WPROWADZENIE

Transkrypt

1 KALENDARZ KOŚCIELNY ORMIAN POLSKICH WPROWADZENIE

2 Apostolski Kościół Ormiański i Kościół Katolicki obrządku ormiańskiego używają w Armenii i w krajach diaspory, w tym też w Polsce, kalendarza gregoriańskiego. Oznacza to, że Wielkanoc Zatik świętowana jest wspólnie z Kościołem Katolickim obrządku łacińskiego. Wyjątek stanowią wspólnoty ormiańskie w Rosji, Gruzji i w Ziemi Świętej, które używają kalendarza juliańskiego. Rachuba lat w kalendarzu ormiańskim jest jednak inna niż w innych kalendarzach chrześcijańskich. Początkiem tzw. ery ormiańskiej jest dzień 11 lipca 1 r., kiedy to synod w Dwinie w Armenii zerwał jedność z Kościołem Katolickim. Oznacza to, że dni od 11 lipca 00 r. do 10 lipca 00 r. są rokiem 1 ery ormiańskiej, a dni od 11 lipca 00 r. do 10 lipca 006 r. są rokiem 1 ery ormiańskiej. Inną charakterystyczną cechą kalendarza ormiańskiego jest brak osobnego święta Bożego Narodzenia. Jest to utrzymanie starej tradycji pierwszych wieków chrześcijańskich, kiedy to święto Epifanii Astwacahajtnutjun było połączeniem trzech wydarzeń z życia Jezusa: Narodzin w Betlejem, Pokłonu Trzech Króli i Chrztu w Jordanie. Święto to obchodzone jest 6 stycznia /w kalendarzu juliańskim 19 stycznia/. Poprzedza go Hisnakac, czyli ormiański odpowiednik Adwentu, rozpoczynający się w niedzielę po 1 listopada /trwa ok. 0 dni/. W niektórych krajach, np. w Polsce, pod wpływem tradycji zachodniej przyjął się zwyczaj świętowania grudnia dodatkowego święta Surb Cynund. Kalendarz dostosowany jest do dni tygodnia. W poniedziałki, wtorki, czwartki i soboty obchodzone są wspomnienia świętych. Z kolei ważne święta liturgiczne, w tym wszystkie święta Pańskie, obchodzone są zawsze w niedziele. Dla przykładu, uroczystość Wniebowzięcia Matki Bożej obchodzona jest w Kościele Katolickim obrządku łacińskiego 1 sierpnia /niezależnie od dnia tygodnia/, natomiast w Kościele Ormiańskim w niedzielę przed tym dniem lub po tym dniu. W niedzielę rozpoczyna się także Wielki Post. Niedziela ta wypada przez Środą Popielcową i z tego też powodu łacińska pierwsza niedziela Wielkiego Postu jest dla Ormian już niedzielą drugą. Stałe daty, niezależnie od dnia tygodnia, mają m.in. wspomniana Epifania, Zwiastowanie Pańskie / marca/, Narodzenie Matki Bożej / września/ oraz uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny /9 grudnia, czyli dzień później niż w kalendarzu rzymskim/. Dla Ormian dniami modlitw za zmarłych - Or Mereloc są drugie dni świąt Epifanii Wielkanocy, Przemienienia Pańskiego, Wniebowzięcia Matki Bożej i Podwyższenia Krzyża Św. Uroczystości Wszystkich Świętych i Dnia Zadusznego nie są znane. W niniejszym kalendarzu kolorową czcionką zaznaczyłem święta ormiańskie, z tym, że dużymi literami pisane są święta kościelne, a małymi państwowe. Czarną czcionką zaznaczyłem święta łacińskie. Kolorową czcionką są także zaznaczone dni wolne od pracy, obowiązujące w Polsce. Przy datach dziennych zaznaczone są daty najważniejszych wydarzeń historii Armenii i Kościoła Ormiańskie, ze szczególnym uwzględnieniem historii i tradycji Ormian polskich. Nazwy świąt ormiańskich podane są w oparciu o tłumaczenie z kalendarza Patriarchatu Ormiańskokatolickiego w Bejrucie, dokonanego przez diakona Ernesta Yeseyana z Lublina. Ks. kan. Tadeusz Isakowicz-Zaleski Tadeos Wartapet Isahakian-Zaleski

3 Narodzenie Pańskie w Armenii Armenia jest jedynym krajem na świecie, w którym Uroczystość Narodzenia Pańskiego obchodzi się nie grudnia, czy 7 stycznia, lecz 6 stycznia- w Święto Epifanii (Trzech Króli). Jest tak dlatego, że Kościół Ormiański pozostał przy starożytnej tradycji, która kazała obchodzić Uroczystość Bożego Narodzenia w dniu 6 stycznia. Tradycja ta sięga czasów apostołów i błogosławionych Ojców. Taka praktyka istniała już w połowie II wieku. Wspomina o niej i poucza Św. Klemens Aleksandryjski w swoim słynnym dziele Stromata (Kobierce). Świętowano tego dnia łącznie trzy wydarzenia Narodzenia Pańskie, Pokłon Trzech Króli, czyli Objawienie się nowonarodzonego Dziecięcia- Mesjasza naszym przodkom- poganom, oraz Chrzest Chrystusa w rzece Jordan. Według kronik greckich i łacińskich, Narodzenie i Chrzest Pański świętowano 6 stycznia w całym Kościele Powszechnym do IV wieku. Z końca zaś IV wieku Kościół Zachodni (dla Ormian to zarówno Kościół Łaciński i Grecki) obchodzi Narodzenie Pańskie grudnia (7 grudnia), w miejsce święta pogańskiego boga Mitry- Niezwyciężonego Słońca, którego kult już w I stuleciu był rozpowszechniony od Azji Mniejszej aż po Brytanię. Na temat Narodzenia Pańskiego i jego dzieciństwa powstało w narodzie Ormiańskim wiele legend a nawet zbiór apokryfów dzieciństwa Jezusa, z którego właśnie pochodzi przekaz o liczbie i imionach magów (Kasper, Melchior i Baltazar), którzy przyszli pokłonić się nowonarodzonemu Królowi. Tradycje związane ze Świętem Narodzenia Pańskiego wśród Ormian są nieco odmienne od tradycji polskich, choć z pewnością można by się dopatrzyć również pewnych elementów wspólnych. Wieczór biblijny nazywa się w tradycji ormiańskiej Czragaluje, co tłumaczy się na język polski jako zapalenie lamp, świec. Związane jest to z tym, że w ten wieczór w świątyniach były zapalane wszystkie lampy oliwne i świece. Z kościoła rozlega się w ów wieczór śpiew hymnu-szarakanu Wielka i przedziwna Tajemnico, ułożonego w V wieku przez wielkiego historyka Armenii, św. biskupa Monesa Chrenatsi (Mojżesza z Chorenu). Potem odczytuje się fragment Księgi Rodzaju, mówiący o stworzeniu świata i człowieka, oraz o upadku tego człowieka, który został odkupiony Krwią Syna Bożego. Następnie celebruje się Mszę Świętą, czyli po ormiańsku Surb Patarak (Najświętsza Ofiara). Czuwanie tego wieczoru kończy uroczysta, choć postna, wieczerza w domu, po której ludzie odwiedzają swoich bliskich zwiastując przy tym radość z narodzin Zbawiciela. Rano w sam dzień Uroczystości odprawia się w kościołach świąteczną liturgię, którą kończy obrzęd poświęcenia wody. Do tej wody, poświęconej przez modlitewny śpiew celebransa, dolewa się kroplę Krzyżma Świętego. Następuje także zanurzenie w tej wodzie krzyża, co symbolizuje chrzest Jezusa w Jordanie, po czym wierni zabierają tę wodę z sobą do swych domów wierząc w jej cudowną moc. Następny zaś dzień po Epifanii jest dniem modlitwy za zmarłych. Takich dni jest jeszcze w ciągu roku kościelnego, podczas których po wielkich uroczystościach, ludzie dzielą radość Świąt z tymi, którzy odeszli. Jest to wyraz przeżywania jedności z nimi, zakorzeniony w prawdzie o Świętych obcowaniu. Diakon Ernest Yesayan Katolicki Uniwersytet Lubelski 3

