PODRĘCZNIK PARTNERSTWA

Transkrypt

1 Współpraca samorządu lokalnego z sektorem pozarządowym w zakresie realizacji zadań publicznych z wykorzystaniem form finansowych oraz partnerstw projektowych PODRĘCZNIK PARTNERSTWA

2 PARTNERZY PROJEKTU: STOWARZYSZENIE WSPIERANIA INICJATYW GOSPODARCZYCH DELTA PARTNER POWIAT CIESZYŃSKI TEKST I OPRACOWANIE MERYTORYCZNE: KATARZYNA KUŚ SWIG DELTA PARTNER PROJEKT GRAFICZNY, SKŁAD I ŁAMANIE: ALEKSANDRA ŻULIŃSKA EGZEMPLARZ BEZPŁATNY CIESZYN 2015 Opracowanie zostało wykonane w ramach projektu Ciesz-Lab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy. Liderem projektu jest Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner, natomiast partnerem Powiat Cieszyński. Projekt realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na lata Priorytet V Dobre rządzenie, Działanie 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie Rozwój dialogu obywatelskiego. Więcej na

3 SPIS TREŚCI 1. Wstęp 5 2. Organizacje pozarządowe w powiecie cieszyńskim liczba i charakterystyka 6 3. Podstawa prawna współpracy finansowej oraz partnerstw samorządu i organizacji pozarządowych Realizacja zadań publicznych poprzez formy finansowe Partnerstwa projektowe Inicjatywa lokalna Zasady współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi w zakresie realizacji zadań publicznych Współpraca oraz partnerstwo administracji publicznej i organizacji pozarządowych w poszczególnych samorządach powiatu cieszyńskiego Współpraca finansowa samorządów i organizacji pozarządowych w powiecie cieszyńskim Bariery we współpracy samorząd organizacje pozarządowe w zakresie realizacji zadań publicznych Ocena realizacji zadań publicznych przez NGO percepcja samorządów Realizacja zadań publicznych przez NGO percepcja organizacji pozarządowych Rekomendacje Wnioski 48 Literatura 48 Słowniczek 49 Spis tabel 50 Spis zestawień 50

4 4

5 1. WSTĘP Współpraca organizacji pozarządowych (np. stowarzyszeń, fundacji) oraz jednostek samorządu terytorialnego (szczebla gminnego, powiatowego, wojewódzkiego) może mieć formę finansową (w drodze wspierania lub powierzania realizacji zadań publicznych) lub pozafinansową (np. wzajemne informowanie się o kierunkach działania, konsultowanie projektów aktów normatywnych). Stały rozwój III sektora możliwy jest przede wszystkim dzięki partnerskim relacjom pomiędzy organizacjami pozarządowymi, a jednostkami samorządu terytorialnego. Samorządy odgrywają kluczową rolę w pobudzaniu aktywności obywatelskiej mieszkańców oraz tworzą warunki do podejmowania działań i realizacji zadań publicznych z pomocą organizacji pozarządowych. Mimo, że w powiecie cieszyńskim ogólny poziom współpracy JST i NGO w zakresie realizacji zadań publicznych można uznać za dość wysoki, to jednak w wielu aspektach wymaga on poprawy i wdrożenia rekomendowanych na poziomie krajowym form i standardów. Szczególnej uwagi w tym kontekście wymagają kwestie współpracy finansowej i budowania partnerstw. To właśnie te zagadnienia stały się przedmiotem badań ankietowych realizowanych na terenie powiatu cieszyńskiego. Wyniki tych badań znalazły swój wyraz w opracowaniu Partnerstwo i współpraca finansowa JST i NGO w powiecie cieszyńskim. Raport z badania, Cieszyn Zostało ono sporządzone w ramach projektu pt. Ciesz-Lab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy. Głównym celem tego opracowania było zdiagnozowanie i ocena aktualnego sposobu współpracy jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych oraz przedstawienie informacji na temat postulowanych wzorców i standardów współpracy. Celem publikacji była również promocja idei standaryzacji zasad współpracy pomiędzy samorządem a organizacjami pozarządowymi. Szczególny nacisk położono na uwzględnienie uwarunkowań współpracy finansowej oraz identyfikację obszarów problemowych i deficytów w zakresie zasad tej współpracy, tworzenia partnerstw, w tym projektowych, z organizacjami pozarządowymi. Podręcznik partnerstwa stanowi kompendium wiedzy o współpracy finansowej i budowaniu partnerstwa, z uwzględnieniem specyfiki powiatu cieszyńskiego. Czytelnik znajdzie tu informacje o aktualnym stanie współpracy w tym zakresie, zapozna się z możliwymi formami i standardami oraz ocenami tego procesu formułowanymi przez obie strony. Punktem wyjścia do prac stały się zagadnienia dotyczące współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi zaproponowane w publikacji pt. Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych - wypracowanie i upowszechnienie standardów współpracy (źródło: Bardzo ważnym źródłem informacji jest opracowanie pt. Identyfikacja standardów współpracy finansowej oraz partnerstwa samorządu lokalnego z sektorem pozarządowym w Powiecie Cieszyńskim (desk research), Cieszyn, listopad 2014 r. Niniejsze opracowanie zostało sporządzone w ramach projektu pt. Ciesz-Lab. Cieszyńskie Laboratorium Współpracy. Projekt ten zrealizowany został przez Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner z Cieszyna (Lider projektu) oraz Powiat Cieszyński (Partner projektu) w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki - Priorytet V. Dobre rządzenie, Działanie 5.4. Rozwój potencjału trzeciego sektora, Poddziałanie Rozwój dialogu obywatelskiego - współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. 115 CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA

