PRZEWODNIK ILUSTROWANY Toskania i Umbria Marcin Szyma Bogusław Michalec Joanna Wolak
Spis treści n Toskania i Umbria w pigułce 7 Historia 8 Geografia 17 Fauna i flora 18 Ludność i główne miasta 19 Kuchnia 21 Język 23 Informacje praktyczne 25 TOSKANIA 29 n Florencja i okolice 30 Piazza del Duomo 38 Via Calzaiuoli 47 Piazza della Signoria 47 Północna część centrum 60 Z katedry do Santa Croce 68 Piazza della Repubblica 76 Po drugiej stronie Arno 79 Okolice Florencji 85 Informacje praktyczne 91 n Wschodnia Toskania 95 Arezzo 97 Doliny Casentino i Valtiberina 104 Cortona 107 Informacje praktyczne 109 SPIS TREŚCI 5
6 SPIS TREŚCI n Prowincja Sieny 111 Siena 113 Okolice Sieny 131 San Gimignano 136 Volterra 142 Na południu 155 Informacje praktyczne 157 n Północno-zachodnia Toskania 163 Pizza 165 Lukka 178 Wybrzeże i Alpy Apuańskie 186 Informacje praktyczne 189 n Od Livorno do granic Lacjum 193 Livorno 195 Elba 197 Prowincja Grosseto 202 Informacje praktyczne 210 UMBRIA 211 n Środkowa i północna Umbria 212 Perugia 215 Jezioro Trazymeńskie 224 Asyż i okolice 227 Gubbio i okolice 243 Informacje praktyczne 248 n Południowa Umbria 253 Orvieto 255 Todi 262 Spoleto 265 Od Gór Sybilińskich do Narni 271 Informacje praktyczne 275
jest Porwanie Sabinek (Giambologna, 1583), przedstawiające grupę trzech postaci, spiralnie skręconą wokół własnej osi. Oryginalności dodaje dziełu skaza materiału w postaci charakterystycznych ciemnych smug przebiegających przez biały marmur. Palazzo Vecchio Dominujący nad placem pałac powstały w związku z ustanowieniem rady miejskiej, zwanej Signorią, pod koniec XIII w. Budowę zainicjował w 1299 r. Arnolfo di Cambio, projektant katedry i kościoła Santa Croce. W roku 1310 ukończono wysoką na 94 m wieżę, a w 1470 r. renesansowy dziedziniec autorstwa Michelozza. Do połowy XVI w. budowla była kilkakrotnie powiększana i modernizowana. Większa część pałacowych wnętrz zyskała obecny wygląd w XVI w., gdy ówczesny władca Toskanii, książę Kosma I, urządził tu swoją rezydencję. Co prawda po kilku latach przeniósł się do znacznie większego Palazzo Pitti po drugiej stronie rzeki, ale Florencja TOSKANIA 51 modernizację starego ratusza kontynuowano przez kilka następnych dziesięcioleci. Myślą przewodnią dekoracji sal, powstałej według projektu Giorgia Vasariego, było głoszenie chwały księcia, rodu Medyceuszy i Florencji. Ten patetyczny i pochlebczy Palazzo Vecchio; pt. śr. 9.00 19.00, czw. i święta 9.00 14.00; 6. Słynny Palazzo Vecchio.
164 TOSKANIA Północno-zachodnia Toskania Północno-zachodnia Toskania Campo dei Miracoli w Pizie Oprócz słynnej Krzywej Wieży, na Polu Cudów w Pizie można podziwiać katedrę, baptysterium i średniowieczny cmentarz Camposanto. O niezwykłej urodzie tego miejsca decyduje z jednej strony artystyczna doskonałość poszczególnych elementów jego zabudowy, z drugiej zaś sposób, w jaki zostały wyeksponowane. Na trawniku przypominającym wielki zielony dywan swobodnie rozsiadły się śnieżnobiałe budowle, obsypane koronkową dekoracją, cieszące oko rozmaitością kształtów i wielobarwnych marmurowych inkrustacji. Lukka Centrum malowniczego miasteczka wyznacza piękny romański kościół San Michele in Foro na Piazza San Michele, dawnym rzymskim forum. Główny portal wspaniałej Duomo di San Martino zdobią reliefy Nicoli Pisana. We wnętrzu warto obejrzeć ośmioboczną kaplicę Tempietto (1482 1485) i przechowywaną w niej cedrową rzeźbę Volto Santo (Święta Twarz), czczoną od wieków jako prawdziwy wizerunek Zbawiciela. Carrara Charakterystycznym elementem krajobrazu gór w okolicach miasta są oślepiająco białe kamieniołomy marmuru. Kamieniarskie tradycje Carrary sięgają starożytności, ale do dziś życie miasta jest zdominowane przez jego wydobycie i obróbkę. GŁÓWNE ATRAKCJE