4 STYCZEŃ - HUNWAR 1 TNORENUTIUN - Nadanie Imienia Jezusowi 17 r. w katedrze ormiańskiej we Lwowie arcybiskup Izaak Isakowicz udzielił święceń kapłańskich Józefowi Teodorowiczowi, późniejszemu swemu następcy r. we Lwowie odbył się ostatni zjazd księży ormiańskich, w czasie którego kandydatem na nowego arcybiskupa wybrano ks. infułata Dionizego Kajetanowicza /z powodu wybuchu wojny do konsekracji biskupiej jednak nie doszło/. 3 CZRAGALUJC ASTWACAHAJTNUTIAN - Wigilia Epifanii 001 r. w katedrze ormiańskiej we Lwowie odprawiono pierwszą od 19 r. mszę św. 6 ASTWACAHAJTNUTJUN Epifania /połączenie trzech uroczystości: Bożego Narodzenia, Objawienia Pańskiego i Chrztu Chrystusa w Jordanie/. TRZECH KRÓLI /wg kalendarza rzymskiego/ 191 r. w Horodence zmarł ks. Walerian Bąkowski, proboszcz ormiański, jeden z kandydatów na ordynariusza po śmierci abpa Józefa Teodorowicza /żył 7 lata/. 7 OR MERELOC - /dzień modlitwy za zmarłych/ 9 NIEDZIELA CHRZTU PAŃSKIEGO /wg kalendarza rzymskiego/ r. krajczy Franciszek Potocki ufundował kościół orm. w Mohylowie Podolskim r. we Lwowie zmarł arcybiskup ormiański Jakub Stefan Augustynowicz /żył lata/. 197 r. Kongregacja Kościołów Wschodnich mianowała Ks. Prymasa Stefana Wyszyńskiego ordynariuszem wiernych obrządku ormiańskokatolickiego w Polsce. 1 1 SURB HOWHANNU KARAPETI św. Jana Chrzciciela 6 r. katolikos Mesroba wydał bullę, w której zatwierdził biskupa lwowskiego Grzegorza, wymieniając po raz pierwszy parafie ormiańskie w Łucku i Włodzimierzu Wołyńskim. 19 r. w Baniłowie nad Czeremoszem na Bukowinie UPA morduje Ormian polskich. 16 r. przy klasztorze benedyktynek ormiańskich we Lwowie otwarto szkołę dla dziewcząt /istniała do czasów II wojny światowej/ r. w Krakowie zmarł ks. infułat Bogdan Dawidowicz, armenista i lektor języka ormiańskiego w Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie /żył 7 lat/. 19 EPIFANIA /obchodzona w tym dniu wg kalendarza juliańskiego tylko przez Kościół Ormiański w Rosji, Gruzji i w Ziemi Świętej/ 0 1 r. Andrzej z Krymu ufundował dzwonnicę katedralną we Lwowie r. w Kamieńcu Podolskim zmarł ks. Antoni Warterysowicz, administrator wikariatu apostolskiego dla Ormian-katolików w Rosji /żył lata/ r. we Lwowie dla kształcenia księży ormiańskich erygowano Papieskie Kolegium /prowadzone przez księży teatynów istniało do r./ 191 r. w Krakowie zmarł ks. Andrzej Łukasiewicz, ostatni proboszcz ormiański w Czerniowcach oraz znany działacz społeczny i polonijny na Bukowinie /żył 7 lata/. 00 r. ks. kard. Franciszek Macharski i ambasador Armenii Ashot Hovakimian otwarli wystawę Pamiątki ormiańskie w Krakowie