6 2. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W POWIECIE CIESZYŃSKIM LICZBA I CHARAKTERYSTYKA Organizacja pozarządowa (ang. non-governmental organization, popularny skrót NGO) to podmiot działający na rzecz wybranego interesu i niedziałający w celu osiągnięcia zysku. NGO bywają nazywane trzecim sektorem, obok sektora publicznego (władz, administracji publicznej) i rynkowego (przedsiębiorców). W odróżnieniu od organów publicznych a podobnie jak przedsiębiorcy są prywatne i powstają z inicjatywy ich założycieli (prywatnych osób), ale w odróżnieniu od przedsiębiorstw a podobnie jak władze publiczne działają w interesie publicznym, a nie prywatnym. USTAWA O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE PODAJE DEFINICJĘ ORGANIZACJI POZARZĄDOWEJ. SĄ TO NIEBĘDĄCE JEDNOSTKAMI SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH (W ROZUMIENIU USTAWY O FINANSACH PUBLICZNYCH) ORAZ NIEDZIAŁAJĄCE W CELU OSIĄGNIĘCIA ZYSKU OSOBY PRAWNE LUB JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE NIEPOSIADAJĄCE OSOBOWOŚCI PRAWNEJ, KTÓRYM ODRĘBNA USTAWA PRZYZNAJE ZDOLNOŚĆ PRAWNĄ. ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI SĄ FUNDACJE, STOWARZYSZENIA, SPÓŁDZIELNIE SOCJALNE ORAZ OSOBY PRAWNE I JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE DZIAŁAJĄCE NA PODSTAWIE PRZEPISÓW O STOSUNKU PAŃSTWA DO KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ, O STOSUNKU PAŃSTWA DO INNYCH KOŚCIOŁÓW I ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH ORAZ O GWARANCJACH WOLNOŚCI SUMIENIA I WYZNANIA. ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NIE SĄ PARTIE POLITYCZNE, ZWIĄZKI ZAWODOWE, ORGANIZACJE PRACODAWCÓW, ORGANIZACJE PRACODAWCÓW SAMORZĄDÓW ZAWODOWYCH ORAZ FUNDACJE UTWORZONE PRZEZ PARTIE POLITYCZNE. Liczba organizacji pozarządowych w powiecie cieszyńskim systematycznie rośnie. W 2004 roku było ich 367, natomiast w roku 2014 już 553 (wzrost o 186). Rosnąca liczba organizacji pozarządowych stanowi ważne wyzwanie dla władz samorządowych w zakresie tworzenia dogodnych warunków do współpracy z nimi, w tym w obszarze realizacji zadań publicznych z wykorzystaniem form finansowych oraz partnerstw projektowych. Dynamikę wzrostu liczby NGO w powiecie cieszyńskim przedstawia poniższe zestawienie. ZESTAWIENIE 1 LICZBA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W POWIECIE CIESZYŃSKIM W LATACH Źródło: dane GUS CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA 11 6

7 Spośród samorządów powiatu cieszyńskiego największa liczba organizacji pozarządowych posiada siedzibę w Cieszynie. Skoczów z 86 organizacjami i Ustroń z 64 zajmują odpowiednio drugie i trzecie miejsce w tym zestawieniu. Najmniejszą liczbę podmiotów ekonomii społecznej wpisanych do rejestru REGON zanotowano w Chybiu (13) i Zebrzydowicach (15). Liczba organizacji pozarządowych w latach 2004, 2008 i 2014 przedstawiona została w poniższej tabeli. TABELA 1 LICZBA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W POSZCZEGÓLNYCH SAMORZĄDACH POWIATU CIESZYŃSKIEGO LICZBA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH SAMORZĄD 2004 R R R. CIESZYN USTROŃ WISŁA BRENNA CHYBIE DĘBOWIEC GOLESZÓW HAŻLACH ISTEBNA SKOCZÓW STRUMIEŃ ZEBRZYDOWICE Źródło: dane GUS Analiza danych Głównego Urzędu Statystycznego w zakresie dynamiki powstawania i likwidacji NGO wskazuje, że w ostatnich 12 latach liczba nowo utworzonych organizacji w powiecie cieszyńskim znacznie przewyższa te likwidowane. Wskazuje to na znaczną dynamikę rozwoju sektora pozarządowego. Jednakże należy wziąć pod uwagę, że wiele organizacji, mimo zaprzestania działalności, nie zgłasza tego faktu do właściwego sądu rejestrowego lub starosty. TABELA 2 NOWO ZAREJESTROWANE I WYREJESTROWANE Z REJESTRU ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W POWIECIE CIESZYŃSKIM W LATACH STATUS ZAREJESTROWANE WYREJESTROWANE Źródło: dane GUS 117 CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA

8 Charakteryzując poziom aktywności społecznej i ekonomicznej danego obszaru warto również wziąć pod uwagę wskaźnik przedsiębiorczości, który informuje o ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON (Krajowy Rejestr Urzędowy Podmiotów Gospodarki Narodowej) w stosunku do liczby mieszkańców. Najwyższy wskaźnik przedsiębiorczości spośród samorządów powiatu cieszyńskiego zanotowano w Wiśle (1547), Ustroniu (1517) i Cieszynie (1495). Wskaźnik ów jest ściśle skorelowany z liczbą organizacji pozarządowych przypadających na 10 tys. mieszkańców. W skali powiatu cieszyńskiego to właśnie w Wiśle (45), Ustroniu (40) i Cieszynie (50) zanotowano najwyższy poziom tego wskaźnika. Uzasadniona wydaje się teza, że obszary miejskie powiatu cieszyńskiego są ośrodkami koncentracji organizacji pozarządowych. Na obszarach wiejskich najwyższy wskaźnik liczby NGO na 10 tys. mieszkańców zanotowano w Dębowcu (35), Hażlachu (24) i Istebnej (23), przy średniej dla powiatu cieszyńskiego wynoszącej 31. TABELA 3 WSKAŹNIK PRZEDSIĘBIORCZOŚCI ORAZ LICZBA NGO NA 10 TYS. MIESZKAŃCÓW PORÓWNANIE, STAN ZA 2014 ROK SAMORZĄD / OBSZAR PODMIOTY WPISANE DO REJESTRU REGON NA 10 TYS. MIESZKAŃCÓW FUNDACJE, STOWARZYSZENIA I ORGANIZACJE SPOŁECZNE NA 10 TYS. MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE PODREGION BIELSKI WOJ. ŚLĄSKIEGO POWIAT CIESZYŃSKI CIESZYN USTROŃ WISŁA BRENNA CHYBIE DĘBOWIEC GOLESZÓW HAŻLACH ISTEBNA SKOCZÓW STRUMIEŃ ZEBRZYDOWICE Źródło: dane GUS CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA 811

