Spis treści III. Wstęp... Notki biograficzne... Wykaz skrótów...

Transkrypt

1 Wstęp... Notki biograficzne... Wykaz skrótów... XV XIX XXIII Część 1. Specyfika sektora finansów publicznych (red. Piotr Walczak) Specyfika sektora finansów publicznych (Piotr Sołtyk) Sektor finansów publicznych uwagi wprowadzające Jednostki tworzące sektor finansów publicznych Katalog jednostek tworzących sektor finansów publicznych Organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały Jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki Jednostki budżetowe Samorządowy zakład budżetowy Agencja wykonawcza Instytucja gospodarki budżetowej Państwowe fundusze celowe Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Narodowy Fundusz Zdrowia Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej Uczelnie publiczne Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne Państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe Inne państwowe i samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych Część 2. Planowanie budżetowe (red. Piotr Walczak) Dochody, przychody, wydatki, rozchody wyjaśnienie pojęć (Jacek Kowalski) Zasada równowagi budżetowej Dochody i wydatki Przychody i rozchody Ogólne przepisy dotyczące dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów Przychody budżetu Rozchody budżetowe Dochody III

2 IV 1.6. Wydatki Wydatki, które nie wygasają z upływem roku budżetowego Budżet jednostki samorządu terytorialnego (Izabela Świderek) Zagadnienia ogólne Procedura konstrukcji budżetu Ustalenie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej Zasady budżetowe Elementy uchwały budżetowej Konstrukcja uchwały budżetowej Obligatoryjne elementy uchwały budżetowej Fakultatywne elementy uchwały budżetowej Załączniki do uchwały budżetowej Procedura uchwalania budżetu etapy Ograniczenia w uchwalaniu budżetu Gromadzenie środków pieniężnych na lokatach bankowych (Maciej Woźniak) Zagadnienia ogólne Ograniczenia podmiotowe Sposoby lokowania środków Pojęcie wolnych środków Tworzenie lokat w jednostkach samorządowego sektora finansów publicznych Plan finansowy jednostki budżetowej (Izabela Świderek) Zagadnienia ogólne Zasady budowy planu finansowego jednostki budżetowej Projekt uchwały budżetowej Plan finansowy rachunku wydzielonego Zmiany w planie finansowym Upoważnienia do zmian planu finansowego Zmiany w planie finansowym środków gromadzonych na wydzielonym rachunku dochodów Plan finansowy samorządowego zakładu budżetowego (Izabela Świderek) Charakter prawny i zakres działania samorządowego zakładu budżetowego Procedura ustalenia planu finansowego samorządowego zakładu budżetowego a uchwalanie budżetu JST Projekt planu finansowego zakładu budżetowego Zmiany w planie finansowym Zakres zgodności między budżetem jednostki samorządu terytorialnego a wieloletnią prognozą finansową (Piotr Walczak) Powiązania uchwały budżetowej z WPF Uchwała budżetowa i wieloletnia prognoza finansowa Zakres zgodności budżet WPF Zmiany wartości mających znaczenie dla oceny zachowania relacji spłaty zobowiązań w roku budżetowym Zmiany wartości mających znaczenie dla oceny zachowania relacji spłaty zobowiązań w latach następnych Zasady zaciągania zobowiązań przez jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne (Piotr Walczak) Definicja zobowiązania w ujęciu finansów publicznych Zobowiązania limitowane planem wydatków lub kosztów

