UROCZYSTA SESJA RADY MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY

UROCZYSTA SESJA RADY MIASTA STOŁECZNEGO WARSZAWY 19 kwietnia 2018 r. 1

2

Program uroczystej sesji Rady m.st. Warszawy, zwołanej z okazji 75. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim 19 kwietnia 2018 r. 9 00 otwarcie sesji i powitanie gości przez Przewodniczącą Rady m.st. Warszawy Panią Ewę Malinowską-Grupińską, wprowadzenie sztandaru, 9 10 przemówienie Przewodniczącej Rady m.st. Warszawy Pani Ewy Malinowskiej-Grupińskiej, 9 20 przemówienie Prezydent m.st. Warszawy Pani Hanny Gronkiewicz-Waltz, 9 30 wręczenie oznak Honorowego Obywatela Miasta Stołecznego Warszawy przez Przewodniczącą Rady m.st. Warszawy Panią Ewę Malinowską-Grupińską oraz Prezydent m.st. Warszawy Panią Hannę Gronkiewicz-Waltz, 9 45 wręczenie statuetek Syreny Warszawskiej Laureatom Nagrody m.st. Warszawy przez Przewodniczącą Rady m.st. Warszawy Panią Ewę Malinowską-Grupińską oraz Wiceprzewodniczących Rady m.st. Warszawy: Panią Ewę Masny-Askanas i Pana Dariusza Figurę, 10 30 wyprowadzenie sztandaru, zamknięcie uroczystej sesji Rady m.st. Warszawy. 3 1

4 2

Honorowy Obywatel Miasta Stołecznego Warszawy Tytuły nadane 1 marca 2018 r. uchwałą nr LXII/1663 /2018 przez Radę Miasta Stołecznego Warszawy Pani Halina Birenbaum Urodziła się w 1929 r. w Warszawie jako Halina Grynsztejn. W czasie II wojny światowej przebywała w getcie warszawskim od momentu jego utworzenia do połowy maja 1943 r. Część jej rodziny zginęła w czasie akcji wysiedleńczych w 1942 r. W czasie powstania w getcie warszawskim ukrywała się wraz z matką i bratową w bunkrze przy ul. Miłej 3, a następnie przebywała w niemieckich obozach koncentracyjnch na Majdanku, w Auschwitz-Birkenau, Ravensbrück oraz Neustadt-Glewe, gdzie doczekała wyzwolenia w 1945 r. Dwa lata później wyjechała do Izraela, gdzie założyła rodzinę i mieszka do dziś. Jest członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej oraz Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W czasie licznych spotkań z młodzieżą polską, izraelską i niemiecką opowiada o swoich obozowych przeżyciach. Książki Haliny Birenbaum (Powrót do ziemi praojców, Każdy odzyskany dzień, Wołanie o pamięć, trzy tomiki wierszy: Nawet gdy się śmieję, Nie o kwiatach, Jak można w słowach), przede wszystkim Nadzieja umiera ostatnia, zostały przetłumaczone na kilkanaście języków. Jest autorką licznych artykułów w prestiżowych pismach. W roku 1999 została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2001 Polska Rada Chrześcijan i Żydów uhonorowała ją tytułem Człowieka Pojednania. W 2015 r. została wyróżniona przez Radę m.st. Warszawy odznaką Zasłużony dla Warszawy. Pani Krystyna Budnicka Urodziła się w 1932 r. w Warszawie jako Hena Kuczer. W czasie II wojny światowej przebywała w getcie warszawskim od momentu jego utworzenia do września 1943 r. W lipcu 1942 r. część jej rodziny została wywieziona do obozu w Treblince. Jej bracia byli członkami Żydowskiej 5 3