5 LUTY - PETERWAR 1 TJARNYNDARADŻ - OFIAROWANIE PAŃSKIE 17 r. w Stanisławowie mszę św. prymicyjną odprawił ks. Józef Teodorowicz. 190 r. w katedrze ormiańskiej we Lwowie kard. Jan Puzyna z Krakowa, w asyście metropolity greckokatolickiego Andrzeja Szeptyckiego oraz metropolity rzymskokatolickiego bł. Józefa Bilczewskiego, konsekrował abpa Józefa Teofila Teodorowicza r. w katedrze św. Jana w Warszawie arcybiskup Józef Teodorowicz wygłosił kazanie na rozpoczęcie obrad polskiego Sejmu Konstytucyjnego /arcybiskup był posłem, wybranym z listy Narodowej Demokracji/. 3 ŚW. BŁAŻEJA Z SEBASTY, BISKUPA ORMIAŃSKIEGO /wg kalendarza rzymskiego/ 00 r. - w Krakowie przedstawiciele organizacji ormiańskich, zebrani na mszy św., odprawianej z okazji 100 rocznicy sakry biskupiej Józefa Teodorowicza, wydali apel w sprawie godnego pochówku zmarłego arcybiskupa /doczesne szczątki Teodorowicza znajdują się od wielu lat poza Cmentarzem Orląt Lwowskich/. 6 BUN BAREKENDAN - Prawdziwy Karnawał, czyli ostatni dzień karnawału 131 r. we Lwowie zmarł arcybiskup ormiański Kajetan Warteresiewicz /żył 76 lat/. 7 OR MOCHROC - rozpoczęcie Wielkiego Postu 10 r. hetman i wojewoda Adam Sieniawski ufundował kościół ormiański w Brzeżanach. 9 ŚRODA POPIELCOWA - rozpoczęcie Wielkiego Postu /wg kalendarza rzymskiego/ r. w Warszawie zmarł Leon Ter-Oganian, animator i nestor środowiska ormiańskiego, współzałożyciel warszawskiego Koła Zainteresowania Kulturą Ormian. I NIEDZIELA W. POSTU /wg kalendarza rzymskiego/ r. w Bazylice Św. Piotra w Watykanie odbyły się uroczystości z okazji 00-lecia Chrztu Armenii, w czasie których Ojciec Święty Jan Paweł II przekazał patriarsze Nersesowi Bedrosowi XIX fragment relikwii św. Grzegorza Oświeciciela II NIEDZIELA W. POSTU r. we Lwowie NKWD zamordowało 1 przywódców Związku Walki Zbrojnej, w tym kanonika ormiańskiego Adama Bogdanowicza /żył 3 lata; wg innych relacji miał zginąć czerwca 191 r. we lwowskim więzieniu Brygidki, podpalonym przez Rosjan/ r. w Mohylowie Podolskim zmarł biskup Józef Krzysztofowicz, pierwszy a zarazem ostatni ordynariusz Ormian katolików w Rosji /żył lata/. 191 r. w Czerniowcach zmarł ks. Florian Mitulski, budowniczy tamtejszego kościoła ormiańskiego /żył 1 lat/. 7 III NIEDZIELA W. POSTU 13 r. - w Rzymie zmarł kard. Antoni Hassun, pierwszy w historii purpurat ormiański; w latach patriarcha w Bejrucie, współzałożyciel Papieskiego Kolegium Ormiańskiego.

6 MARZEC - MART kasztelan Maksymilian Przerębski nadał przywileje Ormianom w Śniatyniu. 9 r. we Lwowie z połączenia ormiańskich banków zastawniczych powstał bank archidiecezjalny Mons Pius /istniał do 19 r./. 16 r. w Rzymie w dawnym klasztorze augustiańskim przy Salita San Nicola da Tolentino papież Leon XIII erygował Papieskie Kolegium Ormiańskie, kształcące kleryków ormiańskich z głównie z Bliskiego Wschodu /od 19 r. także kleryków z Polski/ r. w Rzymie zm. ks. Piotr Agadżadżian /w l pracował w Polsce, żył 77 lat/. 6 IV NIEDZIELA W. POSTU r. w Gliwicach zmarł ks. dr mitrat Krzysztof Staniecki; w latach duszpasterz Ormian w Gliwicach, żył 69 lat. Pochowany w Raciborzu. 11 V NIEDZIELA W. POSTU r. starościna Konstancja Potocka nadała przywileje Ormianom w Tyśmienicy. 00 r. w Wadowicach pochowano Adama Oroszeny Bogdanowicza, prezesa Koła Zainteresowania Kulturą Ormian w Gdańsku i przyjaciela szkolnego Karola Wojtyły /zm. XII 001 r., żył 1 lat/ r. w Kamieńcu Podolskim zm. katolikos Melchizedek. 19 ŚW. JÓZEFA - /imieniny Ks. Prymasa Józefa Glempa, ordynariusza Ormian-katolików/ 1 r. książę Józef Lubomirski nadał przywileje Ormianom w Raszkowie. 16 r. dr Józef Torosiewicz, lekarz i filantrop ormiański, podpisał akt fundacyjny Bursy Ormiańskiej we Lwowie, zwanej później Zakładem Naukowym im. Józefa Torosiewicza. 0 TSACHKAZARD - NIEDZIELA PALMOWA 1 3 WIELKI CZWARTEK /dzień modlitw za kapłanów/ 1999 r. - w Watykanie z udziałem Katolikosa Garegina I otwarto wystawę Rzym Armenia z okazji 00. rocznicy Chrztu Armenii. WIELKI PIĄTEK 9 r. kupiec Sinan z Kaffy ufundował kościół orm. pw. św. Mikołaja w Kamieńcu Podol. 6 CZRAGALUJC ZATIK WIGILIA PASCHALNA - WIELKA SOBOTA 1977 r. w Pszennej zm. ks. Jan Hanicz-Lechowski, ostatni prob. w Tyśmienicy /żył 7 lat/. 7 ZATIK - HARUTIUN TJARYN MERO HISUSI KRISTOSI WIELKANOC - ZMARTWYCHWSTANIE JEZUSA CHRYSTUSA /od 0 r. obchodzona przez polskich Ormian wg kalendarza gregoriańskiego/. 196 r. - w Kutach zmarł ks. Samuel Manugiewicz, senator II Rzeczpospolitej i burmistrz Kut, ostatni ksiądz ormiańskokatolicki na Ukrainie /żył lat/. OR MERELOC - /dzień modlitw za zmarłych/ - PONIEDZIAŁEK WIELKANOCNY