3 7.3. Zaciąganie zobowiązań przez kierownika samorządowej jednostki budżetowej Wykaz przedsięwzięć w uchwale w sprawie wieloletniej prognozy finansowej Upoważnienie do zawierania umów niezbędnych do zapewnienia ciągłości działania jednostki Zaciąganie zobowiązań przez zarząd JST Zaciąganie przez JST kredytów, pożyczek, emisja papierów wartościowych Zobowiązania zaciągane przez JST z tytułu poręczeń i gwarancji Część 3. Kompetencje i obowiązki głównego księgowego w zakresie gospodarki finansowej (red. Piotr Walczak) Kontrasygnata oraz akceptacja dokumentu księgowego w ramach kontroli wewnętrznej (Michał Łyszczarz) Kontrola wstępna Odpowiedzialność głównego księgowego za zaciąganie zobowiązań Kontrola wstępna a kontrasygnata Rola głównego księgowego w procesie windykacji należności (cywilnoprawnych, podatkowych) (Sebastian Bach) Zagadnienia ogólne Organizacja procesu windykacji Kompetencje i obowiązki głównego księgowego w zakresie inwentaryzacji aktywów i pasywów (organizacja inwentaryzacji, szkolenie, wycena, zapewnienie rozliczenia) (Sebastian Bach) Rola głównego księgowego w zakresie inwentaryzacji Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w związku z nieprawidłowym przeprowadzeniem inwentaryzacji Rola głównego księgowego w organizacji czynności inwentaryzacyjnych Szkolenia dla osób uczestniczących w inwentaryzacji Wykonywanie czynności inwentaryzacyjnych Inwentaryzacja kontrolna Przygotowanie informacji o stanie mienia JST (Piotr Walczak) Podstawa prawna Aktualność i zakres treściowy informacji o stanie mienia JST Źródła sporządzenia informacji Przygotowanie informacji o stanie mienia JST Zestawienia tabelaryczne Kompetencje głównego księgowego w zakresie kontroli finansowej (Michał Łyszczarz) Zagadnienia ogólne Wytyczne do samooceny kontroli finansowej Kontrola wstępna Kompetencje głównego księgowego w zakresie kontroli finansowej Procedury kontroli finansowej Kompetencje głównego księgowego w zakresie kontroli zarządczej (Michał Łyszczarz) Poziomy funkcjonowania kontroli zarządczej Standardy kontroli zarządczej Kompetencje księgowego w zakresie wyznaczania celów jednostki Kompetencje księgowego w zakresie identyfikacji ryzyka Kompetencje księgowego w zakresie dokumentowania systemu kontroli zarządczej Przykładowy regulamin kontroli zarządczej V

4 7. Kompetencje głównego księgowego w zakresie planu finansowego (Grzegorz Dragon) Kompetencje głównego księgowego w zakresie pozyskiwania środków europejskich (Grzegorz Dragon) Zagadnienia ogólne Rodzaje programów finansowanych ze środków europejskich i ich krótka charakterystyka Tryb pozyskiwania środków oraz możliwości głównego księgowego w tym zakresie, na przykładzie regionalnego programu operacyjnego Księgowanie otrzymanej dotacji Rozliczenie programu Kompetencje głównego księgowego w zakresie procedury przetargowej (Grzegorz Dragon) Podstawa prawna Rola głównego księgowego w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego Powierzenie głównemu księgowemu czynności z zakresu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego Główny księgowy jako członek komisji przetargowej Obowiązki głównego księgowego z zakresu finansów i rachunkowości Uprawnienia głównego księgowego jednostki sektora finansów publicznych w zakresie umów i uchwał (zarządzeń) (Piotr Walczak) Zagadnienia ogólne Projekty umów wstępna kontrola głównego księgowego Zarządzenia (uchwały) kompetencje i obowiązki głównego księgowego Część 4. Rachunkowość budżetowa (red. Monika Kaczurak-Kozak) Przepisy prawne regulujące zasady rachunkowości budżetowej i gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych (Iwona Bobowska, Jacek Kowalski) Ustawa o rachunkowości jako zbiór norm generalnych dla jednostek sektora finansów publicznych Ustawa o finansach publicznych jako główny akt prawny w zakresie gospodarki finansowej JSFP Odrębne zasady rachunkowości wynikające z rozporządzenia w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont Kasowa zasada wykonania budżetu JST Szczególne zasady dotyczące ewidencji środków trwałych Przychody i koszty JST Odpisy aktualizujące wartość należności Odsetki Wycena należności i zobowiązań wyrażonych w walutach obcych Bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów Rola organu nadrzędnego w zakresie prowadzenia gospodarki finansowej i organizacji rachunkowości w jednostkach podległych Zasady (polityka) rachunkowości Zaciąganie zobowiązań w jednostkach budżetowych JST Karty płatnicze Sprawozdanie finansowe Sprawozdania budżetowe i statystyczne VI