Organizacji Bojowej, walczyli w powstaniu w getcie warszawskim. Ona sama w czasie powstania i po jego upadku ukrywała się wraz z rodzicami i częścią rodzeństwa, w bunkrze ziemnym na terenie getta, do września 1943 r. Po odnalezieniu przez Niemców kryjówki udało jej się kanałami ewakuować na stronę aryjską, gdzie ukrywała się z pomocą organizacji podziemnych, m.in. schronienia udzielili jej także Państwo Budniccy. Podczas selekcji przeprowadzonej przez Niemców wśród mieszkańców opuszczających zniszczoną w powstaniu warszawskim stolicę trafiła do sierocińca sióstr szarytek, a następnie do obozu przejściowego w Pruszkowie. W 1946 r. wróciła do Warszawy z siostrami zakonnymi i innymi dziećmi z sierocińca. Dwa lata później rozpoczęła naukę w gimnazjum u sióstr nazaretanek. Po wojnie studiowała pedagogikę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim oraz w Warszawskim Instytucie Pedagogiki Specjalnej. W czasie licznych spotkań m.in. z młodzieżą w warszawskich szkołach opowiada o życiu w getcie. Jest wiceprzewodniczącą Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu zrzeszającego osoby, pochodzenia żydowskiego urodzone w latach 1926-1945, które przeżyły Holokaust. Pan Marian Turski Urodził się w 1926 r. w Druskiennikach jako Mosze Turbowicz. Miał 14 lat, kiedy trafił do łódzkiego getta, gdzie działał w podziemnej organizacji Lewica związkowa. Jednym z ostatnich transportów w 1944 r. wywieziony został do obozu Auschwitz-Birkenau. Tam Niemcy zamordowali jego ojca i brata. W 1945 r. przeżył dwa marsze śmierci więźniów: w styczniu z Auschwitz do Buchenwaldu, w kwietniu z Buchenwaldu do Theresienstadt, gdzie 9 maja w stanie bliskim agonii doczekał wyzwolenia przez Armię Czerwoną. Po zakończeniu II wojny światowej zamieszkał w Warszawie. Ukończył historię i zajął się dziennikarstwem. W 1958 r. rozpoczął pracę w tygodniku Polityka, w którym od 60 lat kieruje działem historycznym. Do niewątpliwie największych jego zasług na rzecz utrwalania historii Warszawy i jej mieszkańców, Polaków i Żydów, należy wieloletnia praca nad powstaniem na Muranowie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Działał na rzecz powstania tej niezwykłej instytucji kultury na 6 4

mapie Stolicy, Polski i świata, jako przewodniczący (obecnie wiceprzewodniczący) Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny. Przewodniczył Radzie Muzeum POLIN bezpośrednio po jej powstaniu. Zasiada we władzach: Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej, Międzynarodowej Radzie Oświęcimskiej, Radzie Miejsca Pamięci Wannsee-Konferenz. Jest wiceprezydentem Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego. Odznaczony: Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, francuskim Krzyżem Oficerskim Legii Honorowej oraz Wielkim Krzyżem Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec. (Portrety Honorowych Obywateli: Maja Nowak) Nagrody Miasta Stołecznego Warszawy przyznane 22 marca 2018 r. uchwałą nr LXIII/1705/2018 przez Radę Miasta Stołecznego Warszawy Pani Eleonora Bergman Historyk architektury, w latach 2007-2011 dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, członek Rady Fundacji Auschwitz-Birkenau. Ukończyła studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Po studiach pracowała w Instytucie Urbanistyki Architektury, a następnie w Pracowniach Konserwacji Zabytków. Współpracowała z Instytutem Sztuki Polskiej Akademii Nauk, prowadząc pomiary zabytków architektury w wielu regionach Polski. Od połowy lat 80. zajmuje się zabytkami kultury żydowskiej, ich historią i dokumentacją. W 1997 r. w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie historii za rozprawę Orient w architekturze synagog na ziemiach polskich w XIX i na początku XX wieku. Jest także autorką książki Nie masz bóżnicy powszechnej. Synagogi i domy modlitwy w Warszawie od końca XVIII do początku XXI wieku. Od 1991 r. pracuje w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie. Należy do Rady Fundacji Auschwitz- Birkenau. Jest współautorką projektu upamiętnienia granic warszawskiego getta. Od 2009 r. jest współkoordynatorką (razem z prof. Tadeuszem Epszteinem) prac nad edycją dokumentów Archiwum Ringelbluma. Głównym efektem projektu jest opracowanie i publikacja 7 5