ORVIETO Informacje praktyczne POŁUDNIOWA UMBRIA 275 Południowa Umbria I N F O R M A C J E P R A K T Y C Z N E Przyjazd, orientacja, informacja Do Orvieto najłatwiej dotrzeć pociągiem z Rzymu (60 80 min; do 18 kursów dziennie) lub Florencji (min. 1 godz. 30 min; do 19 kursów). Połączenia z Perugią są niedogodne: jest tylko jeden autobus dziennie, a jadąc pociągiem, trzeba się przesiadać w Torontoli; w każdym przypadku podróż trwa min. 2 godz. Najładniejsza widokowo droga dojazdowa do Orvieto wiedzie z Bolseny. Większość przyjezdnych trafia od razu do Orvieto Scalo nowego osiedla przy dworcu kolejowym, u stóp wzgórza, na którym leży centro. Biuro informacji turystycznej (Piazza Duomo 4; 0763/341772, fax 0763/344433, info@iat.orvieto.tr.it, www.orvieto.umbria2000.it; pn. pt. 8.15 14.00 i 16.00 19.00, sb. i nd. 10.00 13.00 i 15.00 18.00) działa naprzeciw katedry. Komunikacja Spod dworca do śródmieścia można dotrzeć autobusem (3 km serpentynami) albo kolejką linową (Funicolare). Zarówno autobusy, jak i kolejka zatrzymują się na Piazza Cahen, na wschodnim krańcu centrum, gdzie jest także duży płatny parking. Drugi, duży parking to Campo della Fiera, po wschodniej stronie śródmieścia (skąd piesi mogą się dostać do ścisłego centrum systemem schodów ruchomych i wind); kolejne, mniejsze skupiają się w obrębie śródmieścia (m.in. na Piazza Marconi, na tyłach katedry). Bezpłatnie można zaparkować w Orvieto Scalo. Spacer z Piazza Cahen pod katedrę Corso Cavour i Via del Duomo zajmuje nie więcej niż kwadrans. Noclegi W Orvieto jest dużo hoteli i kwater prywatnych (o te ostatnie trzeba pytać w biurze informacji turystycznej). O noclegi, zwłaszcza tańsze, najłatwiej w nowszej i brzydszej części miasta Orvieto Scalo. Corso (Corso Cavour 343; 0763/342020, fax 0763/342020, info@hotelcorso.net, www.hotelcorso.net). Wygodny, niezbyt duży hotel w spokojniejszej części Starego Miasta. 3 Duomo (Vicolo di Maurizio 7; 0763/394973, hotelduomo@tiscali.it, www. orvietohotelduomo.com). Średniej wielkości, komfortowy hotel w ścisłym centrum. 3 La Magnolia (Via del Duomo 29; 0763/342808, info@bblamagnolia.it, www.bblamagnolia.it). Hotelik typu B&B; trzy pokoje z łazienkami, doskonała lokalizacja. Posta (Via L. Signorelli 18; /fax 0763/341909, hotelposta@orvietohotels.it). W centro; 10 pokoi z łazienkami lub bez. Gastronomia Dobrych lokali z korzystnym cennikiem najlepiej szukać na obrzeżach centro. W rejonie katedry najczęściej skupiają się drogie restauracje. L Asino d Oro (Vicolo del Popolo 9; 0763/344406; 11.30 24.00, pn. zamkn.). Tradycyjne miejscowe jedzenie. Miło i smacznie, ceny trochę powyżej średniej. La Grotta (Via Signorelli 5; 0763/ 341348; pn. zamkn.). Jedna z najbardziej znanych trattorii w Orvieto. Kuchnia lokalna, w karcie dobre wina; nie dla oszczędnych. Hescanas (Piazza Duomo 31; codz. 6.30 1.00). Restauracja samoobsługowa. Główny atut to lokalizacja (obok katedry), bo jakość jedzenia jest umiarkowana; w porze obiadu bywa tłoczno. Pizzeria Paoleri (Corso Cavour 49; śr. zamkn.). Dobre miejsce na tanią pizzę. TODI Przyjazd, orientacja, informacja Najwygodniej tu dojechać z Perugii pociągiem FCU (linia Perugia Terni; 45 min, do 15 dziennie; w jedną stronę 2,55 ) lub autobusem sieci APM (75 min; 8 kursów dziennie; w jedną stronę 5,20 ). Autobusy stają na skraju centrum, przy kościele Santa Maria della Consolazione. Pociągi zatrzymują się kilka kilometrów od miasta; najdogodniej wysiąść na Ponte Rio, skąd do centrum dojeżdża się autobusem. Biuro informacji turystycznej (Piazza del Popolo 34/35, 075/8945416, fax 075/8942526, info@iat.todi. pg.it, www.todi.umbria2000.it; codz. 9.00 13.00 i 16.00 19.00, nd. zimą po południu zamkn.) jest w ścisłym centrum, pod kościołem S. Fortunato. Noclegi Oferta noclegowa Todi nie wygląda imponująco. Nieliczne hotele są drogie, często poza centrum, nie ma schroniska młodzieżowego i kempingu (najbliższe nad Lago di Corbara, w drodze do Orvieto). Villa Luisa (Via A. Cortesi 147; 075/8948571, 075/8948472, villaluisa@villaluisa.it, www.villaluisa.it). Komfortowy hotel z restauracją i basenem, w ogrodzie, 1,5 km od Piazza del Popolo; standard pokoi zróżnicowany. 3