RPZ- 61/6/12/AR/MW Poznań, dnia 5 lipca 2012 r. DECYZJA Nr RPZ 13/2012

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW DELEGATURA UOKiK W POZNANIU ul. Zielona 8, Poznań Tel. (0-61) , , Fax (0-61) poznan@uokik.gov.pl RPZ- 61/6/12/AR/MW Poznań, dnia 5 lipca 2012 r. DECYZJA Nr RPZ 13/2012 Stosownie do art. 33 ust. 6 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50 poz. 331 ze zm.), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczętego z urzędu wobec Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A. z siedzibą w Warszawie, - w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów; I. na podstawie art. 26 ust. 1 ww. ustawy uznaje się za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów określoną w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, działanie Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A. z siedzibą w Warszawie polegające na zamieszczeniu we wzorcu umowy o nazwie umowa kupna sprzedaży postanowienia wpisanego do rejestru postanowień umownych uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art Kpc (Dz. U. z 1964 r., Nr 43, poz.296), o treści: Właściwym do rozstrzygania sporów mogących wyniknąć w wyniku realizacji niniejszej umowy jest Sąd właściwy dla Sprzedawcy (pkt 17 Warunków Sprzedaży ww. wzorca); i nakazuje się zaniechanie jej stosowania II. na podstawie art Kpa (Dz. U. z 2000 r., Nr 98 poz ze zm.) w zw. z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, umarza się postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wszczęte z urzędu w związku z podejrzeniem stosowania przez Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A.. z siedzibą w Warszawie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, określonej w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegające na naruszaniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji, poprzez nieinformowanie konsumentów w przypadku zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa o prawie odstąpienia od umowy i niedoręczaniu konsumentom wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy, co może naruszać art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2000 r., Nr 22, poz. 271 ze zm.). III. na podstawie art. 26 ust. 1 ww. ustawy uznaje się za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów określoną w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, działanie Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A. z siedzibą w Warszawie polegające na niewyodrębnianiu i zamieszczaniu wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa w treści warunków sprzedaży, co w konsekwencji prowadzi do naruszenia obowiązku wręczenia konsumentom wzoru ww. 1

2 IV. oświadczenia, określonego w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2000 r., Nr 22, poz. 271 ze zm.) i nakazuje się zaniechanie jej stosowania. na podstawie art. 26 ust. 1 ww. ustawy uznaje się za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów określoną w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, działanie Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A. z siedzibą w Warszawie polegające na udostępnianiu konsumentom dokonującym zakupu na odległość wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy, umieszczonego w pkt 4 warunków sprzedaży, zawierającego wprowadzającą w błąd informację o podstawie prawnej skorzystania z ww. uprawnienia tj. art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U z 2000 r., Nr 22, poz. 271 ze zm.), co może utrudniać konsumentom realizację uprawnień wynikających z art. 7 tej ustawy w zakresie sposobu i terminu skorzystania z nich i stanowić praktykę rynkową wprowadzającą w błąd określoną w art. 5 ust. 1 i 3 pkt 4 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2007 r., Nr 171, poz. 1206) i nakazuje się zaniechanie jej stosowania V. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, nakłada się na Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A. z siedzibą w Warszawie: 1) w związku z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ww. ustawy, w zakresie opisanym w pkt I sentencji niniejszej decyzji, karę pieniężną w wysokości zł (słownie: dwadzieścia pięć tysięcy dziewięćset dziewięć złotych), płatną do budżetu państwa; 2) w związku z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ww. ustawy, w zakresie opisanym w pkt III sentencji niniejszej decyzji karę pieniężną w wysokości zł (słownie: sto dwadzieścia dziewięć tysięcy pięćset czterdzieści cztery złote), płatną do budżetu państwa; 3) w związku z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ww. ustawy, w zakresie opisanym w pkt IV sentencji niniejszej decyzji, karę pieniężną w wysokości zł (słownie: sto szesnaście tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt złotych), płatną do budżetu państwa Uzasadnienie Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatura w Poznaniu (dalej: Prezes Urzędu) w dniu 10 października 2011 r. wszczął z urzędu postępowanie wyjaśniające mające na celu wstępne ustalenie, czy działania Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A. z siedzibą w Warszawie (dalej także: Przedsiębiorca) naruszają przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. W toku prowadzonego postępowania Przedsiębiorca przedłożył wzorce umów, które wykorzystuje w obrocie z konsumentami w zakresie prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej obejmującej sprzedaż poza lokalem przedsiębiorstwa prowadzoną w ramach organizowanych pokazów na terenie całego kraju oraz sprzedaż na odległość za pośrednictwem Internetu, a także w sklepach stacjonarnych. Przedsiębiorca stosuje wzorce umów o jednakowej 2

3 nazwie umowa kupna-sprzedaży od połowy 2010 r. Analiza ww. wzorców umów wykazała, że zawarto w nich postanowienia mogące naruszać zbiorowe interesy konsumentów. Z uwagi na powyższe, postanowieniem z dnia 21 lutego 2012 r. Prezes Urzędu wszczął z urzędu postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, w związku z podejrzeniem stosowania przez Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A. z siedzibą w Warszawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów określonych w : 1. art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na zamieszczeniu we wzorcu o nazwie umowa kupna sprzedaży postanowienia, wpisanego do rejestru postanowień umownych uznanych za niedozwolone, o treści: Właściwym do rozstrzygania sporów mogących wyniknąć w wyniku realizacji niniejszej umowy jest Sąd właściwy dla Sprzedawcy (pkt 17 Warunków Sprzedaży ww. wzorca); 2. art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na naruszaniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji, poprzez nieinformowanie konsumentów w przypadku zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa o prawie odstąpienia od umowy i niedoręczaniu konsumentom wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy, co może naruszać art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2000 r., Nr 22, poz. 271 ze zm.); 3. art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na niewyodrębnianiu i zamieszczaniu wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa w treści warunków sprzedaży, co w konsekwencji prowadzi do naruszenia obowiązku wręczenia konsumentom wzoru ww. oświadczenia, określonego w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2000 r., Nr 22, poz. 271 ze zm; 4. art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na udostępnianiu konsumentom dokonującym zakupu na odległość wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży zawierającego wprowadzającą w błąd informację o podstawie prawnej skorzystania z ww. uprawnienia tj. art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U z 2000 r., Nr 22, poz. 271 ze zm.), co może utrudniać konsumentom realizację uprawnień wynikających z art. 7 tej ustawy w zakresie sposobu i terminu skorzystania z nich i stanowić praktykę rynkową wprowadzającą w błąd określoną w art. 5 ust. 1 i 3 pkt 4 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2007 r., Nr 171, poz. 1206). Przedsiębiorca zawiadomiony o wszczęciu postępowania administracyjnego, pismem z dnia 14 marca 2012 r. zakwestionował zasadność postawionych mu zarzutów i odniósł się szczegółowo do poszczególnych z nich. Odnosząc się do pierwszego zarzutu Przedsiębiorca podniósł, że ustalenie w umowie sądu właściwego jest prawnie dopuszczalne w świetle przepisów Kodeksu postępowania cywilnego oraz zaznaczył, że sąd rozpoznający ewentualny spór nie bierze z urzędu pod rozwagę zapisów umownych w zakresie ustalenia właściwości sądu, a stwierdzenie, iż nie jest sądem właściwym jest możliwe na zarzut Przedsiębiorcy (w przypadku wytoczenia powództwa przez konsumenta). Jednocześnie Przedsiębiorca wskazał, że w treści samej umowy nie podnosi się, iż sąd właściwy dla Sprzedającego jest wyłącznie właściwy. Poza tym, Przedsiębiorca wskazał, że sąd określony w umowie z konsumentem jest sądem miejscowo właściwym do rozpoznawania 3