serii Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy: w latach 2011-2018 ukazało się drukiem 28 tomów, pozostałe 6 ukaże się do roku 2019. W 2012 r. została odznaczona krzyżem kawalerskim orderu Legii Honorowej przez Prezydenta Republiki Francuskiej, w 2016 r. (razem z całym zespołem redakcyjnym) Nagrodą Edytorską im. Juliusza Żuławskiego przez Polski PEN Club, a w 2017 r. (razem z prof. Tadeuszem Epszteinem) Nagrodą Jana Karskiego i Poli Nireńskiej przez Żydowski Instytut Naukowy YIVO w Nowym Jorku i Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie. Pani Barbara Engelking Psycholog, profesor, kierownik Centrum Badań nad Zagładą Żydów Instytutu Filozofii i Socjologii PAN (IFiS PAN). W 1993 r. uzyskała stopień doktora w zakresie nauk humanistycznych po obronie pracy doktorskiej pt. Doświadczenie Holocaustu i jego konsekwencje w relacjach autobiograficznych. W 2002 r. uzyskała stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie socjologii na podstawie dorobku naukowego oraz rozprawy habilitacyjnej pt. Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście przygotowanej wspólnie z Jackiem Leociakiem. W 2010 r. uzyskała tytuł profesora. Zajmuje się badaniem historii getta warszawskiego, okupacyjnej Warszawy i zagłady Żydów. Jest autorką książek związanych z zagadnieniami Holocaustu, a także zastępcą redaktora naczelnego rocznika Zagłada Żydów. Studia i Materiały. Od roku 2012 jest członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej (w latach 2012-2014 wiceprzewodniczącą, a od 2014 r. przewodniczącą rady). W roku 2003 otrzymała Nagrodę im. Jerzego Giedroycia (za książkę Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście), w 2005 r. Nagrodę prof. Łukasza Hirszowicza za całokształt twórczości poświęconej Zagładzie polskich Żydów. W roku 2013 została uhonorowana Nagrodą Jana Karskiego i Poli Nireńskiej. W 2014 r. wraz z całym zespołem redakcyjnym odebrała nagrodę specjalną Tygodnika Polityka za edycje pisma Zagłada Żydów. Studia i Materiały. Pan Tadeusz Epsztein Historyk, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, profesor nadzwyczajny, pracownik Instytutu Historii im. Tadeusza Manteuffla 8 6

Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Zajmuje się m. in. dziejami ziemiaństwa polskiego w XIX i XX wieku, edytorstwem źródeł i archiwistyką, od 1996 r. jest również stałym współpracownikiem Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, w którym porządkuje zasób archiwalny, m.in. opracował nowy inwentarz Archiwum Ringelbluma (opublikowany po angielsku w 2009 r. w tłumaczeniu Roberta Mosesa Shapiro i po polsku w 2011 r.). Od roku 2009 jest współkoordynatorem w ŻIH (razem z dr Eleonorą Bergman) prac nad edycją całego Archiwum Ringelbluma. Głównym efektem projektu jest opracowanie i publikacja serii Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy; w latach 2011-2018 ukazało się 28 tomów, pozostałe 6 ukaże się drukiem w latach 2018-2019. W 2010 r. został wyróżniony za angielską edycję Inwentarza Archiwum Ringelbluma przez The Society of American Archivists: Waldo Gifford Leland Award (Honorable Mention), w 2016 r. (razem z całym zespołem redakcyjnym) przez Polski PEN Club Nagrodą Edytorską im. Juliusza Żuławskiego, a w 2017 r. (razem z dr Eleonorą Bergman) przez Żydowski Instytut Naukowy YIVO w Nowym Jorku i ŻIH Nagrodą Jana Karskiego i Poli Nireńskiej. Pan Marian Kalwary Urodził się w Warszawie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Od października 1940 do lipca 1942 roku przebywał w getcie warszawskim, skąd udało mu się przedostać na tzw. stronę aryjską, gdzie ukrywał się aż do wyzwolenia. Po wojnie studiował w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi, którą ukończył w 1954 r. ze specjalizacją realizacja filmów oświatowych. Po powstaniu Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu w Polsce pełnił w nim funkcję skarbnika i wiceprezesa. Był jednym z pomysłodawców zorganizowania wsparcia (finansowego i medycznego) dla polskich Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata oraz dla osób będących w złej sytuacji materialnej, które pomagały przetrwać Żydom podczas okupacji, a nie uzyskały w Instytucie Yad Vashem statusu Sprawiedliwego. W 2013 r. włączył się aktywnie do starań o uzyskanie świadczeń emerytalnych w niemieckim systemie ubezpieczeniowym dla obywateli polskich pochodzenia żydowskiego i romskiego, którzy przebywali i pracowali w gettach. Działalność ta przyczyniła się m.in. do zawarcia w końcu 2014 r. polsko-niemieckiej umowy o eksporcie szczególnych świadczeń 9 7