7 KWIECIEŃ - APRIL r. w Kamieńcu Podolskim ukończono budowę kościoła orm. pw. Zwiastowania. 160 r. w katedrze ormiańskiej we Lwowie powstało Bractwo św. Grzegorza Oświeciciela. 19 r. w klasztorze dominikanów w Podkamieniu zmarł o. Sadok Barącz, historyk, autor Rysu dziejów ormiańskich i Żywotów sławnych Ormian w Polsce /żył 7 lat/. 001 r. - w Krakowie zm. Czesław Lechicki, autor Historii Kościoła Ormiańskiego w Polsce. 3 NIEDZIELA MIŁOSIERDZIA BOŻEGO zwana inaczej Białą lub Przewodnią 6 7 Święto Macierzyństwa i Piękności święto świeckie w Armenii, odpowiednik dnia kobiet r. kościół orm. pw. św. Mateusza w Obertynie przekazano archidiecezji łacińskiej. 179 r. - we Lwowie zm. ks. Dominik Barącz budowniczy kościoła w Łyścu /żył 70 lat/ r. - we Lwowie zm. ks. Wiktor Piotrowicz, armenista i bibliofil /żył 6 lata/ r. w Wenecji zmarł opat Mechitar z Sebasty, założyciel mechitarzystów, męskiego zakonu ormiańskokatolickiego /żył 73 lata/. 001 r. ks. prałat dr Grzegorz Petrowicz, autor La Chiesa Armena in Polonia ; ostatni żyjący kapłan archidiecezji ormiańskokatolickiej we Lwowie, obchodził jubileusz 60-lecia święceń kapłańskich i 70-lecia pobytu w Papieskim Kolegium Ormiańskim w Rzymie r. w Kutach nacjonaliści ukraińscy z UPA mordują 00 Ormian i Polaków r. w katedrze ormiańskiej we Lwowie powstało Bractwo Matki Bożej Jazłowieckiej r. uratowanie Ormian, którzy przed nacjonalistami ukraińskimi schronili się w kościele św. Antoniego w Kutach r. w Gnieźnie ks. kard. Stefan Wyszyński konsekrował Józefa Glempa, obecnego ordynariusza Ormian-katolików w Polsce. 3 JEREWMAN SURBO CHACZI - Objawienia się Krzyża Świętego w Jerozolimie w 31 r. Aprilian Nahatakac - Dzień Pamięci o Ofiarach Ludobójstwa Ormian w Turcji 191 r. - Turcy aresztują i mordują 00 przedstawicieli inteligencji ormiańskiej, rozpoczynając w ten sposób ludobójstwo, w czasie którego zginęło 1, miliona Ormian. 00 r. poświęcenie na dziedzińcu kościoła św. Mikołaja w Krakowie przy ul. Kopernika 9 przez ks. kard. Franciszka Macharskiego CHACZKARU Ormiańskiego Kamienia Krzyżowego, poświęconego Ofiarom ludobójstwa Ormian w Turcji w 191 r. i Ofiarom ludobójstwa Ormian i Polaków w Kutach nad Czeremoszem w 19 r. Poświęcenie odbyło się pomimo agresywnej nagonki ze strony ambasady Turcji w Polsce i polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz bojkotu ze strony prezydenta Krakowa, wojewody małopolskiego i marszałka małopolskiego r. we Lwowie zmarł arcybiskup Izaak Mikołaj Isakowicz, zwany Złotoustym, wybitny kaznodzieja, pisarz, założyciel dzieł charytatywnych /żył 77 lat/. 30 ŚW. GRZEGORZA OŚWIECICIELA /wg kalendarza rzymskiego/ 1 r. hetman Jan Zamoyski nadał przywileje Ormianom w Zamościu. 7

8 MAJ - MAJIS 1 ŚWIĘTO PRACY 3 ŚWIĘTO KONSTYTUCJI 3 MAJA 190 r. w Kutach Rosjanie zastrzelili ks. prefekta Bogdana Agopsowicza /żył 3 lata/ 19 r. w Stanisławowie zmarł ks. dr prałat Leon Isakowicz, proboszcz /żył 7 lat/ r. wojewoda Jędrzej Potocki nadał przywileje Ormianom w Stanisławowie. HAMBARCUMN TJARYN MERO HISUSI KRISTOSI - WNIEBOWSTĄPIENIE 9 19 r. uczestnicy II Synodu Biskupów Ormiańskich, w tym arcybiskup Józef Teodorowicz, wmurowali w Papieskim Kolegium Ormiańskim w Rzymie tablicę pamiątkową ku czci arcybiskupa i kapłanów zamordowanych przez Turków w latach r. obraz Matki Bożej Łaskawej opuścił na zawsze Stanisławów r. w Raszkowie parafia łacińska przejęła dawny kościół ormiański HOGEGALUST - ZESŁANIE DUCHA ŚW. 001 r. w Krakowie w klasztorze karmelitów na Piasku ks. kard. Franciszek Macharski wmurował tablicę pamiątkową z okazji 100 rocznicy śmierci abpa Izaaka Isakowicza r. król Zygmunt August nadał przywilej kościołowi orm. pw. św. Szczepana w Łucku. 11 r. w Warszawie zmarł sufragan gnieźnieński Grzegorz Zachariasiewicz, Ormianin. 13 r. zmarł biskup przemyski Jan Potoczki, Ormianin z Siedmiogrodu /żył 73 lata/ r. w Rzymie zmarł kard. Franciszek Agadżanian, prefekt Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, w latach jako Grzegorz XV pełnił urząd patriarchy /ur. w Gruzji, żył 76 lat/. 7 r. w dzielnicy ormiańskiej we Lwowie wielki pożar pochłonął m.in. pałac arcybiskupów, dom kapituły i klasztor benedyktynek ormiańskich r. do kościoła świętych Piotra i Pawła w Gdańsku ks. Kazimierz Filipiak wprowadził obraz Matki Bożej Łaskawej z parafii ormiańskiej w Stanisławowie r. w obozie w Dachau zginął ks. Leszek Pryliński, wikary ormiański /żył lat/. 1 SYRBO JERRORDUTIAN - TRÓJCY PRZENAJŚWIĘTSZEJ 3 SYRBOC HRIPSIMIANC - ŚW. RYPSYMY MĘCZENNICY I TOWARZYSZEK SYRBOC GAJANIANC - ŚW. GAJANY MĘCZENNICY I TOWARZYSZEK 196 r. w Gnieźnie bp Franciszek Jedwabski udzielił święceń kapłańskich Józefowi Glempowi, obecnemu ordynariuszowi Ormian-katolików w Polsce. 6 BOŻE CIAŁO /wg kalendarza rzymskiego/ 1997 r. patriarcha Jan Piotr /Bedros/ XVIII Kasparian z Bejrutu rozpoczął wizytę w Polsce. 7 JERANELI IGNATIOS MALOYANI - bł. Ignacego Maloyana, Biskupa i Męczennika SYRBO HORN MERO GRIGORI LUSAWORCZIN JELN I WIRAPEN wydobycie z dołu więziennego św. Ojca Naszego Grzegorza Oświeciciela Dzień Niepodległości Armenii święto państwowe w Armenii. r. w Stanisławowie wmurowano kamień węgielny pod kościół ormiański. 191 r. w Warszawie zmarł ks. Prymas Stefan Wyszyński /od 197 r. ordynariusz Ormiankatolików w Polsce, żył 0 lat/. 9 TON JEKEHECWO - święto Kościoła 191 r. w katedrze na Wawelu arcybiskup Józef Teodorowicz wygłasza mowę w czasie Zjazdu Biskupów pt. Dzisiejszy stosunek Episkopatu Polskiego do Chrystusa i do narodu. 199 r. Zgromadzenie Narodowe we Francji potępiło Rzeź Ormian w Turcji w 191 r r. w Stanisławowie arcybiskup Józef Teodorowicz i Prymas August Hlond dokonali koronacji obrazu Matki Bożej Łaskawej. 31 SYRBOC KUSANACN NUNE JEW MANE - św. Dziewic Niny i Many

