, które powstały na terenie parku zdrojowego. Za początek uzdrowiska uznaje się rok 1836, w którym wybitny architekt Henryk Marconi wybudował piękny zakład kąpielowy, o b e c n i e n o s i o n n a z wę s a n a to r i u m,,marconi. Powstanie tego głównego obiektu nakreśliło dalszy plan zagospodarowania centrum zdroju. Dalsze rozbudowy uzdrowiska miały miejsce w 1866 roku. Powstały wtedy, m.in. Park Zdrojowy, szpital i pensjonaty wokół Parku Zdrojowego. Bogactwo wód leczniczych i walory klimatyczne zadecydowały o tym, że już od ponad 170 lat Busko Zdrój jest znane nie tylko w Polsce, ale również w Europie. Wody mineralne Buska Zdroju, dzięki swoim wspaniałym właściwościom leczniczym, wykorzystywane są do zabiegów takich schorzeń jak: choroby reumatyczne, choroby ortopedyczno-urazowe, choroby neurologiczne, choroby skóry, choroby kardiologiczne, osteoporoza oraz bruceloza. Aktualnie wykorzystywane są wody siarczkowe, jodkowo-bromkowe oraz borowiny. Wody siarczkowe Buska zawierają liczne ilości jodu, bromu, fluoru, boru oraz wiele innych mikroelementów. Stosuje się je w zabiegach pitnych oraz w kąpielach. Ich działanie ma silny charakter przeciwzapalny, przeciwreumatyczny odtruwający oraz regeneracyjny, dodatkowo przyczynia się do obniżenia cholesterolu, cukru we krwi i zapobieganiu miażdżycy. W Busku Zdroju produkowana jest od 1960 roku woda mineralna Buskowianka. Jest ona naturalną wodą mineralną, średnio zmineralizowaną czerpaną z głębokości około 30 m. W swym składzie zawiera mnóstwo rozpuszczonych składników mineralnych, głownie siarczanów wapnia, wodorowęglanów oraz dużą ilość magnezu. Spożycie tej wody w naturalny sposób uzupełnia gospodarkę mineralną organizmu i wspomaga przemianę materii. Świeradów Zdrój leży w południowozachodniej części województwa dolnośląskiego w Sudetach Zachodnich nieopodal Jeleniej Góry. Miejscowość zlokalizowana jest na wysokości 450-710 m n.p.m., w Górach Izerskich, w dolinie rzeki Kwisy. Świeradów określany jest perłą uzdrowisk dolnośląskich. Wody mineralne Świeradowa, dzięki obecności radonu, należą do unikatowych w Europie. Świeradów Zdrój należy do dwudziestu uzdrowisk radonowych w Europie. Wody te wykorzystuje się do kąpieli leczniczych oraz inhalacji. Posiadają niezwykłą skuteczność w leczeniu miażdżycy tętnic obwodowych oraz zakrzepowego zapalenia tętnic. Wody w uzdrowisku Świeradów Zdrój pochodzą z własnych odwiertów i są nisko zmineralizowanymi szczawami wodoro-węglanowo-wapniowomagnezowymi z dużą zawartością żelaza, fluoru oraz radonu. Warto również wspomnieć o dużych pokładach borowiny, którą pozyskuje się ze złóż torfowych u stóp Hali Izerskiej. Borowiny Świeradowskie posiadają liczne składniki czynne, co czyni je wysoko wartościowym narzędziem leczniczym, wykorzystywanym w kąpielach i różnego rodzaju okładach. Ciekawostką uzdrowiska jest jeden z zabiegów, na ogół bardzo rzadko spotykany, a jest nim kąpiel w wywarze z kory świerkowej. Tego rodzaju zabieg zalecany jest osobom z dysfunkcjami układu oddechowego oraz nerwowego.

