MŁODZIEŻOWA ENCYKLOPEDIA INTERNETOWA BOHATERÓW KRAJNY POD REDAKCJĄ MICHAŁA KOKOWSKIEGO WARSZAWA KRAKÓW: INSTYTUT HISTORII NAUKI PAN, 2015 ISBN 978-83-86062-23-2
Roman Komierowski urodził się 15 sierpnia 1846 roku na Kaszubach, w Leśnie koło Chojnic. Był synem Tomasza Komierowskiego (ok. 1810 1881) herbu Pomian i matki Agaty z kaszubskich Sikorskich (ok. 1820 1883) h. Cietrzew. Wychowywał się w zasłużonej dla polskości Kaszub i Pomorza rodzinie ziemiańskiej. Jego ojciec był działaczem Ligi Polskiej (1848 1850) i Towarzystwa Rolniczego Ziemi Południowo- Pomorskiej, współtworzył bibliotekę polską gimnazjum w Chojnicach. 2
Roman Komierowski zdobył solidne i gruntowne wykształcenie. Pierwszą edukację pobierał w rodzinnym dworze. Następnie ukończył sławne gimnazjum w Chojnicach. Po maturze podjął studia prawnicze na uniwersytetach w Bonn, Berlinie oraz w Lipsku. Podczas studiów zaangażował się w życie Związku Polskich Akademików w Berlinie, dając tym samym świadectwo swojej wysokiej świadomości narodowej. 3
W 1870 roku na uniwersytecie w Lipsku uzyskał tytuł doktora obojga praw. Pierwszą praktykę zawodową odbywał w Sępólnie i pogłębiał swoje kwalifikacje w Łobżenicy. 4
Służbę wojskową odbył w 1871 roku w 2. Przybocznym Pułku Huzarów w Poznaniu. Sztandar 2. Przybocznego Pułku Huzarów w Poznaniu 5
W czasie tej służby wojskowej doznał uszczerbku na zdrowiu. Dlatego powrócił do pracy w środowisku prawniczym na terenie Wrocławia i Berlina. Ale już wkrótce zrezygnował z uprawiania tej profesji. W epoce Kulturkampfu świadomie wybrał bowiem życiową drogę ziemianina, polityka oraz społecznika, podjął też aktywną działalność naukową. 6
Był członkiem m.in.: Towarzystwa Czytelni Ludowych, Centralnego Towarzystwa Rolniczego w Poznaniu, Towarzystwa Naukowego w Toruniu (pełnił w nim funkcję sekretarza wydziału historii i archeologii), Polskiego Komitetu Wyborczego oraz współzałożycielem wyrzyskiego oddziału Towarzystwa Straż (strzegącego praw gospodarczych, społecznych i narodowych Polaków pod zaborem pruskim). 7
Dzięki głosom polskiego elektoratu został posłem Reichstagu (parlamentu Rzeszy Niemieckiej) w latach 1876-1903 i pruskiego Landtagu (sejmu) w latach 1877-1881. 8
W roku 1879 Roman Komierowski ożenił się z Marią Kurnatowską h. Łodzia (1857 1935), ze znanego rodu wielkopolskiego. Niewątpliwie pani Maria była współtwórczynią sukcesów męża, szczególnie zaangażowała się w sprawy gospodarstwa, rodziny, Kościoła i w działalność charytatywną. 9
Państwo Komierowscy doczekali się syna Tomasza (1885 1939) i trzech córek: Marii (1880 1970), Franciszki (1887 1927) oraz Eleonory (1889 1934). 10
Do historii przeszła Maria, żona Leona Janty- Połczyńskiego, h. Bończa (1867-1961), parlamentarzysty i ministra rolnictwa oraz matka chrzestna legendarnego żaglowca Dar Pomorza. Syn Tomasz, żonaty z Różą Zamoyską h. Jelita (1896 1939), działał w Pomorskim Związku Ziemian; został zamordowany przez Niemców 3.09.1939 r. w Lipce (pow. Złotów). 11
Roman Komierowski zaczął samodzielnie gospodarować w majątku Nieżychowo (5 km na północny zachód od Białośliwia). Po śmierci młodszego brata Władysława (ok. 1850 1884), objął w użytkowanie rodowy majątek w Komierowie i Komierówku, ok. 675 ha ziemi ornej (8 km na wschód od Sępólna). 12
Prowadził on tutaj wzorową i nowoczesną gospodakę rolną. Doprowadził do uprzemysłowienia i specjalizacji majątków. Konsekwentnie powiększał areał uprawny ziemi. W swoich majątkach posiadał m.in. gorzelnię, tartak, mleczarnię, suszarnię ziemniaków, uznaną reprodukcję ziemiopłodów, oborę zarodową i hodowlę koni. 13
14
15
16
Pałac w Komierowie 17
