Sygn. akt: WZ 18/17 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 8 grudnia 2017 r. SSN Marek Pietruszyński Protokolant Marcin Szlaga przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej ppłk Macieja Nowaka w sprawie z wniosku obrońcy cyw. P. S. o zwrot wydatków z tytułu ustanowienia obrońcy z wyboru, po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w dniu 8 grudnia 2017 r. zażalenia wniesionego przez jego obrońcę na postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 9 maja 2017 r., w przedmiocie nieuwzględnienia wniosku w zakresie zwrotu kosztów procesu p o s t a n o w i ł zażalenia nie uwzględnić, utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie. UZASADNIENIE P. S. został oskarżony o to, że w okresie od 21 maja 2011 r. do 27 maja 2011 r. w O., jako prezes M.., udzielił funkcjonariuszowi publicznemu żołnierzowi zawodowemu w czynnej służbie wojskowej płk. I. O., w związku z pełnieniem przez niego funkcji publicznej Szefa [ ], korzyści majątkowej w postaci wycieczki zagranicznej do Grecji, dla niego, jego żony B.O. oraz córki W.O., zorganizowanej
2 w okresie od 26 czerwca 2011 r. do 3 lipca 2011 r. przez Biuro Podróży TUI za pośrednictwem biura [ ] o łącznej wartości 9139 zł, w zamian za pomoc w zakupie od M. dla Sił Zbrojnych RP cyfrowego mobilnego systemu [ ], tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 229 1 k.k. Wojskowy Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 20 czerwca 2016 r., uniewinnił cyw. P. S. od popełnienia zarzucanego mu przestępstwa. Wyrok ten zaskarżył w drodze apelacji na niekorzyść oskarżonego Prokurator Wydziału do Spraw Wojskowych Prokuratury Okręgowej w P. Wyrokiem z dnia 17 stycznia 2017 r. sygn. akt WA 17/16 Sąd Najwyższy utrzymał w mocy wyrok Sądu I instancji w części dotyczącej P. S. Dnia 24 marca 2017 r. obrońca P. S. wystąpił do Wojskowego Sądu Okręgowego z wnioskiem o zwrot wyłożonych kosztów postępowania w związku z uniewinnieniem P. S. i przyznanie na jego rzecz od Skarbu Państwa zwrotu wyłożonych kosztów, tj. : 1. kwoty 1800 zł tytułem wynagrodzenia obrońcy w postępowaniu przygotowawczym w trybie śledztwa; 2. kwoty 10.080 zł tytułem wynagrodzenia obrońcy w postępowaniu pierwszoinstancyjnym; 3. kwoty 3.600 zł tytułem wynagrodzenia obrońcy w postępowaniu jurysdykcyjnym w drugiej instancji. Oskarżony i jego obrońca na posiedzeniu Wojskowego Sądu Okręgowego w W. zgodnie oświadczyli, że zawarli ustną umowę o świadczenie usług adwokackich, przewidującą wynagrodzenie dla adwokata w wysokości 6 krotności stawki maksymalnej przewidzianej w przepisach dotyczących opłat za czynności adwokackie, po prawomocnym zakończeniu postępowania. Postanowieniem z dnia 9 maja 2017 r. Wojskowy Sąd Okręgowy w W. na mocy art. 632 pkt. 2 k.p.k. w zw. z art. 616 1 ust. 2 k.p.k. nie uwzględnił wniosku o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz P. S. zwrotu poniesionych przez niego kosztów procesu w związku z ustanowieniem obrońcy w wyboru, argumentując, że oskarżony nie przedstawił dowodów poniesionych wydatków z tytułu udziału obrońcy w postępowaniu karnym.