ETYKA 23 ZACZEPEK ETYCZNY O RELACJI PIELĘGNIARKA-LEKARZ dr hab. Jarosław Barański - etyk, filozof, kierownik Zakładu Humanistycznych Nauk Lekarskich Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu W zespole terapeutycznym umiejętna współpraca, oparta na respektowaniu i docenieniu kompetencji innych, jest kluczowa dla zapewnienia wysokiej jakości sprawowania opieki medycznej nad pacjentem. Trudno bowiem sobie wyobrazić, aby za nowoczesną technologią medyczną, takąż terapią i diagnostyką, a nadto organizacją pracy i sposobami finansowania usług medycznych, podążał ten typ współpracy między pielęgniarkami, położnymi a lekarzami, który nosi znamiona archaicznego, paternalistycznego, a który opiera się na XIX-wiecznej obyczajowości. Ewa Fejfer- Wirbał wraz ze współpracowniczkami argumentuje: Współczesny model holistycznej opieki nad pacjentem wymaga współpracy i współodpowiedzialności zawodowej wszystkich członków zespołu terapeutycznego. Podstawą efektywnej współpracy powinna być świadomość wszystkich jego członków zakresu kompetencji, roli i zadań, gdyż prawidłowo pracujący zespół z jasnymi celami i zasadami działania może przyczynić się do poprawy jakości opieki nad pacjentem i jego rodziną. Bywa więc, że pomimo tego, iż wszyscy w zespole terapeutycznym zobligowani są do realizacji zasad etycznych w opiece nad pacjentem, które przyznają jego dobru wartość najcenniejszą, to jednak ulegają słabościom wzajemnych uprzedzeń, urazów i tych małostkowych ambicji, w istocie rzeczy czyniąc zdrowie chorego pochodną także swoich słabości. Nierzadko niska kultura pracy nie sprzyja okazywaniu wzajemnego szacunku i wsparcia. Jak wtedy można myśleć o poszanowaniu godności pacjenta, jeśli lekarz nie potrafi obdarzyć szacunkiem i zaufaniem pielęgniarkę bądź położną i odwrotnie bądź co wielce zasmucające jeśli takie relacje są między pielęgniarkami albo położnymi. Jedną z tych głównych przeszkód utrudniających współpracę między pielęgniarką a lekarzem upatruje się właśnie w odległej tradycji, w której pielęgniarka pełniła rolę pomocniczą, wręcz służebną wobec lekarza. Najprościej uosabiają tę tradycję słowa Jana Stelli-Sawickiego: dobry pielęgniarz musi lubić porządek, być sumienny, prawdomówny i powolny rozkazom lekarza, nie pozwalając sobie nigdy krytykować zleceń jego lub poprawiać, to co on nakazał, wypełniając polecenia lekarza posłusznie i w cichości. Być może dlatego, pisze Wojciech Kapała, lekarze, przyzwyczajeni do bezwzględnego posłuszeństwa ze strony pielęgniarek, są niezadowoleni i rozgoryczeni malejącym wpływem decydowania o realizowaniu niektórych czynności przy chorym człowieku oraz dyskutowania przez pielęgniarki niektórych decyzji wydanych przez lekarzy, jako tych, które pielęgniarki uważają za niewłaściwe lub niepotrzebne. Nie tylko więc zmienia się organizacja pracy, w której pielęgniarki i położne zyskują coraz większą autonomię, ale nadto i one zgłaszają oczekiwania, ponieważ stawiają według Piotra Jarzynkowskiego i współpracowników swoim przywódcom wysokie wymagania i nie wahają się wyrażać swoich opinii. Pielęgniarki operacyjne to jedyny»stały«personel bloku operacyjnego. Dlatego z tego powodu, choć nie tylko, tak ważne jest, aby ich liderem czy kierownikiem była osoba kompetentna, posiadająca cechy dobrego przywódcy i dobrego człowieka. Osoba lubiąca swój zespół, dbająca o dobrą atmosferę w zespole. Pozostałości tej tradycji, nieprzystające do nowoczesnych form organizacji w medycynie, narzucają jednak pewien styl komunikowania się lekarza z pielęgniarką, który piszą De Wolf Bosek i Savage polega na swoistej grze: pielęgniarka identyfikuje potrzeby lub problemy chorego i wydaje zalecenia lekarzowi, ale pasywnie, tak, aby wyglądało na