dla osób uprawnionych, które zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Od kilku lat, jako pełnomocnik Zarządu Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP ds. emerytur za pracę w gettach, pomaga uprawnionym osobom uzyskać należne świadczenia niemieckie. Pan Stanisław Krajewski Urodzony w Warszawie i związany z Warszawą od pokoleń, filozof, matematyk i publicysta, działacz mniejszości żydowskiej w Polsce, profesor w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2012 r. przewodniczący Rady Naukowej tego Instytutu. Uzyskał doktorat z matematyki, habilitację z filozofii i tytuł profesora nauk humanistycznych. Od początku zajmował się logiką matematyczną i filozofią matematyki, potem również filozofią judaizmu i dialogu międzyreligijnego oraz doświadczeniami Żydów, zwłaszcza w Polsce powojennej. W 1979 r. był jednym z współtwórców grupy samokształceniowej Żydowski Uniwersytet Latający (ŻUL) w Warszawie. Po 1989 r. współtworzył Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Izraelskiej, Polską Radę Chrześcijan i Żydów (której współprzewodniczącym jest od początku do dzisiaj) oraz Fundację Forum Żydowskie. W latach 1992-1998 był członkiem komitetu wykonawczego Międzynarodowej Rady Chrześcijan i Żydów (ICCJ); w latach 1991-2006 członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej, a od 2008 wchodzi w skład Rady Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Od 1992 do 2009 roku był polskim konsultantem Amerykańskiego Komitetu Żydów (AJC). Członek zespołu opracowującego wystawę główną w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Jest autorem prac z logiki i filozofii matematyki, oraz tekstów o judaizmie, historii i doświadczeniach Żydów, a także o dialogu chrześcijańsko-żydowskim. Ks. Wojciech Lemański Duchowny rzymskokatolicki diecezji warszawsko-praskiej, publicysta, działacz na rzecz upamiętnienia historii Żydów polskich. Członek Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów. Święcenia kapłańskie przyjął w 1987 r. z rąk kardynała Józefa Glempa w archidiecezji warszawskiej. W tym samym 10 8

