Pułapki patologii raka stercza czyli czy rozumiemy, co patolog chce nam przekazać? Marcin Ligaj Zakład patologii Centrum Onkologii Warszawa

Transkrypt

1 Pułapki patologii raka stercza czyli czy rozumiemy, co patolog chce nam przekazać? Marcin Ligaj Zakład patologii Centrum Onkologii Warszawa

2 ASAP

3 ASAP (atypical small acinar proliferations) Kategoria diagnostyczna a nie jednostka chorobowa - - niewielka ilość podejrzanych cew gruczołowych - - nie można z całą pewnością wykluczyć adenosis - - nie można z całą pewnością wykluczyć h-g PIN - - nie można odróżnić zaniku od zanikowego wariantu raka - - współistniejące zapalenie powoduje odczynową atypię - - zgnieciony materiał z podejrzanymi architektonicznie cewkami

4

5

6 Rozpoznanie raka w biopsji powtórzonej po uprzedniej negatywnej biopsji z ASAP Średnio 40,2% przypadków Epstein JI, Herawi M. Prostate needle biopsies containing prostatic intraepithelial neoplasia or atypical foci suspicious for carcinoma: implications for patient care. J Urol 2006;175:

7 PIN

8 PIN (Prostatic Intraepithelial Neoplasia) Mc Neal JE, Bostwick DG. Intraductal dysplasia: a pre-malignant lesion of the prostate. Hum Pathol 1986; 17: 64-71

9 Rozpoznanie raka w biopsji powtórzonej po uprzedniej negatywnej biopsji z PIN high-grade Około 50% w opracowaniach z lat 90-tych Około 20% w opracowaniach po roku Epstein JI, Herawi M. Prostate needle biopsies containing prostatic intraepithelial neoplasia or atypical foci suspicious for carcinoma: implications for patient care. J Urol 2006;175: Laurila M, van der Kwast T, Bubendorf L, et al. Detection rates of cancer, high grade PIN and atypical lesions suspicious for cancer in the European Randomized Study of Screening for Prostate Cancer. Eur J Cancer 2010;46:

10 Epstein JI, Herawi M. Prostate needle biopsies containing prostatic intraepithelial neoplasia or atypical foci suspicious for carcinoma: implications for patient care. J Urol 2006;175: Brak znamiennych statystycznie różnic w ryzyku stwierdzenia raka po uprzedniej negatywnej biopsji z PIN high-grade a biopsji bez zmian dysplastycznych

11

12 Foamy cell adenocarcinoma Ductal adenocarcinoma?

13 Rzadsze warianty raka gruczołowego -Foamy cell (foamy gland) adenocarcinoma -Atrophic adenocarcinoma -Pseudohyperplastic adenocarcinoma -Mucinous adenocarcinoma -Signet ring-cell carcinoma -Rak przewodowy (endometrioidny lub brodawkowaty) -Squamous cell carcinoma --Urothelial carcinoma -Basal cell carcinoma / adenoid cystic carcinoma -Sarcomatoid carcinoma -Small cell carcinoma

14

15 Stopień złośliwości wg Gleasona w rzadszych typach raka Rzadsze warianty i typy raka: Rak przewodowy (ductal carcinoma) Gleason pattern 4 Rak śluzotwórczy (ca mucinosum) Gleason pattern 4 lub 3 Rak sygnetowatokomórkowy Gleason pattern 5 Glomeruloid adenoracinoma Gleason pattern 3 Pseudohyperplastic adenoracinoma Gleason pattern 3 Small cell carcinoma nie stosuje się skali Gleasona

16 Rak urotelialny lub Rak płaskonabłonkowy w biopsji stercza prawie na pewno jest nowotworem szerzącym się z dróg moczowych (pęcherz moczowy lub cewka sterczowa)