5 2. Rachunkowość budżetowa a rachunkowość jednostek gospodarczych perspektywa praktyki (Elżbieta Dworak) Pojęcia i przepisy regulujące Podejścia stosowane w rachunkowości Różnice w ewidencji operacji gospodarczych Różnice w ewidencji w zespole 0 aktywa trwałe (w rachunkowości budżetowej majątek trwały) Różnice w ewidencji w zespole 1 Środki pieniężne i krótkoterminowe aktywa finansowe (w rachunkowości budżetowej Środki pieniężne i rachunki bankowe, chociaż w tym zespole występują także krótkoterminowe aktywa finansowe) Różnice w ewidencji w zespole 2 Rozrachunki i roszczenia (w rachunkowości budżetowej odpowiednio Rozrachunki i rozliczenia) Różnice w ewidencji w zespole 3 Materiały i towary Różnice w ewidencji w zespole 4 Koszty według rodzajów i ich rozliczenie oraz w zespole 5 Koszty według typów działalności i ich rozliczenie Różnice w ewidencji w zespole 6 Produkty i rozliczenia międzyokresowe Różnice w ewidencji w zespole 7 Przychody i koszty ich uzyskania (w rachunkowości budżetowej Przychody, dochody i koszty) Różnice w ewidencji w zespole 8 Kapitały (fundusze) własne, fundusze specjalne, rezerwy i wynik finansowy (odpowiednio w rachunkowości budżetowej Fundusze, rezerwy i wynik finansowy) Różnice w sprawozdawczości finansowej Klasyfikacja budżetowa zakres podziałek, praktyczne znaczenie, zasady stosowania (Wojciech Lachiewicz) Podstawa prawna stosowania klasyfikacji i wyjaśnienie podstawowych definicji, którymi operuje rozporządzenie Funkcje klasyfikacji budżetowej Funkcja planistyczna klasyfikacji budżetowej Funkcja ewidencyjna (rachunkowa, księgowa) Funkcja sprawozdawcza (informacyjna) Funkcja statystyczna Dobór podziałek klasyfikacyjnych jako proces wykładni prawa Budowa i funkcjonowanie klasyfikacji budżetowej, czyli zasady doboru podziałek klasyfikacyjnych Księgowość budżetu a księgowość jednostek budżetowych (Maciej Woźniak) Podstawa prawna księgowości JSFP Normatywna systematyka księgowości budżetowej oraz reguły jej podziału Struktura ewidencji księgowej budżetu i jednostek organizacyjnych Charakter prawny budżetu i jego umiejscowienie w aktach prawnych Podmiotowości budżetu Podmiotowości jednostek budżetowych Podział przedmiotowy (zadaniowy) Znaczenie zasady kasowości i memoriału oraz ich wypływ na rodzaje ewidencji Wydatki, które nie wygasają z upływem roku budżetowego Konta pozabilansowe w budżecie JST i w jednostkach budżetowych Jednostki samorządu terytorialnego jako podatnicy VAT (Rafał Styczyński) Zagadnienia ogólne Jednostki budżetowe jako odrębny podmiot podlegający VAT VII

