Gotowość szkolna pomyślny start dziecka sześcioletniego w nowej rzeczywistości szkolnej. Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna nr 5 w Katowicach

Transkrypt

1 Gotowość szkolna pomyślny start dziecka sześcioletniego w nowej rzeczywistości szkolnej 1

2 Małe dziecko uczy się według własnego programu, dziecko w wieku szkolnym według programu nauczyciela, a przedszkolak może się uczyć na miarę tego, jak program nauczyciela staje się jego własnym programem. [L.S.Wygotski] 2

3 Rozpoczęcie nauki szkolnej jest ważnym momentem w życiu każdego dziecka. To jak jest przygotowane do tego wyzwania w znacznym stopniu decyduje o przebiegu i wynikach nauki w szkole, a w odległej perspektywie, o jakości jego życia. 3

4 Do tej pory sześciolatek idący do szkoły musiał spełniać wymagania właściwe dla rozwoju siedmiolatka. Obecnie program nauczania w klasie pierwszej będzie dostosowany do poziomu dziecka sześcioletniego. 4

5 Gotowość szkolna Gotowość szkolna to inaczej stopień rozwoju dziecka niezbędny do podjęcia obowiązków związanych z rozpoczęciem nauki w szkole. To zespół tych cech psychofizycznych ukształtowanych w okresie pierwszych 6 lat życia, które umożliwiają dziecku przystosowanie się do nauki w szkole. Dojrzałym do podjęcia nauki szkolnej jest dziecko, o takim stopniu rozwoju, który umożliwi mu naukę czytania, pisania i liczenia, przystosowanie się do wymagań szkoły, zgodne współżycie z grupą rówieśniczą. 5

6 Gotowość do podjęcia nauki w szkole uzależniona jest od wielu czynników, np. 1. Czynniki indywidualne związane z osobą dziecka: Stan zdrowia, Płeć, Właściwości psychiczne. 2. Czynniki zewnętrzne związane rodziną: Warunki materialne, Warunki kulturalne, Warunki społeczne. 3. Czynniki zewnętrzne związane ze środowiskiem: Udział w zorganizowanych zajęciach przedszkolnych. 6

7 Czynniki indywidualne Badania gotowości szkolnej sześciolatków przeprowadzone w 2008 r. wykazały, że istotnym czynnikiem różnicującym osiąganie gotowości szkolnej przez dzieci był stan zdrowia. Wpływ tego czynnika zaznaczył się najwyraźniej w grupie dziewczynek. Istotne różnice w wynikach uzyskano również przy porównaniu badanych sześciolatków za względu na płeć. Wyższe wyniki uzyskano w grupie dziewczynek. Spośród właściwości psychicznych wpływających na osiąganie przez dzieci dojrzałości szkolnej wymieniane są : cechy pamięci, poziom rozwoju percepcji wzrokowej, sprawność myślenia, poziom wypowiedzi słownych, sprawność operowania słownictwem. Jako istotne determinanty osiągania przez dzieci dojrzałości szkolnej wymieniane są również zainteresowania dziecka. 7

8 Środowisko rodzinne Oprócz warunków materialnych czynnikami, które najbardziej różnicowały osiąganie przez dzieci gotowości szkolnej okazały się: Warunki kulturalne rodzin takie jak: wykształcenie rodziców, dysponowanie biblioteką, czytanie dzieciom książek, chodzenie z dziećmi do teatru, udział w zorganizowanych zajęciach, itp. Spośród warunków społecznych na osiąganie dojrzałości szkolnej dzieci wpływ mają: organizacja życia rodziny, stosowany w rodzinie system kar i nagród, system i struktura komunikowania się w rodzinie. 8

9 Środowisko przedszkolne W okresie wczesnej edukacji rozwijają się zdolności oraz kompetencje dziecka, które umożliwiają dalszy rozwój i kształcenie. Udział w zorganizowanych zajęciach przedszkolnych istotnie wpływa na osiąganie dojrzałości szkolnej przez dzieci. Im dłużej dziecko uczestniczy w zajęciach przedszkolnych, tym większe ma szanse na osiągnięcie gotowości szkolnej. 9

10 Wymagania stawiane dziecku, które ma rozpocząć naukę szkolną dotyczą głównie: Rozwoju fizycznego, Rozwoju ruchowego, Rozwoju poznawczego, Rozwoju emocjonalnego, Rozwoju społecznego, Rozwoju mowy, Przygotowania do czytania, pisania i liczenia. 10

