Rok 2011 został ogłoszony rokiem Czesława Miłosza Miłosz Czesław (1911 2004), polski poeta, prozaik, eseista, historyk literatury, tłumacz, laureat Nagrody Nobla w 1980. Urodzony w Szetejniach na Litwie, w 1913 wyjechał z rodzicami do Krasnojarska. Lata 1914-1918 spędził na podróżowaniu z ojcem po Rosji. Potem mieszkał w Wilnie. W 1930 debiutował jako poeta w piśmie Alma Mater Vilnensis wierszami Kompozycja i Podróż. W 1931 był współzałożycielem grupy literackiej Żagary i współtworzył pismo pod takim tytułem. W 1931 odbył pierwszą podróż po Europie Zachodniej. W latach 1934-1935 był stypendystą Funduszu Kultury Narodowej w Paryżu. W 1935 rozpoczął pracę w wileńskiej rozgłośni Polskiego Radia, skąd po usunięciu za lewicowe poglądy przeniósł się do rozgłośni warszawskiej. Od 1940 pracował jako woźny w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Brał udział w podziemnym ruchu kulturalnym, m.in. publikując zbiór Wiersze (1940, pod pseudonimem J. Syruć) i antologię Pieśń niepodległa (1942). Po upadku powstania warszawskiego przebywał w Goszycach i w Krakowie. Od 1945 reprezentował PRL, jako dyplomata w Stanach Zjednoczonych, W 1946 pracował w konsulacie generalnym w Nowym Jorku. W latach 1947-1949 był attache kulturalnym w ambasadzie w Waszyngtonie. W 1950 był sekretarzem ambasady w Paryżu. W 1951 poprosił o azyl polityczny i został emigrantem. Początkowo mieszkał w Maisons Laffitte pod Paryżem. Od 1960 przebywał w Stanach Zjednoczonych. W tym samym roku został wykładowcą,
następnie profesorem na Wydziale Literatur i Języków Słowiańskich Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. W latach 1981-1982 był profesorem Uniwersytetu Harvarda. Do roku 1989 wydawał swoje książki na emigracji i w Polsce w tzw. drugim obiegu. W roku 1989 wrócił do Polski, do Krakowa. W roku 2000 z okazji jubileuszu 90-tych urodzin Uniwersytet Jagielloński wyróżnił go srebrnym medalem 600-lecia odnowienia Akademii Krakowskiej. Zmarł w 2004 roku w Krakowie. Czesław Miłosz otrzymał wiele prestiżowych nagród, m. in.: Nagrodę PEN Clubu (1974, za przekłady polskiej poezji na angielski), Nagrodę Guggenheima (1976), Międzynarodową Nagrodę Literacka im. Neustadta (1977), Nagrodę NIKE (1998). Nagrodę Nobla otrzymał za całokształt twórczości (1980). W opinii międzynarodowej krytyki, oraz współczesnych mu poetów (dość wspomnieć Josifa Brodskiego), twórczość poetycka Miłosza to jedno z najbardziej znaczących zjawisk naszej literackiej współczesności. Obok gęsto zmetaforyzowanych wierszy wizyjno-symbolicznych, w których to, co idylliczne sąsiaduje z tym, co apokaliptyczne, mamy tu zapisane niemal nagą prozą filozoficzne czy religijne epifanie. Obok wierszy-piosenek, traktaty teologiczne - jak napisany w okupowanej przez Niemców Warszawie w konwencji "dziecięcych rymów" cykl "Świat. Poema naiwne" czy cykl "Sześć wykładów wierszem", z tomu "Kroniki". Miłosz przekracza formy gatunkowe, obcuje jako poeta i jako tłumacz z całą tradycją poezji - od współczesnych sobie poetów amerykańskich po Biblię (której fragmenty przekłada na nowo na polski).