4 ewentualnych sporów, ponieważ zważywszy na charakter zawieranej umowy oraz ilość nieuznanych przez Przedsiębiorcę odstąpień od umów, to konsument byłby ewentualnym powodem w sprawie ze względu na jego interes prawny w odstąpieniu od umowy, a sądem właściwym byłby sąd właściwy dla siedziby Przedsiębiorcy. Przedsiębiorca podniósł, że kwestionowane przez Prezesa Urzędu postanowienie nie kształtuje praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, ani nie narusza jego interesów. Wskazano również, że przedmiotowe postanowienie nie może zostać uznane za tożsame z klauzulami wpisanymi do rejestru niedozwolonych postanowień umownych, ponieważ nie zawiera wprost sformułowania w zakresie wyłączności sądu do rozpoznania sprawy. Odnosząc się do drugiego zarzutu Przedsiębiorca podniósł, że wzór umowy niezawierający pouczenia o prawie odstąpienia od umowy stosowany jest jedynie w przypadku dokonywania przez konsumenta zakupu w salonie firmowym Przedsiębiorcy, w stosunku do którego przepisy ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzona przez produkt niebezpieczny nie znajdują zastosowania. Wskazana ustawa wymienia szeroko obowiązki przedsiębiorcy w przypadku zawierania umowy poza lokalem przedsiębiorstw, w tym prawo odstąpienie od umowy, jednak nie konstytuuje uprawnienia konsumenta w zakresie odstąpienia od umowy zawartej w sklepie przedsiębiorcy w określonym czasie, na wyżej wskazanych zasadach, tym bardziej obowiązku przedsiębiorcy informowania o takim uprawnieniu. Odnosząc się do trzeciego zarzutu Przedsiębiorca podniósł, że informuje konsumenta o prawie odstąpienia od umowy w pkt 4 warunków sprzedaży umowy. Przedsiębiorca podniósł, że zważywszy na koncepcję konsumenta trudno przyjąć, że konsument, który zawiera umowę z przedsiębiorcą zaniecha przeczytania warunków umowy zawartych na odwrocie formularza przez niego wypełnionego. Przedsiębiorca wskazał także, iż konsument składa swój podpis pod ogólnymi warunkami sprzedaży, a więc nie może nie spostrzec ich wyszczególnienia na dokumencie umowy, konsument podpisem potwierdza złożenie przez siebie oświadczenia woli w zakresie przystąpienia do umowy z Przedsiębiorcą. Dodatkowo element treści oświadczenia zawierający oznaczenie Przedsiębiorcy jest pisany pogrubioną czcionką, co ułatwia jego spostrzeżenie. Przedsiębiorca wskazał, że doręcza konsumentowi formularz zawierający oświadczenie o odstąpieniu od umowy, na bazie którego konsument może sporządzić stosowny dokument (oświadczenie o odstąpieniu od umowy), jak również wykonać kopię warunków sprzedaży, na której to kopii wypełnić swoje dane i przesłać do Przedsiębiorcy jako oświadczenie o odstąpieniu. Konsument otrzymuje potwierdzenie zawarcia umowy z przedsiębiorcą w postaci egzemplarza umowy, który zawiera zapisy warunków sprzedaży, co potwierdza stanowisko w zakresie doręczenia konsumentowi wymaganego prawem wzoru oświadczenia. Przedsiębiorca wskazał także, iż warunki sprzedaży inkorporowane do umów nie stanowią obszernego zbioru wszystkich regulacji dotyczących zawieranej transakcji, ponieważ zawierają się w 17 punktach obejmujących mniej niż jedną stronę formatu A4. Przedsiębiorca wskazał, iż zgodnie z obowiązującą koncepcją konsumenta nie sposób przyjąć, iż jest on na tyle nieporadny życiowo i nie potrafi zapewnić minimalnego poziomu ochrony swoich praw, że nie jest w stanie przeczytać relatywnie krótkiego tekstu zawierającego podstawowe informacje w zakresie zawartej umowy, w którym pogrubiono dane w zakresie wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Odnosząc się do czwartego zarzutu Przedsiębiorca wskazał, że podania błędnego numeru artykułu uprawniającego do odstąpienie od umowy nie należy traktować jako działania mającego cechy wprowadzającej w błąd informacji. W ocenie Przedsiębiorcy treść art. 2 ust. 1 oraz art. 7 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzona przez produkt niebezpieczny stanowi wręcz lustrzane odbicie regulacji, różniącej się 4

5 jedynie określeniem rodzaju umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa oraz na odległość, a poza powołaną różnicą przepisy są identyczne. Przedsiębiorca wskazał, iż jego obowiązkiem było wskazanie konsumentowi jego uprawnienia do odstąpienia od umowy zawartej na odległość. Przedsiębiorca, zawierając stosowne oświadczenie w treści wzorca umownego oraz przekazując konsumentowi stosowny wzór oświadczenia, spełnił nałożone na niego przez ustawę obowiązki. Potwierdzeniem tego jest fakt, iż w 2010 r. konsumenci dokonali odstąpień od umów sprzedaży, natomiast w 2011 r odstąpień. Przedsiębiorca wskazał, iż spełnił obowiązek poinformowania konsumenta o jego prawie odstąpienia od umowy zawartej na odległość, brak jest przy tym obowiązku powołania się na konkretnie wskazany przepis prawny. Ewentualna omyłka Przedsiębiorcy w tym zakresie nie może przesądzać okoliczności, iż dopuścił się on praktyki rynkowej wprowadzającej w błąd. Zdaniem Przedsiębiorcy nie można uznać, iż spełnił on przesłanki określone w art. 5 ust. 1 i 3 pkt 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Działanie Przedsiębiorcy nie uniemożliwiało konsumentowi, ani też nie utrudniało mu podjęcia decyzji w zakresie zawarcia umowy. Konsument był informowany o prawie odstąpienia, z którego znaczna część konsumentów skorzystała. Samo ewentualne błędne wskazanie podstawy prawnej dla odstąpienia od umowy nie może prowadzić do konstatacji, iż takiego prawa konsumenta pozbawiono, co potwierdzają wskazane okoliczności. Przedsiębiorca wskazał, iż jego działanie, nawet przy przyjęciu, iż błędnie wskazał podstawę prawną odstąpienia przy zachowaniu obowiązku poinformowania o takim prawie, nie stanowi ani działania sprzecznego z dobrymi obyczajami, ani tym bardziej w istotny sposób nie zniekształca zachowania rynkowego, wskazując iż obie przesłanki musza występować łącznie. Tym samym brak jest przesłanek do uznania, iż zarzucane Przedsiębiorcy naruszenie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów znajduje oparcie w stanie faktycznym i prawnym. Jednocześnie Przedsiębiorca zobowiązał się do niezwłocznego podjęcia działań mających na celu usunięcie wskazanych przez Prezesa Urzędu naruszeń, jednakże nie przedstawił żadnych informacji i dokumentów wskazujących na podjęcie tych działań. Prezes Urzędu ustalił, co następuje: Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A. z siedzibą w Warszawie jest przedsiębiorcą wpisanym do Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS Przedmiotem działalności spółki jest m.in. sprzedaż detaliczna prowadzona poza siecią sklepową, straganami i targowiskami oraz pozostała sprzedaż detaliczna prowadzona w niewyspecjalizowanych sklepach (dowód: odpis z Krajowego Rejestru Sądowego stan na dzień r., załączony do pisma Przedsiębiorcy z dnia 20 października 2011 r., karty akt adm.). W ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, Przedsiębiorca zajmuje się sprzedażą bezpośrednią, poza lokalem przedsiębiorstwa oraz internetową m.in. naczyń, zestawów noży, materacy, zestawów pościeli, kołder, sztućców. Poza tym, Przedsiębiorca prowadzi 6 salonów firmowych: w Łodzi, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu oraz dwa w Warszawie, w których również sprzedaje swoje produkty. W 2011 r. Przedsiębiorca zawarł łącznie [usunięto] umów sprzedaży, natomiast w 2012 r. do 30 kwietnia [usunięto] umowy. W 2011 r. konsumenci odstąpili od [usunięto] umów, natomiast w 2012 r. do dnia 29 lutego od [usunięto] umów. W 2011 r. Przedsiębiorca [usunięto] razy odmówił uznania skuteczności odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa z uwagi na przekroczenie ustawowego terminu, w 2012 r. do dnia 29 lutego [usunięto] razy. W przypadku umów zawieranych na odległość nie zanotowano żadnych odstąpień od umów (dowód: pismo Przedsiębiorcy z dnia 20 października 2011 r., 5

6 karty 14-15, 24; pismo z dnia 16 grudnia 2011 r., karty akt adm.; pismo z dnia 14 marca 2012 r., karta 161 akt adm. oraz pismo z dnia 4 czerwca 2012 r. karta 205 akt adm.). Przedsiębiorca zawiera umowy sprzedaży w oparciu o wzorce umów o nazwie umowa kupna sprzedaży, które zawierają oznaczenie Przedsiębiorcy i jego dane adresowych, dane osobowe klienta, tabelę ze specyfikacją zakupionych towarów oraz informacje o cenie i sposobie jej uiszczenia. Na odwrocie umowy Przedsiębiorca zamieścił warunki sprzedaży, które, podobnie jak sama umowa, są podpisywane przez sprzedawcę oraz kupującego. Wzorce umów stosowane przez Przedsiębiorcę różnią się przede wszystkim tym, że część z nich w warunkach sprzedaży zawiera pouczenie o prawie odstąpienia od umowy, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Pkt 4 warunków sprzedaży przybrał następującą treść: Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22 z dnia r., poz. 271) Kupującemu przysługuje prawo, o którym mowa w art. 2 ust. 1 cyt. Ustawy, którego zrealizowanie może nastąpić poprzez złożenie oświadczenia w terminie dziesięciu dni od zawarcia umowy, wg następującego wzoru: Oświadczenie: Ja. Niniejszym oświadczam, iż odstępuję od umowy kupna sprzedaży, zawartej dnia. Z firmą PHILIPIAK POLSKA SPÓŁKA AKCYJNA S.K.A., z siedzibą w Warszawie, ul. Strażacka 63/65.. W razie odstąpienia umowa uważana jest za niezawartą, a Kupujący jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. To co strony świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym, chyba, że zmiana była konieczna w granicach zwykłego zarządu. (dowód: wzorce umów załączone do pisma Przedsiębiorcy z dnia 20 października 2011r., karty akt adm.). Wzorce umów, które nie zawierają pouczenia o prawie odstąpienia od umowy są stosowane przy zawieraniu z konsumentami umów w salonach firmowych prowadzonych przez Przedsiębiorcę. Natomiast wzorce zawierające w warunkach sprzedaży ww. informację są stosowane podczas zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa oraz przy sprzedaży na odległość (dowód: wzorce umów załączone do pisma Przedsiębiorcy z dnia 20 października 2011 r., karty akt adm.; pismo z dnia 16 grudnia 2011 r., karta 80 akt adm.; oraz pismo z dnia 14 marca 2012 r., karty akt adm.). Poza tym, stosowane przez Przedsiębiorcę wzorce umów zawierają w warunkach sprzedaży klauzulę o treści: właściwym do rozstrzygania sporów mogących wyniknąć w wyniku realizacji niniejszej umowy jest sąd właściwy dla Sprzedawcy (dowód: wzorce umów załączone do pisma Przedsiębiorcy z dnia 20 października 2011r., karty 16 i 22 akt adm.). Przedsiębiorca pozyskuje nowych klientów [usunięto]. Przedsiębiorca prowadzi również stronę internetową pod adresem: która pełni także funkcje sklepu internetowego (dowód: pismo Przedsiębiorcy z dnia 20 października 2011 r., karta 15 akt adm.; oraz pismo z dnia 16 grudnia 2011 r., karta 80 akt adm.). Prezes Urzędu zważył, co następuje: Stosownie do art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, ochrona interesów przedsiębiorców i konsumentów podejmowana w ramach działań Prezesa Urzędu jest prowadzona w interesie publicznym. Działania oparte na przepisach niniejszej ustawy są zatem podejmowane w interesie publicznym, w celu ochrony interesów zbiorowości, a nie wprost poszczególnych, indywidualnych uczestników rynku. Naruszenie interesu publicznego stanowi bezwzględny warunek do uznania kompetencji Prezesa Urzędu do rozstrzygnięcia określonej 6