11 Właściwości rozwojowe i kompetencje jakie powinno posiadać dziecko rozpoczynające naukę Dziecko jest ogólnie zdrowe Rozwój fizyczny Jego wzrost i waga są odpowiednie do wieku Jest odporne na zmęczenie Prawidłowo funkcjonują narządy zmysłów, głównie wzrok i słuch 11

12 Jest sprawne ruchowo: biega, skacze, jeździ na rowerze Chętnie bawi się klockami, odtwarza konstrukcje według wzoru Rozwój ruchowy Potrafi w sposób celowy posługiwać się przedmiotami i narzędziami, np. wycina nożyczkami, wiąże sznurowadła, kokardki, zapina guziki Samodzielnie wykonuje podstawowe czynności samoobsługowe : je, ubiera się, dba o higienę Uzyskało podstawową orientację w schemacie własnego ciała, potrafi różnicować prawą i lewą stronę Najczęściej wykonuje czynności jedną, tą samą ręką (uformowała się dominacja czynnościowa ręki) 12

13 Dziecko jest spostrzegawcze, zauważa istotne elementy przedmiotów, wskazuje braki w obrazkach Ma zasób wiadomości umożliwiający orientację w najbliższym otoczeniu, potrafi np. podać swoje imię, nazwisko, wiek, adres zamieszkania Rozumie podstawowe pojęcia abstrakcyjne (kształt, wielkość, kierunek, odległość) Rozwój poznawczy Zaczyna rozumieć znaczenie symboli Jest dociekliwe, aktywne poznawczo, poszukuje odpowiedzi na intrygujące je pytania Formułuje proste wnioski dotyczące zaobserwowanych zjawisk Dostrzega następstwo zdarzeń Zapamiętuje krótkie wierszyki, piosenki, aktywnie przypomina sobie informacje użyteczne w konkretnym działaniu Potrafi przez dłuższą chwilę skupić uwagę na wykonywanej czynności 13

14 Dziecko potrafi rozpoznawać uczucia innych, jest coraz bardziej świadome własnych uczuć Rozwój emocjonalny Stopniowo opanowuje społeczne reguły wyrażania emocji Pojawiają się próby kontroli własnych emocji 14

15 Nawiązuje kontakty społeczne z rówieśnikami i z osobami dorosłymi Współdziała z rówieśnikami w grupie, potrafi wyczekać na swoją kolej, dzieli się zabawkami Przebywanie z rówieśnikami i wspólna aktywność sprawiają mu przyjemność Rozwój społeczny Dostosowuje swoje zachowanie do obowiązujących reguł np. podporządkowuje się regułom zabawy, pełni role Rozumie znaczenie podstawowych norm i łatwych przepisów, dostosowuje się do nakazów i zakazów Słucha poleceń osoby dorosłej, w tym nauczyciela Zaczyna przejawiać poczucie obowiązku 15

16 Wymowa pod względem artykulacyjnym doskonali się Dziecko wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r Rozwój mowy Nieprawidłowości gramatyczne zanikają Dziecko dokonuje autokorekty Wypowiedzi przyjmują formę realizacji wielozdaniowej W wypowiedziach uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo-skutkowe Pytane o znaczenie słów, potrafi je wyjaśnić 16

17 Dojrzałość szkolna w zakresie mowy Rozwój mowy jest procesem, w którym współgrają czynniki biologiczne i społeczne. Zależy on od wrodzonych właściwości organizmu człowieka, ale jest możliwy jedynie w kontakcie ze środowiskiem społecznym, z innymi ludźmi. 17

18 W procesie kształtowania i rozwoju mowy dziecka można wyróżnić kilka okresów: okres melodii (0-1 rok życia), okres wyrazu (1-2 rok życia), okres zdania (2-3 rok życia), okres swoistej mowy dziecięcej (3-5 rok życia), OKRES DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ (5-6 rok życia). 18

19 Okres melodii (0-1 rok życia) Wokalizacja odruchowa, początkowo dziecko komunikuje się z dorosłym za pomocą krzyku. Później dzieci głużą nie jest to jednak mowa, ale nieświadome ćwiczenie narządów artykulacyjnych. Głużą wszystkie dzieci, ale jeżeli do 7 miesiąca życia dziecko nie gaworzy konieczna jest konsultacja lekarska. Dopiero po okresie gaworzenia dziecko wyraźnie reaguje na mowę i powtarza dźwięki. 19