3 Na to postanowienie zostało wniesione zażalenie. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 12 lipca 2017 r., sygn. akt WZ 11/17 w uwzględnieniu zażalenia, uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Po ponownym rozpoznaniu wniosku, Wojskowy Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z dnia 14 września 2017 r., wniosku tego nie uwzględnił. Postanowienie powyższe zaskarżył zażaleniem w imieniu własnym oraz oskarżonego jego obrońca, stawiając mu zarzut naruszenia przepisu art. 616 1 pkt 2. k.p.k. w zw. z 14 ust. 1. pkt 2, 14 ust. 2 pkt 5 i 6 oraz 16 i 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. i wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez przyznanie P. S. kosztów procesu w zakresie wydatków na obronę, zgodnie ze złożonym wnioskiem, ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Sąd Najwyższy zważył, co następuje. Zgodnie z treścią art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 616 1 pkt 2 k.p.k. w razie wydania wyroku uniewinniającego zasadą jest zwrot przez Skarb Państwa uzasadnionych wydatków strony, w tym z tytułu ustanowienia w sprawie jednego obrońcy. Formułując wniosek w przedmiocie zasądzenia na rzecz oskarżonego kosztów związanych z ustanowieniem w sprawie obrońcy z wyboru, obrońca oskarżonego określił wysokość tych kosztów przez odwołanie się do zasad ustalania opłat za czynności adwokackie z tytułu zastępstwa prawnego, przewidzianych w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej z urzędu ( Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.), na poziomie sześciokrotności stawki minimalnej określonej w tym akcie normatywnym. Obrońca i jego mocodawca podnieśli, że w toku postępowania karnego zawarli ustną umowę o świadczenie przez adwokata na rzecz podejrzanego, a następnie oskarżonego pomocy prawnej z wyboru.
4 Oskarżony wskazał, że z tytułu tej umowy nie uiścił adwokatowi dotychczas żadnego wynagrodzenia. Podał, że zgodnie z zawartą umową uiszczenie wynagrodzenia na rzecz adwokata miało nastąpić po prawomocności orzeczenia i uwzględnieniu przez sąd wniosku o zwrot ustalonego w umowie wynagrodzenia. Złożony wniosek nie został uwzględniony przez Wojskowy Sąd Okręgowy w W. z argumentacją, że wysokość kosztów procesu, w tym także wysokość wydatków związanych z ustanowieniem obrońcy z wyboru jest limitowana wysokością rzeczywiście poniesionych kosztów i powinna zostać udokumentowana złożoną umową o świadczenie pomocy prawnej, ewentualnie fakturą, rachunkiem, bądź innym dokumentem potwierdzającym, że określona należność na rzecz adwokata została uiszczona, a okoliczność tych oskarżony, zdaniem Sądu, nie udowodnił. Obrońca oskarżonego skarżąc to postanowienie podniósł, że oskarżony i jego obrońca zawarli - w ramach obowiązującej autonomii zawierania umów o świadczenie pomocy prawnej - ustną umowę zastępstwa prawnego przewidującą wypłacenie na rzecz adwokata określonych w tej umowie należności dopiero po zakończeniu postępowania karnego. Skoro pomoc prawna została oskarżonemu przez adwokata udzielona, to zdaniem skarżącego, zaistniała podstawa do żądania przez oskarżonego zasądzenia tak ustalonych kosztów. Odwołał się nadto do treści zapadłego w tej sprawie postanowienie Sądu Najwyższego, mocą którego uchylone zostało pierwsze postanowienie wydane w przedmiocie wydatków związanych z ustanowieniem przez tego oskarżonego obrońcy z wyboru, w którym uznając możliwość dochodzenia przez oskarżonego zwrotu tych wydatków, wskazano jedynie na konieczność rozważenia w ponownym postępowaniu wysokości zgłoszonego żądania. Zażalenie okazało się niezasadne. Słusznie Sąd pierwszej instancji argumentując za przyjętym w postanowieniu stanowiskiem odwołał się, w zasadniczym zakresie, do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 25 lutego 2015 r., II AKa 134/12, wskazując, że zwrot oskarżonemu kosztów związanych z ustanowienia obrońcy z wyboru uwarunkowany powinien być obowiązkiem wykazania poniesienia rzeczywistych wydatków z tego tytułu. Skoro takie wydatki nie zostały przez oskarżonego
5 poniesione, co wynika z oświadczenia oskarżonego, to słusznie Wojskowy Sąd Okręgowy w W. odmówił uwzględnienia wniosku w całości. W postanowieniu tym wskazano również rozwiązanie sytuacji gdy oskarżony wysokości kosztów obrony nie jest w stanie lub nie chce udokumentować i interpretacja tego poglądu stała się podstawą postanowienia Sądu Najwyższego uchylającego poprzednie postanowienie Sądu pierwszej instancji wydane w przedmiocie ustalenia kosztów procesu. Interpretację tę, pomijającą odniesienie się do poniesionych rzeczywistych kosztów zastępstwa prawnego, należało, w ustalonych okolicznościach sprawy, uznać za niewłaściwą. Kierując się tymi względami należało postanowić jak na wstępie. kc