7 sprawy. Interes publiczny zostaje naruszony wówczas, gdy oceniane działania godzą w interesy ogólnospołeczne i dotykają szerokiego kręgu uczestników rynku i poprzez to powodują zaburzenia w jego prawidłowym funkcjonowaniu. Do naruszenia interesu publicznego dochodzi, gdy skutki określonych działań mają charakter powszechny, dotykają wszystkich potencjalnych podmiotów na danym rynku. W ocenie Prezesa Urzędu, rozpatrywana sprawa ma charakter publicznoprawny, albowiem wiąże się z ochroną interesu wszystkich konsumentów, którzy byli lub mogli stać się klientami Przedsiębiorcy. Działania Przedsiębiorcy nie dotyczą więc interesów poszczególnych osób, których sprawy miałyby charakter jednostkowy, indywidualny i nie dający się porównać z innymi, ale kręgu konsumentów- jego obecnych i przyszłych kontrahentów, których sytuacja jest identyczna i wynika z posługiwania się przez Przedsiębiorcę wzorcami umownymi. Naruszenie interesu publicznoprawnego przejawia się tym samym w naruszeniu zbiorowego interesu konsumentów. W niniejszej sprawie istnieje zatem możliwość poddania zachowania Przedsiębiorcy dalszej ocenie pod kątem stosowania przez niego praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Art. 24 ust. 2 ww. ustawy wskazuje, iż przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy. Stwierdzenie istnienia przedmiotowej praktyki wymaga spełnienia trzech przesłanek: kwestionowane działanie jest działaniem przedsiębiorcy, działanie to jest bezprawne oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów. Działanie przedsiębiorcy Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zawiera legalną definicję przedsiębiorcy. Zgodnie z jej art. 4 pkt 1, pod pojęciem tym należy rozumieć m.in. przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz ze zm.). Natomiast w myśl art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Właściwą dla przedsiębiorcy działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (art. 2 ww. ustawy). Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A. z siedzibą w Warszawie jest spółką prawa handlowego wpisaną do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, prowadzącą we własnym imieniu działalność gospodarczą polegającą m.in. na sprzedaży detalicznej prowadzonej poza siecią sklepową, straganami i targowiskami oraz pozostałej sprzedaży detalicznej prowadzonej w niewyspecjalizowanych sklepach. Nie ulega zatem wątpliwości, iż posiada status przedsiębiorcy w rozumieniu powoływanego powyżej art. 4 pkt 1 ustawy i tym samym przy wykonywaniu działalności gospodarczej Spółka podlega rygorom określonym w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów i jej działania mogą podlegać ocenie w aspekcie naruszenia zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Bezprawność Bezprawność, do której odwołuje się ustawodawca, tradycyjnie ujmowana jest jako sprzeczność z prawem. Stanowisko takie znajduje też oparcie w uzasadnieniu rządowego projektu ustawy nowelizacyjnej z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 129, poz. 1102), która wprowadziła do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów przepisy regulujące postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, zgodnie z którym same przepisy art. 23a 7

8 23d ustawy nie regulują konstrukcji bezprawności działań przedsiębiorcy. Działania te mogą okazać się bezprawne w razie ustalenia, że doszło do naruszenia przepisów innych ustaw, także zasad współżycia społecznego i dobrych obyczajów. Pogląd ten mimo, iż odnosi się do poprzednio obowiązujących przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 15 grudnia 2000 r., pozostaje nadal aktualny. Pojęcie porządek prawny obejmuje zatem nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej, a także nakazy i zakazy wynikające z norm moralnych i obyczajowych określanych, jako zasady współżycia społecznego. Bezprawność jest kategorią obiektywną. Przy jej ocenie rozważyć należy każdorazowo kwestię, czy czyn sprawcy był zgodny, czy też niezgodny z obowiązującymi zasadami porządku prawnego. Źródłem tych zasad są normy prawa powszechnie obowiązującego - jako reguły postępowania wyznaczone przez nakazy i zakazy wynikające z norm prawa pozytywnego (w szczególności prawa cywilnego, karnego, administracyjnego, pracy, finansowego, ustaw i aktów prawnych regulujących poszczególne dziedziny gospodarki, itp.) oraz nakazy i zakazy wynikające z zasad współżycia społecznego, czyli tzw. dobre obyczaje (por.: G. Bieniek, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga III. Zobowiązania. Tom I, Warszawa 2006, także Lex Polnica). O bezprawności działania decyduje całokształt okoliczności konkretnego stanu faktycznego (uzasadnienie do I PKN 267/2001 wyrok Sądu Najwyższego Izba Administracyjna Lex Polonica). Sąd Najwyższy wskazał, że o bezprawności działania można mówić wówczas, gdy nie zachodzi żadna ze szczególnych okoliczności usprawiedliwiających określone działanie, tj. działanie dozwolone przez obowiązujące przepisy, wykonywanie prawa podmiotowego, zgoda pokrzywdzonego lub działanie w obronie uzasadnionego interesu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia r. II CR 419/89 OSP 1990/11-12 poz. 377). W art. 24 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zamieszczono przykładowe wyliczenia praktyk zakazanych przez ustawodawcę. Katalog ten wymienia między innymi stosowanie we wzorcach umów niedozwolonych postanowień umownych oraz nieuczciwe praktyki rynkowe naruszające zbiorowe interesy konsumentów. Zachowanie należy ocenić jako bezprawne, gdy przedsiębiorcy podejmują działania sprzeczne z ustawą lub nie wykonują obowiązków, które na nich ciążą. Naruszenie zbiorowych interesów konsumentów Przesłanka naruszenia zbiorowych interesów konsumentów jest spełniona, gdy działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy godzi w interesy konsumentów jako zbiorowości, rozumianej jako nieokreślonej i nieograniczonej grupy podmiotów, których nie da się zidentyfikować. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów nie podaje definicji zbiorowego interesu konsumentów, wskazując jednak w przepisie art. 24 ust. 3, że nie jest nim suma indywidualnych interesów konsumentów. Naruszenie zbiorowego interesu konsumentów oznacza zatem narażenie na uszczerbek interesów znacznej grupy lub wszystkich konsumentów, poprzez stosowaną przez przedsiębiorcę praktykę, obejmującą tak działania, jak i zaniechania. Ponadto, godzenie w zbiorowe interesy konsumentów może polegać zarówno na ich naruszeniu, jak i na zagrożeniu ich naruszenia. O tym, czy naruszony został interes zbiorowy, nie zawsze przesądza kryterium ilościowe, ponieważ niekiedy jeden ujawniony przypadek naruszenia prawa konsumenta może być przejawem stosowanej praktyki naruszającej interes zbiorowy. W jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy stwierdził, iż nie jest zasadne uznawanie, że postępowanie z tytułu naruszenia ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów można wszcząć tylko wtedy, gdy zagrożone są interesy wielu odbiorców, a nie jest to możliwe w sytuacji, gdy pokrzywdzonym jest tylko jeden konsument. Wydawane orzeczenie ma bowiem wymiar znacznie szerszy, pełni także funkcję prewencyjną, służy bowiem ochronie także nieograniczonej liczbie potencjalnych konsumentów (wyrok SN z dnia 12 września 2003 r., I CKN 504/01). Dla stwierdzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów istotne jest ustalenie, że konkretne działanie przedsiębiorcy nie ma ściśle określonego adresata, lecz jest kierowane do 8