20 Okres wyrazu (1-2 rok życia) Dziecko do rozpoznawanych osób, przedmiotów i sytuacji zaczyna dopasowywać nazwy i próbuje je wymówić. Używa już właściwie wszystkich samogłosek ( prócz nosowych ) i sporo spółgłosek ( p, p`, b, b`, m, m`, t, d, n, k, s` ). Charakterystyczne jest wymawianie tylko pierwszej sylaby lub końcówki 20

21 Okres zdania (2-3 rok życia) Najbardziej gwałtowny rozwój słownictwa. Dziecko wymawia już samogłoski nosowe oraz spółgłoski w, w`, f, f`, s`, z`, c`, dz`, n`, k, k`, g, g`, ch, ch`, l, l`, j, ł, s, z, c, dz. Dziecko już wie jak powinna brzmieć dana głoska, ale jeszcze nie zawsze umie ją poprawnie wypowiedzieć. Swobodnie posługuje się mową za pomocą zdań zrozumiałych dla otoczenia. 21

22 Okres swoistej mowy dziecięcej (3-5 rok życia) Jest okresem pytań. Może wystąpić niepłynność mówienia. Wyrazy są poskracane, głoski poprzestawiane, grupy spółgłoskowe uproszczone, pojawiają się neologizmy. 22

23 OKRES DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ (5-6 rok życia) Wymowa pod względem artykulacyjnym doskonali się dziecko wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r. Nieprawidłowości gramatyczne zanikają, dziecko dokonuje autokorekty. Wypowiedzi przyjmują formę realizacji wielozdaniowej. W wypowiedziach uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo-skutkowe. Pytane o znaczenie słów, potrafi je wyjaśnić. 23

24 Ustalenie się wymowy powinno być zakończone ostatecznie do 6 roku życia, ale proces rozwoju języka nadal trwa. Dziecko uczy się nowych wyrazów, wzbogaca swe wypowiedzi wraz z nabywaniem kolejnych doświadczeń i poszerzaniem wiedzy o otaczającej go rzeczywistości. 24

25 W zakresie mowy dziecko 6-letnie powinno: prawidłowo wymawiać wszystkie głoski, identyfikować i słuchowo różnicować usłyszane dźwięki mowy, budować proste zdania poprawne pod względem gramatycznym, a równocześnie rozumieć różne struktury zdaniowe w mowie innych, mieć zróżnicowany treściowo i formalnie słownik, posiłkować się neologizmami, być zdolnym do użycia i korzystania z mowy sytuacyjnej i społecznej poprzez pytania, wyrażanie opinii, oceny czy prośby, opanować podstawowe reguły składni, nabyć podstawowe formy gramatyczne, swobodnie wypowiadać się, wypowiedź winna posiadać właściwą linię prozodyczną (akcent, rytm, melodię). 25

26 Mowa dziecka w tym okresie powinna być istotnym wskaźnikiem różnicującym dzieci na dojrzałe i niedojrzałe do podjęcia nauki szkolnej. 26

27 Gotowość szkolna dziecka 6-cio letniego przejawia się w: Orientacja przestrzenna umiejętność graficznego odtwarzania Przygotowaniu do nauki pisania Odwzorowywanie figur i znaków graficznych Odwzorowywanie w liniach elementów litero-podobnych 27

28 Umiejętność wyszukiwania w wyrazach liter dużych i małych Podpisywanie obrazków wyrazami Przygotowaniu do nauki czytania Składanie wyrazów z liter na podstawie obrazka Podpisywanie obrazka zdaniem (czytanie ze zrozumieniem) Czytanie tekstu w powiązaniu z obrazkiem 28

29 Znajomość cyfr Znajomość znaków Porównanie wielkości liczb Przygotowaniu do nauki matematyki Łączenie w zbiór Porównanie zbiorów Liczebniki porządkowe Umiejętność dodawania i odejmowania Umiejętność dodawania i odejmowania w zadaniach z treścią 29

30 Dziecko 6-letnie, rozpoczynające naukę szkolną powinno Posiadać zdolność rozumienia podstawowych pojęć abstrakcyjnych (kształtu, wielkości, kierunku, odległości, czasu i liczby), Powinno umieć formułować dłuższe wypowiedzi słowne i opowiadać (np. co przedstawia dany obrazek?), Mowa musi być prawidłowo wykształcona, zarówno pod względem gramatycznym, jak i artykulacyjnym, Powinno umieć koncentrować się przez dłuższa chwilę, wykazywać uwagę trwałą i celową, Cechować je musi dobra sprawność ruchowa, zwłaszcza manualna (szczególnie ważna jest szybkość, precyzja i koordynacja ruchów rąk przy optymalnym napięciu mięśniowym), Powinno umieć współdziałać w grupie rówieśniczej, podporządkować się regułom zabawy i poleceniom dorosłych, Musi potrafić opanować swoje emocje oraz ich słowne i ruchowe manifestacje, Powinno przejawiać poczucie obowiązku i duże zainteresowanie nauką. 30