to, że lekarz sam dochodzi do tych zaleceń. Czasami odgrywa rolę suflera. Z jednej więc strony styl ów narzuca niewłaściwą procedurę decyzyjną (zalecenia przez telefon choćby), z innej zaś, silnie podporządkowaną lekarzowi pozycję pielęgniarki, co sprzyja niewłaściwym relacjom. To w tym stylu komunikowania się wymiana opinii przybiera postać konfrontacyjną (w tym również postać flirtu), a zalecenie lekarza przeobraża się w polecenie, prośba w powinność, zwrócenie uwagi w karcenie, a partnerstwo w usłużność. Bo też ów styl nakierowany jest na potwierdzanie hierarchii i dominacji lekarza, w którym zawsze idzie o wzmocnienie lekarskiego autorytetu. Słusznie zatem konkludują Siedlecki i Hixson, pisząc: Inicjatywy mające na celu poprawę relacji między lekarzem a pielęgniarką poprzez wyeliminowanie zachowań niegrzecznych i pozbawionych szacunku są opłacalne i mogą przynieść widoczne usprawnienia. Problem zawsze jest w tym, aby i lekarz, i pielęgniarka bądź położna byli zainteresowani w poprawie wzajemnej relacji.

24 OGŁOSZENIA GRUPA BALINTA METODA WSPARCIA PERSONELU MEDYCZNEGO Pielęgniarka to osoba spoglądająca w oczy cierpiącym ludziom niemal każdego dnia pracy. Towarzyszy w rozpaczy pacjentów i ich rodzin. Obciążenie psychiczne w tej profesji jest ogromne, a mimo to wciąż brak form pomocy psychologicznej osobom wykonującym ten zawód. Grupowe treningi Balintowskie (GTB) to próba wyjścia naprzeciw temu zapotrzebowaniu. Zapraszam do udziału w Grupowym Treningu Balintowskim, metodzie doskonalącej: - umiejętność radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, powstającymi w relacji z pacjentem, - umiejętność komunikowania się i rozumienia pacjentów, dociekania źródeł ich problemów i niejasnych sytuacji jakie wystąpiły w trakcie sprawowania opieki, - wzmocnienie i/lub rozwinięcie umiejętności empatii. Trening Balintowski odbywa się w grupach ok. 12 osobowych. W trakcie jednego treningu jedna z osób przedstawia z pamięci opowieść o trudnej sytuacji/relacji z pacjentem/klientem. Decydującym kryterium wyboru sytuacji/relacji nadającej się do przedstawienia w Grupie Balinta, są emocje towarzyszące osobie pomagającej np.: dyskomfort, złość, poczucie porażki, impasu czy też po prostu poczucie wzajemnego niezrozumienia się. Uczestnicy uważnie słuchają referenta obserwując własne reakcje emocjonalne, wrażenia cielesne, skojarzenia i fantazje w trakcie słuchania. Wszystko jest równie ważne, nie ma dobrych czy złych odpowiedzi, nie ma dyskusji, ocen czy krytyki. Jest za to dzielenie się emocjami, wrażeniami, skojarzeniami i fantazjami. Wielość punktów widzenia, fantazji i emocji w Grupie Balinta, umożliwia zobaczenie wniesionej relacji z szerszej, niewidocznej dotąd perspektywy. Na koniec pracy grupy osoba prowadząca grupę, zwana liderem Grupy Balinta, daje uczestnikom zadanie mające na celu wyjaśnienie problemu i pomoc referentowi. Usłyszane od grupy refleksje i pomysły, dają osobie wnoszącej trudną relację zrozumienie i wsparcie dla swojego Serdecznie zachęcam do doświadczenia i wypróbowania tej metody. Szersze informacje dotyczące samej metody można uzyskać w sierpniowym biuletynie:,,w CIENIU CZEPKA ", w którym znajduje się artykuł pt.:,,grupa Balinta jako metoda wsparcia personelu medycznego". Termin: 12.12.2018 godz. 10:00-13.45 Przebieg spotkania: 10-10.30 - przywitanie, kilka słów o Grupie Balinta, omówienie zasad pracy w Grupie Balinta 10.30-12.00 - Grupa Balinta 12.00-12.15 -przerwa 12.15-13.45 Grupa Balinta Lider: mgr Antonina Mamet, psychoterapeuta Ko-lider: mgr Maciej Kusztan, psychoterapeuta W przypadku rezygnacji z udziału, prosimy o wcześniejszą informacje z uwagi na małą ilość miejsc. Liczba miejsc ograniczona, decyduje kolejność zgłoszeń.