9 nieoznaczonego z góry kręgu podmiotów. Oznacza to, że nie ilość faktycznych, potwierdzonych naruszeń, ale przede wszystkim ich charakter, a w związku z tym możliwość (chociażby tylko potencjalna) wywołania negatywnych skutków wobec określonej zbiorowości przesądza o naruszeniu zbiorowego interesu. W niniejszej sprawie bez wątpienia mamy do czynienia z naruszeniem praw potencjalnie nieograniczonej liczby konsumentów tzn. aktualnych i przyszłych klientów Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A., która swoją ofertę sprzedaży kieruje do znacznej, nieokreślonej liczby konsumentów. Potencjalnie wszyscy odbiorcy oferty Przedsiębiorcy (nieograniczona grupa konsumentów) zostali dotknięci zakwestionowanymi naruszeniami. Interes konsumentów należy rozumieć jako interes prawny (a nie faktyczny), a więc uznany przez ustawodawcę za zasługujący na ochronę i zabezpieczenie. W literaturze przedmiotu zwraca się uwagę, iż określenie stałego czy zamkniętego katalogu interesów konsumentów nie jest możliwe, ani też zasadne (patrz: M. Szydło, Publicznoprawna ochrona zbiorowych interesów konsumentów, Monitor Prawniczy 2004/17/791). Naruszenie zbiorowego interesu konsumentów powiązane jest z naruszaniem interesów gospodarczych konsumentów. Pod tym pojęciem należy rozumieć zarówno naruszenie interesów stricte ekonomicznych (o wymiarze majątkowym), jak również prawo konsumentów do uczestniczenia w przejrzystych i niezakłóconych przez przedsiębiorcę warunkach rynkowych, zapewniających konsumentom dokonywanie transakcji handlowych z przedsiębiorcami przy całkowitym zrozumieniu rzeczywistego sensu ekonomicznego i prawnego warunków dokonywanych czynności na etapie przedkontraktowym oraz w czasie wykonywania umowy, czego urzeczywistnieniem jest m.in. abstrakcyjnie pojmowane prawo do rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji w komunikacji pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem. Pkt I sentencji decyzji Prezes Urzędu zarzucił Przedsiębiorcy stosowanie w obrocie z konsumentami wzorców umów zawierających postanowienie, które zostało wpisane do rejestru postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone, o których mowa w art K.p.c. Należy wskazać, że Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: SOKiK) dokonując oceny postanowienia umownego ocenia określony zapis i w momencie jego wpisania do rejestru, klauzula przestaje być postanowieniem konkretnego wzorca umownego, a staje się samodzielnie funkcjonującą zasadą, która została zakwestionowana. Ze względu na rozszerzoną skuteczność klauzul spełnia ona funkcję podobną do przepisów prawa. Rozważając kwestię bezprawności ww. zachowania Przedsiębiorcy, zwrócić należy uwagę, iż Prezes Urzędu może stwierdzić stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów także w odniesieniu do przedsiębiorcy, który nie był stroną postępowania sądowego zakończonego wpisaniem danej klauzuli do rejestru niedozwolonych postanowień umownych. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 2 grudnia 2005 r. sygn. akt VI ACa 760/05 podkreślił, że praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów jest posługiwanie się postanowieniem wpisanym do rejestru w oderwaniu od zagadnienia, czy wpis do rejestru powstał w związku ze stosowaniem wzorca umowy przez podmiot, co do którego bada się stosowanie praktyki. Naruszenie interesów konsumentów może nastąpić, jak wskazał Sąd, w wyniku działań podmiotów, które stosują klauzule abuzywne już wpisane do rejestru, przy czym wpis taki związany był z działaniami innych przedsiębiorców. Z kolei w wyroku z dnia 25 maja 2005 r. sygn. akt XVII Ama 46/04, SOKiK wyraził pogląd, że dla uznania określonej klauzuli za niedozwolone postanowienie umowne wystarczy stwierdzenie, że mieści się ona w hipotezie klauzuli wpisanej do rejestru i nie jest konieczna literalna zgodność porównywanych klauzul. Czynnikiem przesądzającym o podobieństwie klauzul powinien być bowiem zamiar, cel, jakiemu 9

10 ma służyć kwestionowane postanowienie. Jeśli więc cel utworzenia spornej klauzuli odpowiada celowi sformułowania klauzuli uznanej za niedozwoloną, oba zapisy można uznać za tożsame. Przedstawione powyżej orzecznictwo potwierdza uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2006 r. sygn. akt III SZP 3/2006, w której uznano, że stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie- Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i wpisanych do rejestru, o którym mowa w art Kodeksu postępowania cywilnego, może być uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 23a 1. Odwołując się do argumentów o charakterze celowościowym oraz kierując się potrzebą zapewnienia skuteczności tego przepisu, Sąd Najwyższy podkreślił, że praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów obejmuje również przypadki wprowadzenia jedynie zmian kosmetycznych, polegających na przestawieniu szyku wyrazów lub zastąpieniu jednych wyrazów innymi, jeżeli tylko wykładnia postanowienia pozwoli stwierdzić, że jego treść mieści się w hipotezie zakazanej klauzuli. Stosowanie klauzuli o zbliżonej treści do klauzuli wpisanej do rejestru, która wywołuje takie same skutki godzi przecież tak samo w interesy konsumentów, jak stosowanie klauzuli identycznej co wpisana do rejestru. Nie jest więc konieczna dokładna, literalna zbieżność klauzuli wpisanej do rejestru i klauzuli z nią porównywanej. Niedozwolone będą również takie postanowienia umów, które mieszczą się w hipotezie klauzuli wpisanej do rejestru, której treść zostanie ustalona w oparciu o jej wykładnię. Zarzut stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, określonej w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, objął postanowienie o treści: Właściwym do rozstrzygania sporów mogących wyniknąć w wyniku realizacji niniejszej umowy jest Sąd właściwy dla Sprzedawcy, które mieści się w hipotezach klauzul niedozwolonych wpisanych m.in. w pozycjach: 41, 1033, 1799 rejestru niedozwolonych postanowień umownych, kwestionujących właściwość miejscową sądu, wskazaną w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 27 k.p.c., powództwo wytacza sie przed sąd I instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Z kolei zgodnie z art. 34 k.p.c., powództwo o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, jako też o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy wytoczyć można przed sąd miejsca jej wykonania. Kwestionowane przez Prezesa Urzędu postanowienie oraz przywołane powyżej niedozwolone postanowienia umowne narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który w świetle przepisów Kodeksu postępowania cywilnego nie jest właściwy miejscowo, a tym samym stanowią niedozwolone postanowienia umowne, o których mowa w art. 385³ pkt 23 k.c. Za niezgodne z ww. przepisem uznaje się postanowienia, które nie tylko wyłączają właściwość sądu wyznaczonego według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego w ogóle, ale też te, które ograniczają zakres możliwości przewidzianych w tej ustawie, w wyniku czego sytuacja konsumentów ulega pogorszeniu. Klauzula stosowana przez Przedsiębiorcę może godzić w interesy konsumentów mających miejsce zamieszkania poza siedzibą Przedsiębiorcy, zwłaszcza zaś w przypadku, gdy do faktycznego wykonania umowy dojdzie w miejscu zamieszkania konsumenta. Dzieje się tak wówczas, gdy konsument po zakończeniu pokazu akwizycyjnego i zawarciu umowy sprzedaży, nie otrzymuje zakupionego przez siebie towaru, a zamówione produkty dostarczane są do jego miejsca zamieszkania. W takiej sytuacji niemożliwe jest skorzystanie z właściwości przemiennej i wytoczenie powództwa przed sądem właściwym według miejsca zamieszkania tego konsumenta, a więc w miejscu najbardziej dogodnym dla konsumentów. 1 w obowiązującej obecnie ustawie z dnia r. o ochronie konkurencji i konsumentów, praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów uregulowana została w art

11 Klauzule, które wskazywały jako właściwy sąd w konkretnym mieście bądź wyznaczony według jednego kryterium, w sposób węższy niż wynikający z Kodeksu postępowania cywilnego, ograniczający możliwość wyboru sądu innego niż wymieniony w umowie, były wielokrotnie uznawane za niedozwolone przez SOKiK i wpisane do rejestru niedozwolonych postanowień umownych. Między innymi wyrokiem z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie o sygn. akt XVII AmC 31/02 za niedozwolone postanowienie umowne uznano klauzulę o treści: "Wszelkie spory wynikłe na tle zawartej umowy podlegają wyłączności sądu powszechnego dla siedziby firmy przyjmującej zamówienie (wpisane do rejestru niedozwolonych postanowień umownych pod pozycją 41). Również wyrokiem z dnia 14 lipca 2009 r., sygn. akt XVII AmC 365/09, SOKiK uznał za niedozwolony zapis o treści: Sądem właściwym dla rozpatrywania sporów wynikających z umowy jest Sad właściwy dla miejsca siedziby sprzedawcy (klauzula wpisana do rejestru niedozwolonych postanowień umownych pod pozycją 1664). Ponadto w wyroku z dnia 26 czerwca 2009 r., sygn. akt XVII AmC 372/09, SOKiK uznał za niedozwolone postanowienie w brzmieniu: Sądem właściwym dla rozpatrywania sporów wynikających z umowy sprzedaży jest sąd właściwy dla siedziby sklepu. Postanowienie to zostało następnie wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone pod pozycją Wobec powyższego Prezes Urzędu uznał, iż określona w pkt I sentencji decyzji praktyka Przedsiębiorcy jest bezprawna. Jednocześnie należy podkreślić, że skutkami stosowania wzorców zawierających kwestionowane postanowienie objęci byli wszyscy, również potencjalni klienci Przedsiębiorcy, a zatem spełniona jest przesłanka naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Pkt II sentencji decyzji Prezes Urzędu zarzucił Przedsiębiorcy stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określonej w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji poprzez nieinformowanie konsumentów w przypadku zawierania umowy poza lokalem przedsiębiorstwa o prawie odstąpienia od umowy i niedoręczaniu konsumentom wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Wątpliwości Prezesa Urzędu wzbudził fakt, że Przedsiębiorca posługuje się wzorcami umów o jednakowej nazwie umowa kupna-sprzedaży, które różnią się tym, że część z nich w warunkach sprzedaży zawiera pouczenie o prawie odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa. Przedsiębiorca nie wskazał jednoznacznie, które z przekazanych wzorców stosowane są podczas zawierania umów w salonie firmowym, a które poza lokalem przedsiębiorstwa oraz na odległość. W ocenie Prezesa Urzędu, poddane ocenie prawnej wzorce umów sugerowały, że są one stosowanie zamiennie w przypadku zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa, na odległość oraz w salonie firmowym Przedsiębiorcy. Powstało zatem podejrzenie, że Przedsiębiorca dopuszcza się naruszenia obowiązku informacyjnego określonego w art. 3 ust. 1 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzona przez produkt niebezpieczny, poprzez nieinformowanie konsumentów zawierających umowę poza lokalem przedsiębiorstwa o prawie odstąpienia od umowy i niedoręczaniu konsumentom wzoru oświadczenia o odstąpienia od umowy. Zgodnie z art. 3 ust. 1 ww. ustawy, przedsiębiorca ma obowiązek przed zawarciem umowy poinformować konsumenta na piśmie o prawie odstąpienia od umowy w terminie 10 dni od jej zawarcia oraz wręczyć mu wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy z oznaczeniem firmy oraz adresem zamieszkania (siedziby). Naruszenie tego przepisu może pozbawić konsumenta możliwości skorzystania z jednego z najważniejszych uprawnień przyznanych mu przez ustawę w przypadku zawierania umów poza lokalem przedsiębiorstwa. 11