roku został wikariuszem w Rzeczycy, następnie w Milanówku (1988-1990). W roku 1990 wyjechał do dawnego ZSRR z posługą duszpasterską. Pracował tam jako proboszcz przy odbudowie świątyń i wspólnot parafialnych w archidiecezji mińsko-mohylewskiej i diecezji grodzieńskiej na Białorusi. Po powrocie do kraju był proboszczem parafii pw. Miłosierdzia Bożego w Otwocku-Ługach (1997-2006) a następnie parafii Narodzenia Pańskiego w Jasienicy (2006-2013). Był współzałożycielem Społecznego Komitetu Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich. Zainicjował przeniesienie macew sprzed plebanii w Sobieniach-Jeziorach na pobliski cmentarz żydowski. Założyciel społeczności Dom Pamięci - Starszym Braciom w Wierze. Od 2006 r. organizuje comiesięczne wspomnienie ofiar Treblinki na terenie tamtego byłego obozy zagłady. Od kilku lat organizuje upamiętnienie tysięcy Żydów zamordowanych w czasie Akcji Erntefest w Lublinie, Trawnikach i Poniatowej. Co roku realizuje przy warszawskim pomniku Umshlagplatz wspomnienie, poświęcone obecności i modlitwie za naród żydowski, jaką papież Jan Paweł II odmówił w tym miejscu w czasie swojej siódmej podróży apostolskiej do Polski. Od 2001 r. uczestniczy w dorocznym upamiętnianiu ofiar pogromów w Jedwabnem, Wąsoszu, Radziłowie, Szczuczynie, a od 2017 r. również w Bzurach. Odznaczony: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (jako kustosz pamięci o polskich Żydach ), Medalem Powstanie w Getcie Warszawskim. Otrzymał również nagrodę Zasłużony dla Tolerancji. Dwukrotnie był nominowany do Nagrody ks. Stanisława Musiała. Pan Jacek Leociak Literaturoznawca, historyk literatury, profesor nauk humanistycznych. W latach 1981-1997 pracownik Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, następnie Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk gdzie objął funkcję kierownika Zespołu Badań nad Literaturą Zagłady. Jest członkiem zespołu Centrum Badań nad Zagładą Żydów przy Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Zajmuje się analizą różnych sposobów zapisu i różnych form reprezentacji doświadczeń granicznych (przede wszystkim doświadczeń Holocaustu). Jego zainteresowania badawcze obejmują również: narracje ofiar, sprawców i świadków oraz historię getta warszawskiego. Jest członkiem redakcji rocznika naukowego Zagłada Żydów. Studia i Materiały. W 2003 r. otrzymał 11 9

Nagrodę im. Jerzego Giedroycia - za książkę Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. W roku 2008, za wybitne osiągnięcia w odkrywaniu, gromadzeniu i upowszechnianiu prawdy o Holokauście oraz za zasługi w działalności na rzecz upamiętniania historii powstania w getcie warszawskim, został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 2011 r. uhonorowany medalem Powstanie w Getcie Warszawskim. Pan Dariusz Libionka Historyk, profesor nadzwyczajny w Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk (IFiSPAN). W 2013 r. na podstawie dorobku naukowego oraz rozprawy pt. Bohaterowie, hochsztaplerzy, opisywacze. Wokół Żydowskiego Związku Wojskowego otrzymał w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk stopień doktora habilitowanego nauk społecznych w zakresie nauk o polityce, specjalności: historia II wojny światowej, stosunki polsko-żydowskie, historia Holokaustu. Jest członkiem Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN, szefem działu naukowego Państwowego Muzeum na Majdanku oraz redaktorem naczelnym rocznika naukowego Zagłada Żydów. Studia i Materiały, wydawanego przez Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Współautor książki Żydzi w powstańczej Warszawie. Najnowszą publikacją jego autorstwa jest Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Zarys problematyki. W roku 2008 prezydent Lech Kaczyński odznaczył go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Bp Rafał Markowski Biskup pomocniczy archidiecezji warszawskiej, doktor habilitowany nauk teologicznych. 6 czerwca 1982 r. otrzymał święcenia z rąk prymasa Polski Józefa Glempa. W 1985 r. został prefektem w Wyższym Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Warszawie. W latach 1993-2002 pełnił funkcję dyrektora Radia Józef, które stworzył. Następnie został mianowany rektorem kościoła Matki Bożej Jerozolimskiej w Warszawie. W 2008 r. został powołany na stanowisko rzecznika prasowego archidiecezji warszawskiej i dyrektora Archidiecezjalnego Centrum Informacji, zaś w 2012 r. objął urząd administratora Domu Arcybiskupów Warszawskich. Od roku 2006 jest członkiem Komitetu ds. 12 10