9 CZERWIEC - HUNIS r. w Mohylowie Podolskim abp Jakub Tumanowicz konsekrował kościół pw. Nawiedzenia NMPanny i św. Grzegorza Oświeciciela. 6 1 r. w Łyścu k. Stanisławowa przyszedł na świat Izaak Mikołaj Isakowicz, syn Samuela i Rypsymy ze Słowackich, późniejszy arcybiskup ormiańskokatolicki. 190 r. w Rzymie wmurowano kamień węgielny pod nowe Kolegium Ormiańskie r. w Zamościu na miejscu, gdzie w latach znajdował się kościół ormiański, odsłonięto pamiątkową tablicę poświęconą Ormianom. 11 SYRBUJN GRIGORI LUSAWORCZI - Św. Grzegorza Oświeciciela, głównego patrona Armenii i współpatrona archidiecezji ormiańskiej we Lwowie 91 r. do kościoła orm. w Mohylowie Pod. wniesiono obraz Matki Boskiej Płaczącej. 191 r. w Mardinie Turcy zamordowali bł. bp Ignacego Maloyana /żył lata/. 1 r. zmarł biskup przemyski, a wcześniej tarnowski, Franciszek Ksawery Abgaro- Zachariasiewicz, /w 1 r. przeszedł z obrządku ormiańskiego na łaciński, żył 7 lat/. ŚW. ANTONIEGO Z PADWY /odpust w parafii orm. w Kutach i zarazem główna uroczystość dla Ormian na Pokuciu/. 17 r. we Lwowie zmarł arcybiskup ormiański Grzegorz Michał Szymonowicz /żył 7 lat/. 001 r. w Erywaniu otwarto Ambasadę Polską r. we Lwowie zmarł arcybiskup ormiański Grzegorz Michał Szymonowicz /żył 7 lat/. 1 9 r. zm. ks. Grzegorz Arakiełowicz, Ormian, jezuita, pisarz i prof. teologii /żył 6 lat/. 16 SYRBOC TARGMANCZACN SAHAKA JEW MESROPA - Świętych Tłumaczy Pisma Świętego: Sahaka i Mesropa r. patriarcha Nerses Bedros XIX z Bejrutu rozpoczął wizytę duszpasterską w Polsce, odwiedzając Gdańsk, Warszawę, Toruń, Łowicz, Kraków i Radwanowice r. w siedzibie Archidiecezjalnego Związku Ormian we Lwowie arcybiskup Józef Teodorowicz otworzył wielką wystawę zabytków ormiańskich r. w Krakowie pod przewodnictwem patriarchy Nersesa Bedrosa XIX odbyły się uroczystości z okazji 00-lecia Chrztu Armenii i 100-lecia śmierci abpa Izaaka Isakowicza. 001 r. patriarcha Nerses Bedros XIX przekazał Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie Słownik łacińsko-ormiański, autorstwa ks. Stefana Roszki r. w Łyścu arcybiskup Izaak Isakowicz konsekrował kościół ormiański, zbudowany w miejscu drewnianej świątyni spalonej w 130 r. 199 r. w Rzymie papież Pius XI beatyfikował Gomidasa Keumurgiana, księdza ormiańskokatolickiego, zamordowanego przez Turków w 07 r. w Konstantynopolu. 13 r. - w Warszawie zmarł biskup Mikołaj Hasso-Manugiewicz, Ormianin, pierwszy sufragan warszawski i biskup augustowski /żył 0 lat/. 001 r. Ojciec Święty Jan Paweł II nawiedził katedrę ormiańską we Lwowie r. w Kamieńcu Pod. abp Jakub Tumanowicz konsekrował kościół pw. św. Mikołaja. SYRBUJN METSI NERSESI św. Nersesa Wielkiego, Patriarchy r. w Eczmiadzynie zmarł Katolikos Garegin I /Nszan Sarkisjan/, zwierzchnik Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego /ur. w Syrii, żył 67 lat/. 30 9

10 LIPIEC - HULIS 1 TON TAPANAKI - święto Arki Przymierza 3 WARDAWAR - Przemienienie Pańskie zawsze w 1 niedzielę po Wielkanocy OR MERELOC dzień modlitw za zmarłych Dzień Konstytucji święto państwowe w Armenii r. w Krakowie zmarł ks. prof. Franciszek Tokarz, orientalista i poliglota, w latach administrator parafii ormiańskiej w Brzeżanach /żył 76 lat/ r. Ojciec Święty Jan Paweł II ogłosił arcybiskupem warszawskim i gnieźnieńskim oraz Prymasem Polski ks. Józefa Glempa, który od tej pory spełnia także funkcję ordynariusza wiernych obrządku ormiańskokatolickiego w Polsce. 191 r. Ojciec Święty Jan Paweł II nawiedził Papieskie Kolegium Ormiańskie w Rzymie, wspominając w przemówieniu postać abpa Józefa Teodorowicza. 9 SYRBUJN TADEOSI ARAKELO - św. Judy Tadeusza, Apostoła 10 7 r. kasztelanowa Ludwika Potocka nadała przywileje parafii ormiańskiej w Kutach. 161 r. - w Czerniowcach zmarł ks. Celestyn Torosiewicz, organizator i pierwszy proboszcz tamtejszej parafii ormiańskiej /żył 7 lat/. 11 r. w Dwin w Armenii synod Kościoła Ormiańskiego przyjął nowy kalendarz /od tego dnia liczone są lata ery ormiańskiej/. 163 r. w Rzymie papież Urban VIII przyjął wyznanie wiary katolickiej od biskupa Mikołaja Torosowicza oraz podniósł diecezję ormiańską we Lwowie do rangi archidiecezji r. w Raszkowie abp Jakub Tumanowicz konsekrował kościół pw. Niep. Pocz. NMPanny i św. Szczepana. 196 r. w Żurawicy zm. ks. Kajetan Amirowicz, ostatni proboszcz w Śniatyniu /żył 7 lata/ r. w kościele bernardynów w Warszawie, przy którym działało duszpasterstwo Ormian, powstało Bractwo św. Grzegorza Oświeciciela. 130 r. w Łyścu spłonął drewniany kościół ormiański r. zarejestrowane zostało Ormiańskie Towarzystwo Kulturalne w Krakowie r. w Brzeżanach zginął tragicznie ks. dr Sergiusz Egulian, administrator tamtejszej parafii ormiańskiej, absolwent Papieskiego Kolegium Ormiańskiego w Rzymie /urodzony w Adanie w Turcji, żył 39 lat/. 1 9 r. w Tyśmienicy wmurowano kamień węgielny pod kościół ormiański. 179 r. w Czerniowcach abp Grzeg. Romaszkan konsekrował kościół pw. św. Grzegorza r. w Krakowie zm. kard. Adam Sapieha Książę Niezłomny, wieloletni przyjaciel i współpracownik arcybiskupa Józefa Teodorowicza. 160 r. król Zygmunt III zezwolił na budowę nowego Ratusza Orm. w Kamieńcu Pod. 16 r. w Żydaczowie k. Horodenki przyszedł na świat Józef Teofil Teodorowicz, syn Grzegorza i Gertrudy z Ohanowiczów, późniejszy arcybiskup ormiańskokatolicki r. w Żwańcu abp Jakub Tumanowicz konsekrował kościół pw. Niep. Pocz. NMPanny

