Kaplica Grobu Bożego w Jerozolimie. Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r.

Kaplica Grobu Bożego w Jerozolimie Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r.

Uczestnicy pielgrzymki na schodach przy Bazylice Grobu Bożego Wszystkie zdjęcia zamieszczone w tym wydaniu gazety są autorstwa uczestników pielgrzymki. Na str. 1 Zdjęcie Grobu Bożego w Jerozolimie

Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. W BLASKU PRZEMIENIENIA 3 J 20,1-18 Pierwszego dnia po szabacie, wczesnym rankiem, gdy jeszcze było ciemno, Maria Magdalena udała się do grobu i zobaczyła kamień odsunięty od grobu. Pobiegła więc i przybyła do Szymona Piotra i do drugiego ucznia, którego Jezus kochał, i rzekła do nich: Zabrano Pana z grobu i nie wiemy, gdzie Go położono. Wyszedł więc Piotr i ów drugi uczeń i szli do grobu. Biegli oni obydwaj razem, lecz ów drugi uczeń wyprzedził Piotra i przybył pierwszy do grobu. A kiedy się nachylił, zobaczył leżące płótna, jednakże nie wszedł do środka. Nadszedł potem także Szymon Piotr, idący za nim. Wszedł on do wnętrza grobu i ujrzał leżące płótna oraz chustę, która była na Jego głowie, leżącą nie razem z płótnami, ale oddzielnie zwiniętą na jednym miejscu. Wtedy wszedł do wnętrza także i ów drugi uczeń, który przybył pierwszy do grobu. Ujrzał i uwierzył. Dotąd bowiem nie rozumieli jeszcze Pisma, /które mówi/, że On ma powstać z martwych. Zmartwychwstałem i zawsze jestem z Tobą. To właśnie się dokonało. Nie jesteśmy już sami, chociaż może niejeden raz w naszym życiu będzie jeszcze ciężko i smutno, a może nawet beznadziejnie. Nie jesteśmy sami, zło przegrało na zawsze. Chrystus jest naszą nadzieją. Ukazał się Marii, a dzisiaj ukazuje się także nam w tajemnicy Eucharystii. Jest obecny, zmartwychwstały, w zasięgu ręki i czeka, abyśmy uwierzyli. Bóg ma przyszłość dla nas, która znacznie przewyższa nasze myśli, prośby i rozumienie. Jest to światło, które może nam zajaśnieć w poranek Wielkanocny. W Wielkanoc nic nie robimy. To jest też to najlepsze, co możemy zrobić. W Wielkanoc wszystko robi sam Bóg. A tym bardziej niczego nie rozumiemy. Możemy tylko słuchać. Albo jak Maria Magdalena stać pogrążeni w smutku. Jesteśmy smutni, bo mamy dość świata. Dość bólu, cierpienia, śmierci. To może przejąć nasze serca smutkiem. Ale nagle ktoś staje obok nas, widzi nasz smutek i zatroskany pyta: Czemu płaczesz?" Teraz wiele zależy od nas. Możemy odejść i pozostać z naszym smutkiem, i samemu go przeżywać w jakimś innym miejscu, odpowiedzieć i opowiedzieć naprawdę o wszystkim, co nas smuci. Nie zawsze staje obok nas sam Jezus, jak niegdyś stanął obok Marii Magdaleny. Ale zawsze, gdy ktoś zatroskany nas pyta, chodzi o całe nasze życie. Kto opowiada o swoim smutku, chce się od niego uwolnić. Chce znowu żyć, znowu się śmiać. Taką przemianę może sprawić rozmowa. Może tego dokonać ten, kto słucha - po prostu przez samo słuchanie. Maria w końcu rozpoznaje swego Pana Jezusa. I my jesteśmy w stanie rozpoznać w rozmowie znak obecności naszego Boga. Zmartwychwstanie najczęściej nie jest żadnym aktem mocy, ale zupełnie cichym mgnieniem przebudzenia się nowego życia. Ktoś mnie zauważył, wystuchał, poważnie potraktował. Ktoś nie zbagatelizował mojego smutku, ale mi na niego pozwolił. To właśnie go przemienia. Tego, kto w ten sposób jest gotów mnie wysłuchać, posłał sam Bóg. I Jemu należy się chwała i podzięka. Michael Becker Chrystus powstał z męki" Zmartwychwstały nie jest nikim innym niż Ukrzyżowany. Bóg nie objawił jeszcze całej swojej miłości i wierności w Jezusie. Co więcej, co do Niego i co do ludzkości, a nawet co do całego świata ma wciąż jeszcze dalekosiężne plany. Od poranka wielkanocnego, śmierci Jezusa nie możemy uważać za klęskę, ale za znak, że wolno nam i możemy żyć, i to na przekór śmierci. Wielkanoc: Bóg w ciemnościach daje światłość nowego poranka Wczesnym rankiem niewiasty idą do grobu. Są zrozpaczone. Niczego już nie oczekują - niczego od przyszłości, a jeszcze mniej od Boga. I znajdują... pusty grób. Anioł przekazuje im niewiarygodną wieść. Wreszcie staje przed nimi sam Zmartwychwstały. Stopniowo zaczynają pojmować cud i tajemnicę Bożą. Dopiero teraz powoli do nich dociera, że Bóg jest życiem i daje życie, i że u Niego nie ma śmierci.

4 W BLASKU PRZEMIENIENIA Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. Jerozolima - panorama miasta Nasze pielgrzymowanie rozpoczęliśmy od Sanktuarium Jezusa Przemienionego w Cmolasie, gdzie uczestniczyliśmy we Mszy św. sprawowanej przez organizatora ks. Macieja Gierula i przewodnika duchowego ks. Prałata Kazimierza Szkaradka. Z Cmolasu wyruszyliśmy autokarem do Koszyc, gdzie po wnikliwej odprawie celnej wsiedliśmy do samolotu i po trzech godzinach wylądowaliśmy w Tel Avivie. Tam czekał na nas autokar, którym udaliśmy się na pielgrzymi szlak. Pierwszym miastem była Hajfa, czyli po hebrajsku: piękny brzeg wynurzający się z morza. Zwiedziliśmy tam klasztor karmelitański i kościół Stella Maris (Gwiazda Morza) z Góry Karmel (z Matką Bożą Szkaplerzną). Znajduje się tu także posąg Eliasza na pamiątkę składania ofiar i bitwy pomiędzy Eliaszem, a prorokami Baala. W niedzielę udaliśmy się na Górę Tabor. Nie jest to bardzo wysoka góra (580 m n.p.m.), ale wejście na nią zajęłoby nam dużo czasu, więc wjechaliśmy tam specjalnymi taksówkami. Wielka radość zapanowała w naszych sercach, bo to przecież II niedziela Wielkiego Postu, kiedy czysta się Ewangelię św. Mateusza o przemienieniu na Górze Tabor. Nasz ks. Proboszcz kustosz Sanktuarium Prze- Nazaret - tablica na murze Bazyliki Zwiastowania mienienia Pańskiego celebrował tam Mszę św. Następnie udaliśmy się nad Jezioro Galilejskie, wsiedliśmy na statek i odbyliśmy godzinny rejs, wspominając czasy Jezusa i historię połowu ryb przez uczniów Chrystusa. Dla posilenia ciała udaliśmy się do restauracji, aby posmakować ryby św. Piotra. Po południu zwiedziliśmy Kafarnaum, w którym był dom św. Piotra na tym miejscu jest dzisiaj kościół św. Piotra, a obok kościół Prymatu św. Piotra, zbudowany na miejscu, gdzie po zmartwychwstaniu Pan Jezus wręczył klucze św. Piotrowi. Wieczorem udaliśmy się na Górę Błogosławieństw kościół w ośmioboku, bo Pan Jezus obiecał nam 8 nagród. Jest to piękny nowoczesny kościół, a z jego góry podziwialiśmy wspaniale widoki. Po pełnym we wspaniałe przeżycia dniu, udaliśmy się na spoczynek w domkach nad Jeziorem Galilejskim. Trzeci dzień rozpoczęliśmy od Nazaretu, gdzie znajdują się kościoły: Rozmnożenia chleba, Bazylika Zwiastowania (na dziedzińcu znajdują się obrazy Matki Bożej z wielu krajów świata) i kościół św. Józefa. Mszę św. mieliśmy w Bazylice Zwiastowania. Na zewnątrz bazyliki jest polska tablica, którą w 1944 r. ufundowała Szkoła Młodszych Ochotniczek. Napis na tablicy brzmi: Zwróć Ojczyźnie naszej wolność i nam wolnymi do niej powrócić pozwól. Tak pragnęliśmy wolności. I już kolejne radosne chwile przybyliśmy do Kany Galilejskiej, dzisiaj małego arabskiego miasteczka, gdzie za życia Pana Jezusa odbywało się wesele w Kanie, na którym zabrakło wina. Na pamiątkę pierwszego cudu Pana Jezusa przemiany wody w wino w tym miejscu zbudowano kościół. W tym właśnie kościele 14 naszych par małżeńskich odnowiło swoją przysięgę małżeńską. Byliśmy też na przyjęciu, które zgotowały nam te małżeństwa, częstując symbolicznie winem. Na pamiątkę każdy kupił wino z Kany. Następnie odbyliśmy długą podróż przez Pustynię Judzką, gdzie w bardzo prymitywnych warunkach mieszkają Beduini. Zwiedziliśmy miasto Jerycho, gdzie

Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. W BLASKU PRZEMIENIENIA 5 Betelejem - kościół św. Katarzyny Pan Jezus kilkakrotnie spotykał się z Zacheuszem. ( Zacheuszu, zejdź z drzewa ). Jerycho to najstarsze miasto świata, oaza palm wśród pustyni, leży 400 m poniżej poziomu morza. W pobliżu jest Góra Kuszenia, gdzie Jezus był kuszony przez szatana. W czwarty dzień dotarliśmy do Jerozolimy, największego miasta Izraela, a także miasta trzech religii: katolickiej, żydowskiej i muzułmańskiej. Pierwszą Świątynię wybudował król Salomon. Później miasto było niszczone, Jerozolima - Bazylika Grobu Bożego palone, zrównywane z ziemią. W dolinie między zabudowanymi wzgórzami znajduje się słynna Dolina Jozafata, na której są cmentarze trzech religii. Z daleka widoczny jest meczet ze złotą kopułą, Z miejsca tego Mahomet został wzięty do nieba tak wierzą muzułmanie. Świątyni żydowskiej nie ma żydzi modlą się przed Ścianą Płaczu, która jest resztką dawnej Świątyni Jerozolimskiej z 70 r. n.e. W Jerozolimie znajduje się wiele kościołów chrześcijańskich, m.in.: kościół Łazarza, Marty i Marii, kościół w Betfage, kościół Pan Zapłakał, kościół ukamienowania św. Szczepana, kościół prawosławny ze złotymi kopułami Marii Magdaleny Katolikonen, Bazylika Konania (przed którą znajduje się kamień przy którym Pan Jezus modlił się przed pojmaniem), Wieczernik (ustanowienie Sakramentu Eucharystii), kościół Zaśnięcia Matki Bożej (nowy zdobiony freskami wokół wizerunki Matki Bożej z rożnych stron świata), - kościół św. Piotra (w podziemiach silos, czyli ciemnica, w której Pan Jezus oczekiwał na proces). Piąty dzień rozpoczęliśmy od nawiedzenia kościoła św. Anny. Jest to miejsce narodzenia Najświętszej Marii Panny. Mszę św. mieliśmy w kościele Biczowania, następnie rozpoczęliśmy Drogę Krzyżową. Wiedzie ona ulicami miasta, obok toczy się normalne życie (sklepiki, handel uliczny). Mięliśmy wrażenie, jakby nic nie zmieniło się od 2000 lat. Po odprawieniu Drogi Krzyżowej weszliśmy do Bazyliki Grobu Pańskiego, gdzie mieści się grób Jezusa i miejsce Jego ukrzyżowania. Przed Bazyliką znajduje się sadzawka Siloe, gdzie Jezus uzdrowił paralityka. W długiej kolejce do Grobu Pańskiego, oczekiwaliśmy, aby oddać pokłon naszemu Zbawicielowi, jeszcze raz rozważając stacje Drogi Krzyżowej oraz modląc się w osobistych intencjach. Szóstego dnia pojechaliśmy do Betanii, gdzie Pan Jezus odwiedzał swojego przyjaciela Łazarza i jego siostry: Martę i Marię. Znajduje się tu Sanktuarium św. Łazarza, którego to Pan Jezus wskrzesił z martwych. Ks. Proboszcz odprawił tu Mszę św., a my uczestnicząc w składaniu Ofiary przez kapłana, modliliśmy się w osobistych intencjach. Spontaniczne modlitwy wiernych były bardzo wzruszające i dla niektórych bardzo potrzebne. Świadczyły o jedności całej grupy i o wielkim zrozumieniu człowieka. Później specjalną kolejką udaliśmy się do Masady, gdzie na początku naszej ery znajdował się największy pałac Heroda Wielkiego (ok. 3500 m 2 ). Został on zburzony przez wojska rzymskie. W XIX w odkryto lochy i fundamenty pałacu, są to ciekawe wykopaliska na których widać dawną architekturę. Ze wzgórza widać również panoramę Morza Martwego i Pustyni Judzkiej. Morze Martwe żaden żywy organizm nie przetrwa w jego wodach, za to wody te zawierają: sól, potas, jod i siarkę. Mieliśmy okazję kąpać się w słonym morzu, położyć się na wodzie z bezpieczną świadomością, że nie można utonąć. Dla ciała pożyteczne były też efekty błotne, źródło wielu mikroelementów. W ostatnim dniu udaliśmy się do Betlejem ( Dom chleba ). W Bazylice Narodzenia Pańskiego ucałowaliśmy miejsce narodzenia Jezusa, które jest oznaczone srebrną gwiazdą i odwiedziliśmy grotę żłóbka, gdzie Maryja złożyła Jezusa. Po Mszy św. odprawionej w grocie św. Józefa (gdzie miał sen o ucieczce do Egiptu), odwiedziliśmy jeszcze Grotę Mleczną, gdzie Maryja nakarmiła Jezusa w drodze do Egiptu. Następnie pojechaliśmy na Pole Pasterzy. Dodatkowym punktem na trasie pielgrzymki było Muzeum Holokaustu Yad Vashem. Jest to instytut, który nagradza za pomoc Żydom w czasie wojny medalami i tytułami Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Najliczniejszą grupą narodowościową uhonorowaną medalami są Polacy (6195 osób na 23226 osób odznaczonych). Najbardziej wzruszył nas pomnik 1,5 ml dzieci zamordowanych podczas wojny. W dużej ciemnej sali odbijają się światełka w ciemności i czytane są imiona i nazwiska oraz pochodzenie dzieci, które zginęły w czasie okupacji. Jest również pomnik Janusza Korczaka, który przytula dzieci. Na koniec odwiedziliśmy małe miasteczko Ain Karem na obrzeżach Jerozolimy. Tu znajduje się kościół poświecony nawiedzeniu św. Elżbiety przez Najświętszą Maryję Pannę. Jest to miejsce przepięknego spotkania dwóch kobiet w stanie błogosławionym. Maryja wyśpiewała tu hymn Magnificat. Tu jest również miejsce narodzenia proroka Jana Chrzciciela i piękny kościół św. Jana. Z Ziemi Świętej wyjechaliśmy ci sami, ale jednak nie tacy sami! Krystyna Łakomy