31 Objawami niedojrzałości szkolnej u dziecka 6-letniego są: Obniżona sprawność ruchowa niezgrabnie biega, skacze, ma trudności z rzucaniem i chwytaniem piłki, Trudności z precyzyjnym wykonywaniem codziennych czynności zawiązywaniem na kokardkę sznurowadeł, zapinaniem guzików, posługiwaniem się nożyczkami, Słaba orientacja w schemacie ciała z ustaleniem stron, kłopoty z określeniem kierunku na prawo, na lewo, od siebie, przed, za sobą, Trudności z odwzorowaniem figur, np. rombu, kwadratu, Trudności z wyodrębnianiem elementów z całości, a także łączeniem ich w całość (budowanie z klocków, układanie mozaiki wg. wzoru), Niespostrzeganie szczegółów różniących dwa obrazki, Trudności w orientacji w czasie, w określaniu dni tygodnia, pór roku, Trudności z odtwarzaniem prostej melodii i rytmu, Trudności z zapamiętywaniem wierszyków, tekstu opowiadania, Nieprawidłowa wymowa, wady wymowy, Trudności w różnicowaniu głosek podobnych (s-z, w-f, b-p), zaburzenia słuchu fonematycznego, analizy i syntezy głoskowej), Trudności w rozpoznawaniu liter podobnych kształtem m-n, l-t, b-d, Trudności w opanowywaniu nauki czytania. 31

32 Pierwszoklasista musi Rano wstawać, by przybyć punktualnie na lekcje, Przestrzegać szkolnego regulaminu funkcjonowania, Skupić się na lekcjach, Z uwagą słuchać poleceń, Precyzyjnie wykonywać zadania, Przyswajać wiele nowych informacji, Pamiętać o zadanych pracach domowych, Nauczyć się czegoś z dnia na dzień, Umieć mobilizować się po porażce, Być odpornych na stres, Podołać dużemu wysiłkowi fizycznemu, Szybko zaadaptować się w zespole rówieśniczym. 32

33 Udzielając porady w sprawie rozpoczęcia nauki w szkole musimy być rzecznikami dziecka, jego prawa do harmonijnego rozwoju w poczuciu własnej wartości. Musimy zadać sobie i rodzicom pytanie, czy rozpoczęcie nauki szkolnej przez dziecko będzie korzystne czy nie, ze względu na jego dalszy rozwój. 33

34 Bibliografia - Bogdanowicz M. Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym. WSiP. Warszawa Brańska E. Edukacja sześciolatków: liczby i fakty. Wychowanie w Przedszkolu 2005/5. - Brzezińska A. (red.)psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. GWP. Gdańsk Brzezińska A. Gotowość dzieci w wieku przedszkolnym do czytania i pisania. Wydawnictwo UAM. Poznań Diagnoza psychologiczna dzieci w wieku przedszkolnym ( red. Z. Dołęga). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Katowice Malinowski A. Wiek rozpoczęcia nauki szkolnej. Życie Szkoły 2006/7. - Piaget J. Narodziny inteligencji dziecka. PWN. Warszawa Piaget J. Inhelder B. Psychologia dziecka. Wrocław PWN Piotrowska A. O rozwoju sześciolatka. Wychowanie w Przedszkolu 2007/6. - Przetacznik-Gierowska M. Makiełło-Jarża G. Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego. WSiP. Warszawa Sześciolatki w Polsce. Raport Diagnoza wybranych sfer rozwoju. Kielce Wilgocka-Okoń B. Gotowość szkolna dzieci 6-letnich. Wydawnictwo Żak. Warszawa Wilgocka-Okoń B. Sześciolatki na start. Wychowanie w Przedszkolu 2003/3. - Wygotski L.S. Wybrane prace psychologiczne. PWN. Warszawa

35 Dziękujemy za uwagę Opracował Zespół pod kierunkiem Dyr. Hanny Tustanowskiej: Anna Descour, Jolanta Kozarzewska, Gabriela Szymańska. 35