11 SIERPIEŃ - OGOSTOS 1 00 r. Prymas Józef Glemp zreorganizował duszpasterstwo Ormian w Polsce, mianując ks. Artura Awdalina z Warszawy duszpasterzem w części północnej, a ks. kan. Tadeusza Isakowicza Zaleskiego z Krakowa w części południowej kraju. 3 6 PRZEMIENIENIE PAŃSKIE /wg kalendarza rzymskiego/ 7 16 r. w Tyśmienicy abp Izaak Isakowicz ponownie konsekrował kościół ormiański. 9 ŚW. KAJETANA, współpatrona archidiecezji ormiańskiej we Lwowie i założyciela zgromadzenia teatynów, które prowadziło Papieskie Kolegium Ormiańskie we Lwowie r. w Scvres pod Paryżem 1 państw, w tym Polska, podpisało traktat pokojowy uznający niepodległość Armenii /traktat pozostał niestety tylko na papierze/ POCHUMN SURBO ASTWACACNI - Wniebowzięcia Matki Bożej /główna uroczystość odpustowa w katedrze ormiańskiej we Lwowie/ 91 r. w Kutach abp Jakub Tumanowicz konsekrował kościół pw. Niep. Pocz. NMPanny. 1 OR MERELOC dzień modlitw za zmarłych WNIEBOWZIĘCIE MATKI BOŻEJ /wg kalendarza rzymskiego/ 16 r. w Kalwarii Zebrzydowskiej odbyła się koronacja obrazu Matki Bożej, w czasie której kazanie wygłosił arcybiskup Izaak Isakowicz r. w Kamieńcu Podolskim spłonął Ratusz Ormiański r. w Eczmiadzynie zmarł Katolikos Wazgen I /Lewon Karapet Połdżijan/, wielki zwolennik ekumenizmu /ur. w Bukareszcie, żył lat/ r. w Tyśmienicy abp Jakub Tumanowicz konsekrował kościół orm. pw. św. Kajetana. 1 6 r. w Stanisławowie miał miejsce cud łez na obrazie Matki Bożej Łaskawej. 6 r. w Stanisławowie abp Jakub Augustynowicz konsekrował kościół orm. pw. Niepokalanego Poczęcia NMPanny. r. abp Jakub Augustynowicz poświęcił dzwon św. Grzegorz dla katedry we Lwowie. 3 ŚW. BARTŁOMIEJA, APOSTOŁA ARMENII /wg kalendarza rzymskiego/ r. - w Krakowie zmarł Teodor Axentowicz, siostrzeniec arcybiskupa Izaaka Isakowicza, wybitny malarz i rektor Akademii Sztuk Pięknych /żył 79 lat/ r. kasztelanowa Katarzyna Kossakowska nadała przywileje parafii orm. w Łyścu r. w Stanisławowie zmarł ks. Franciszek Komusiewicz, proboszcz ormiański i główny organizator koronacji obrazu Matki Bożej Łaskawej /żył lat/ r. Jakub i Panos, kupcy ormiańscy z Krymu, ufundowali katedrę we Lwowie

12 WRZESIEŃ - SEPTEMBER 1 6 r. książę Stanisław Lubomirski ufundował kościół ormiański w Bałcie. 9 r. we Lwowie zmarł arcybiskup ormiański Jakub Walerian Tumanowicz /żył lata/ r. w kościele ormiańskim w Gliwicach patriarcha ormiańskokatolicki Jan Piotr /Hovanes Bedros/ XVIII z Bejrutu ukoronował obraz Matki Bożej Ormiańskiej z Łyśca r. w Krakowie zmarła Ewa z Bohosiewiczów Sztolcman Kotlarczyk, aktorka i animatorka środowiska ormiańskiego /żyła 73 lata/. 7 CYNUND SURB ASTWACACNI - NARODZENIE MATKI BOŻEJ 13 r. w Krakowie odbyła się koronacja obrazu Matki Bożej Piaskowej, w czasie której kazanie wygłosił arcybiskup ormiański Izaak Isakowicz CHACZWERAC - PODWYŻSZENIE KRZYŻA ŚWIĘTEGO 91 r. w Brzeżanach abp Jakub Tumanowicz konsekrował kościół pw. Niep. Poczęcia. OR MERELOC dzień modlitw za zmarłych 1 PODWYŻSZENIE KRZYŻA ŚWIĘTEGO /wg kalendarza rzymskiego/ r. w Mohylowie Pod. miał miejsce cud łez na obrazie Matki Boskiej. 119 r. - bulla papieska Inter caeter privilegia dała cesarzom Austrii prawo mianowania arcybiskupów ormiańskich we Lwowie. 1 Święto Referendum święto państwowe, ustanowione na pamiątkę deklaracji niepodległości, ogłoszonej 1 września 1991 r r. w Erewaniu odbyły się uroczystości 00-lecia Chrztu Armenii, w czasie których katolikos Garegin II konsekrował kościół św. Grzegorza Oświeciciela. WARAGA SURB CHACZ - Objawienia się Krzyża Świętego w Warak n. Wanem w 63 r. SYRBUJN GEORGA ZORAWARI - św. Jerzego 001 r. - Ojciec Święty Jan Paweł II rozpoczął pierwszą w historii pielgrzymkę apostolską do Armenii, odwiedzając Eczmiadzyn, Erywań i Chor Wirap r. w Gdańsku zmarł ks. prałat Kazimierz Filipiak, wikariusz Prymasa Polski ds. obrządku ormiańskokatolickiego i kustosz sanktuarium Matki Bożej Łaskawej ze Stanisławowa /żył lata/ r. w Stanisławowie pożar miasta pochłonął kościół ormiański, który w następnych latach odbudował z ruin ówczesny proboszcz, ks. Izaak Isakowicz. 19 r. władze państwowe przekazały wiernym obrządku ormiańskokatolickiego kościół św. Trójcy w Gliwicach r. w posiadłości benedyktynek ormiańskich w Pasiekach Łyczakowskich we Lwowie abp Izaak Isakowicz poświęcił kaplicę pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy. 197 r. - zmarł ks. Franciszek Jakubowicz, duszpasterz Ormian w Krakowie /żył 6 lat/. 30