Roman Komierowski był też historykiem, m.in. napisał monografię Koła Polskie w Berlinie, t. 1 (1875 1900), t. 2 (1847 1860), t. 3 (1861 1866) (Poznań: Drukarnia Dziennika Poznańskiego, 1905 1913). 18
Warto pamiętać, że Roman Komierowski szczęśliwie doczekał wolnej Polski i powrotu w 1920 roku części Pomorza oraz Wielkopolski (w tym wschodniej i południowej części Krajny) do Ojczyzny. Wtedy też znowu w granicach Polski znalazła się Jego rodowa posiadłość w Komierowie i Komierówku oraz majątek w Nieżychowie. 19
20
Roman Komierowski otrzymał za życia wiele odznaczeń i wyróżnień. W 1892 roku Leon XIII nadał mu tytuł tajnego szambelana papieskiego. Był również kawalerem orderu Polonia Restituta. W życiu codziennym pozostawał człowiekiem głęboko religijnym i pracowitym oraz oddanym całym sercem polskim sprawom narodowym i społecznym. 21
Zmarł 24 maja 1924 r. w Poznaniu, przeżywszy ponad 77 lat. Został pochowany w kaplicy grobowej (z 1863 r.) w Komierowie, zniszczonej w 1939 albo 1945 r. przez Niemców. 22
Renata Kaja 2002: Przewodnik po zespołach pałacowych i dworskich. Walory przyrodniczo- architektoniczne. Bydgoszcz: Wydawniczo-Promocyjna Agencja DUO- PRESS; http://www.zabytki.pl/sources/zabytki. Jan Kulas 2011: Oświadczenie poselskie poświęcone pamięci Romana Komierowskiego (1846-1924) Sejm RP, 6 kadencja, 87 posiedzenie, 1 dzień (16-03-2011); http://orka2.sejm.gov.pl/debata6.nsf/main/1dce9ed2. Roman Komierowski z Komierowa h. Pomian ; [w:] Sejm-Wielki.pl, http://www.sejmwielki.pl/b/10.720.350. Roman Komierowski 1905 1913: Koła Polskie w Berlinie, t. 1 (1875 1900), t. 2 (1847 1860), t. 3 (1861 1866). Poznań: Drukarnia Dziennika Poznańskiego. Powiat Sępoleński 2013: Pałac w Komierowie; http://www.powiat-sepolno.pl/121,palac-wkomierowie.html. Romuald Rosiński: Recepcja twórczości Juliusza Słowackiego na Pomorzu i na Krajnie na przełomie XIX i XX w., Obok Krajeński Kwartalnik Kulturalny ; http://kwartalnikobok.pl/publicystyka/rosinski slowacki.html. 23
Romuald Rosiński 2010: Obrona języka polskiego i polskich obiegów literackich jako dowód funkcjonowania polskiej kultury literackiej na Krajnie w okresie zaborów; Obok Krajeński Kwartalnik Kulturalny ; http://www.kwartalnik-obok.pl/publicystyka/rosinski praca/zabory 2010.pdf. Maciej Rydel 2008: Przez wieki pod jednym dachem z przerwą na komunizm, Rzeczpospolita 22-01-2008; http://www.rp.pl/artykul/85956.html. Leszek Skaza 1999: Szlakiem zabytków, [w:] Powiatowe ABC nr 6/1999r.. Marek Weckwerth 2012: Komierowo, a w nim nasz piękny pałac [zdjęcia]. Gazeta pomorska.pl. 10 sierpnia 2012; http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?aid=/20120810/turystyka/120809794. Wikipedia 2013: Roman von Komierowski ; http://de.wikipedia.org/wiki/roman_von_komierowski. 24
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy. Archiwum Komierowskich z Komierowa. Waldemar Chorążyczewski, Stanisław Roszak 2002: Pamięć Domu Komierowskich. Studium z dziejów rodu szlacheckiego w XVIII wieku. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Adam Galos 1967 1968. Roman Komierowski, [w:] Polski słownik biograficzny. T. 13, Kraków: Polska Akademia Umiejętności,, s. 392 394. Roman Komierowski, [w:] Maria Prosińska-Jackl (red.), Słownik historyków polskich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1994, s. 238. Joanna Najdowska 2003: Komierowo i jego dziedzice w XIX i XXw.. Sępólno Krajeńskie Wałdowo: Firma Usługowo-Wydawnicza Daniel Ewa Wierzchucka (Krajeńskie Zeszyty Historyczne). Franciszek Żmidziński 1975: Działalność szlacheckich rodów krajeńskich: Bnińskich i Komierowskich w okresie zaborów, Rocznik Nadnotecki t. 6 (1975), ss. 31 52. 25
26
27
Zespół Szkół Techniczno - Rolniczych w Nieżychowie 28