12 Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że wzorce umów niezawierające informacji o prawie odstąpienia od umowy są wykorzystywane w obrocie z konsumentami wyłącznie podczas zawierania umowy w salonach firmowych Przedsiębiorcy, w stosunku do których ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny nie znajduje zastosowania. Zgodnie z art. 1 ust. 2 ww. ustawy, przez lokal przedsiębiorstwa rozumie się miejsce przeznaczone do obsługiwania publiczności i oznaczone zgodnie z przepisami o działalności gospodarczej. Należy wskazać, iż za lokal przedsiębiorstwa uznawana jest nie tylko siedziba przedsiębiorcy, ale każdy lokal (sklep), w którym zawierane są umowy z konsumentami, w tym także salony firmowe. W tym kontekście brak jest podstaw do uznania, że Przedsiębiorca narusza obowiązek udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji, a tym samym uznania opisanego działania za bezprawne. Zgodnie z art k.p.a., gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania. Bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego, o którym stanowi ww. przepis, oznacza brak któregokolwiek z elementów materialnego stosunku prawnego, tj. elementu podmiotowego lub przedmiotowego. Okoliczności stanowiące podstawę do umorzenia postępowania mogą pojawić się zarówno przed wszczęciem postępowania, jak i w jego trakcie. Ww. przepis znajduje zastosowanie nawet wówczas, gdy przesłanka czyniąca postępowanie bezprzedmiotowym istniała już w chwili jego wszczęcia, ale stała się organowi znana dopiero w toku postępowania administracyjnego. Umorzenie postępowania nie jest zależne ani od woli organu administracji, ani, tym bardziej, pozostawione do uznania organu organ ten jest zobowiązany do umorzenia postępowania w przypadku stwierdzenia jego bezprzedmiotowości. Powyższe rozstrzygnięcie stało się konieczne w odniesieniu do postawionego przedsiębiorcy zarzutu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, polegającej na naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji, poprzez nieinformowanie konsumentów zawierających umowę poza lokalem przedsiębiorstwa o przysługującym im prawie odstąpienia, wobec braku podstaw do stwierdzenia, że działanie Przedsiębiorcy w tym zakresie było bezprawne. Z uwagi na powyższe, orzeczono jak w pkt II sentencji decyzji. Pkt III sentencji decyzji Prezes Urzędu zarzucił Przedsiębiorcy stosowanie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określonej w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na niewyodrębnianiu i zamieszczaniu wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa w treści warunków sprzedaży, co w konsekwencji prowadzi do naruszenia obowiązku wręczenia konsumentom wzoru ww. oświadczenia. Bezprawność tego działania wywodzi się z naruszenia art. 3 ust. 1 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, zgodnie z którym przedsiębiorca ma obowiązek przed zawarciem umowy poinformować konsumenta na piśmie o prawie odstąpienia od umowy w terminie 10 dni od jej zawarcia i wręczyć mu wzór oświadczenia o odstąpieniu z oznaczeniem swojego imienia i nazwiska (nazwy) oraz adresem zamieszkania (siedziby). Należy wskazać, iż Przedsiębiorca w treści warunków sprzedaży będących integralną częścią umów zawieranych z konsumentami poza lokalem przedsiębiorstwa zawarł postanowienie, o treści: Oświadczenie: Ja. Niniejszym oświadczam, iż odstępuje od umowy kupna sprzedaży, zawartej dnia.. z firmą Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A., 12

13 z siedzibą w Warszawie, ul. Strażacka 63/65, które ma pełnić funkcję wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Taka praktyka, w ocenie Prezesa Urzędu, nie wypełnia jednak ustawowego obowiązku wręczenia konsumentowi wzoru takiego oświadczenia, a tym samym zamieszczenie ww. wzoru w ogólnych warunkach sprzedaży narusza art. 3 ust. 1 ww. ustawy. Zgodne z literalną wykładnią ww. przepisu, przedsiębiorca ma obowiązek wręczenia konsumentowi przed zawarciem umowy sprzedaży poza lokalem przedsiębiorstwa wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Przytoczony przepis expressis verbis obliguje zatem przedsiębiorcę do wręczenia (doręczenia, złożenia w ręce) konsumentowi stosownego wzoru oświadczenia jako odrębnego od warunków sprzedaży (w formie umowy lub wzorca umowy) dokumentu. Dokonując interpretacji przepisu należy uwzględnić zarówno znaczenie pojedynczych wyrazów, jak i złożonych struktur całego zapisu. Użycie zwrotu wręczenie wzoru oświadczenia jasno wskazuje, iż taki wzór musi istnieć oraz przybrać odpowiednią formę, a następnie musi zostać przekazany i doręczony konsumentowi. Poza tym, posłużenie się przez ustawodawcę koniunkcją i podkreśla, iż na przedsiębiorcy ciążą dwa odrębne obowiązki: poinformowania o prawie odstąpienia od umowy oraz wręczenia stosownego wzoru, i tylko łączne ich spełnienie może skutkować wywiązaniem się z ciążących na przedsiębiorcy ustawowych obowiązków. Gdyby bowiem przyjąć, że ww. oświadczenie mogłoby być zamieszczone wśród pozostałych regulacji prawnych dotyczących warunków sprzedaży, obligowanie przedsiębiorcy do dopełnienia dodatkowego obowiązku informacyjnego poprzez wręczenie konsumentowi wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy byłoby bezcelowe. Zamieszczenie wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy w treści warunków sprzedaży nie może zostać uznane za wręczenie konsumentom odrębnego dokumentu formularza, gotowego do wypełnienia danymi dotyczącymi konkretnej umowy i konkretnego konsumenta. Konieczność przepisania takiego oświadczenia, bądź wykonania kopii warunków sprzedaży nie spełnia ustawowego obowiązku i tym samym jest niewystarczające. Nie można także przyjąć, iż konsument ma obowiązek poszukiwać wzoru tego oświadczenia w treści ogólnych postanowień dotyczących warunków sprzedaży, stanowiących przecież zbiór wszystkich regulacji dotyczących zawieranej transakcji, a przez to obszernych i ujednoliconych graficznie. Powyższe stanowisko potwierdza także celowościowa wykładnia przytoczonego przepisu, którego ratio legis jednoznacznie wskazuje, iż winien to być odrębny dokument, który w sposób kompletny, czytelny i jasny wskazywałby na treść uprawnienia i który po wypełnieniu danymi osobowymi klienta oraz danymi dotyczącymi zawartej transakcji konsument mógłby wysłać. Celem nakazania przedsiębiorcom zawierającym umowy poza lokalem przedsiębiorstwa wręczania oświadczenia o odstąpieniu od takiego typu umów było ułatwienie konsumentom skorzystania z prawa odstąpienia od umowy. To, że ustawodawca nakłada na przedsiębiorcę zwiększony obowiązek informacyjny ma wyrównać zakres informacji, jakimi dysponuje profesjonalista i konsument, który powinien zostać poinformowany o przysługującym mu uprawnieniu do odstąpienia od umowy i nie mieć problemów z jasnym sformułowaniem swojej decyzji. Obowiązek wręczenia takiego dokumentu powoduje, iż konsument nie musi zastanawiać się ani nad treścią, czy formą takiego oświadczenia, ani nad przysługującym mu prawem odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa. Minimalne wymogi wręczania konsumentowi wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy spełnia formularz umowy sprzedaży, w którym wzorzec taki zamieszcza się poniżej ogólnych warunków sprzedaży sygnowanymi przez konsumenta. Takie graficzne wyodrębnienie tego oświadczenia, którego odebranie jest częstokroć w praktyce dodatkowo poświadczane przez konsumenta własnoręcznym podpisem, niweluje wrażenie ukrywania przed konsumentem informacji dotyczących tego uprawnienia. Przytoczoną wykładnię potwierdza także doktryna wskazując, iż ww. ustawowy obowiązek konkretyzuje się poprzez udzielenie konsumentowi informacji o istnieniu i długości 13