9 Wskaźnik liczby NGO na 10 tys. mieszkańców świadczy o tym, że powiat cieszyński stanowi jedno z miejsc w Polsce, gdzie poziom aktywności obywatelskiej jest bardzo wysoki. W powiecie tym wynosi on 30 i jest wyższy niż średnia dla podregionu bielskiego (29) i województwa śląskiego (24), zaś główne centra aktywności pozarządowej powiatu cieszyńskiego to miasta - Cieszyn, Ustroń i Wisła. Zgodnie z opracowaniem Diagnoza kondycji społeczeństwa obywatelskiego w powiecie cieszyńskim. Raport 2009 wydanym w ramach projektu Cieszyńskie Laboratorium Społeczeństwa Obywatelskiego, organizacje pozarządowe na Śląsku Cieszyńskim działają przede wszystkim na szczeblu lokalnym (gminnym) i powiatowym. 37 na 100 badanych podmiotów prowadzi działalność jedynie na terenie gminy/miasta, gdzie znajduje się ich siedziba, a 21 na terenie powiatu. Z kolei podając za badaniem ankietowym przeprowadzonym w 2014 roku, w powiecie cieszyńskim dominują organizacje pozarządowe działające w obszarze nauki, edukacji, oświaty i wychowania (47% organizacji wskazuje ten obszar, jako jeden z najważniejszych). W samym Cieszynie blisko 80% organizacji prowadzi działalność nastawioną na edukację, naukę, oświatę i wychowanie. Inne ważne obszary wskazywane przez organizacje, jako ich główne pola działania to kultura fizyczna i sport (41%) oraz kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji (37%). Dobrze rozbudowany jest również sektor usług socjalnych i pomocy społecznej (19%) CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA

10 3. PODSTAWA PRAWNA WSPÓŁPRACY FINANSOWEJ ORAZ PARTNERSTW SAMORZĄDU I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH Polityka publiczna to arena działań zbiorowych, które są podejmowane w odpowiedzi na najważniejsze problemy społeczności lokalnej. Wdrażanie polityki publicznej odbywa się bezpośrednio poprzez realizację zadań publicznych. Sfera zadań publicznych znalazła swoje odzwierciedlenie w art. 4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (jt. Dz. U. z 2014 r. poz z późn. zm.). ZADANIE PUBLICZNE DZIAŁANIE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO REALIZOWANE NA PODSTAWIE USTAW, SŁUŻĄCE ZASPOKOJENIU ZBIOROWYCH POTRZEB SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH (ZADANIA WŁASNE) ORAZ ZORGANIZOWANEGO W PAŃSTWO CAŁEGO SPOŁECZEŃSTWA (ZADANIA ZLECONE). USTAWA Z DNIA 8 MARCA 1990 R. WPROWADZIŁA PODZIAŁ ZADAŃ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO NA WŁASNE I ZLECONE. REALIZACJA CZĘŚCI ZADAŃ PUBLICZNYCH MOŻE BYĆ PRZEKAZANA PRZEZ SAMORZĄD ORGANIZACJOM POZARZĄDOWYM W FORMIE WSPIERANIA LUB POWIERZENIA. Głównym argumentem przemawiającym za podejmowaniem współpracy w tym obszarze jest dążenie do lepszego zaspokajania potrzeb społecznych z wykorzystaniem potencjału partnerów. Przy realizacji zadań publicznych (zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy), administracja publiczna (a co szczególnie istotne w kontekście niniejszego opracowania samorząd), współpracuje z organizacjami pozarządowymi w zakresie własnych zadań, odpowiednio do swojego zakresu terytorialnego. Ustawa wskazuje na następujące formy współpracy między samorządem a organizacjami pozarządowymi: zlecanie organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie, wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności, konsultowanie z organizacjami pozarządowymi projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotyczących działalności statutowej tych organizacji, konsultowanie projektów aktów normatywnych dotyczących sfery zadań publicznych, o której mowa w art. 4, z radami działalności pożytku publicznego, w przypadku ich utworzenia przez właściwe jednostki samorządu terytorialnego, tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym, złożonych z przedstawicieli organizacji pozarządowych, przedstawicieli właściwych organów administracji publicznej, zawieranie umów o wykonanie inicjatywy lokalnej na zasadach określonych w ustawie, zawieranie umów partnerstwa określonych w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 i Nr 157, poz. 1241). Na mocy art. 5 pkt 2 ppkt 1 tej ustawy, samorząd ma zlecać organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 realizację zadań publicznych. Ustawodawca dopuszcza także możliwość zawierania umów o wykonanie inicjatywy lokalnej na zasadach określonych w ustawie (art. 5 pkt 2 ppkt 6). Samorząd i NGO w celu zinstytucjonalizowania współpracy mogą również zawierać umowy partnerstwa określone w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach polityki rozwoju (art. 5 pkt 2 ppkt 7). CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA 10 11