Dialogu z Religiami Niechrześcijańskimi, wchodzącego w skład Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Dialogu Religijnego, a od 2014 członkiem Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego. W 2016 r. objął funkcję przewodniczącego Rady ds. Dialogu Religijnego i Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem. Pan Zbigniew Nosowski Dziennikarz, publicysta, działacz katolicki. Od 1989 r. jest redaktorem miesięcznika Więź. W roku 2001 został jego redaktorem naczelnym, a w 2008 r. dyrektorem programowym związanego z tym periodykiem think tanku Laboratorium Więzi. W 2002 r. współtworzył Społeczny Komitet Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich, którego został przewodniczącym. Chrześcijański współprzewodniczący Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów w latach 2007-2009 i ponownie od 2017 r. W latach 2010-2014 był przewodniczącym kapituły Nagrody Dziennikarskiej Ślad im. bp. Jana Chrapka. W 2009 r. wszedł w skład Rady Fundacji Auschwitz-Birkenau. W latach 1991-2009 był członkiem zarządu warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej. Od 2013 r. zasiada w Komitecie Ogrodu Sprawiedliwych w Warszawie. Należy do współorganizatorów ekumenicznych Zjazdów Gnieźnieńskich. W roku 2005 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2012 Krzyżem Oficerskim tegoż Orderu. Pani Wiktoria Śliwowska Historyk, tłumaczka, profesor nauk humanistycznych. Urodziła się w 1931 r. w Warszawie, córka Józefa Lewina-Łaskiego (Wacława Zawadzkiego) i Sary Fryszmanówny. W czasie II wojny światowej uratowana z getta warszawskiego, w którym zginęła jej matka. Powstanie warszawskie spędziła w kamienicy przy Marszałkowskiej 41. Od 1954 r. związana z Instytutem Historii Polskiej Akademii Nauk. Pracę naukową łączyła z tłumaczeniem literatury rosyjskiej, niejednokrotnie we współpracy z mężem René Śliwowskim. Jest autorką i edytorką wielu prac poświęconych historii polskich ruchów niepodległościowych w XIX w., historii Rosji oraz świadectw osób ocalonych z Holocaustu. Należała do zespołu, który pod kierunkiem Stefana Kiniewicza 13 11

przygotował do druku wielotomową edycję źródeł dotyczących Powstania Styczniowego. Była redaktorem pierwszego tomu, wydanego w 1993 roku opracowania Dzieci holocaustu mówią, który dla wielu świadków opisanych w książce wydarzeń był swoistym publicznym otwarciem się, po raz pierwszy pełnym głosem mówili oni o swych traumatycznych przeżyciach. W roku 1996 w opracowaniu profesor Wiktorii Śliwowskiej ukazał się zbiór wspomnień wojennych, nadesłanych na apel tygodnika Polityka i Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu pt.: Czarny rok... Czarne lata... Jest również współautorką opracowania dzienników i świadectw Płacz po Warszawie. Powstanie Warszawskie 1944. W 2003 r. została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2013 otrzymała Nagrodę PEN Clubu im. Ksawerego i Mieczysława Pruszyńskich. Pan Piotr Wiślicki Działacz społeczny. Od 2009 r. zaangażowany w tworzenie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Wchodzi w skład Rady Muzeum. Od 2011 r. jest Przewodniczącym Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. Zainicjował powstanie i obecnie przewodniczy Kolegium Społecznemu działającemu przy Muzeum, które skupia przedstawicieli organizacji społecznych. Jest członkiem założycielem Żydowskiego Stowarzyszenia B'nai B'rith. Jako działacz Żydowskiej Gminy Wyznaniowej uczestniczył w zakładaniu Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego w Polsce. Jest członkiem prezydium Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego. Zaangażowany w działalność Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma oraz wielu innych organizacji. Człowiek dialogu polskożydowskiego. W 2015 r. za zaangażowanie w utworzenie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Fundacja Shalom Fundacja od 30 lat jest Strażnikiem Pamięci i miejscem spotkań tradycji ze współczesnością. Jej założycielką jest Gołda Tencer. Najważniejszym 14 12