14 trwania prawa odstąpienia od umowy oraz wręczenie gotowego wzoru odstąpienia od umowy, z oznaczeniem umożliwiającym identyfikację przedsiębiorcy wraz z jego adresem, a nie tylko wskazaniem siedziby w rozumieniu prawa cywilnego. (por. E. Łętowska. Ochrona niektórych praw konsumentów. Komentarz. Wyd. C.H. Beck. Warszawa 2001 r. str ). Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, iż Przedsiębiorca, poprzez inkorporowanie wzorca oświadczenia do treści ogólnych warunków sprzedaży, nie dopełnia ustawowego obowiązku, a stosowane przez Przedsiębiorcę oświadczenie stanowi jedynie pisemną informację o prawie odstąpienia od umowy oraz sposobie złożenia stosowanego oświadczenia. Praktyka Przedsiębiorcy narusza zatem art. 3 ust. 1 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, który wprost stanowi, że w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa konsumentowi ma zostać wręczony wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Mając na uwadze powyższe, Prezes Urzędu uznał, iż opisana praktyka jest bezprawna, a skutkami jej stosowania byli objęci wszyscy aktualni oraz potencjalni klienci Przedsiębiorcy. W związku z faktem, że zaistniały łącznie przesłanki: bezprawność oraz naruszenie zbiorowych interesów konsumentów Prezes Urzędu orzekł jak w pkt III sentencji decyzji. Pkt IV sentencji decyzji Prezes urzędu zakwestionował także stosowanie przez Przedsiębiorcę praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, określonej w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na udostępnianiu konsumentom dokonującym zakupu na odległość wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży zawierającego wprowadzającą w błąd informację o podstawie prawnej skorzystania z ww. uprawnienia tj. art. 2 ust. 1 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, co może utrudniać konsumentom realizację uprawnień wynikających z art. 7 tej ustawy w zakresie sposobu i terminu skorzystania z nich. Bezprawność działań Przedsiębiorcy w tym zakresie Prezes Urzędu wywodzi z przepisów ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Zgodnie z art. 3 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (zwaną dalej ustawą o p.n.p.r.), stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych jest zakazane. Celem wykazania, iż przedsiębiorca stosował nieuczciwą praktykę rynkową konieczne jest również stwierdzenie, iż zarzucane mu zachowanie mieści się w pojęciu nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 4 ust. 1 cyt. ustawy. Definicję praktyki rynkowej zawiera art. 2 pkt 4 przedmiotowej ustawy wskazując, iż za taką uznaje się działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta. Pojęcie produktu wskazane w wyżej przywołanym artykule ma znaczenie szerokie i obejmuje również pojęcie usługi. W zakresie pojęcia praktyki rynkowej mieści się zatem każdy czyn przedsiębiorcy (działanie jak i zaniechanie) oraz każda forma działania przedsiębiorcy (sposób postępowania, oświadczenie lub komunikat handlowy, w tym reklama i marketing). Istotnym jest, iż wskazane formy mogą być kwalifikowane jako praktyki rynkowe, wtedy tylko, gdy są bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta, tj. gdy mogą oddziaływać na decyzje ekonomiczne konsumentów. Ustawa o p.n.p.r dokonuje podziału nieuczciwych praktyk rynkowych na nieuczciwe praktyki rynkowe zakazane w każdych okolicznościach oraz praktyki rynkowe zakazane po spełnieniu przesłanek wskazanych w art. 4 ust. 1 tej ustawy, tj. klauzuli generalnej. Przepis art. 4 ust. 1 ustawy o p.n.p.r. stanowi, iż praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców 14

15 wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Pod pojęciem sprzeczności z dobrymi obyczajami na gruncie przedmiotowej ustawy należy rozumieć swego rodzaju klauzulę rzetelności, oznaczającą zakaz takiego zachowania przedsiębiorcy, które mogłoby prowadzić do zakłócenia zachowania konsumenta na rynku poprzez brak rzetelnego informowania go o istotnych cechach produktu. Chodzi tu przede wszystkim o staranność i uczciwość zawodową oraz dobrą wiarę. W wyroku z dnia 23 lutego 2006 r., sygn. akt XVII Ama 118/04, SOKiK stwierdził, iż w stosunkach z konsumentami istota dobrego obyczaju sprowadza się do właściwego informowania o przysługujących uprawnieniach, niewykorzystywaniu uprzywilejowanej pozycji profesjonalisty i rzetelnego traktowania partnerów umowy. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami Sąd uznał działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u konsumenta, także wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Podkreślić przy tym należy, iż ustawa o p.n.p.r. posługuje się pojęciem przeciętnego konsumenta, w odniesieniu do którego powinna być dokonywana ocena każdej praktyki rynkowej, w tym praktyki polegającej na działaniu wprowadzającym w błąd. Będące przedmiotem niniejszego rozstrzygnięcia zachowanie Przedsiębiorcy powinno być zatem oceniane z perspektywy przeciętnego konsumenta, przez którego, zgodnie z art. 2 pkt 8 ww. ustawy, rozumie się konsumenta, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny. Ustawowa definicja jest wynikiem dorobku orzeczniczego Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Stopniowy rozwój orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości doprowadził do utrwalenia modelu konsumenta jako konsumenta rozważnego, przeciętnie zorientowanego, mającego prawo do rzetelnej informacji niewprowadzającej w błąd, zawierającej wszelkie niezbędne dane wynikające z funkcji i przeznaczenia danego towaru. To, czego można oczekiwać od rozsądnego konsumenta wynika przede wszystkim z tego, jak daleko sięga obowiązek informacji handlowej, jej dostępności, jasności, niedwuznaczności i pełności. Przeciętnego konsumenta należy rozumieć jako dostatecznie dobrze poinformowanego, uważnego i ostrożnego przy uwzględnieniu czynników społecznych, kulturowych i językowych charakterystycznych dla polskiego konsumenta. Wskazanie na cechy takie jak dostateczne poinformowanie, uwaga oraz ostrożność określa pewien zespół cech mentalnych konsumenta (jego przeciętność ), polegającą na tym, że z jednej strony można wymagać od niego pewnego stopnia wiedzy i orientacji w rzeczywistości, z drugiej jednak nie można uznać, że jego wiedza jest kompletna i profesjonalna oraz że konsument nie ma prawa pewnych rzeczy nie wiedzieć. Przeciętny konsument nie posiada wiedzy specjalistycznej (prawnej) w danej dziedzinie, ale przede wszystkim rozumie kierowane do niego informacje i potrafi je wykorzystać do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej produktu. Niemniej jednak nawet ostrożny, uważny konsument ma prawo do rzetelnej informacji, która przy założeniu dokonania z jego strony aktów staranności celem zrozumienia istoty oferty przedsiębiorcy, nie będzie wprowadzać w błąd. W toku postępowania Przedsiębiorcy zarzucono stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej określonej w art. 5 ust. 1 i 3 pkt 4 ustawy o p.n.p.r. W świetle przywołanego przepisu za nieuczciwą praktykę rynkową wprowadzającą w błąd uznaje się działanie, które w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Ustawodawca wymienia w szczególności działanie polegające na wprowadzającym w błąd informowaniu o przysługujących konsumentowi prawach, w tym m.in. prawa do odstąpienia od umowy. Podkreślić należy, iż prawo konsumenta do odstąpienia od umowy jest szczególnym prawem przysługującym konsumentowi, które stanowi równocześnie wyjątek od zasady pacta sunt servanda obowiązującej na gruncie prawa zobowiązań. W przypadku zawarcia umowy na 15