6 5.3. Odliczenie podatku VAT Nieodpłatne przekazanie przez JST Część 5. Organizacja rachunkowości budżetowej (red. Monika Kaczurak-Kozak) Dowody księgowe (Maciej Woźniak) Podstawy normatywne i definicje Definicja dowodu księgowego Zakres pojęciowy dowodu księgowego w świetle obowiązujących przepisów prawa Rodzaje dowodów księgowych Dowody źródłowe zewnętrzne Dowody źródłowe wewnętrzne Pozostałe dowody księgowe Wymagania stawiane dokumentom księgowym w zakresie identyfikacji podmiotowo przedmiotowej Wymagania formalne Ograniczenia informacji identyfikujących dowód księgowy Stosowanie uproszczeń a wartość zrealizowanej operacji Dokument księgowy w obrocie elektronicznym Ochrona dokumentów księgowych oraz zasady ich przechowywania Sposób przechowywania dokumentów księgowych Terminy przechowywania dokumentów księgowych Dokument księgowy w instrukcji obiegu i kontroli dokumentów Znaczenie instrukcji obiegu dokumentów Podstawy normatywne instrukcji Podstawowe uregulowania w zakresie obiegu i kontroli dokumentów Ewidencja księgowa w elektronicznych systemach przetwarzania danych (Maciej Woźniak) Ewidencja elektroniczna w kontekście urządzeń księgowych Dziennik Księga główna Księgi pomocnicze Zestawienie obrotów i sald Ewidencja elektroniczna na gruncie obowiązujących przepisów prawa Wewnętrzne funkcjonowanie sytemu księgowego Zewnętrzna funkcja ewidencji Przechowywanie danych w postaci elektronicznej Normatywne podstawy przechowywania ksiąg rachunkowych w elektronicznych systemach przetwarzania danych Ochrona danych księgowych Przechowywanie danych księgowych Ustalenia końcowe Polityka rachunkowości (Sebastian Bach) Podstawa prawna Elementy obowiązkowe dokumentacji zasad (polityki) rachunkowości Obowiązek określenia roku obrotowego oraz wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych Metody wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego Prowadzenie ksiąg rachunkowych VIII

7 Opis systemu przetwarzania danych (systemu informatycznego) Uproszczenia w zasadach (polityce) rachunkowości Pozostałe zapisy ujmowane w zasadach (polityce) rachunkowości Formalne uregulowanie dokumentacji zasad (polityki) rachunkowości jednostki Zakładowy plan kont Ewidencja bilansowa Ewidencja pozabilansowa Dokumentacja dodatkowa, jako uzupełnienie zasad (polityki) rachunkowości Instrukcja inwentaryzacyjna Instrukcja kontroli i obiegu dokumentów finansowo-księgowych Zakładowy plan kont podstawą ewidencji księgowej każdej jednostki (sektora finansów publicznych) (Gabriela Czech, Monika Kaczurak-Kozak, Agata Dzięgiel-Matras) Ogólne wytyczne w zakresie tworzenia zakładowego planu kont Plan kont dla jednostek budżetowych Przykładowy zakładowy plan kont dla jednostki budżetowej urzędu gminy Opisy kont Przykładowy ZPK dla jednostki budżetowej realizującej zadania z zakresu oświaty Plan kont dla samorządowych zakładów budżetowych Plan kont budżetu JST Zakładowy plan kont dla rachunkowości podatkowej Ogólne wytyczne w zakresie tworzenia zakładowego planu kont Przykładowy plan kont dla rachunkowości podatkowej Opisy kont Inwentaryzacja (Barbara Sajnaj, Mieczysława Cellary) Zagadnienia ogólne Metody inwentaryzacji Inwentaryzacja w drodze spisu z natury Inwentaryzacja w drodze potwierdzenia sald Inwentaryzacja w drodze weryfikacji Zakres inwentaryzacji Terminy i częstotliwość inwentaryzacji Odstąpienie od inwentaryzacji Różnice inwentaryzacyjne Zagadnienia ogólne Ewidencja księgowa różnic inwentaryzacyjnych Kompensata nadwyżek i niedoborów inwentaryzacyjnych przykład liczbowy Ewidencja rozliczenia wyników inwentaryzacyjnych przykład liczbowy Część 6. Sprawozdawczość i raporty księgowe (red. Monika Kaczurak-Kozak) Sprawozdania finansowe jednostek finansów publicznych (Małgorzata Wojtczak) Cel sporządzania sprawozdań finansowych w sektorze samorządowym Powiązania pomiędzy rachunkowością, księgami rachunkowymi a sprawozdaniami finansowymi Powiązania pomiędzy kontami a poszczególnymi wierszami sprawozdań Bilans jednostki budżetowej/samorządowego zakładu budżetowego Rachunek zysków i strat IX