11 Samorząd, a pośrednio organizacje pozarządowe z nim współpracujące, konsultując programy współpracy i korzystając z możliwości wyboru określonych form współpracy, decydują o formie i sposobie tejże współpracy, dostosowując je do lokalnych uwarunkowań oraz kultury prawnej i organizacyjnej. Współpraca samorządu z organizacjami pozarządowymi na płaszczyźnie realizacji zadań publicznych odbywa się w trzech obszarach: Obszar 1: Realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem form finansowych, Obszar 2: Realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem form niefinansowych, Obszar 3: Partnerstwo projektowe w realizacji zadań publicznych 1. W niniejszym podręczniku skupiono się w szczególności na 1. i 3. obszarze działań. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE PROWADZĄ DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO, NATOMIAST JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO DZIAŁALNOŚĆ UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ. OBIE TE SFERY CZĘŚCIOWO ZAZĘBIAJĄ SIĘ, OBEJMUJĄC TE SAME OBSZARY DZIAŁALNOŚCI. Z TEGO WZGLĘDU SAMORZĄD MOŻE REALIZOWAĆ CZĘŚĆ ZADAŃ WŁASNYCH PRZY POMOCY ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH. DZIAŁALNOŚCIĄ POŻYTKU PUBLICZNEGO JEST DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNIE UŻYTECZNA, PROWADZONA PRZEZ ORGANIZACJE POZARZĄDOWE W SFERZE NASTĘPUJĄCYCH ZADAŃ PUBLICZNYCH: 1) pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób; 2) wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej; 3) działalności na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; 4) działalności charytatywnej; 5) podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej; 6) działalności na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego; 7) ochrony i promocji zdrowia; 8) działalności na rzecz osób niepełnosprawnych; 9) promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy; 10) działalności na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn; 11) działalności na rzecz osób w wieku emerytalnym; 12) działalności wspomagającej rozwój gospodarczy, w tym rozwój przedsiębiorczości; 13) działalności wspomagającej rozwój techniki, wynalazczości i innowacyjności oraz rozpowszechnianie i wdrażanie nowych rozwiązań technicznych w praktyce gospodarczej; 14) działalności wspomagającej rozwój wspólnot i społeczności lokalnych; 15) nauki, szkolnictwa wyższego, edukacji, oświaty i wychowania; 16) wypoczynku dzieci i młodzieży; 17) kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego; 18) wspierania i upowszechniania kultury fizycznej; 19) ekologii i ochrony zwierząt oraz ochrony dziedzictwa przyrodniczego; 20) turystyki i krajoznawstwa; 1 Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych 11 CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA

12 21) porządku i bezpieczeństwa publicznego; 22) obronności państwa i działalności Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej; 23) upowszechniania i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, a także działań wspomagających rozwój demokracji; 24) ratownictwa i ochrony ludności; 25) pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą; 26) upowszechniania i ochrony praw konsumentów; 27) działalności na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy między społeczeństwami; 28) promocji i organizacji wolontariatu; 29) pomocy Polonii i Polakom za granicą; 30) działalności na rzecz kombatantów i osób represjonowanych; 31) promocji Rzeczypospolitej Polskiej za granicą; 32) działalności na rzecz rodziny, macierzyństwa, rodzicielstwa, upowszechniania i ochrony praw dziecka; przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym; 33) działalności na rzecz organizacji pozarządowych. CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA 11 12

13 3.1 REALIZACJA ZADAŃ PUBLICZNYCH POPRZEZ FORMY FINANSOWE Samorząd powinien wspierać oddolne zorganizowane działania obywateli podejmowane w sferach zadań publicznych. Jednocześnie JST może rezygnować z bezpośredniego prowadzenia działań w obszarach, w których zadania te mogą przejmować organizacje pozarządowe. Przekazanie zadań powinno być powiązane z przekazaniem środków na ich realizację oraz z zapewnieniem odpowiedniej jakości i efektywności ich realizacji (standaryzacja). Realizacja zadań publicznych poprzez formy finansowe może przyjąć postać powierzania wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji na sfinansowanie jego realizacji lub wspierania wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji na częściowe dofinansowanie jego realizacji. Współpracę z organizacjami pozarządowymi, w tym zlecanie zadań publicznych i przekazywanie dotacji przewidują również inne ustawy, np. ustawa o pomocy społecznej, ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu niepełnosprawnych, ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. Jednak zlecanie zadań publicznych następuje zawsze zgodnie z trybem określonym w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Warto podkreślić, że zlecenie zadania do realizacji nie zwalnia samorządu z odpowiedzialności za jego wykonanie. Samorząd i organizacje pozarządowe przy realizacji zadań mogą wykorzystywać zarówno tryby konkursowe, pozakonkursowe, jak i zakup usług, a procedury wyboru wykonawcy powinny być powszechnie znane. Najpopularniejszym trybem zlecania zadań jest otwarty konkurs ofert (art. 11 ust 2). Zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art.16 ust 3) umowa o wsparcie lub powierzenie zadania publicznego może być zawarta na czas realizacji zadania lub na czas określony. Oznacza to, że jedyny zakaz dotyczy zawierania umów na czas nieokreślony. Nie ma natomiast przeciwwskazań do zawierania umów wieloletnich. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie przewiduje także możliwość przekazania organizacji środków na realizację zadania z pominięciem procedury konkursowej (art. 19a), w drodze tak zwanych małych grantów. Organizacja pozarządowa może zwrócić się do samorządu z wnioskiem o udzielenie dofinansowania lub sfinansowanie realizacji zadania publicznego poza konkursem, a samorząd może przychylić się do tej prośby, o ile uzna, że realizacja takiego zadania jest potrzebna lokalnej społeczności, wysokość dofinansowania lub finansowania zadania publicznego nie przekracza kwoty 10 tys. zł, a zadanie publiczne zostanie zrealizowane w ciągu 90 dni. Zgodnie z ustawą z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (jt. Dz.U. z 2013 r. poz. 907 z późn. zm) samorządy mają prawo stosowanie klauzul społecznych. Klauzula społeczna to forma preferowania podmiotów zatrudniających osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. Tak zwana klauzula zastrzeżona pozwala ograniczyć postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego wyłącznie do podmiotów, w których ponad 50% zatrudnionych stanowią osoby niepełnosprawne (art. 22 ust. 2 Prawa zamówień publicznych). Z kolei zastosowanie klauzuli zatrudnieniowej pozwala zamawiającemu wymagać, aby wykonawca do realizacji zamówienia publicznego zatrudnił osoby mające utrudniony dostęp do rynku pracy (art. 29 ust. 4 Prawa zamówień publicznych) CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA

14 3.2 PARTNERSTWA PROJEKTOWE U podstaw tworzenia partnerstw leży wyzwanie, jakim jest efektywne zaspokajanie potrzeb mieszkańców. Szczególnie istotna w tym zakresie wydaje się współpraca przy realizacji konkretnych projektów dla wykonania zadań publicznych (tzw. partnerstwa projektowe). Przedsięwzięcia te mają ściśle określone cele i ramy czasowe realizacji. Współpraca ma doprowadzić do pełnego wykorzystywania zasobów osobowych i rzeczowych partnerów, tworząc efekt synergii 2. Podstawą współpracy powinna być umowa określająca prawa i obowiązki stron, nieograniczająca jednak statutowych działań partnerów. W przypadku projektów partnerskich, porozumienie lub umowa partnerska określa w szczególności zadania partnerów, zasady wspólnego zarządzania projektem oraz sposób przekazywania przez beneficjenta środków finansowych na pokrycie niezbędnych kosztów ponoszonych przez partnerów na realizację zadań w ramach projektu. Fakt powołania i działania partnerstwa powinien być jawny, aby każdy zainteresowany mógł zapoznać się z celami i zadaniami partnerstwa. Podstawą do tworzenia partnerstw projektowych muszą być zaś jawne, zapewniające konkurencję zasady ich tworzenia i związane z tym procedury, które są znane wszystkim zainteresowanym stronom. W celu wspólnej realizacji projektów, o których mowa w art. 28 ust. 1 ustawy o polityce rozwoju, w zakresie określonym przez instytucję zarządzającą, mogą być tworzone partnerstwa przez podmioty wnoszące do projektu zasoby ludzkie, organizacyjne, techniczne lub finansowe, realizujące wspólnie projekt, zwany projektem partnerskim. Projekt partnerski jest realizowany na podstawie decyzji lub umowy o dofinansowanie, zawartej z beneficjentem działającym w imieniu i na rzecz partnerów w zakresie określonym porozumieniem lub umową partnerską. W przypadku projektów partnerskich realizowanych na podstawie umowy partnerskiej, podmiot, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych, ubiegający się o dofinansowanie, dokonuje wyboru partnerów spoza sektora finansów publicznych z zachowaniem zasady przejrzystości i równego traktowania podmiotów, i w szczególności jest zobowiązany do: 1. ogłoszenia otwartego naboru partnerów w dzienniku ogólnopolskim lub lokalnym oraz w Biuletynie Informacji Publicznej; w ogłoszeniu powinien być wskazany termin co najmniej 21 dni na zgłoszenie partnerów; 2. uwzględnienia przy wyborze partnerów: zgodności działania potencjalnego partnera z celami partnerstwa, oferowanego wkładu potencjalnego partnera w realizację celu partnerstwa, doświadczenia w realizacji projektów o podobnym charakterze, współpracy z beneficjentem w trakcie przygotowania projektu; 3. podania do publicznej wiadomości informacji o stronach umowy o partnerstwie oraz zakresu zadań partnerów. W tej materii brakuje określenia kryteriów przystępowania przez samorząd do partnerstw inicjowanych przez organizacje pozarządowe. Aby partnerstwa projektowe stały się częścią kultury realizacji zadań publicznych, kwestie dotyczące przypadku polegającego na propozycji partnerstwa wypływającej ze strony organizacji pozarządowej, powinny zostać prawnie uregulowane. 2 Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA 14 11

15 3.3 INICJATYWA LOKALNA Ważną rolę w procesie realizacji zadań publicznych może odegrać forma współpracy, jaką dała nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2010 roku. Wprowadzono wówczas instytucję inicjatywy lokalnej, realizowanej z jednej strony przez mieszkańców i reprezentujące ich organizacje, z drugiej - przez samorząd terytorialny. Jeśli mieszkańcy uznają, że na ich terenie konieczna jest określona inwestycja lub działania, występują z wnioskiem w tej sprawie do organu wykonawczego właściwej jednostki samorządu terytorialnego. Z wnioskiem takim mieszkańcy mogą wystąpić jako grupa nieformalna, ale także za pośrednictwem lokalnej organizacji pozarządowej. Zakres zadań, które mogą być realizowane poprzez inicjatywę lokalną, został określony w ustawie dosyć szeroko (art. 19 b ust. 1), może to być, np. remont dróg, kanalizacji, sieci wodociągowej, budynków oraz obiektów architektury stanowiących własność JST, działalność charytatywna, działalność na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych, kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego, edukacja czy działalność w sferze kultury fizycznej i turystyki, ochrony przyrody, w tym zieleni w miastach i wsiach. Mieszkańcy nie tyle kreują pomysł na konkretne przedsięwzięcie, co deklarują współudział w jego realizacji, polegający na pracy społecznej, świadczeniu pieniężnym lub rzeczowym CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA

16 4. ZASADY WSPÓŁPRACY SAMORZĄDU Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI W ZAKRESIE REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wskazuje zarówno sferę zadań publicznych, w których powinna być realizowana współpraca między JST i NGO, formy tejże współpracy, jak i jej zasady. W poprzednim rozdziale wskazano na dwa obszary będące przedmiotem zainteresowania w niniejszym opracowaniu, są to: Realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem form finansowych Partnerstwo projektowe w realizacji zadań publicznych. Zaleca się, aby współpraca w tych obszarach odbywała się w oparciu o określone w ustawie zasady: pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności. Sposób rozumienia tych zasad w odniesieniu do wskazanych obszarów prezentuje poniższa tabela 3. TABELA 4 ZASADY WSPÓŁPRACY JST-NGO W ZAKRESIE REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM FORM FINANSOWYCH REALIZACJA ZADAŃ PUBLICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM FORM FINANSOWYCH Efektywność Oznacza efektywność wyboru formy realizacji zadania publicznego przez samorząd, określenie standardu realizacji zadania, uwzględnianie odpowiedniego czasu realizacji oraz monitoring i ewaluację zleconych zadań ZASADY WSPÓŁPRACY JST-NGO Pomocniczość Jawność Suwerenność stron Uczciwa konkurencja Partnerstwo Oznacza przekazywanie przez samorząd organizacjom pozarządowym zadań, które organizacje chcą i mogą zrealizować. Samorząd może stymulować przejmowanie zadań, stosując odpowiednie klauzule oraz procedury, np. klauzule społeczne czy inicjatywy lokalne. Przekazanie zadania powinno opierać się na zasadzie powierzenia z zapewnieniem całości środków na jego realizację. W sytuacji, gdy organizacja nie radzi sobie z realizacją zadania, samorząd może i powinien zaproponować pomoc, a jeżeli ta nie skutkuje, może przejąć to zadanie Oznacza dostęp każdego do informacji o procedurach naboru, realizacji i rozliczania zadań publicznych. Samorząd tworzy procedury dostępu do informacji o realizowanych zadaniach publicznych, organizacje informują o realizowanych działaniach. Podstawą realizacji zasady jest stosowanie przepisów o dostępie do informacji publicznej. Oznacza prawo każdej ze stron do samostanowienia o swoich działaniach. Strony nie muszą przyjmować realizacji zadania, o ile warunki nie są dla nich do przyjęcia. Oznacza równe szanse i równy dostęp do realizacji zadania. Strony powinny unikać konfliktów interesów, tworząc jawne, powszechnie dostępne procedury wyboru, realizacji i rozliczania zadań publicznych. Oznacza wspieranie i promowanie realizacji zadań publicznych w formie partnerstw międzysektorowych, co zwiększa efektywność wykorzystania środków publicznych. Źródło: Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych 3 Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych. CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA 11 16