16 odległość, zgodnie z brzmieniem art. 7 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny, konsument ma prawo do odstąpienia od umowy bez podania przyczyny, w terminie 10 dni liczonych od dnia wydania rzeczy. O ww. uprawnieniu konsument powinien być poinformowany, przy użyciu środka porozumiewania się na odległość, najpóźniej w chwili złożenia mu propozycji zawarcia umowy, a nadto winno ono zawierać termin do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. W niniejszej sprawie, mimo, iż Przedsiębiorca informuje o uprawnieniu do odstąpienia od umowy, błędnie wskazuje jego podstawę prawną powołując się na przepis art. 2 ust. 1 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Przywołana przez Przedsiębiorcę podstawa prawna dotyczy umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa. Choć na pozór oba typy uprawnień do odstąpienia od umów (zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa czy też zawartej na odległość) wydają się tożsame, ich stosowanie w praktyce rodzi zasadniczo różne skutki prawne. Po pierwsze, od uznania tego, czy mamy do czynienia z umową zawartą poza lokalem przedsiębiorstwa czy na odległość, zależy ustalenie chwili, od której rozpoczyna bieg dziesięciodniowy termin do odstąpienia od umowy. W przypadku umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa ww. termin rozpoczyna swój bieg od dnia zawarcia umowy. Z kolei, w przypadku umowy zawartej na odległość, termin ten liczy się od dnia wydania rzeczy, a tylko w przypadku świadczenia usług od dnia zawarcia umowy. Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy, stwierdzić należy, iż w przypadku, gdy do zawarcia umowy dojdzie na pokazie akwizycyjnym poza lokalem przedsiębiorcy, konsument ma, zgodnie z art. 2 ust. 1 cyt. powyżej ustawy, 10 dni na złożenie oświadczenia od odstąpieniu od umowy począwszy od dnia jej zawarcia. Natomiast przyjęcie metody obliczania terminu do złożenia przedmiotowego oświadczenia właściwej dla umów zawartych na odległość, a wskazanej w podstawie prawnej pouczenia o odstąpieniu od umowy, prowadziłoby do sytuacji, w której konsumentowi, który zawarł umowę na odległość, a zamówiony towar otrzymałby kilka dni po zawarciu umowy, uprawnienie do odstąpienia od umowy zostałoby bezprawnie skrócone do 10 dni liczonych od dnia zawarcia umowy. Konsument pozostawałby więc w błędzie co do terminu przysługującego mu uprawnienia, a w konsekwencji mógłby być przekonany, iż przedmiotowe uprawnienie mu nie przysługuję ze względu na upływ ustawowego terminu Przedmiotowa sytuacja nie jest sytuacją czysto hipotetyczną. W praktyce konsument zazwyczaj otrzymuje zakupiony towar dopiero w kilka dni od daty zawarcia umowy. Chodzi więc o sytuacje, w których konsument dokonuje zakupu na odległość i dopiero po upływie kilku dni otrzymuje zamówiony towar. W takim wypadku, w świetle art. 10 ust. 1 ww. ustawy, nie można przyjąć, że termin na odstąpienie od umowy liczy się od dnia zawarcia umowy. Konsument nie otrzymuje produktu od razu, nie jest więc w stanie zapoznać się z jego właściwościami w chwili zawierania umowy, taką możliwość ma jednak w przypadku zawierania umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, np. podczas pokazu akwizycyjnego. Po drugie, w obu typach umów różne są skutki braku pouczenia konsumenta o przysługującym mu uprawnieniu do odstąpienia od umowy i niewręczenia mu wzoru takiego oświadczenia. W przypadku umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa konsument może odstąpić od umowy w terminie 10 dni od dnia, w którym, dowiedział się o istnieniu takiego uprawnienia, nie później jednak niż 3 miesiące od dnia zawarcia umowy. Tymczasem, w przypadku umowy zawartej na odległość, gdy przedsiębiorca nie udzielił informacji o przysługującym konsumentowi prawie odstąpienia od umowy, odpowiednie zastosowanie ma art. 10 ust. 3 cyt. ustawy, zgodnie z którym termin ten zasadniczo wynosi 3 miesiące od dnia wydania rzeczy. Poza tym, inne są katalogi wyłączeń umów, do których nie stosuje się przepisów o umowach zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość. Inna również jest regulacja 16

17 w zakresie kosztów związanych ze zwrotem towaru, jakimi może zostać obciążony konsument w razie odstąpienia od umowy. W przypadku bowiem umowy zawartej na odległość, gdy wykonanie zobowiązania jest niemożliwe, a konsument nie wyraża zgody na świadczenie zastępcze, ma on prawo odstąpić od umowy z jednoczesnym zastrzeżeniem, iż zwrot rzeczy następuje na koszt przedsiębiorcy. Takiego rozwiązania ustawodawca nie przewidział w przypadku umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa. Wyspecyfikowanie przez ustawodawcę, w art. 5 ust. 3 pkt 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym wśród elementów działań, które mogą wprowadzać w błąd odnośnie praw przysługujących konsumentom przesądza o ich kluczowej roli w podejmowaniu decyzji rynkowej konsumenta. Zgodnie z dominującym w doktrynie poglądem, odnoszącym się co prawda do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, ale adekwatnym również na gruncie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, wystarczająca jest potencjalna możliwość wywołania błędu ( vide: E. Nowińska, M. du Val, Komentarz do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, LexisNexis Warszawa 2001, s. 79 ). Dzieje się tak wtedy, gdy informacje towarzyszące sprzedaży określonego towaru czy usługi mogą wpłynąć na decyzję konsumenta, co do jej/jego nabycia. Oceny, czy dane działanie przedsiębiorcy wprowadza w błąd, należy dokonywać zawsze ad casum, biorąc pod uwagę wszystkie elementy praktyki rynkowej oraz okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, w tym sposób jego prezentacji (z uzasadnienia rządowego projektu ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym). Nie ulega wątpliwości, iż pouczenie o odstąpieniu od umowy sprzedaży zawierające błędną podstawę prawną, może zniekształcać zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta po zawarciu umowy sprzedaży. Konsument może bowiem sądzić, że uprawnienie do odstąpienia od umowy będzie mu przysługiwało od dnia zawarcia umowy. W przypadku, gdy zakupione produkty dostarczane są do konsumenta kilka/kilkanaście, czy nawet kilkadziesiąt dni po dokonaniu zakupu na odległość, konsument może błędnie sądzić, że uprawnienie do odstąpienia od umowy mu nie przysługuje. Kupując zatem towar, którego konsument nie otrzymuje bezpośrednio po zawarciu umowy, pozostaje on w błędnym przekonaniu, odnośnie terminu do skorzystania z omawianego uprawnienia. Sądzi więc, że ma krótszy czas na przemyślenie zakupu i ewentualną rezygnację. Ponadto, należy zważyć, iż wprowadzająca w błąd praktyka objawia się nie tylko poprzez wskazanie błędnej podstawy prawnej, a pozostawanie konsumenta w błędzie dodatkowo umacnia treść pkt 4 warunków sprzedaży zawierającego pouczenie o prawie odstąpienia od umowy, który expressis verbis wskazuje, iż zrealizowanie prawa odstąpienia od umowy może nastąpić poprzez złożenie oświadczenia w terminie dziesięciu dni od zawarcia umowy. Wobec powyższego Prezes Urzędu uznał, iż określona w pkt IV sentencji decyzji praktyka Przedsiębiorcy jest bezprawna. Jednocześnie należy podkreślić, że każdy konsument, który zawarł z Przedsiębiorcą umowę sprzedaży na odległość otrzymał warunki sprzedaży zawierające pouczenie o odstąpieniu od umowy, w treści którego błędnie przytoczono podstawę prawną. Należy zatem przyjąć, że skutkami jej stosowania objęci byli wszyscy klienci Przedsiębiorcy zawierający umowę na odległość. Spełniona została zatem przesłanka naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Pkt V sentencji decyzji kara pieniężna Zgodnie z art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes Urzędu może w drodze decyzji nałożyć na przedsiębiorcę, który dopuścił się stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, w rozumieniu art. 24 ww. ustawy, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary. Z powołanego wyżej przepisu wynika, że kara pieniężna ma charakter fakultatywny. Zatem o tym, czy w konkretnej sprawie w odniesieniu do wskazanego przedsiębiorcy zasadne jest 17

18 nałożenie kary pieniężnej decyduje, w ramach uznania administracyjnego, Prezes Urzędu. Zwrócić należy uwagę, iż przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie określają jakichkolwiek przesłanek, od których uzależnione byłoby podjęcie decyzji o nałożeniu kary. Ustawodawca wskazał jedynie w art. 111 cyt. ustawy te okoliczności, które Prezes Urzędu winien uwzględnić decydując o wymiarze kary pieniężnej, wymieniając okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a także uprzednie naruszenie przepisów ustawy. Biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, przede wszystkim charakter zarzuconych Przedsiębiorcy praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz skalę naruszenia, Prezes Urzędu uznał, że nałożenie kar pieniężnych na Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A z siedzibą w Warszawie jest w pełni uzasadnione. Ustalenie kary w przedmiotowej sprawie miało charakter wieloetapowy, co spowodowane było zaistnieniem w postępowaniu okoliczności mających wpływ na jej wysokość. Ustalając wymiar kary pieniężnej Prezes Urzędu w pierwszej kolejności dokonał oceny wagi stwierdzonych praktyk i na tej podstawie ustalił kwoty bazowe, stanowiące podstawę do dalszych ustaleń wysokości kar, a następnie w oparciu o zaistniałe w sprawie okoliczności mające wpływ na wysokość kary dokonał gradacji ustalonych w ten sposób kwot bazowych. Przychód osiągnięty przez Philipiak Polska Spółka Akcyjna S.K.A. z siedzibą w Warszawie w 2011 r. wyniósł [usunięto] zł. Maksymalna kara pieniężna, która mogłaby zostać nałożona na Przedsiębiorcę to w przybliżeniu [usunięto] zł. Pkt V ppkt 1 W prowadzonym postępowaniu Przedsiębiorcy przypisano stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego. Choć stosowanej przez Przedsiębiorcę klauzuli nie można zakwalifikować jako szczególnie dotkliwej dla konsumentów, to jednak narusza ona interesy konsumentów poprzez pozbawienie ich określonych uprawnień. W ocenie Prezesa Urzędu, nie ma wątpliwości, że postanowienie to jest przejawem nierzetelnego traktowania konsumentów i bezpośrednio narusza ich interesy. Wzorzec zawierający w swej treści zakwestionowane postanowienie umowne stosowany był w obrocie z konsumentami od połowy 2010 r. Ponieważ okres ten przekracza rok, można uznać, iż praktyka była stosowana długotrwale. Okolicznością przemawiającą za zastosowaniem wobec Przedsiębiorcy kary pieniężnej, w zakresie stosowania niedozwolonego postanowienia umownego, jest ponadto fakt, iż jako podmiot profesjonalnie prowadzący działalność gospodarczą, powinien on mieć świadomość, że nie może stosować klauzul uznanych za niedozwolone i wpisanych do rejestru niedozwolonych postanowień umownych. Rejestr ten, co wymaga podkreślenia, jest jawny i powszechnie dostępny, a stosowanie postanowień do niego wpisanych oznacza wprowadzenie do umowy elementu bezwzględnie przez prawo zakazanego. Przedsiębiorca winien zatem zdawać sobie sprawę z konieczności konstruowania wzorców umownych z uwzględnieniem przepisów art i nast. Kodeksu cywilnego, jak również konieczności dostosowywania wykorzystywanych przez siebie wzorców do treści wpisów zamieszczanych w rejestrze. Ustalając wysokość kary pieniężnej, w przypadku przedmiotowej praktyki Prezes Urzędu wziął pod uwagę przede wszystkim stopień naruszenia interesów ekonomicznych konsumentów. Postanowienie narzucające rozpoznanie sprawy przez określony miejscowo sąd stanowi co prawda przejaw naruszenia interesu ekonomicznego konsumenta, gdyż może powodować dla niego dodatkowe koszty związane z dojazdami oraz stratę czasu, niemniej jednak, zakwestionowane postanowienie niezwykle rzadko znajduje zastosowanie w praktyce. Wymierzając karę w niniejszej sprawie Prezes Urzędu wziął po uwagę również okres stosowania stwierdzonej praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Nakładając karę pieniężną, o której mowa w art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, 18