8 Zestawienie zmian w funduszu jednostki budżetowej/samorządowego zakładu budżetowego Bilans z wykonania budżetu Przygotowanie systemu finansowo-księgowego do sporządzania sprawozdań finansowych wybrane zagadnienia Sprawozdawczość budżetowa (Mieczysława Cellary, Barbara Wołczak, Aleksandra Bieniaszewska) Zagadnienia ogólne Ogólne zasady sporządzania sprawozdań budżetowych Korekty sprawozdań Wyjaśnienia do poszczególnych sprawozdań Rb-27 sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych Rb-27S sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych jednostki budżetowej/jednostki samorządu terytorialnego Rb-27ZZ sprawozdanie z wykonania planu dochodów związanych z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych JST Rb-NDS sprawozdanie o nadwyżce/deficycie jednostki samorządu terytorialnego Rb-28 sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetu państwa Rb-28S sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetowych samorządowej jednostki budżetowej/jednostki samorządu terytorialnego Rb-28NWS sprawozdanie z wykonania planu wydatków samorządowej jednostki budżetowej/jst, które nie wygasły z upływem roku budżetowego Rb-ST sprawozdanie o stanie środków na rachunkach bankowych jednostki samorządu terytorialnego Rb-PDP sprawozdanie z wykonania dochodów podatkowych Rb-30S sprawozdanie z wykonania planów finansowych samorządowych zakładów budżetowych Rb-34S sprawozdanie z wykonania dochodów i wydatków na rachunku, o którym mowa w art. 223 ust. 1 ustawy o finansach publicznych Rb-50 sprawozdanie o dotacjach/wydatkach związanych z wykonywaniem zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych JST ustawami Dyscyplina finansów publicznych Sprawozdawczość z operacji finansowych (Lucyna Kuśnierz) Informacje ogólne Rodzaje sprawozdań Obieg i terminy przekazywania sprawozdań Sprawozdania w zakresie budżetów JST Sprawozdania w zakresie jednostek posiadających osobowość prawną Formy sporządzania i przekazywania sprawozdań Korekty sprawozdań w zakresie operacji finansowych Podstawowe zasady sporządzania sprawozdań w zakresie operacji finansowych Wyjaśnienia do poszczególnych sprawozdań Sprawozdanie Rb-Z o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz poręczeń i gwarancji Roczne sprawozdanie uzupełniające o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych Rb-UZ Kwartalne sprawozdanie o stanie należności oraz wybranych aktywów finansowych Rb-N X