OGŁOSZENIA 25 NAGRODA PIELĘGNIARSKA KRÓLOWEJ SYLWII QUEEN SILVIA NURSING AWARD Fundacja MEDICOVER Obecnie trwa trzecia edycja Konkursu o Nagrodę Pielęgniarską Królowej Szwecji Sylwii. Nagroda Pielęgniarska Królowej Sylwii (Queen Silvia Nursing Award, QSNA) to wyjątkowe stypendium, skierowane wyłącznie do osób będących w trakcie specjalizacji pielęgniarskiej oraz do studentek i studentów pielęgniarstwa. Konkurs w Polsce odbywa się pod honorowym patronatem Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych. Pani Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych już po raz trzeci zasiada w gronie komisji konkursu. Opieka nad osobami starszymi wymaga fachowej pomocy, wiedzy i doświadczenia i tu ważna jest rola pielęgniarek geriatrycznych, które po ukończeniu studiów są profesjonalnie przygotowane do pełnienia roli opiekuna osoby starszej. Niezwykle ważne jest, by zachęcać do nauki w tym zawodzie osoby młode. Starzejące się społeczeństwo polskie i rosnące zapotrzebowanie na opiekę sprawiają, że z roku na rok potrzebna nam będzie coraz liczniejsza przeszkolona kadra pielęgniarska. Nagroda Pielęgniarska Królowej Sylwii to fantastyczna inicjatywa, która daje szansę ambit-nym osobom i jednocześnie tworzy prze-strzeń do dyskusji nad koniecznością roz-winięcia opieki nad osobami starszymi. Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych już po raz trzeci z dumą objęła patronat nad konkursem."- komentuje Zofia Małas Prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych. Celem Nagrody Pielęgniarskiej Królowej Sylwii jest: - Podkreślenie roli pielęgniarki, pokazanie, że ten zawód to satysfakcjonujące i atrakcyjne zajęcie. - Umożliwienie rozwoju zaangażowanym i kreatywnym osobom. - Zachęcenie do wymiany pomysłów i dialogu na temat opieki nad osobami starszymi. W celu wzięcia udziału w konkursie należy zgłosić swój innowacyjny pomysł na polepszenie opieki nad osobami starszymi, a także cierpiącymi na demencję. Opis pomysłu powinien być krótki, ok. 1800 znaków. Nagrodą jest stypendium w wysokości 25000 zł oraz staż. Podczas stażu laureat zdobywa cenne doświadczenie, uczestniczy w konferencjach i szkoleniach w Polsce i za granicą, nawiązuje relacje z przedstawicielami organizacji partnerskich konkursu, a także bierze udział w spotkaniach z pielęgniarkami z innych krajów. Ponadto organizator zapewnia zwycięzcy przygotowanie z języka angielskiego oraz szkolenie z autoprezentacji i wystąpień publicznych. Nagroda została ustanowiona 23 grudnia 2013 r. przez organizację Swedish Care International jako prezent dla Jej Królewskiej Mości Królowej