celem Fundacji jest ocalenie od zapomnienia bogatego dziedzictwa kultury jidysz. Najważniejszymi projektami Fundacji są: Festiwal Kultury Żydowskiej Warszawa Singera (14 edycji), wystawa I ciągle widzę ich twarze, która prezentowana była w 60 muzeach na całym świecie, obchody Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu organizowane pod Pomnikiem Bohaterów Getta, spotkania na Dworcu Gdańskim w rocznicę Marca 68. Fundacja realizuje wiele projektów kulturalnych i edukacyjnych: kursy i seminaria języka i kultury jidysz, ogólnopolskie konkursy dla młodzieży, programy edukacyjne dla dorosłych (m.in. powołała Centrum Kultury Jidysz, Uniwersytet Trzeciego Wieku oraz Żydowski Uniwersytet Otwarty, a także założyła przedszkole żydowskie), prowadzi również działalność wydawniczą. Stowarzyszenie Dzieci Holocaustu w Polsce Istnieje od 1991 r., skupia osoby pochodzenia żydowskiego urodzone w latach 1926-1945, które przeżyły Holokaust jako dzieci ukryte w polskich rodzinach, domach dziecka, klasztorach, a także w lasach, piwnicach i gruzach zrujnowanych domów Celem stowarzyszenia jest zachowanie pamięci o Holokauście oraz o ludziach, którzy z narażeniem życia ratowali żydowskie dzieci. Członkowie organizacji tworzą wspólnotę osób wzajemnie wspierających się, które łączy tragiczna przeszłość. Stowarzyszenie wydało pięciotomowe wspomnienia swoich członków pt. Dzieci Holocaustu mówią.... Przygotowało także wystawę Moi żydowscy rodzice, moi polscy rodzice. Prowadzi wiele projektów edukacyjnych m.in. w warszawskich szkołach, jest też inicjatorem powstania Nagrody imienia Ireny Sendlerowej Za naprawianie świata, organizowanej obecnie przez Centrum Edukacji Obywatelskiej. Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczne w Polsce Działa od 1951 r. na rzecz upamiętnienia historii i kultury polskich Żydów. Przez lata Stowarzyszenie było wiodącą instytucją gromadzącą i badającą spuściznę narodu żydowskiego. Wśród najcenniejszych kolekcji Stowarzyszenia należy wymienić wpisane na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego tzw. Archiwum Ringelbluma, które wraz z całą kolekcją zostało przekazane w depozyt Żydowskiemu Instytutowi Historycznemu. 15 13

W roku 1993 Stowarzyszenie ŻIH zainicjowało powstanie Muzeum Historii Żydów Polskich, a następnie kontynuowało realizację projektu wspólnie z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Miastem Stołecznym Warszawą, jako wspólną instytucję kultury. Stowarzyszenie ŻIH stworzyło wystawę stałą Muzeum i corocznie wspiera finansowo działania edukacyjne, kulturalne i naukowe tej instytucji. Dodatkowo finansuje projekty na rzecz dialogu polskożydowskiego realizowane przez inne podmioty. 16 14

Uroczysta sesja Rady m.st. Warszawy zwoływana jest w celu upamiętnienia ważnych dla Miasta wydarzeń. Podczas uroczystości wręczane są akty nadania godności Honorowego Obywatela Miasta Stołecznego Warszawy. Sesja jest także okazją do przekazania laureatom Nagrody m.st. Warszawy statuetek Syreny Warszawskiej. Tytuł Honorowy Obywatel m.st. Warszawy był nadawany w latach 1918-1929 przez Radę Miejską Warszawy osobom szczególnie zasłużonym dla miasta. Tradycja przyznawania wyróżnienia została wznowiona w 1992 r. Przyznanie tytułu jest wyrazem najwyższego wyróżnienia i uznania dla zasług lub wybitnych osiągnięć obywateli polskich i cudzoziemców. Honorowe Obywatelstwo może być nadane tej samej osobie tylko raz. Honorowi Obywatele Miasta Stołecznego Warszawy 1. Józef Piłsudski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 1918 r. 2. Ignacy Jan Paderewski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od stycznia 1919 r. 3. Józef Haller Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1919 r. 4. Maxime Weygand Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od sierpnia 1920 r. 5. Lucjan Żeligowski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od października 1920 r. 6. Herbert Hoover Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od listopada 1921 r. 17 15

7. Ferdynand Foch Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1923 r. 8. Maria Skłodowska-Curie Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1924 r. 9. Eugenia Kierbedź Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1929 r. 10. Stanisław Broniewski-Orsza Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1992 r. 11. Aleksander Gieysztor Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1992 r. 12. Janina Porczyńska Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1992 r. 13. Zbigniew Porczyński Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1992 r. 14. Jerzy Waldorff Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1992 r. 15. Jan Podoski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1993 r. 16. Margaret Susan (Sue) Ryder Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1993 r. 17. Juliusz Gomulicki Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od marca 1994 r. Nie zgodził się na przyjęcie tytułu. 18. Stanisław Jankowski-Agaton Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1995 r. 19. Kazimierz Leski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1995 r. 20. Papież Jan Paweł II Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od marca 1996 r. 18 16