9 Sprawozdanie o stanie zobowiązań oraz należności Skarbu Państwa z tytułu wykonywania przez jednostki samorządu terytorialnego zadań zleconych Rb-ZN Roczne sprawozdanie uzupełniające o stanie należności z tytułu papierów wartościowych wg wartości księgowej Rb-UN Raporty generowane przez działy księgowe (inne oprócz sprawozdań budżetowych i finansowych, np. sprawozdania statystyczne i inne) (Grzegorz Dragon) Sprawozdania statystyczne Raporty dla handlu z zagranicą Inne raporty generowane dla GUS Raporty księgowe Szczegółowe sprawozdania jednostek organizacyjnych Podsumowanie Część 7. Zatrudnienie (red. Michał Culepa) Wymagania dla kandydatów/osób zatrudnionych na stanowisku głównego księgowego w jednostkach sektora finansów publicznych (Michał Łyszczarz) Wymagania kwalifikacyjne i podstawowe obowiązki głównego księgowego jako pracownika Certyfikat księgowego Praktyka w księgowości Nabór na stanowisko głównego księgowego w zależności od samorządowej jednostki organizacyjnej (Grzegorz Dragon) Zagadnienia ogólne Zasady naboru głównego księgowego pracownika jednostki samorządowej Ogłoszenie o naborze Wybór najlepszego kandydata Ogłoszenie o wynikach naboru Wyniki naboru Nabór w innych jednostkach Umowa o pracę z głównym księgowym w jednostkach sektora finansów publicznych (Michał Łyszczarz) Zagadnienia ogólne Obowiązek zawarcia stosunku pracy Możliwe podstawy zatrudnienia umowa o pracę a powołanie Treść umowy o pracę Forma umowy o pracę i informacja o warunkach zatrudnienia Tryb rozwiązania umowy o pracę Istotne elementy stosunku pracy (Grzegorz Dragon) Zagadnienia ogólne Miejsce wykonywania pracy Wymiar czasu pracy Kwestia zatrudniania w niepełnym wymiarze czasu pracy Godziny nadliczbowe Wynagrodzenie głównego księgowego Urlopy pracownicze Urlop macierzyński i rodzicielski XI

10 5. Ograniczenia dla głównych księgowych (Michał Łyszczarz) Zakaz konkurencji Zakaz wynikający z pragmatyki służbowej Awans zawodowy księgowych w jednostkach sektora finansów publicznych (Michał Culepa) Awans wewnętrzny Szkolenia i podnoszenie kwalifikacji Awans zawodowy zdobywanie nowych kwalifikacji i uprawnień Przenoszenie pracowników księgowości (Michał Culepa) Przeniesienie służbowe członków korpusu służby cywilnej Przeniesienie służbowe poza służbę cywilną Przeniesienie służbowe w samorządzie Dodatkowe wynagrodzenie roczne ( trzynastka ) (Michał Culepa) Dodatkowe wynagrodzenie roczne dla pracowników jednostek sfery budżetowej Nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego Ustalenie wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego Wypłata dodatkowego wynagrodzenia rocznego Oświadczenia majątkowe głównych księgowych jednostek samorządowych (Grzegorz Dragon) Zagadnienia ogólne Oświadczenia majątkowe Analiza oświadczeń majątkowych Wzór oświadczenia majątkowego Oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej Tryb składania oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej Część 8. Odpowiedzialność Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Ludmiła Lipiec-Warzecha) Powierzenie głównemu księgowemu obowiązków i odpowiedzialności w zakresie prowadzenia rachunkowości Podmiotowy i przedmiotowy zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Powierzenie obowiązków jako podstawa odpowiedzialności głównego księgowego jednostki sektora finansów publicznych Ustawowe obowiązki głównego księgowego a odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Prowadzenie rachunkowości jednostki sektora finansów publicznych Inwentaryzacja Sprawozdawczość Wykonywanie dyspozycji środkami pieniężnymi Kontrola wstępna głównego księgowego Wadliwa kontrola wstępna głównego księgowego a odpowiedzialność innych osób za naruszenie dyscypliny finansów publicznych Wzory upoważnień Wzór dokumentu powierzenia obowiązków i odpowiedzialności głównemu księgowemu jednostki sektora finansów publicznych XII

11 Wzór powierzenia pracownikowi jednostki sektora finansów publicznych obowiązków w zakresie gospodarki finansowej w formie odrębnego imiennego upoważnienia Odpowiedzialność karna głównego księgowego jednostki sektora finansów publicznych (Ludmiła Lipiec-Warzecha) Zagadnienia ogólne Odpowiedzialność głównego księgowego na podstawie ustawy o rachunkowości Odpowiedzialność karna skarbowa głównego księgowego Odpowiedzialność księgowych na podstawie Kodeksu karnego Odpowiedzialność za odprowadzanie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne Odpowiedzialność karna a odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych XIII