DZIEŁA: "Kompozycja" (1930) - wiersz "Podróż" (1930) - wiersz "Poemat o czasie zastygłym" (1933) - tomik poetycki "Trzy zimy" (1936) - tomik poetycki "Obrachunki" (nowela) "Wiersze" (1940) - tomik poetycki "Pieśń niepodległa" (1942) - antologia "Ocalenie" (1945) - tomik poetycki "Traktat moralny" (1947) "Zniewolony umysł" (1953) "Zdobycie władzy" (1953) - powieść "Światło dzienne" (1953) - tomik poetycki "Dolina Issy" (1955) - powieść "Traktat poetycki" (1957) "Rodzinna Europa" (1958) "Kontynenty" (1958) - eseje "Człowiek wśród skorpionów" (1961) - studium krytyczne "Król Popiel i inne wiersze" (1961) - tomik poetycki "Gucio zaczarowany" (1965) - tomik poetycki "Widzenia nad Zatoką San Francisco" (1969) - zbiór esejów "Miasto bez imienia" (1969) - tomik poetycki "Prywatne obowiązki" (1972) - tom szkiców literackich "Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada" (1974) - tomik poetycki "Ziemia Ulro" (1977) - esej
"Ogród nauk" (1979) - tom esejów i przekładów "Hymn o perle" (1982) - tomik poetycki "Nieobjęta ziemia" (1984) - tomik poetycki "Kroniki" (1987) - tomik poetycki "Dalsze okolice" (1991) - tomik poetycki "Zaczynając od moich ulic" (1985) - zbiór esejów "Metafizyczna pauza" (1989) - zbiór esejów "Poszukiwanie ojczyzny" (1991) - zbiór esejów "Rok myśliwego" (1991) - dziennik "Na brzegu rzeki" (1994) - tomik poetycki "Szukanie ojczyzny" (1992) "Legendy nowoczesności" (1996) "Życie na wyspach" (1997) "Piesek przydrożny" (1997) - proza "Abecadło Miłosza" (1997) "Inne Abecadło" (1998) "Wyprawa w dwudziestolecie" (1999) "To" - tomik poetycki (2000) "Haiku" (2002) "Druga przestrzeń" - tomik poetycki (2002) "Orfeusz i Eurydyka" (2003)
Poniżej znajdują się wybrane cytaty z dziel Czesława Milosza Kurczowy patriotyzm bywa nieraz odpowiedzią na wewnętrzną zdradę. Pamiętnik: ta część naszego życia, którą możemy opowiedzieć nie rumieniąc się. Pokój nauczycielski, dokąd można było tylko rzucić spojrzenie przez uchylone drzwi i gdzie ważyły się nasze stopnie, pozostał dla mnie samą esencją sekretu. Aktorstwo dnia codziennego tym się różni od aktorstwa w teatrze, że wszyscy grają przed wszystkimi i wiedzą nawzajem o sobie, że grają. Bo więcej waży jedna dobra strofa, niż Ciężar wielu pracowitych stronic. Nadziei każdy musi szukać sam dla siebie. Nie ma żadnej powszechnej recepty. Zaiste wariat na swobodzie największą klęską jest w przyrodzie. Żadnej miłości nie trzeba przeciągać poza jej kres. Czesław Miłosz i Wisława Szymborska
Miłość Miłość to znaczy popatrzeć na siebie, Tak jak się patrzy na obce nam rzeczy, Bo jesteś tylko jedną z rzeczy wielu. A kto tak patrzy, choć sam o tym nie wie, Ze zmartwień różnych swoje serce leczy, Ptak mu i drzewo mówią: przyjacielu. Wtedy i siebie, i rzeczy chce użyć, żeby stanęły w wypełnienia łunie. To nic, że czasem nie wie, czemu służyć: Nie ten najlepiej służy, kto rozumie. KTÓRY SKRZYWDZIŁEŚ Który skrzywdziłeś człowieka prostego Śmiechem nad krzywdą jego wybuchając, Gromadę błaznów koło siebie mając Na pomieszanie dobrego i złego, Choćby przed tobą wszyscy się skłonili Cnotę i mądrość tobie przypisując, Złote medale na twoją cześć kując, Radzi że jeszcze jeden dzień przeżyli, Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta Możesz go zabić - narodzi się nowy. Spisane będą czyny i rozmowy. Lepszy dla ciebie byłby świt zimowy I sznur i gałąź pod ciężarem zgięta. Washington D.C., 1950