21. Władysław Bartoszewski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1999 r. 22. Ryszard Kaczorowski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1999 r. 23. Franciszek Kamiński Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 1999 r. 24. Stefan Starzyński Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od sierpnia 1999 r. 25. kard. Józef Glemp, Prymas Senior Polski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 2000 r. 26. Marek Edelman Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 2001 r. 27. Jan Nowak-Jeziorański Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2003 r. 28. ks. prałat Zdzisław Peszkowski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2003 r. 29. prof. Marek Kwiatkowski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2003 r. 30. abp Kazimierz Majdański Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2004 r. 31. Jerzy Majewski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2004 r. 32. abp Kazimierz Romaniuk Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2004 r. 33. Szymon Szurmiej Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2004 r. 34. abp Sławoj Leszek Głódź Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2005 r. 35. prof. Norman Davies Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2005 r. 19 17

36. ks. prałat Wacław Karłowicz Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2006 r. 37. Zofia Korbońska Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2006 r. 38. Barbara Wachowicz Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2006 r. 39. prof. Wiesław Chrzanowski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2007 r. 40. Lech Wałęsa Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2007 r. 41. gen. Bryg. Janusz Brochwicz-Lewiński Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2007 r. 42. płk Czesław Cywiński Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2007 r. 43. prof. Hilary Koprowski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2007 r. 44. Irena Sendlerowa Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2007 r. 45. Symcha Ratajzer-Rotem Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 2008 r. 46. gen. Zbigniew Ścibor-Rylski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2008 r. 47. gen. Stefan Starba-Bałuk Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2008 r. 48. Erwin Axer Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2008 r. 49. ks. biskup Józef Zawitkowski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2008 r. 50. Tenzin Gyatso, XIV Dalajlama Tybetu Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2009 r. 20 18

51. Rotmistrz Witold Pilecki Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2009 r. 52. Tadeusz Mazowiecki Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2009 r. 53. Michał Jan Sumiński Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2009 r. 54. Lech Kaczyński, Prezydent RP Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od kwietnia 2010 r. 55. Ziuta Hartman Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2010 r. 56. Maria Stypułkowska-Chojecka, ps. Kama Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2010 r. 57. Aleksander Kwaśniewski, Prezydent RP Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2010 r. 58. prof. Henryk Skarżyński Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od lipca 2010 r. 59. Lidia Korsak-Brusikiewicz Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2011 r. 60. Abp Henryk Hoser SAC Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2011 r. 61. prof. Jerzy Buzek Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2011 r. 62. prof. Witold Kieżun Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2012 r. 63. Sławomir Pietras Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2012 r. 64. prof. Jerzy Regulski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2012 r. 65. Stanisław Wyganowski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od maja 2012 r. 21 19

66. prof. Maria Janion Honorowa Obywatelka m.st. Warszawy od czerwca 2013 r. 67. Irena Santor Honorowa Obywatelka m.st. Warszawy od czerwca 2013 r. 68. Zbigniew Romaszewski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2013 r. 69. Jan Olszewski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2014 r. 70. Jerzy Owsiak Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2014 r. 71. prof. Mieczysław Szostek Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2014 r. 72. prof. Henryk Samsonowicz Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2015 r. 73. Andrzej Wajda Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2015 r. 74. prof. Adam Justyn Strzembosz Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2016 r. 75. Wanda Traczyk-Stawska Honorowa Obywatelka m.st. Warszawy od czerwca 2017 r. 76. Wiesław Johann Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2017 r. 77. Daniel Olbrychski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od czerwca 2017 r. 78. Halina Birenbaum Honorowa Obywatelka m.st. Warszawy od marca 2018 r. 79. Krystyna Budnicka Honorowa Obywatelka m.st. Warszawy od marca 2018 r. 80. Marian Turski Honorowy Obywatel m.st. Warszawy od marca 2018 r. 22 20

23