6 W BLASKU PRZEMIENIENIA Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. Grota Zwiastowania Dwa tysiące lat temu Nazaret był ubogą wioską. Ludzie mieszkali w grotach lub w niewielkich lepiankach przytulonych do skal. Nazaret na wiele lat stał się miejscem dorastania Jezusa, zanim podjął On działalność publiczną. Grota Zwiastowania znajduje się w dolnym kościele Bazyliki Zwiastowania. Jest to fragment domu Maryi, który do dziś zachował pierwotny wygląd ubogiego mieszkania. Tu Archanioł Gabriel zwiastował Dziewicy z Nazaretu, że porodzi Syna Bożego. Tamto wydarzenie upamiętnia marmurowy ołtarz z napisem VER- BUM CARO HIC FACTUM EST ( Tu Słowo Ciałem się stało ). Bazylika Zwiastowania uważana jest za najpiękniejszą świątynię chrześcijańską na Wschodzie. Bazylika Zwiastowania Wnętrze Bazyliki Zwiastowania Kościół św. Józefa w odległości ok. 200 m na północny wschód od Bazyliki Zwiastowania wzniesiono w 1914 roku na ruinach poprzedniej budowli kościół św. Józefa. W1950 r. A. Delia Torre wykonał freski w absydach: w środku przedstawiona jest Święta Rodzina, od południa sen św. Józefa, od północy jego śmierć. Witraże S. Grubera ilustrują litanie do św. Józefa. W krypcie zachował się basen chrzcielny z pierw- szych wieków chrześcijaństwa. Wszystkie jego elementy składowe mają wymowę symboliczną (7 stopni niebiosa, 6 płytek mozaiki aniołowie, rowek nie mający uzasadnienia praktycznego Jordan, większy kamień oprawiony w mozaikę Chrystus). Chrzcielnicę tę odkryto w czasie wykopalisk w 1914 r. Groty i zbiorniki na ziarno, odkryte w podziemiach kościoła, są pozostałością starożytnego osiedla. Ks. prał. Kazimierz Szkaradek

Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. W BLASKU PRZEMIENIENIA 7 Ain Karem znajduje się 7 km na zachód od centrum Jerozolimy. Osiedle to, w skróconej formie Kerem było, począwszy od epoki brązu, zawsze zamieszkane, jak to wykazały przeprowadzone niedawno wykopaliska. Zdobyło sobie jednak sławę jako miejsce pochodzenia Jana Chrzciciela w średniowieczu nosiło nawet nazwę: Św. Jan w Górach. Nazwa osiedla nie występuje jednak na kartach Ewangelii. Kościół Nawiedzenia sanktuarium niegdyś składało się z dwóch kościołów, górnego i dolnego, położonych jeden nad drugim. Opuszczone jednak w 1480 r. przez Ormian popadło w ruinę i w XVI w. pozostała tylko część krypty, zamieniona przez muzułmanów na pomieszczenia mieszkalne. W 1679 r. franciszkanie weszli w posiadanie tych resztek, odnawiając kult w sanktuarium. W 1937 r. o. Bagatti ze Studium Biblicum Franciscanum rozpoczął systematyczne badania archeologiczne. Następnie miejsce to przekształcono w sanktuarium, przy którym znajdował się zbiornik wody. Na murze dziedzińca sanktuarium Nawiedzenia znajdują się tablice z tekstem Magnificat w 42 językach w tym również w języku polskim. Inicjatywa ich wmurowania pochodzi od Polaka, o. Aureliusza Borkowskiego OFM. Magnificat w j. polskim Nawiedzenie św. Elżbiety - fresk w świątyni Kościół Nawiedzenia Kościół św. Jana Chrzciciela odbudowany w XII w. przez krzyżowców, został potem zajęty przez muzułmanów i sprofanowany. Odzyskany w 1621 r. przez kustosza Ziemi Świętej, o. Tomasza z Novary, został dopiero w 1674 r. odrestaurowany i przywrócony do kultu. Kościół ma trzy nawy przedzielone filarami i kopułę. Główny ołtarz poświęcony jest św. Janowi Chrzcicielowi, a boczny w nawie południowej św. Elżbiecie. Natomiast nawa północna zakończona jest schodami prowadzącymi do groty naturalnej, która miała stanowić część domu Wizerunek św. Jana Chrzciciela Zachariasza, w której według tradycji urodził się św. Jan. Ks. prał. Kazimierz Szkaradek

8 W BLASKU PRZEMIENIENIA Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. Bazylika Bożego Narodzenia Chrystus przyszedł na świat w grocie, w której Maryja i Józef znaleźli schronienie na czas pobytu w Betlejem. Betlejem nie było dużym miastem. Przez wieki żyło w cieniu oddalonej zaledwie o 8 km Jerozolimy. Dziś na drodze między tymi miastami, tak jak za czasów Jezusa, można spotkać żołnierzy. Dawniej pilnowali oni porządku przy spisie ludności, dziś strzegą przejścia między Izraelem a Autonomią Palestyńską. Miejsce narodzin Jezusa było otaczane wyjątkową czcią już przez pierwszych chrześcijan. Z inicjatywy św. Heleny, matki cesarza Konstantyna Wielkiego, w IV wieku powstała tam pierwsza bazylika chrześcijańska. Ostateczny kształt budowli nadał cesarz Justynian. Wspaniałe kolumny i mozaiki świadczą o jej dawnym przepychu. Centralnym miejscem bazyliki jest Grota Narodzenia. Betlejem zbudowane z białego i różowego kamienia, rozłożyło się na dwóch wzgórzach, których zbocza pokryte są winnicami, gajami figowymi, migdałowymi, granatowymi i oliwkowymi. Ludność (ok. 32 tys.) składa się z chrześcijan i muzułmanów. Grota Narodzenia we wnęce pod ołtarzem umieszczono czternastoramienną srebrną gwiazdę. Łaciński napis głosi: Tu z Maryi Dziewicy narodził się Jezus Chrystus. Bazylika Bożego Narodzenia to jedyna świątynia w Ziemi Świętej, która ocalała z najazdu Persów w 614 r. i przetrwała do naszych dni. Pielgrzym, wchodząc do bazyliki, musi pochylić głowę. Prowadzi do niej bowiem jedno niskie wejście zwane Drzwiami Pokory. Kamienne schody z Bazyliki wiodą do Groty Narodzenia miejsca, w którym Maryja porodziła Syna Bożego. Kaplice podziemne pierwsza poświęcona Gwiazda w miejscu narodzenia Jezusa jest św. Józefowi dla upamiętnienia momentu, kiedy zjawił Mu się we śnie anioł, by go ostrzec przed niebezpieczeństwem: Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę, i uchodź do Egiptu; pozostań tam, aż ci powiem; bo Herod będzie szukał Dziecięcia, aby Je zgładzić (Mt 2,13). Drugą kaplicę poświęcono świętym Młodziankom tym, którzy jako pierwsi przelali krew za Chrystusa, ginąc z ręki siepaczy Heroda. Dalsze kaplice noszą wezwania: św. Hieronima, św.

Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. W BLASKU PRZEMIENIENIA 9 Bazylika Bożego Narodzenia - nawa główna Euzebiusza z Cremony oraz świętych matron rzymskich: Pauli i jej córki Eustochium. Wszyscy oni zostali pochowani tutaj, w pobliżu żłóbka Chrystusa, Którego ubóstwo naśladowali. Ostatnia z kaplic, jak głosi lokalna tradycja, była celą św. Hieronima. Tutaj ten święty przez długie lata pracował nad wielkim dziełem swego życia, rozpoczętym w 382 r. w Rzymie, mianowicie nad łacińskim przekładem Pisma Świętego. Przekład ten, nazwany później Wulgatą, stał się oficjalnym tekstem Kościoła zachodniego, aż do naszych czasów. Kościół św. Katarzyny wychodząc z grot, wchodzimy do kościoła św. Katarzyny, będącego kościołem parafialnym katolików obrządku łacińskiego w Betlejem. Został on wzniesiony przez oo. franciszkanów w 1882 r. na miejscu wcześniejszego, zbudowanego w średniowieczu. Przed kościołem rozpościera się piękny wirydarz średniowieczny, zrekonstruowany przez architekta A. Barluzziego. Pod wirydarzem znajdują się pozostałości murów monasteru św. Hieronima. Inne resztki murów pochodzą z czasów Konstantym i Justyniana. Na terenie przedsionka justyniańskiego krzyżowcy wznieśli dzwonnicą z kaplicą na dolnym piętrze. Kaplica ta została odkryta w południowym krańcu wirydarza. Znajduje się tu średniowieczne malowidło, przedstawiające Najświętszą Maryję Panną z aniołami, odnowione w 1950 r. przez C. Yagariniego. Pozostałe resztki klasztoru średniowiecznego znajdują się na północ od dzisiejszego klasztoru franciszkańskiego. Grota Mleczna w odległości około 300 kroków na południowy wschód od sanktuarium Bożego Narodzenia znajduje się grota o nieregularnym kształcie, wykuta w białym, miękkim tufie, zwana Grotą Mleczną. Według lokalnej tradycji Matka Boża zatrzymała się tu kiedyś, by odpocząć i nakarmić Dziecię Jezus. Jak podaje legenda, w czasie karmienia kropla mleka upadła na skałę, w której wykuta jest grota i w jednej chwili cała skała stała się biała. Małe oratorium jest szczególnie drogie miejscowym kobietom, które przychodzą tutaj prosić Maryję o wstawiennictwo, by nie zabrakło im mleka do karmienia niemowląt. Dom św. Józefa po wyjściu z Groty Mlecznej, idąc drogą na wschód, spotykamy po lewej stronie klasztor SS. Franciszkanek Misjonarek Maryi. Nieco dalej znajduje się kaplica poświęcona Oblubieńcowi Najświętszej Maryi Panny, zwana Domem św. Józefa. Grota Mleczna Słowa tej kolędy przywodzą na myśl betlejemska stajenkę. W swoim pielgrzymowaniu jesteśmy w grocie upamiętniającej przyjście na świat Zbawiciela. Zatrzymaliśmy się na chwilę u stóp ołtarza, gdzie znajduje się srebrna czternastoramienna gwiazda. Łaciński napis głosi: Tu z Maryi Dziewicy narodził się Jezus Chrystus. Obok stoi ołtarz Trzech Króli i żłobek, w którym Maryja złożyła Dzieciątko. Radosny śpiew kolęd towarzyszył nam podczas całej Eucharystii. Twarze pielgrzymów skupione. Oczy błądzą po skale. Kamienna grota udzieliła schronienia Matce Najświętszej, by mogła dać światu Zbawiciela. Nie ma tu Msza św. w grocie św. Młodzianków śniegu ani choinek, ale nasze polskie serca biją radośnie dziś jest 25 marca, święto Zwiastowania. Słowo stało się ciałem. Za 9 miesięcy, jak Bóg pozwoli, obchodzić będziemy Boże Narodzenie w naszych parafiach, lecz myśli powrócą do tych chwil spędzonych w betlejemskiej grocie tej surowej, prostej, nieprzystrojonej. Dziękować będziemy Maryi za Jej Fiat, który dla nas jest szansą na zbawienie duszy. Musimy tylko mocno trwać w wierze, nie dać się zwieść mirażom życia, ułudzie szczęścia w życiu doczesnym. Ojczyzna nasza jest przecież w niebie i do niej zmierzamy. Józefa Sworszt

10 W BLASKU PRZEMIENIENIA Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. Miało to miejsce w końcowym biegu rzeki Jordan, niedale ko jej ujścia do Morza Martwego. Jordan bierze swój początek z trzech źródeł u podnóża gór Hermonu na terenie Syrii i Libanu. Spływając w kierunku południowym dochodzi do Je ziora Genezaret. Dalej bardzo krętymi zakolami trafia do Morza Martwego, które słynie z położenia w głębokiej depresji (ok. 396 m poniżej poziomu morza). Źródła Jordanu Jordan tworzą trzy główne potoki. Najdalej na północ wysunięty, najmniejszy z nich Wadi Hasbani (Nahal Senir), ma swoje źródło w Libanie na północno-zachodnim zboczu Hermonu, 52 km od Metulli. W lecie ma niewiele wody, natomiast bardzo obficie płynie ona w okresie zimy. Licząc od źródła tego strumienia, długość Jordanu do Morza Martwego wynosi 183 km. U południowego podnóża Hermonu Wadi Hasbani łą- Tablica nad Jordanem w j. polskim czy się z wypływającym koło Tell el-qadi potokiem Nahal Dań. Jest to zasadnicze źródło Jordanu. Woda wypływa z naturalnego basenu o średnicy około 20 m i natychmiast powstaje gwałtowny potok. To źródło, otoczone pięknymi drzewami, było jednym z miejsc, które dla ludzi w starożytności stanowiło naturalne sanktuarium. Obydwa potoki łączą się z kolei na wysokości 43 m n.p.m. z płynącym od wschodu Wadi Banias. Źródło tego potoku cieszy się największą sławą. Woda wypływa pełnym strumieniem z potężnym szumem, z groty wyżłobionej w skale. Obecnie, z powodu ruchów sejsmicznych, woda tryska ze szczeliny skalnej poniżej groty. (-) Chrzest nad Jordanem Z Ewangelii według św. Jana dowiadujemy się, że pierwszy cud Chrystusa miał miejsce w Kanie Galilejskiej. Oddalona zaledwie o 8 km od Nazaretu Kana Galilejska, nosząca dziś nazwę Kafr Kanna, ma ok. 5 tys. mieszkańców. Większość stanowią chrześcijanie, drugą pod wzglądem liczebności grupę stanowią muzułmanie. Kana Galilejska - odnowienie przyrzeczeń małżeńskich

Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. W BLASKU PRZEMIENIENIA 11 Spływ barką przez jezioro Genezaret i piękny śpiew s. Dominikanki ze Słowacji To była pielgrzymka mojego życia. Marzyłam o niej od dawna. Z tym większą radością pragnę podzielić się moimi przeżyciami i refleksją z kilku miejsc odwiedzonych wspólnie z innymi pielgrzymami. Głęboko w pamięci pozostanie mi wspomnienie Jeziora Genezaret. CISZA. Tak wielka, wszechogarniająca, przerywana tylko delikatnym pluskaniem wody. Żadnych warkotów samochodów, ryczących silników, ogłuszającej muzyki. Wokoło przepiękny widok: zieleń traw, krzewów, różnorakich drzew. Barwne kwiaty, dorodne, pachnące krzewy. Pióropusze wysokich palm górujące nad wiosenną roślinnością. Krajobraz jakże różny od naszego, jeszcze uśpionego zimowym snem. Galilea to naprawdę cudowna kraina. Kiedy płynęliśmy łodzią, oddalając się coraz bardziej od brzegów jeziora, nie mogłam oprzeć się wrażeniu, że tak właśnie Pan Jezus przemieszczał się, gdy chciał nieco odpocząć od tłumów, udać się na modlitwę. Przecież i z łodzi nauczał. Czy to możliwe? Tak. W panującej na jeziorze ciszy na pewno słychać było głos Pana. Brzmiał zapewne mocno i donośnie, zdecydowanie lub łagodnie, gdy opowiadał przypowieść, wykorzystując realia z życia rybaków, jakimi byli apostołowie. Płynęła z nami siostra zakonna ze Słowacji. Jak cudownie brzmiał jej śpiew, kiedy wykonała pieśń Ave Maria. Bez mikrofonu i wzmacniaczy. My, pielgrzymi, baliśmy się wprost oddychać, by nie zmącić najmniejszym szmerem dźwięków pieśni zanoszonej wprost pod stopy naszej Królowej. Jakimi słowami oddać towarzyszące nam wzruszenie? To trzeba przeżyć, być tam pośród błękitu fal, bezkresu nieba. Tylko w takiej ciszy można usłyszeć słowa Pana: Nie lękaj się!. Powtarzane przez dwa tysiące lat najmocniej chyba wybrzmiały w ustach naszego rodaka papieża Jana Pawła II. Głosił całemu światu: Nie lękajcie się! Otwórzcie drzwi Chrystusowi!. Jak odpowiadamy na ten zdecydowany apel? Czy nie boimy się narazić innym swoim pójściem za Jezusem? Ile w nas odwagi, a ile zwykłego wyrachowania i tchórzostwa? Panie, podaj mi rękę, gdy łódź mojego życia zacznie tonąć. Wzmocnij mą wiarę, gdyż tylko w Tobie mogę odnaleźć sens swego istnienia. Józefa Sworszt Powierzchnia jeziora wynosi 144 km kw., a jego obwód 65 km. Jest długie na 21 km, jego szerokość dochodzi do 12 km, a głębokość wynosi 48 m. Tafla wody znajduje się ok. 210 m poniżej poziomu Morza Śródziemnego. Jezioro zasilają wody Jordanu. W różnych czasach nosiło ono różne nazwy. Kształtem przypomina cytrę, stąd jego hebrajska nazwa Kinneret. Od przylegającej do niego równiny Genezaret pochodzi nazwa Jezioro Genezaret, od krainy, w której się znajduje Jezioro Galilejskie, a od największego miasta wybudowanego nad jego wodami Jezioro lub Morze Tybe- Kafarnaum - ruiny synagogi riadzkie. To również miejsce cudów Jezusa. Nad brzegami Genezaret leży Kafarnaum, Tabgha oraz Tyberiada. Jezus wielokrotnie przepływał łodzią przez to jezioro. Kroczył po jego wodach do uczniów, uciszył jego wzburzone fale, z łodzi nauczał tłumy, które zbierały się nad brzegami jeziora. Tu ukazał się po zmartwychwstaniu i przekazał władzę pasterską św. Piotrowi. Kafarnaum było ważnym ośrodkiem działalności Jezusa. Ewangelia według św. Mateusza mówi o nim jako o Jego mieście. W czasach Jezusa była to znaczna osada rybacka, leżąca na trakcie Via Maris, czyli drogi prowadzącej z Egiptu przez Damaszek do Mezopotamii. Miasto, położone na północnym wybrzeżu Jeziora Genezaret, nie dotrwało do naszych czasów. Znikło, zniszczone w VII w. przez silne trzęsienie ziemi. Pielgrzymi odwiedzają w Kafamaum ruiny synagogi z III/ IV wieku. Udostępnienie im tych miejsc to zasługa ojców franciszkanów. Jan Paweł II pielgrzymując śladami Jezusa nad brzegami Jeziora Galilejskiego, modlił się w Sanktuarium Domu Piotra w Kafamaum. Ks. prał. Kazimierz Szkaradek Kafarnaum - ruiny domu św. Piotra

12 Miejscem, z którym tradycja wiąże Jezusowe Kazanie na górze, jest wzniesienie, górujące nad Jeziorem Genezaret na wysokość 150 m. Sanktuarium na Górze Błogosławieństw zbudowane jest na planie ośmiokąta, w nawiązaniu do liczby błogosławieństw. Pod kopułą znajduje się osiem okien, których witraże zawierają łacińskie teksty błogosławieństw (patrz - Mt 5, 3-12) 24 marca 2000 r. na Górze Błogosławieństw Ojciec Święty odprawił Mszę św. dla młodzieży z całego świata. Ks. prał. Kazimierz Szkaradek Leżąca nad Jeziorem Genezaret Tabgha oddalona o 3 km od Kafamaum należy do najważniejszych miejsc, w których nauczał Jezus. Tabgha jest też związana z pojawieniem się Jezusa już po zmartwychwstaniu, gdy przybył On przekazać Piotrowi władzę nad Kościołem. Paś baranki moje! powiedział Pan swemu uczniowi. Dzięki badaniom archeologicznym wiemy, że kilkakrotnie stawiano w Tabgha kościoły, które niestety ulegały zniszczeniu. Obecnie stoi tu niewielka współczesna świątynia zwana Kościołem Prymatu Piotra, wzniesiona w 1933 r. Znajduje się na skale, o którą rozbijają się wody Jeziora Genezaret. Na skale znajdującej się przy drodze Via Maris szlaku łączącym Galileę z Damaszkiem, według tradycji chrześcijańskiej, miał miejsce cud rozmnożenia chleba i ryb przez Jezusa (Mk 6, 37-44). Papież Jan Paweł II będąc w kościele Prymatu Piotra w Tabgha 24 marca 2000 r., modlił się w skupieniu i ucałował skałę upamiętniającą spotkanie Jezusa z Piotrem. Ks. prał. Kazimierz Szkaradek W BLASKU PRZEMIENIENIA Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. Sanktuarium na Górze Błogosławieństw Tabgha - Koścół rozmnożenia chleba i ryb Tabgha - nadanie prymatu św. Piotrowi

Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. W BLASKU PRZEMIENIENIA 13 Góra Tabor to samotne, majestatyczne wzniesienie o wysokości 588 m n.p.m. Ma charakterystyczny spłaszczony szczyt, z którego rozciąga się wyjątkowy widok. Wyznawcy Chrystusa już w IV wieku wznieśli w tym miejscu sanktuarium poświęcone tajemnicy Przemienienia. Następnie wybudowano trzy bazyliki upamiętniające trzy namioty, które Piotr chciał postawić dla Jezusa, Mojżesza i Eliasza. W XIII w. sanktuarium zostało zburzone i dopiero w 1924 r. ojcowie franciszkanie wybudowali tam wspaniałą Bazylikę Przemienienia Pańskiego, która swoim kształtem nawiązuje do wzorów architektonicznych z okresu między IV a VII wiekiem. W krypcie, do której schodzi się Tabor - kościół Przemienienia Pańskiego po stopniach rozciągniętych na całą szerokość nawy głównej, zobaczyć można mury i ołtarz dawnej świątyni, odkryte w trakcie wykopalisk archeologicznych. Ks. prał. Kazimierz Szkaradek Tabor - prezbiterium świątyni ze sceną Przemienienia Nazwa pustynia jest myląca, jeśli wiąże się ją z wyobrażeniem takich pustyń, jak Sahara, z kilometrami piasku ciągnącymi się aż po sam horyzont. W tym wypadku nie chodzi o pustynię w znaczeniu przyjętym powszechnie, ale raczej o okolicę tylko w określonych porach roku pokrytą zielenią. Jest to obszar niezaludniony i bezwodny. Głębokie parowy przeci- nają ją w poprzek, ale tylko niektóre z nich wypełniają się wodą spływającą przeważnie do Morza Martwego. Źródła są tu nieliczne i skąpe. Przez tę Pustynię od najdawniejszych czasów prowadziła droga z Jerozolimy do Jerycha. Stanowiła odcinek bardzo ważnego szlaku prowadzącego z zachodu na wschód, z niziny nadbrzeżnej do Doliny Jordanu. W scenerii tego terenu rozgrywa się przypowieść o miłosiernym Samarytaninie. Ze wspomnianej drogi korzystano aż do XX w. Na skraju Pustyni, w odległości 4 km od Jerycha leży Góra Kuszenia. Najważniejszym obiektem na niej jest grota, w której Jezus miał spędzać czas swego postu i gdzie przybył do Niego szatan. Dziś na Pustyni Judzkiej można Góra Kuszenia zobaczyć osady Beduinów. Charakterystyczny ścięty szczyt Góry Kuszenia w okolicach Jerycha jest widoczny już z daleka. W niewielkiej odległości od Jerycha leżą ruiny Qumran, osady z czasów biblijnych, gdzie w połowie XX wieku znaleziono słynne zwoje z tekstami biblijnymi Ks. prał. Kazimierz Szkaradek