Sylwii z okazji 70. urodzin. Laureat odbiera Nagrodę z rąk Jej Królewskiej Mości Królowej Sylwii podczas uroczystej gali w Sztokholmie. W czasie spotkania zwycięzcy ze wszystkich krajów wygłaszają przemówienie na temat swojego pomysłu. Konkurs ma charakter międzynarodowy i równolegle jego edycje odbywają się w Szwecji, Finlandii oraz Niemczech. W polskiej edycji konkursu biorą udział prace nadesłane przez osoby, które są w trakcie edukacji w polskiej uczelni. Za organizację konkursu w Polsce odpowiada Fundacja Medicover. ZGŁOSZENIA MOŻNA WYSYŁAĆ DO 16 LISTOPADA 2018 R. na stronie internetowej: www.capaign.queensilvianursingaward.pl Naszym wspólnym celem jest umożliwienie rozwoju przyszłym pielęgniarkom i pielęgniarzom, dlatego też uprzejmie proszę o przekazanie informacji o konkursie o Na-grodę Pielęgniarską Królowej Sylwii osobom z Państwa otoczenia, które są uprawnione do udziału w konkursie, czyli do osób będących obecnie w trakcie specjalizacji pielę-gniarskiej. Pytania dotyczące zasad konkursu należy kierować do koordynatora projektu: Agnieszka Karasińska, agnieszka.karasinska@medicover.pl, tel. 881 068 252. Fresenius Nephrocare Polska Sp. z o.o., światowy lider w dziedzinie dializoterapii, poszukuje pielęgniarek do współpracy w stacji dializ we Wrocławiu (ul. Koszarowa). Oczekujemy: wykształcenia pielęgniarskiego, zaangażowania i chęci rozwoju. Oferujemy: profesjonalne przeszkolenie w zakresie pielęgniarstwa dializacyjnego, formę i wymiar zatrudnienia wg preferencji pracownika: umowę o pracę na pełen etat, kontrakt lub zlecenie, w preferowanym wymiarze godzin, pracę w oparciu o najwyższe standardy opieki nad pacjentem na wysokiej jakości specjalistycznym sprzęcie, możliwość rozwoju zawodowego, m.in. poprzez udział w specjalistycznych szkoleniach, konferencjach naukowych. W grupie Fresenius Medical Care wszystkich pracowników łączy wspólny cel: zdrowie naszych pacjentów. Będziemy zaszczyceni jeśli dołączysz do naszego zespołu. Zainteresowane osoby prosimy o nadsyłanie aplikacji (cv) z zamieszczeniem klauzuli o ochronie danych osobowych na adres e-mail: gizella.ksiazek@fmc-ag.com Klauzula: Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w dokumentach aplikacyjnych, w tym w CV, przez Fresenius Nephrocare Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Poznaniu przy ul. Krzywej 13, 60-118 Poznań, w celu udziału w niniejszym procesie rekrutacyjnym (zgodnie z art. 7 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólnym rozporządzeniem o ochronie danych) dalej RODO ). Powyższa zgoda została wyrażona dobrowolnie zgodnie z art. 4 pkt 11 RODO.