19 Prezes Urzędu rozważył, czy określone w tym przepisie naruszenie dokonane było co najmniej nieumyślnie. Jednakże stwierdzenie nawet nieumyślnego naruszenia przepisów ww. ustawy daje podstawę do nałożenia kary pieniężnej, o której mowa w art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Z tego względu, nakładając karę pieniężną, Prezes Urzędu rozważył całokształt okoliczności sprawy, które wskazywać mogą na nieumyślny charakter naruszenia przez Spółkę zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Zdaniem Prezesa Urzędu, opisane w niniejszej decyzji działania podejmowane przez Przedsiębiorcę w zakresie stosowania w obrocie z udziałem konsumentów wzorca umowy, zawierającego postanowienie tożsame z klauzulami abuzywnymi wpisanymi do rejestru niedozwolonych postanowień umownych powinny były się kojarzyć z nieuchronnością bezprawnego naruszenia zbiorowego interesu konsumentów. Należy jednak przyznać, że w zgromadzonym materiale dowodowym nie ma jednoznacznych dowodów wyraźnej intencji Spółki naruszenia tych interesów. Zebrane w trakcie niniejszego postępowania wyjaśnienia i informacje mogą zatem wskazywać na wspomniane wyżej nieumyślne działanie Przedsiębiorcy. Pomimo tego jak już wcześniej wskazano samo stwierdzenie nieumyślności zakwestionowanej praktyki daje podstawę do nałożenia kary pieniężnej, o której mowa w art. 106 ust. pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Mając powyższe na uwadze, Prezes Urzędu uznał, iż waga omawianego naruszenia w niniejszej sprawie kształtuje się na poziomie [usunięto] % przychodu osiągniętego przez Spółkę w 2011 r. Tym samym, ustalona w ten sposób kwota bazowa wynosi po zaokrągleniu [usunięto] zł. Prezes Urzędu ustalając karę wziął pod uwagę okoliczność, iż stosowana przez Przedsiębiorcę praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów swoim zasięgiem obejmowała teren całego kraju. Przedsiębiorca organizuje bowiem swoje pokazy na ternie całej Polski. Powyższe należy poczytywać jako okoliczność obciążającą, tym samym uzasadniającą zwiększenie poziomu wymiaru kary o [usunięto] %. Podsumowując, Prezes Urzędu postanowił nałożyć na Spółkę karę w wysokości zł, co odpowiada [usunięto] % przychodu Przedsiębiorcy osiągniętego w 2011 r. i równocześnie stanowi [usunięto] % kary maksymalnej. Kara w takim wymiarze jest adekwatna do stopnia naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i współmierna do możliwości finansowych Przedsiębiorcy. Prezes Urzędu uznał, że orzeczona kara prawidłowo spełni zarówno funkcję represyjną, jak i swoje zadania w zakresie prewencji generalnej i indywidualnej, zapobiegając stosowaniu podobnych naruszeń w przyszłości zarówno przez Spółkę, jak i przez innych przedsiębiorców. Pkt V ppkt 2 Biorąc pod uwagę powyższe, orzeczono jak w pkt V ppkt 1 sentencji niniejszej decyzji. Praktyka przypisana Przedsiębiorcy, polegająca na utrudnianiu realizacji uprawnienia do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa poprzez naruszenie obowiązku wręczenia konsumentom wzoru odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa, ujawniała się na etapie zawierania kontraktu, ale miała wpływ również na etapie jego wykonania. Oceniając stopień szkodliwości ww. praktyki należy wskazać, że naruszyła ona ustawowy obowiązek wynikający z art. 3 ust. 1 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzona przez produkt niebezpieczny. Biorąc pod uwagę, że przedmiotowe zaniechanie naruszało interesy konsumentów Prezes Urzędu za celowe uznał nałożenie na Przedsiębiorcę kary pieniężnej, o jakiej mowa w art. w art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. 19

20 Wyliczając wysokość kary, w tym określając wagę naruszenia, Prezes Urzędu wziął pod uwagę bezpośredni wpływ stosowania zakwestionowanej praktyki na pogorszenie się sytuacji konsumentów w stosunku do praw przyznanych im przez przepisy prawa. Przy nakładaniu kary istnieje konieczność spełnienia przesłanek podmiotowych, tj. stwierdzenia, że określone naruszenie dokonane było co najmniej nieumyślnie. W świetle obowiązujących przepisów prawa nieumyślność naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie wyklucza istnienia podstaw do nałożenia na przedsiębiorcę kary pieniężnej. Biorąc pod uwagę fakt, że wzorce umów w ogólnych warunkach sprzedaży zawierały informację o przysługującym konsumentom prawie odstąpienia od umowy oraz przykładową treść oświadczenia o odstąpieniu od umowy, Prezes Urzędu uznał, że zachowanie Przedsiębiorcy należy traktować jako nieumyślne naruszenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. W toku postępowania nie stwierdzono bowiem, aby przedsiębiorca celowo naruszył interesy konsumentów. Stąd nie można przypisać przedsiębiorcy umyślności działania. Ważąc kwotę bazową omawianej praktyki Prezes Urzędu uwzględnił także okres jej stosowania. Jak wynika z przedłożonych przez Spółkę dokumentów przedmiotowy wzorzec umowy stosowany był od połowy 2010 r. Ponieważ okres ten przekracza rok, można uznać, iż praktyka była stosowana długotrwale. Mając na uwadze powyższe, uwzględniając wszystkie okoliczności, w tym szkodliwość działań Przedsiębiorcy, Prezes Urzędu ustalił za ww. naruszenie kwotę bazową, będącą podstawą do dalszych przeliczeń kary, na poziomie [usunięto] % przychodu osiągniętego przez Spółkę w 2011 r. tj. [usunięto] złote po zaokrągleniu. W dalszym etapie kalkulacji kary Prezes Urzędu rozważył, czy ww. kwota bazowa powinna podlegać modyfikacjom ze względu na występujące w sprawie okoliczności łagodzące bądź obciążające. Jako okoliczność obciążającą Prezes Urzędu uwzględnił ogólnopolski zasięg działalności Spółki. Przedsiębiorca organizował bowiem pokazy akwizycyjne, na których podpisywał umowy z konsumentami, na terenie całego kraju. W związku z wskazaną okolicznością wysokość kary podwyższono o [usunięto] %. Biorąc pod uwagę powyższe, zasadne jest nałożenie na Spółkę kary pieniężnej w wysokości złotych. Tak ustalona kara stanowi [usunięto] % przychodu osiągniętego przez Spółkę w 2011 roku oraz [usunięto] % maksymalnego wymiaru kary. W ocenie Prezesa Urzędu, tak określona kara spełni zarówno rolę represyjną jako odczuwalna sankcja i dolegliwość za naruszenie przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, jak i prewencyjną, zapobiegającą ponownemu ich naruszeniu. Kara ta podkreśla naganność zachowania Spółki, a jednocześnie jest adekwatna do stopnia naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji. Nie bez znaczenia jest też jej walor wychowawczy, w tym wymiar ogólny, odstraszający dla innych licznych przedsiębiorców prowadzących podobną działalność przed stosowaniem w przyszłości tego typu praktyk w obrocie z konsumentami. Pkt V ppkt 3 Z uwagi na powyższe, orzeczono jak w pkt V ppkt 2 sentencji niniejszej decyzji. Praktyka przypisana Przedsiębiorcy, polegająca na udostępnieniu konsumentom dokonującym zakupu na odległość wzoru oświadczenia o odstąpienia od umowy zawierającego wprowadzającą w błąd informację o podstawie prawnej skorzystania z przedmiotowego uprawnienia, ujawniała się na etapie zawierania kontraktu, ale miała wpływ również na etapie jego wykonania. 20