14 W BLASKU PRZEMIENIENIA Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. Mury Jerozolimy - zamurowana Złota Brama Jerozolima zwana przez Arabów Al-Quds, czyli Święta, położona jest na płaskowyżu centralnym Palestyny, na wysokości ok. 770 m nad poziomem Morza Śródziemnego, a 1165 m nad poziomem Morza Martwego. Dzieli się na dwie części: Stare Miasto i Nowe Miasto. Stare Miasto, zamknięte prawie całkowicie w murach, które otaczają najcenniejsze spośród miejsc świętych i główne zabytki okresu Starego i Nowego Testamentu, rozpościera się na dwóch wzgórzach, przedzielonych doliną w dużej części zasypaną. Nowe Miasto rozciąga się poza murami wzdłuż łuku sięgającego po krzywej łączącej południowy zachód, północ i północny wschód. Dziś w Jerozolimie splatają się różne kultury i religie. W starej części miasta sąsiadują ze sobą dzielnice: chrześcijańska, ormiańska, muzułmańska i żydowska. Na północnym zachodzie znajduje się dzielnica chrześcijańska; na południowym zachodzie, w północnej części Syjonu, dzielnica ormiańska; na północnym wschodzie (Bezetha i Moria z meczetem Omara) dzielnica muzułmańska; na zboczach starożytnej doliny Tyropeon dzielnica żydowska. Góra Syjon tę nazwę nosi od IV w. zachodnie wzgórze Jerozolimy. Pierwotnie nazwę Syjon nosiła twierdza jebuzycka. Po zdobyciu przez Dawida była ona nazywana Miastem Dawidowym. Starą nazwę kananejską zastosowano do Jerozolimy, odnosząc ją do centrum religijnego i publiczne- go życia miasta. Początkowo rozciągnięto ją na całe wzgórze Ofel, które stało się święte dzięki znajdującej się na niej Arce Przymierza. Następnie, gdy Arkę przeniesiono na wzgórze, na którym miała być Jerozolima - Ściana Płaczu Żydzi pod Ścianą Płaczu później zbudowana Świątynia, to właśnie wzgórze zaczęto nazywać Syjonem lub górą Syjon. Ks. prał. Kazimierz Szkaradek Jerozolima - Złoty Meczet

Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. W BLASKU PRZEMIENIENIA 15 Wieczernik uważany jest za miejsce narodzin Kościoła. Burzliwe dzieje Jerozolimy sprawiły, że nie ma dziś domu, w którym odbyła się Ostatnia Wieczerza. W tym miejscu, w klasztorze franciszkańskim z XIV w., znajduje się zrekonstruowana sala Wieczernika, usytuowana na piętrze. Jakiekolwiek formy kultu chrześcijańskiego w tym miejscu objęto jednak zakazem przez muzułmanów. Dzisiejszy budynek, odbudowany w XIV w. na zlecenie franciszkanów przez artystów z Cypru, zachowuje swój dawny piętrowy układ. Sala górna podzielona jest trzema kolumnami na dwie symetryczne nawy o trzech arkadach rozciągających się ze wschodu na zachód. Kolumnom odpowiadają pilastry w ścianach. Kapitele kolumn, ostre łuki, sklepienia krzyżowe, kolumienki trzech okien, przez które światło dzienne dociera do wnętrza, są w stylu gotyckim. Sala ta upamiętnia ustanowienie Eucharystii i kapłaństwa Nowego Zakonu. W rogu południowo-zachodnim widać schody, które łączyły oba piętra. W głębi sali, od wschodu, schody prowadzą do kaplicy, która upa- Wieczernik miętnia Zesłanie Ducha Świętego. Sala dolna dzieli się na dwie części. Część zachodnia upamiętnia umycie nóg Apostołom, a część wschodnia ukazanie się Chrystusa zmartwychwstałego. Kościół ad Coenaculum ( Kościół przy Wieczerniku ) 26 marca 1936 r., po pokonaniu licznych trudności, franciszkanie mogli powrócić na górę Syjon i to dokładnie na to samo miejsce, gdzie niegdyś zatrzymali się prowizorycznie po wypędzeniu z Wieczernika, oczekując na możliwość zamieszkania w klasztorze Najświętszego Zbawiciela. Po zaadaptowaniu starego budynku wzniesiono naprzeciwko sali Wieczernika niewielki kościółek. Stąd pochodzi tytuł ad Coenaculum ( przy Wieczerniku ), wyrażający nadzieję, że Matka wszystkich Kościołów zostanie kiedyś przywrócona dla kultu katolickiego. W czasie wojny arabskożydowskiej w 1948 r. kościół i klasztor zostały kilkakrotnie ugodzone pociskami artyleryjskimi. Izraelskie władze wojskowe nakazały franciszkanom ich opuszczenie. Jednak 4 czerwca 1960 r. placówka została przywrócona Kustodii Ziemi Świętej, a po wojnie w czerwcu 1967 r. całkowicie odrestaurowana. Kościół św. Piotra in Gallicantu z dzielnicy ormiańskiej, schodząc na wschód wzdłuż murów, dojść można do doliny Tyropeonu, w miejscu, gdzie znajduje się Brama Mugrabinów. Po przejściu przez bramę mamy przed oczyma po prawej panoramę góry Syjon, po lewej zaś wzgórza Ofel. Dzieli je głęboka dolina Tyropeonu. Wykopaliska wydobyły na światło dzienne drogę z kamiennymi schodkami, którą schodziło się z Wieczernika do sadzawki Siloe, poza tym uliczkę z czasów bizantyjskich, cmentarz, dom z V w. i różne fragmenty architektoniczne z epoki chrześcijańskiej. Bazylika Zaśnięcia Kościół Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w bazylice wzniesionej przez krzyżowców przy Wieczerniku czczono pamięć Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny. Wznosiła się tam kaplica z napisem: Exaltata est sancta Dei Genitrix super choros Angelorum Święta Boża Rodzicielka wyniesiona została ponad chóry Aniołów. Gdy jednak z czasem XII-wieczna bazylika popadła w ruinę, ta część sanktuarium została opuszczona. Gdy cesarz niemiecki Wilhelm II. zwiedzając w roku 1898 Ziemię Świętą, otrzymał ten teren od sułtana Abdul Hamida, podarował go katolikom. Stowarzyszenie Pro Palaestina, mające siedzibę w Kolonii, wzniosło tu z własnych funduszów potężną bazylikę. Kamień węgielny położono w 1900 r. Opiekę nad bazyliką powierzono benedyktynom z Beuron, którzy objęli ją w posiadanie 21 marca 1906 i konsekrowali 10 kwietnia 1910 r. W 1926 r. klasztor został podniesiony do godności opactwa, a od 1951 r. zależy jurysdykcyjnie bezpośrednio od Stolicy Apostolskiej.

16 W BLASKU PRZEMIENIENIA Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. Góra Oliwna - widok ogólny Góra Oliwna rozciąga się równolegle do wzgórza Świątyni. Składa się z trzech szczytów: północnego zwanego przez chrześcijan Viri Galilaei ( Mężowie galilejscy ); środkowego, tradycyjnie uważanego za miejsce Wniebowstąpienia; południowego zwanego przez chrześcijan Górą Zgorszenia. kaplicy, wyścielanej przy tej okazji dywanami, ustawia się dwa ołtarze przenośne, przy których kapłani od północy aż do rana mogą odprawiać Msze św. Kościół w Betfage Betfage wieś na Górze Oliwnej, dokąd Jezus wysłał dwóch uczniów, by przyprowadzili osiołka, którym miał się posłużyć do triumfalnego wjazdu do Jerozolimy. Pierwotna tradycja chrześcijańska umieszczała Betfage na południe od Kafr at-tur. Dziś nazwę tę nosi teren należący do franciszkanów, do którego docieramy, schodząc na wschód od klasztoru ss. karmelitanek. W miejscu tym w IV w. wznosił się kościół upamiętniający rozmowę Jezusa z Martą i Marią. W 1883 r. oo. franciszkanie wznieśli na ruinach starożytnego sanktuarium kaplicę, zachowując kamień, uważany przez pielgrzymów za ten właśnie, na którym Jezus oparł stopę, wsiadając na osiołka. Dziś nie ma pewności, gdzie znajdowało się Betfage, opisane przez Ewangelistów. W 1877 r. znaleziono kamień pokryty freskami, na którym przedstawiono wjazd Jezusa do Jerozolimy. Kamień mógł posłużyć Zbawicielowi za stopień do wspięcia się na osiołka. Ks. prał. Kazimierz Szkaradek Sanktuarium Wniebowstąpienia Sanktuarium Wniebowstąpienia powstało w 376 roku Sanktuarium Wniebowstąpienia, ostatnie związane z ziemskim życiem Jezusa Chrystusa. Znajduje się ono na sa- mym szczycie Góry Oliwnej. Obecnie należy do muzułmanów i zostało zamienione w meczet. Chrześcijanie mogą sprawować tu własną liturgię tylko raz w roku w uroczystość Wniebowstąpienia. W

Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. W BLASKU PRZEMIENIENIA 17 Kościół Pater noster ny na majolikowych tablicach. Wśród nich jest też tablica w języku polskim, ufundowana w 1943 r. z inicjatywy o. Aureliusza Borkowskiego, franciszkanina, przez żołnierzy polskich z 8 Brygady Strzelców. Tablica z modlitwą Ojcze Nasz po polsku Kościół Pater noster ( Ojcze nasz ) dzisiejsze sanktuarium łączy się z klasztorem karmelitanek, wzniesionym w 1875 r. na ruinach kościoła z fundacji Aurelii Bossi. W krużgankach umieszczony jest na ścianach tekst Modlitwy Pańskiej w licznych językach, wypisa- Kościół Dominus Flevit ( Pan zapłakał ) na pozostałościach kaplicy wzniesiona została obecna kaplica, zaprojektowana przez architekta A. Barluzziego. Zbudowana jest ona na planie krzyża greckiego, czyli równoramiennego. Nad kwadratem centralnym wznosi się kopuła. W ramieniu zachodnim otwiera się za ołtarzem wielka arkada ze wspaniałym panoramicznym widokiem na Jerozolimę. W ramieniu wschodnim zachowano bizantyjską absydę. Pomiędzy arkadami ramion krzyża cztery płaskorzeźby dają historyczny komentarz do płaczu Chrystusa nad Miastem Świętym. Na zewnątrz kościoła, od wschodu i od północy, widać pozostałości oratorium i monasteru. Istnieją jeszcze, zabezpieczone mu- Kościół Dominus Flevit rami, niektóre z grot-grobów z ossuariami zachowanymi w miejscu, gdzie zostały odkryte. Jednak większa część ossuariów, jak również naczynia z grobu z epoki brązu, znajdują się w muzeum przy klasztorze Biczowania. Ks. prał. Kazimierz Szkaradek

18 W BLASKU PRZEMIENIENIA Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. Ogród Oliwny Bazylika Agonii - Kościół Wszystkich Narodów Góra Getsemani to miejsce modlitwy Jezusa oraz Jego pojmania. Bazylika Agonii przylega do Ogrodu Oliwnego. Możemy sobie wyobrazić ten ogród jako typową wschodnią posiadłość wiejską otoczoną murkiem ułożonym z kamieni, z drzewami oliwnymi i grotą przystosowaną do zanocowania, gdzie znajdowała się też tłocznia, od której cały ogród wziął nazwę Getsemani ( tłocznia oliwy ). Grota Getsemani położona na wschód od Bazyliki Wniebowzięcia, ma kształt nieregularny. Liczy ok. 17 m długości, 9 m szerokości i 3,5 m wysokości. W 1955 r. gwałtowna powódź wypełniła grotę mułem, niszcząc cały jej wystrój. Rok później Kustodia Ziemi Świętej odnowiła zniszczoną kaplicę, przy czym dokonano systematycznych wykopalisk, by lepiej poznać historię czczonego od wieków sanktuarium. Skalna grota od początków chrześcijaństwa była przekształcona w kościół. Z tego najwcześniejszego okresu pochodzi posadzka mozaikowa, która, jak stwierdzono w czasie badań, pokrywała całą grotę. W wielu miejscach posadzkę rozcięto, umieszczając pod nią dziesiątki grobów. Również cysternę z czasów Chrystusa zamieniono na grobowiec. Wejście do kościoła, jakim stała się grota, wycięto od strony zachodniej. Grota Getsemani

Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. W BLASKU PRZEMIENIENIA 19 Ogród Oliwny teren, na którym rośnie osiem wiekowych drzew oliwnych, zwany był przez pielgrzymów w XIII i XIV w. kwiecistym polem lub ogrodem kwiatów. Dopiero w 1666 r. franciszkanom udało się ostatecznie wejść w posiadanie całego terenu, który otoczyli murem, odnowionym w 1848 r. i ponownie odrestaurowanym w ostatnich latach, chroniąc w ten sposób otoczone czcią wiernych drzewa i kwiaty ogrodu. Wejście do Groty Getsemani Bazylika Agonii położona w dolinie Cedronu poza murami Jerozolimy padła łupem Persów. Odbudowana, w następnych wiekach znowu popadła w ruinę. Z chwilą przybycia krzyżowców miejscowi chrześcijanie wznieśli tu niewielki kościół, który później powiększono, nadając mu tytuł Najświętszego Zbawiciela. Kiedy ponownie popadł on w ruinę, nabożeństwa przeniesiono do pobliskiej groty, która w IV w. uchodziła za miejsce pocałunku Judasza i pojmania Chrystusa. Grotę zaczęto nazywać Grotą Agonii, natomiast pobliski Ogród Oliwny, pod którym spoczywały ruiny bazyliki, uznano za miejsce zdrady i pojmania. Nowa świątynia, wzniesiona z funduszy dwunastu narodów świata, w tym Polski (ich wkład upamiętniają godła umieszczone na sklepieniach 12 kopuł) nazywana jest Kościołem Wszystkich Narodów. Konsekrowana w 1924 r., nie jest rekonstrukcją którejś z poprzednich świątyń. Z bazyliki Teodozjusza został zachowany jedynie plan oraz układ mozaikowo-marmurowej posadzki, która reprodukuje ornament posadzki starożytnej. Godna uwagi jest też płaskorzeźba G. Torrettiego, znajdująca się koło drzwi prowadzących do zakrystii. Mozaikę w absydzie głównej przedstawiającą agonię Chrystusa, a ufundowaną przez Węgrów, zaprojektował D'Achiardi, mozaiki dwóch pozostałych absyd (pocałunek Judasza i pojmanie Jezusa) projektował M. Barberis, a ufundowali Irlandczycy i stacjonujący w Palestynie w czasie II wojny światowej żołnierze polscy. Żelazna krata wokół Skały Agonii jest darem australijskim. Skała Agonii ne wskazują, że na tym wzgórzu, w jego części południowej, znajdowała się jebuzycka twierdza Syjon. Zdobywcy nazwali ją Miastem Dawidowym. Sadzawka Owcza zwana też Betesda, leży w pobliżu ruin świątyni bizantyjskiej, niedaleko kościoła upamiętniającego narodzenie Maryi. Tu Jezus dokonał cudu uzdrowienia paralityka. Góra Złej Rady wzgórze znajdujące się na południe od doliny Hinnom, tutaj według tradycji znajdowała się wiejska posiadłość arcykapłana Kajfasza, w której mieli się spotkać członkowie Sanhedrynu, by naradzać się nad zgładzeniem Jezusa. Ks. prał. Kazimierz Szkaradek Ofel miejsce pierwotnego położenia Jerozolimy. Nazwę Ofel, odnoszoną w Biblii do terenu znajdującego się na południe od Wzgórza Świątynnego. Teksty biblij- Sadzawka Siloe