26 PAMIĘĆ I SERCE... "Jeżeli śmierć bliskich czegoś nas uczy, to przede wszystkim tego, że na świecie nie liczy się nic poza miłością" Santa Montefiore Naszej Koleżance Małgorzacie Kafar i Rodzinie wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci TEŚCIA składają koleżanki z oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii DCO we Wrocławiu. "Czas wszystko zabiera, bo zabrać jest w stanie, lecz nigdy nie zabierze tego co w sercu zostaje". Naszej koleżance Danucie Neuman wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci MAMY składa Cały zespół Kliniki Chirurgii Ogólnej i Chirurgii Onkologicznej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego przy ul. Borowskiej we Wrocławiu. "Nie umiera ten kto trwa w pamięci żywych". Prof. dr hab.med. Dariuszowi Patkowskiemu wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci MAMY składają Pielęgniarki i Położne Oddziału Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka Szpitala Specjalistycznego im. A. Falkiewicza Naszej Koleżance Halinie Kozyra wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci TATY składają koleżanki z Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. J. Gromkowskiego. Położnej Justynie Antoszewskiej wyrazy współczucia z powodu śmierci TATY składają Położne i Pielęgniarki z Wrocławskiego Centrum Zdrowia SPZOZ naprawdę można kochać umarłych bo właśnie oni są uparcie obecni ks. Jan Twardowski Wyrazy szczerego współczucia oraz słowa wsparcia i otuchy wsparcia i otuchy Danucie Neuman z powodu śmierci MAMY składa Przewodnicząca i członkowie Okręgowego Sądu Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu

PAMIĘĆ I SERCE... 27 Czas wszystko zabiera, bo zabrać jest w stanie Lecz nigdy nie zabierze tego, co w sercu zostanie Naszej Koleżance Wiolecie Mazurek wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci BRATA składają Koleżanki ze Strzelińskiego Zakładu Pielęgnacyjno Opiekuńczego Ludzie, których kochamy zostają na zawsze, w naszych sercach Krystynie Baszak wyrazy głębokiego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci TATY składają Pracownicy Oddziału Urologii oraz współpracownicy z Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego przy ul. Kamieńskiego 73a we Wrocławiu Ci co odchodzą wciąż z nami są i żyją obok nas. Patrzą z miłością na nasze dni, czasem się śmieją przez łzy R. Rynkowski Wyrazy głębokiego współczucia, wsparcia i słowa otuchy dla Grażyny Smektały Naczelnej Pielęgniarki z powodu śmierci MAMY składa zespół Pielęgniarek i Pielęgniarzy z Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu. Zamknęły się ukochane oczy, spoczęły spracowane ręce, przestało bić ukochane serce. Wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy dla Haliny Kozyry z powodu śmierci TATY składają Pielęgniarki i współpracownicy z pawilonu Pediatrycznego im.janusza Korczaka Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Gromkowskiego we Wrocławiu. Koleżance Oli Patkowskiej wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci TEŚCIOWEJ składają Koleżanki Szpitala Specjalistycznego im. A. Falkiewicza

Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu serdecznie zaprasza na bezpłatną konferencję naukowo-szkoleniową na temat: PIELĘGNIARKA, LEKARZ, PACJENT WSPÓŁPRACA, ZROZUMIENIE, WSPARCIE. Tematy wystąpień: Sesja I - Wokół pacjenta 1. Prof. Tadeusz Kobierzycki: Typy pacjentów. 2. Dr Ewa Kilar: Typy lekarzy. 3. Dr hab. Jarosław Barański : Jak sprawić przyjemność pacjentowi. 4. Dr Angelika Claussen Podejście etyczne i wiedza międzykulturowa w opiece medycznej nad uchodźcami". Sesja Il - Aspekty prawne 1. Dr Agata Wnukiewicz-Kozłowska : Pielęgniarski obowiązek należytej staranności i poszanowania praw pacjenta. 2. Dr Grażyna Rogala-Pawelczyk : Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek i położnych. 3. Mgr Małgorzata Rodziewicz: Najczęstsze przyczyny popełniania błędów zawodowych na podstawie rozpatrywanych skarg przez Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej we Wrocławiu. 4. TU INTERPOLSKA ubezpieczenie OC osób wykonujących zawód medyczny. Sesja III Komunikacja w zespołach terapeutycznych 1. Dr Katarzyna Jankowska: Komunikacja i współpraca w interdyscyplinarnym zespole wyznawanie nowoczesnej medycyny. 2. Dr Anna Hildebrandt Mrozek: Komunikacja z pacjentem w oparciu o wartości." Wrocław, 7 grudnia 2018r. Hotel Q Hotel Plus, ul. Zaolziańska 2