17 Gleason score

18 BIOPSJA GRUBOIGŁOWA Gleason score 2(1+1) 3(1+2) 3(2+1) 4(2+2)

19 BIOPSJA GRUBOIGŁOWA Gleason score 2(1+1) 3(1+2) 3(2+1) 4(2+2) łącznie około 5-6% przypadków

20 Donald Floyd Gleason ( )

21

22

23

24

25 Pęcherzyk nasienny Gruczoły Cowpera Zanik Hyperplazja pozanikowa Atypia odczynowa Metaplazja nefrogenna Zmiany łagodne imitujące raka: Rozrost komórek podstawnych Sclerosing adenosis Rozrost gruczołów wzgórka nasiennego Adenosis Sitowate BPH Przyzwoje współczulne Zapalenie stercza (przewlekłe, w tym ksantogranulomatyczne, niespecyficzne ziarniniakowe) Zwyrodnienie podścieliska

26 Rak gruczołowy po radioterapii

27

28 Rak stercza z widocznymi następstwami morfologicznymi radioterapii Długoterminowe rokowanie porównywalne z przypadkami biopsji negatywnych Stopniowanie złośliwości wg Gleasona nie odzwierciedla rokowania i nie jest konieczne

29 Rak stercza po hormonoterapii

30 Rak gruczołowy z morfologicznymi następstwami hormonoterapii

31 Rak stercza z widocznymi następstwami morfologicznymi hormonoterapii (HTH) Morfologiczne następstwa HTH w komórkach raka nie mają wpływu na długotrwałe rokowanie Stopniowanie złośliwości wg Gleasona nie odzwierciedla rokowania i nie jest konieczne

32 Inwazja przestrzeni okołonerwowych

33

34 Inwazja przestrzeni okołonerwowych (PNI) 11-38% biopsji Brak udowodnionej wartości predykcyjnej (predykcja pt3 w następowej prostatektomii) w analizach wieloczynnikowych Bismar TA, Lewis Jr JS, Vollmer RT, Humphrey PA. Multiple mea- sures of carcinoma extent versus perineural invasion in prostate needle biopsy tissue in prediction of pathologic stage in a screen- ing population. Am J Surg Pathol 2003;27: Harnden P, Shelley MD, Clements H, et al. The prognostic signifi- cance of perineural invasion in prostatic cancer biopsies: a systematic review. Cancer 2007;109:13 24.

35 Inwazja przestrzeni okołonerwowych (PNI) PNI nie wpływa na skuteczność onkologiczną prostatektomii z obustronnym oszczędzeniem pęczków naczyniowo-nerwowych Loeb S, Epstein JI, Humphreys EB, Walsh PC. Does perineural invasion on prostate biopsy predict adverse prostatectomy out- comes? BJU Int 2010;105:

36 Marginesy chirurgiczne

37 Margines chirurgiczny ujemny dodatni

38 pt3 R1 vs pt2 R1 (pt2+)

39 pt2 R1 / pt2+ Większe ryzyko wznowy biochemicznej w porównaniu do pt2 R0 Chuang AY, Nielsen ME, Hernandez DJ, Walsh PC, Epstein JI. The significance of positive surgical margin in areas of capsular incision in otherwise organ confined disease at radical prostatectomy. J Urol 2007;178: Stephenson AJ, Wood DP, Kattan MW, et al. Location, extent and number of positive surgical margins do not improve accuracy of predicting prostate cancer recurrence after radical prostatectomy. J Urol 2009;182:

40 Ryzyko wznowy w przyp.r1 prawdopodobnie (?) zwiększają: Długość nowotworu widocznego w linii cięcia Liczba ognisk dodatniego marginesu Lokalizacja dodatniego marginesu Gleason score w miejscu dodatniego marginesu

41 pt0 Vanishing prostate cancer syndrome

42 Adenocarcinoma prostatae pt0 Ok.0,4% prostatektomii radykalnych Rokowanie bardzo dobre Przedoperacyjnie zwykle: - Gleason score <7 - Rak w pojedynczym bioptacie igłowym - PSA <10ng/ml - Masa stercza <60g

43 Dziękuję