13 PAŹDZIERNIK - HOKTEMBER r. ks. Kazimierz Roszko przeniósł do Gliwic obraz Matki Bożej Ormiańskiej z Łyśca r. we Lwowie zmarł arcybiskup ormiański Jan Jakub Symonowicz /żył 76 lat/ r. w kościele dominikanów w Żółkwi odbyła się koronacja obrazu Matki Bożej Różańcowej, w czasie której kazanie wygłosił arcybiskup Józef Teodorowicz r. w Watykanie Ojciec Święty Jan Paweł II beatyfikował ormiańskiego biskupa męczennika Ignacego Maloyana, zamordowanego przez Turków w 191 r. w Mardinie r. w Gdańsku zm. Władysław Zachariasiewicz, nestor Ormian /żył 96 lat/ r. parafia orm. w Łyścu przejęła tamtejszą parafię łacińską SYRBOC AWETARANCZACN: MATEOSI, MARKOSI, HUKASU JEW HOWHANNU - Św. Ewangelistów Mateusza, Marka, Łukasza I Jana r. w Papieskim Kolegium Ormiańskim w Rzymie rozpoczął się I Synod Biskupów Ormiańskich, w którym udział wziął min. arcybiskup Józef Teodorowicz. 3 GJUT CHACZI - Znalezienie Drzewa Krzyża Św. przez św. Helenę 00 w Lublinie zm. ks. infułat Bolesław Kumor, profesor KUL i PAT, autor wielu prac z zakresu historii Kościoła Ormiańskiego w Polsce /żył 77 lat/ r. w kościele karmelitów we Lwowie biskup ormiański Mikołaj Torosowicz złożył katolickie wyznanie wiary, co zapoczątkowało unię Kościoła Ormiańskiego w Polsce z Kościołem Katolickim. 160 r. we Lwowie zmarł arcybiskup ormiańskokatolicki Mikołaj Torosowicz, współtwórca unii z Kościołem Katolickim i pierwszy ordynariusz ormiańskokatolickiej archidiecezji we Lwowie /żył lata/. 197 r. - w Międzylesiu k. Kłodzka zmarł ks. Wiktor Kwapiński, ostatni kanclerz kurii ormiańskiej we Lwowie i więzień syberyjskich łagrów /żył 7 lata/. 6 r. papież Benedykt XIV nadał tytuł patriarchy Cylicji Abrahamowi Piotrowi I, który zapoczątkował unię Ormian bliskowschodnich z Kościołem Katolickim. 7 ŚW. JUDY TADEUSZA, APOSTOŁA ARMENII /wg kalendarza rzymskiego/ 19 r. w obozie w Mauthausen zginął śmiercią męczeńską ks. Stanisław Łaski, wikary parafii ormiańskiej w Łyścu /żył 0 lat/ r. patriarcha Nerses Bedros XIX z Bejrutu rozpoczął wizytę duszpasterską na Ukrainie, odwiedzając Lwów, Kijów, Charków, Stanisławów i Łysiec r. w Stanisławowie zmarł ks. Stefan Roszko, tamtejszy proboszcz ormiański i autor unikalnego Słownika łacińsko- ormiańskiego. 001 r. w Krakowie zm. ks. prał. Andrzej Bardecki, przyjaciel Ormian /żył lat/.