20 W BLASKU PRZEMIENIENIA Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. Nowy kościół św. Łazarza Betania wieś znajdująca się zgodnie z danymi Ewangelii u wschodnich zboczy Góry Oliwnej, w odległości 15 stadiów od Jerozolimy, na drodze z Jerycha. Nazwa ta jest arabskim zniekształceniem nazwy Lazarium, jaką chrześcijanie nadali w IV w. temu niewielkiemu osiedlu, wyrosłemu z czasem wokół kościoła wzniesionego nad grobem Łazarza.. W Betanii mieszkali przyjaciele Jezusa: Marta, Maria i Łazarz. Mistrz często się u nich zatrzymywał. Mógł tam nie tylko odpocząć, posilić się, ale i porozmawiać z uczniami. Z Betanią wiąże się jeden z najbardziej znanych cudów, jakie opisuje Nowy Testament: wskrzeszenie Łaza- rza. Dla upamiętnienia cudu wskrzeszenia obok grobu Łazarza wzniesiono kościół pod jego wezwaniem. Wnętrze świątyni przypomina rzymski grobowiec. Nowy kościół Łazarza wzniesiony w latach 1952-1953 wg projektu A. Barluzziego na ruinach poprzednich kościołów. Wewnątrz, w wielkich lunetach, mozaiki zaprojektowane przez C. Yagariniego przedstawiają sceny związane z Betanią: wskrzeszenie Łazarza, rozmowę Jezusa z Martą i Marią, namaszczenie Jezusa przez Marię w domu Szymona Trędowatego. Na placu przed kościołem zostały zachowane piękne mozai- ki z kościoła z IV w. Po prawej niewielki klasztor franciszkanów wznosi się na resztkach budynków mieszkalnych bizantyjskich i z okresu wypraw krzyżowych. Na zachód od sanktuarium znajdują się pozostałości klasztoru benedyktynek z 1138 r. Ks. prał. Kazimierz Szkaradek Mozaika ze sceną wskrzeszenia Łazarza Nowy kościół św. Łazarza - ołtarz główny

Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. W BLASKU PRZEMIENIENIA 21 Kaplica Biczowania na dziedzińcu dzisiejszego klasztoru franciszkanów, zbudowana ku wspomnieniu męki Chrystusa podczas okrutnego biczowania. Już dokumenty z V w. dowodzą istnienia tu kościoła. W dzisiejszej kaplicy na uwagę zasługują trzy witraże zaprojektowane przez D. Cambellottiego. Znajdują się one w łukach prezbiterium i przedstawiają: scenę biczowania, Piłata umywającego ręce i tryumfującego Barabasza. Sklepienie prezbiterium, pokryte całkowicie mozaiką, przedstawia koronę cierniową na tle wyłożonym złotymi kamyczkami mozaikowymi. Wśród splotów cierniowych prześwitują niewielkie okienka w kształcie kwiatów z kolorowymi szkiełkami, co daje efekt jakby korona cierniowa zakwitła. Kaplica Skazania na Śmierć Kaplica Biczowania Kaplica Skazania na Śmierć na zachód od kaplicy Biczowania znajduje się kaplica Skazania na śmierć. Na zewnątrz widać kamienny wał metrowej szerokości w części istniejący do dziś, w części zaś dający się rozpoznać po śladach, jakie po nim pozostały. Istnieje tu też biblioteka, licząca około 8 tys. tomów, specjalizująca się w studiach biblijnych i archeologicznych. Płaskorzeźba w Kaplicy Skazania Piłat umywa ręce; przygotowano już krzyż, by włożyć go na barki Chrystusa. Łuk Ecce Homo łuk rzymski ponad ulicą, od XVI w. zwany jest popularnie Ecce Homo, ze względu na wmurowane weń w górze dwa kamienie, na których według mniemania pielgrzymów mieli znajdować się Jezus i Piłat w momencie wygłoszenia słów Oto Człowiek, albo też dlatego, że z tego łuku Jezus miałby być ukazany tłumom.

22 W BLASKU PRZEMIENIENIA Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. Korona cierniowa w kopule Kaplicy Biczowania Bazylika Ecce Homo po lewej stronie filar podobny do tych, jakie odnaleziono w czasie wykopalisk koło Kaplicy Skazania na Śmierć, naprzeciwko mur podtrzymujący skarpę. Żelaznymi schodkami można zejść do podziemi, w których urządzone są obecnie kaplice. Na Lithostrotos, po lewej stronie od wejścia, jest marmurowa tablica z napisem: Chrystusowi Królowi w hołdzie Armia Polska na Wschodzie 1944. Droga Krzyżowa odcinek drogi, który Pan Jezus przebył od Pretorium do Kalwarii. Sceny, jakie miały miejsce w czasie tej drogi, niektóre znane z Ewangelii, inne uzupełnione przez wyobraźnię pobożnych pielgrzymów, stanowią czternaście stacji, z których każda oznaczona jest napisem lub numerem. Stacje III i IV Drogi Krzyżowej są powszechnie uważane za polskie, gdyż wybudowano je dzięki staraniom i ofiarom polskich żołnierzy i uchodźców z czasów II wojny światowej. Ks. prał. Kazimierz Szkaradek Stacja III - polska - Drogi Krzyżowej

Nr 17 (772) 24 kwietnia 2011 r. W BLASKU PRZEMIENIENIA 23 Wąskie uliczki starej Jerozolimy. Po obu stronach otwarte drzwi sklepów, stragany, rozłożone towary. Kupcy handlują, zachwalają swoje produkty, Tłum gapiów w różnym wieku. Kolorowy, barwny, głośny. Pielgrzymi lub turyści z krajów całego niemal świata. Idziemy w procesji po kamienistej, krętej uliczce niosąc krzyż na ramionach. Zatrzymujemy się przy symbolicznej stacji zaznaczonej na murze cyfrą rzymska. Ks. Proboszcz swym doniosłym głosem wymienia stację, kłaniamy się, przyklękając na chwilę. W panującym wokół gwarze z trudem słyszymy rozważania męki Chrystusa. Zmieniają się ramiona niosących krzyż, kolejne 5 osób poniesie go znów. Śpiewamy Któryś za nas cierpiał rany... A mnie jest tak bardzo smutno. Łzy mieszają się z kroplami deszczu, który zaczyna padać. Panie, dwa tysiące lat temu, kiedy niosłeś krzyż naszych grzechów i win, też był tłum gapiów. Popychali Cię, wyładowując swoją agresję. Nas nikt nie atakował. Ale też trudno byłoby oczekiwać, że ten tłum padnie na kolana i odda należny Ci hołd, uzna w Tobie Boga prawdziwego. Ile na to jeszcze trzeba czasu? Kolejne tysiąc lat? Czemu Krzyż, symbol Twojej śmierci, Panie, nie jest otoczony czcią i uwielbieniem? Jakże często bywa poniewierany, profanowany. Nie tylko na izraelskiej ziemi, ale i w naszej ojczyźnie. Pragnę słowami pieśni wołać: Panie, Ty widzisz, Krzyża się nie wstydzę. Pragnę wraz z Tobą cierpieć, by ulżyć Twej boleści. Wciąż na nowo dźwigać się ze swoich upadków. Maryjo, nie wypowiedziałaś słowa skargi. Nie buntowałaś się. A przecież byłaś córą tego narodu, który oczekiwał Mesjasza. Ty uwierzyłaś w słowa wypowiedziane przez Boga. Oni krzyczeli: Na krzyż!. Jak bardzo musiało to boleć! Naucz nas znosić swoje cierpienia w milczeniu. Naucz nas wprowadzać w czyn słowa modlitwy bądź wola Twoja. Zakończyliśmy Drogę Krzyżową ulicami Jerozolimy. Przed nami Bazylika Grobu Pańskiego. Hałas wzmógł się, gdy z wieży meczetu znajdującego się tuż obok, rozległ się głos nawołujący do modlitwy wyznawców Mahometa. Józefa Sworszt Idziemy śladami naszego Pana, więc istnieje duże prawdopodobieństwo, że stopy nasze depczą ziemię, w którą wsiąknęła najdroższa Krew Chrystusowa. Panie, wybacz nam!