TAK MAŁO Tak mało powiedziałem. Krótkie dni. Krótkie dni, Krótkie noce, Krótkie lata. Tak mało powiedziałem, Nie zdążyłem. Serce moje zmęczyło się Zachwytem, Rozpaczą, Gorliwością, Nadzieją. Paszcza lewiatana Zamykała się na mnie. Nagi leżałem na brzegach Bezludnych wysp. Porwał mnie w otchłań ze sobą Biały wieloryb świata. I teraz nie wiem Co było prawdziwe. Berkeley, 1969
POD KONIEC DWUDZIESTEGO WIEKU Pod koniec dwudziestego wieku, urodzony na jego początku, po napisaniu książek, złych czy dobrych, ale pracowitych, po zdobywaniu, traceniu i odzyskiwaniu, Jestem tutaj z nadzieją, że można zaczynać na nowo i własne życie uleczyć myśląc mocno o rzeczach poznanych, tak mocno, że miejsc i ludzi nie odejmie czas i wszystko będzie trwało prawdziwiej niż było. Nie rozumiejąc skąd lata ekstazy i razem udręki, przyjmując swój los i błagając o inny, nie pobłażałem sobie, zaciskałem usta. Dumny z jednej tylko, mnie wiadomej, cnoty: smagania się wieloramienną dyscypliną. Ciągle zaczynam na nowo, ponieważ co złożę w opowieść okazuje się fikcją, dla innych, nie dla mnie, czytelną, i oplątuje mnie, i zakrywa mnie, i z pożądania prawdy jestem nieuczciwy. Wtedy myślę o prawidłach wysokiego stylu i o ludziach, którym nigdy nie były potrzebne. Jak i o tym, że całe życie zwodzi mnie nadzieja. 1980
Czesław Miłosz (dostał za to nagrodę Stalina) 1.Runą w łunach, spłoną w pożarach Krzyże Kościołów, krzyże ofiarne I w bezpowrotnym zgubi się szlaku Z Lechickiej ziemi Orzeł Polaków 2. O słońce jasne, wodzu Stalinie Niech władza twoja nigdy nie zginie Niech jako orłów prowadzi z gniazda Rosji i Kremla płonąca gwiazda 3. Na ziemskim globie flagi czerwone Będą na chwałę grały jak dzwony Czerwona Armia i wódz jej Stalin Odwiecznych wrogów swoich obali 4. Zmienisz się rychło w wieku godzinie Polsko, a twoje córy i syny Wiara i każdy krzyż na mogile U stóp nam legnie w prochu i pyle A to inna wersja tego samego wiersza. Wystarczy tylko postawić zwrotkę pierwszą obok trzeciej, a koło drugiej czwartą. Czyżby to był przypadek? 1. Runą w łunach, spłoną w pożarach 3. Na ziemskim globie flagi czerwone Krzyże Kościołów, krzyże ofiarne Będą na chwałę grały jak dzwony I w bezpowrotnym zgubi się szlaku Czerwona Armia i wódz jej Stalin Z Lechickiej ziemi Orzeł Polaków Odwiecznych wrogów swoich obali 2. O słońce jasne, wodzu Stalinie 4. Zmienisz się rychło w wieku godzinie Niech władza twoja nigdy nie zginie Polsko, a twoje córy i syny Niech jako orłów prowadzi z gniazda Wiara i każdy krzyż na mogile Rosji i Kremla płonąca gwiazda U stóp nam legnie w prochu i pyle
Czesław Miłosz w Edmonton