14 LISTOPAD - NOJEMBER 1 WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH /wg kalendarza rzymskiego/ r. we Lwowie pod przewodnictwem patriarchy Nersesa Bedrosa XIX odbyły się uroczystości z okazji 100 rocznicy śmierci arcybiskupa ormiańskiego Izaaka Isakowicza r. w Czerniowcach zmarł ks. Kajetan Kasprowicz, proboszcz ormiański i założyciel bursy dla ubogiej młodzieży /żył lat/. SYRBOC HRESZTAKAPETACN GABRIJELI, MIKAJELI JEW RAPAJELI - Świętych Archaniołów Gabriela, Michała i Rafała 07 r. w Turcji zamordowano bł. Komitasa Keomiurdżana, kapłana r. w Tyśmienicy zm. ks. Jan Depowski, proboszcz i dr filozofii /żył 60 lat/. 190 r. w Krakowie odbyła się sesja naukowa nowopowstałego Koła Zainteresowań Kultura Ormian, będąca pierwszym od czasów II wojny światowej spotkaniem Ormian r. Prymas Polski Józef Glemp utworzył w Gdańsku ormiańską parafię personalną r. w Watykanie Ojciec Święty Jan Paweł II i Katolikos Garegin I podpisali wspólną deklarację wyjaśniającą wzajemne spory teologiczne i uznającą jedność wiary r. w Bazylice Św. Piotra w Watykanie w czasie nabożeństwa ekumenicznego, rozpoczynającego jubileusz 00-lecia Chrztu Armenii Ojciec Święty Jan Paweł II przekazał Katolikosowi Gareginowi II fragment relikwii św. Grzegorza Oświeciciela. 11 ŚWIĘTO NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI S. ANDREASI JEW PILIPOSI ARAKELOCN Św. Apostołów Andrzeja I Filipa 1 1 r. w Obrze zmarł ks. Karol Bołoz-Antoniewicz, Ormian z pochodzenia, jezuita, słynny kaznodzieja, poeta oraz autor pieśni religijnych, w tym Chwalcie łąki umajone, Nie opuszczaj nas, O Maryjo, przyjm w ofierze, W Krzyżu cierpienie, w krzyżu zbawienie. 00 r. w Chełmku k. Oświęcimia wmurowanie tablice pamiątkową kuc czci abpa Józefa Teodorowicza i biskupa krakowskiego Adama Sapiehy r. w Warszawie zmarł Józef Minasowicz, poeta i sekretarz królewski. 19 r. w obozie pracy w Abież na Kołymie w Rosji zginął ks. infułat Dionizy Kajetanowicz, ostatni administrator ormiańskokatolickiej archidiecezji we Lwowie /żył 76 lat/ I NIEDZIELA ADWENTU /wg kalendarza ormiańskiego/ 1 ENCAJUMN SYRBO KUSIN MARIAMU - Ofiarowanie Matki Bożej - rozpoczęcie Wielkiego Postu przed Epifanią - Astwacahajnutiun NIEDZIELA CHRYSTUSA KRÓLA WSZECHŚWIATA /wg kalendarza rzymskiego/ 139 r. we Florencji ogłoszono bullę papieża Eugeniusza IV o unii Kościoła Ormiańskiego z Kościołem Katolickim /unia nie przetrwała następnych lat/ r. władze radzieckie zamknęły katedrę ormiańską we Lwowie /do 001 r./ r. w Muzeum Narodowym w Krakowie otwarta zostaje, największa od czasów II wojny światowej, wystawa o tematyce ormiańskiej pt. Ormianie polscy odrębność i asymilacja, przygotowana przez p. Beatę Słotę-Biedrońską. 7 I NIEDZIELA ADWENTU /wg kalendarza rzymskiego/ 1999 r. w Krakowie na spotkaniu delegacji środowisk ormiańskich zapada decyzja powołania Federacji Organizacji Ormiańskich w Polsce

15 GRUDZIEŃ - DEKTEMBER r. w Zabrzu zmarł ks. Kazimierz Romaszkan, więzień syberyjskich łagrów i proboszcz o ormiański w Gliwicach /żył 6 lata/ r. w Krakowie odbyła się sesja naukowa z okazji rocznicy śmierci arcybiskupa Józefa Teodorowicza. II NIEDZIELA ADWENTU /wg kalendarza rzymskiego/ 193 r. we Lwowie zmarł arcybiskup ormiańskokatolicki Józef Teofil Teodorowicz, ostatni ordynariusz ormiańskokatolickiej archidiecezji we Lwowie /żył 7 lata/. 000 r. Prymas Polski Józef Glemp utworzył Duszpasterstwo Ormian w Krakowie. 6 7 Dzień Pamięci Trzęsienia Ziemi - 19 r., godz w Armenii miało miejsce wielkie trzęsienie ziemi / 000 ofiar śmiertelnych i osób bez dachu nad głową/. 001 r. Ojciec Święty Jan Paweł II pierwszym nuncjuszem papieskim w Armenii mianował arcybiskupa Claudio Gugerottiego, podsekretarza Kongregacji Kościołów Wschodnich. NIEPOKALANE POCZĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY /wg kalendarza rzymskiego/ 1 r. we Lwowie zmarł arcybiskup ormiański Samuel Cyryl Stefanowicz /żył 103 lata/. 9 ANARAT CHEHUTIUN SYRBO KUSIN MARIAMU Niepokalane Poczęcie Najświętszej Marii Panny /główna uroczystość patronalna archidiecezji ormiańskiej we Lwowie/ r. Jan Jerzy Radziwiłł nadał przywileje Ormianom w Jazłowcu. 193 r. na Cmentarzu Orląt Lwowskich pochowano arcybiskupa Józefa Teodorowicza. 11 III NIEDZIELA ADWENTU /wg kalendarza rzymskiego/ SYRBUJN NIKOHAJOSI ZMIURANACWO - św. Mikołaja Cudotwórcy 11 r. we Lwowie zmarł arcybiskup ormiański Grzegorz Józef Romaszkan /żył 7 lata/. SURB HAKOWPA MYCYBNA HAJRAPETI - św. Hakoba Katolikosa 1996 r. w Watykanie Ojciec Święty Jan Paweł II i Katolikos Garegin I podpisali wspólną deklarację chrystologiczną kończącą spory i nieporozumienia dotyczące natury Chrystusa, dzielące Kościół katolicki i ormiański od Soboru Chalcedońskiego w 1 roku r. w Chicago w opinii świętości zmarł ks. Kazimierz Roszko, proboszcz ormiański w Gliwicach i lektor języka ormiańskiego na UJ w Krakowie /żył 71 lat/ r. w Rzymie zmarł ks. dr Grzegorz Petrowicz, historyk, żył lat. 1 IV NIEDZIELA ADWENTU /wg kalendarza rzymskiego/ r. we Lwowie zmarł arcybiskup ormiański Jan Tobiasz Augustynowicz /żył 7 lat/. 3 CZRAGALUJC CNENDIAN Wigilia /obchodzona przez Ormian katolików tylko w niektórych krajach, w tym też w Polsce/ 17 r. we Lwowie zm. ks. Jakub Persjan-Axentowicz, armenista i poliglota /żył 79 lat/. SURB TSYNUND - BOŻE NARODZENIE /obchodzone przez Ormian katolików tylko w niektórych krajach, w tym też w Polsce/ 190 r. arcybiskup Józef Teodorowicz i biskup krakowski Adam Sapieha udali się do Rzymu, aby interweniować w sprawie powrotu Górnego Śląska do Macierzy. 6 SYRBUJN STEPANOSI NACHAWKAJI - Św. Szczepana 7 SYRBOC ARAKELOCN PETROSI JEW POHOSI Św. Apostołów Piotra i Pawła r. W Międzyrzeczu Podlaskim zmarł ks. Grzegorz Piramowicz, Ormianin, sekretarz Komisji Edukacji Narodowej /żył 66 lat/ grudnia 1900 r. zmarł Kajetan Kajetanowicz, współzałożyciel i pierwszy dyrektor Bursy Ormiańskiej im. Doktora Józefa Torosiewicza we Lwowie /żył 3 lata/. 1