17 TABELA 5 ZASADY WSPÓŁPRACY JST-NGO W ZAKRESIE PARTNERSTWA PROJEKTOWEGO W REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH PARTNERSTWO PROJEKTOWE W REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH Efektywność Oznacza, że tworzenie partnerstw pomiędzy samorządem i organizacjami pozarządowymi ma służyć lepszemu wykorzystaniu zasobów lokalnych przy realizacji zadania publicznego. Samorząd i organizacje dbają o jak najszerszą reprezentację podmiotów mogących włączyć się w realizację zadania. Partnerstwo powinno być głównym narzędziem realizacji zadań publicznych z wykorzystaniem środków lokalnych i pozabudżetowych Pomocniczość Oznacza, że samorząd wspiera powstawanie partnerstw projektowych ZASADY WSPÓŁPRACY JST-NGO Jawność Suwerenność stron Oznacza, że tworzenie partnerstw projektowych opiera się na jawnych procedurach. Dostępna jest pełna informacja na ten temat Oznacza, że partnerstwo działa na podstawie umowy określającej zadania, odpowiedzialność stron i zasady wystąpienia z partnerstwa Uczciwa konkurencja Oznacza, że istnieją jawne procedury tworzenia partnerstw na rzecz realizacji zadań publicznych Partnerstwo Oznacza, że umowa o współpracy przy realizacji zadania publicznego określa zakres zadań i odpowiedzialności partnerów, zasady podejmowania decyzji i reprezentacji partnerstwa. Strony umowy partnerskiej są równe wobec siebie i innych podmiotów Źródło: Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych Omówione zasady powinny znaleźć przełożenie na określone procedury stosowane przez samorządy i organizacje pozarządowe. Aby procedura została uznana za zgodną z modelem, musi wypełniać co najmniej założenia wzorca minimalnego. Wymagane procedury i wzorce minimalne w odniesieniu do omawianych obszarów przedstawia poniższa tabela. TABELA 6 OBSZAR 1 REALIZACJA ZADAŃ PUBLICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM FORM FINANSOWYCH NARZĘDZIA I WZORCE DZIAŁAŃ JST I NGO W ZAKRESIE REALIZACJI ZDAŃ PUBLICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM FORM FINANSOWYCH STOSOWANA PROCEDURA Powierzanie realizacji zadania publicznego WZORZEC MINIMALNY Standardy realizacji zadań/usług przekazywanych do realizacji organizacjom na zasadzie powierzenia (finansowane w całości). Standardy obejmują wymóg zapewnienia równego dostępu i dostosowania usług do specyficznych potrzeb grup mniejszościowych i zagrożonych dyskryminacją Umowy wieloletnie przy realizacji zadań REKOMENDOWANY ZESTAW WSKAŹNIKÓW WSKAŹNIKI PODSTAWOWE: 1. Czy organizacje pozarządowe wykonują powierzane im zadania publiczne według ustalonych standardów? 2. Czy podpisywane są wieloletnie umowy na realizację zadań publicznych przez organizacje? 3. Czy program współpracy określa, które zadania publiczne są zlecane organizacjom w trybie ustawy o działalności pożytku publicznego, a które w innych trybach (np. zamówień publicznych)? CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA

18 Wsparcie realizacji zadania publicznego Zakup usług Składanie i rozpatrywanie wniosków o realizację zadania publicznego, z pominięciem otwartego konkursu ofert (art. 19a uodpp) Stosowanie regrantingu zgodnie z art. 16 ust. 7 uodpp Składanie ofert wspólnych organizacji pozarządowych na realizację zadania publicznego Międzysektorowy skład komisji konkursowych wyłączający konflikt interesów Ogłoszenie o konkursie określa kryteria wyboru ofert zgodne z programem współpracy i innymi dokumentami planistycznymi, które funkcjonują w samorządzie Stosowanie klauzul społecznych przy zamówieniach publicznych Składanie i rozpatrywanie wniosków o realizację zadania publicznego, z pominięciem otwartego konkursu ofert (art. 19a) Program współpracy określa, które z zadań mogą być realizowane w trybie art. 16 ust. 7 Program współpracy wskazuje, które z zadań publicznych szczególnie powinny być realizowane w ramach ofert wspólnych, ze względu na efektywne wykorzystanie potencjału lokalnego Zrównoważony udział przedstawicieli samorządu i organizacji pozarządowych w komisjach, podpisywana deklaracja bezstronności 4. Czy istnieją jawne, spisane zasady organizacji konkursów, precyzujące m.in. zasady wyboru komisji konkursowych, warunki składania wspólnych ofert przez organizacje, czy kryteria wyboru ofert? WSKAŹNIKI DODATKOWE: 1. Jaki odsetek środków na współpracę finansową przy realizacji zadań publicznych wydawany jest w ramach: a) konkursów, b) zakupu usług, c) trybu pozakonkursowego. 2. Liczba standardów realizacji zdań/usług publicznych obowiązujących w samorządzie. 3. Czy w samorządzie obowiązują standardy realizacji zadań/usług publicznych uwzględniające równy dostęp oraz dostosowanie usług do specyficznych potrzeb grup mniejszościowych i zagrożonych dyskryminacją? 4. Jaki procent budżetu przeznaczany jest na wspieranie zadań publicznych? 5. Jaki procent budżetu przeznaczany jest na powierzanie zadań publicznych? 6. Wysokość nakładów przeznaczonych na realizację zadań przez organizacje pozarządowe na podstawie sprawozdawczości finansowej (Rb 28s). 7. Wysokość nakładów przeznaczonych na realizację zadań przez organizacje pozarządowe na podstawie Rb 28s kwota niemajątkowych wydatków budżetowych. 8. Wysokość nakładów przeznaczonych na realizację zadań przez organizacje pozarządowe na podstawie Rb 28s na jednego mieszkańca. 9. Liczba umów wieloletnich na realizacje zadań publicznych. 10. Liczba umów rocznych na realizacje zadań publicznych. 11. Jaki odsetek w systemie powierzania zadań publicznych stanowią umowy wieloletnie? 12. Liczba przetargów z zastosowaniem klauzul społecznych. 13. Liczba wniosków na realizację zadania publicznego w trybie art. 19 a uodpp. 14. Liczba umów na realizacje zadania publicznego w trybie art. 19 a uodpp. 15. Liczba wniosków na realizację zadania publicznego w trybie art. 12 uodpp. 16. Liczba konkursów uruchomionych w trybie art. 12 uodpp. 17. Liczba konkursów na realizację zadań publicznych w ramach regrantingu art. 16 ust. 7 uodpp. 18. Wartość umów na realizację zadań publicznych w ramach regrantingu art. 16 ust 7 uodpp. 19. Liczba ofert wspólnych na realizację zadań publicznych. 20. Odsetek umów na realizację oferty wspólnej w stosunku do wszystkich umów. 21. Liczba konkursów ogłaszanych zgodnie z art. 13 ust. 5 w stosunku do wszystkich konkursów. CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA 11 18

19 Umowy o realizację zadań publicznych zawierają możliwość przesunięcia wydatków pomiędzy pozycjami budżetowymi Realizacja zadania publicznego obejmuje koszty merytoryczne i administracyjne związane z zadaniem Umowa określa wartość maksymalną przesunięć Opracowany katalog kosztów niekwalifikowanych 22. Liczba umów na zadania z zakresu obsługi konkursów. 23. Jaki odsetek stanowią przedstawiciele samorządu, a jaki organizacji w komisjach standardowych, w tym jaki jest odsetek kobiet i mężczyzn oraz jaki jest udział organizacji pozarządowych reprezentujących grupy mniejszościowe i zagrożone dyskryminacją? 24. Liczba zadań publicznych poddanych ewaluacji. 25. Liczba informacji o planowanych działaniach organizacji pozarządowych w ramach zleconych zadań publicznych umieszczona na stronie www/bip. 26. Liczba sprawozdań z realizacji zadań publicznych umieszczona na stronach www/bip. 27. Wysokość środków finansowych przekazanych w innym trybie ustawowym dla organizacji pozarządowych kwota niemajątkowych wydatków budżetowych. Źródło: Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych TABELA 7 OBSZAR 3 PARTNERSTWO PROJEKTOWE W REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH NARZĘDZIA I WZORCE DZIAŁAŃ JST I NGO W ZAKRESIE PARTNERSTW PROJEKTOWYCH W REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH STOSOWANA PROCEDURA WZORZEC MINIMALNY REKOMENDOWANY ZESTAW WSKAŹNIKÓW WSKAŹNIKI PODSTAWOWE: Tworzenie partnerstw projektowych samorząd-organizacje pozarządowe Partnerstwo: samorząd mieszkańcy inicjatywa lokalna Procedura zawierania partnerstw projektowych Strony www urzędu i organizacji pozarządowych informują o powstaniu partnerstwa, jego celach i działaniach Procedury realizacji inicjatywy lokalnej 1. Czy w samorządzie istnieje procedura zawierania partnerstw w celu realizacji zadań publicznych i jest zawarta w programie współpracy? 2. Czy istnieją ogólnodostępne reguły realizacji zadań w trybie inicjatywy lokalnej? WSKAŹNIKI DODATKOWE: 1. Czy jest opracowana procedura informowania o partnerstwach projektowych, uwzględniająca praktyczne zastosowanie zasady równości szans przy zawieraniu i funkcjonowaniu partnerstw? 2. Liczba konkursów na wybór partnera do zadania publicznego. 3. Liczba zawartych umów partnerstwa projektowego. 4. Liczba zgłoszonych wniosków w ramach inicjatywy lokalnej. 5. Liczba zawartych umów na realizację zadania publicznego w trybie inicjatywy lokalnej. Źródło: Model współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA

20 5. WSPÓŁPRACA ORAZ PARTNERSTWO ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W POSZCZEGÓLNYCH SAMORZĄDACH POWIATU CIESZYŃSKIEGO Analiza współpracy finansowej i partnerstwa przeprowadzona na cele publikacji Identyfikacja standardów współpracy finansowej oraz partnerstwa samorządu lokalnego z sektorem pozarządowym w Powiecie Cieszyńskim (desk research), Cieszyn, listopad 2014, obejmowała informacje dotyczące realizacji zadań publicznych zamieszczone w Biuletynie Informacji Publicznej oraz serwisach internetowych w każdej jednostce samorządu terytorialnego w powiecie cieszyńskim. Poniżej w tabeli przedstawiono opis poziomu współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi w samorządach powiatu cieszyńskiego. TABELA 8 PRZYJĘTE FORMY WSPÓŁPRACY JST-NGO W ZAKRESIE REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM FORM FINANSOWYCH I PARTNERSTWA PROJEKTOWEGO W POWIECIE CIESZYŃSKIM (ZNAK X OZNACZA, ŻE DANE ROZWIĄZANIE ZOSTAŁO PRZYJĘTE I JEST STOSOWANE) FORMA WSPÓŁPRACY JST NGO W ZAKRESIE REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH Z WYKORZYSTANIEM FORM FINANSOWYCH I PARTNERSTWA PROJEKTOWEGO STRUMIEŃ ZEBRZYDOWICE HAŻLACH DĘBOWIEC BRENNA GOLESZÓW CHYBIE ISTEBNA SKOCZÓW USTROŃ WISŁA CIESZYN POWIAT CIESZYŃSKI Czy w samorządzie obowiązuje standard realizacji zadań (usług) publicznych powierzonych NGO, który musi być stosowany przez organizacje pozarządowe (uwzględniający zapewnienie równego dostępu i dostosowania usług do specyficznych potrzeb grup mniejszościowych i zagrożonych dyskryminacją)? Czy podpisywane są wieloletnie umowy na realizację zadań publicznych przez organizacje? X Czy istnieją jawne, spisane zasady organizacji konkursów, precyzujące m.in.: zasady wyboru komisji konkursowych X X X X X X X X X X X X X warunki składania wspólnych ofert przez organizacje X X X X X X kryteria wyboru ofert (zgodne z programem współpracy i innymi dokumentami planistycznymi, które funkcjonują w samorządzie)? X X X X X X X X X X Czy w zamówieniach publicznych stosowane są klauzule społeczne? CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA 11 20

21 Czy program współpracy określa, które zadania publiczne są zlecane organizacjom w trybie ustawy o działalności pożytku publicznego (w tym planowane do realizacji w trybie pozakonkursowym), a które w innych trybach (np. zamówień publicznych)? Czy program współpracy określa, które z zadań publicznych mogą być realizowane z zastosowaniem regrantingu (zgodnie z art.16 ust.7 uodpp)? X X X X X Czy program współpracy wskazuje, które z zadań publicznych szczególnie powinny być realizowane w ramach ofert wspólnych organizacji pozarządowych, ze względu na efektywne wykorzystanie potencjału lokalnego? Czy roczny program współpracy zawiera zapisy o międzysektorowym składzie komisji konkursowych, wyłączającym konflikt interesów (zrównoważony udział przedstawicieli samorządu i organizacji pozarządowych w komisjach, podpisywana deklaracja bezstronności)? Czy umowa o realizację zadań publicznych zawiera zapis o możliwości przesunięcia wydatków między pozycjami budżetowymi, tj. wartość maksymalną takich przesunięć? Czy opracowany jest katalog kosztów niekwalifikowanych realizacji zadania publicznego? X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Czy w samorządzie istnieje procedura zawierania partnerstw w celu realizacji zadań publicznych i jest zawarta w programie współpracy? Czy samorząd informuje o powstaniu partnerstwa projektowego z organizacją pozarządową, jego celach i działaniach na stronie www urzędu? X Czy istnieją ogólnodostępne reguły, procedury realizacji zadań w trybie inicjatywy lokalnej? X X X X X Źródło: Opracowanie własne Wskazane formy współpracy wymagają, dla jasności publikacji, kilku słów wyjaśnienia. Poniżej omówiono najważniejsze aspekty każdej z form w zakresie realizacji zadań publicznych. CZY W SAMORZĄDZIE OBOWIĄZUJE STANDARD REALIZACJI ZADAŃ (USŁUG) PUBLICZNYCH POWIERZONYCH NGO, KTÓRY MUSI BYĆ STOSOWANY PRZEZ ORGANIZACJE POZARZĄDOWE (UWZGLĘDNIAJĄCY ZAPEWNIENIE RÓWNEGO DOSTĘPU I DOSTOSOWANIA USŁUG DO SPECYFICZNYCH POTRZEB GRUP MNIEJSZOŚCIOWYCH I ZAGROŻONYCH DYSKRYMINACJĄ)? Samorządy nie stosują w opracowywanych na dany rok programach współpracy z organizacjami pozarządowymi, ani w podpisywanych z NGO na późniejszym etapie umowach o wsparcie/powierzenie realizacji zadania publicznego, ani też w żadnych innych, odrębnych dokumentach zapisów, które określałyby obowiązujący w ich samorządzie równościowy standard realizacji zadań publicznych. Ramowy wzór umowy, który jest zwykle stosowany w badanych samorządach, reguluje ogólne zasady realizacji zadania publicznego, nie wskazując na konieczność zapewnienia równego dostępu do oferty realizowanej w ramach zadania oraz dostosowania usług w taki sposób, aby zaspokoiły potrzeby grup mniejszościowych i zagrożonych dyskryminacją. W ramach realizacji umów dotyczących realizacji zadań publicznych głównym kryterium jakości projektu jest wypełnianie zapisów umownych oraz założeń wpisanych w ofercie realizacji zadania publicznego (która jest załącznikiem do umowy). Mówiąc o standardach, możemy odnieść to do ścisłej realizacji wskaźników zadania publicznego wpisanego do oferty CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA

22 CZY PODPISYWANE SĄ WIELOLETNIE UMOWY NA REALIZACJĘ ZADAŃ PUBLICZNYCH PRZEZ ORGANIZACJE? Zaledwie jeden z analizowanych samorządów praktykuje zawieranie z organizacjami pozarządowymi umów wieloletnich na realizację zadania publicznego. Badane samorządy nie stosują również formuły wieloletniego programu współpracy. Rok rocznie opracowywany jest nowy program współpracy, który podlega ewaluacji po zakończeniu okresu jego obowiązywania. Znamienne jest to, że samorządy w zdecydowanej większości przypadków powielają programy współpracy z roku na rok, bez dokonywania zasadniczych zmian. CZY ISTNIEJĄ JAWNE, SPISANE ZASADY ORGANIZACJI KONKURSÓW, PRECYZUJĄCE M.IN.: 1) zasady wyboru komisji konkursowych 2) warunki składania wspólnych ofert przez organizacje 3) kryteria wyboru ofert (zgodne z programem współpracy i innymi dokumentami planistycznymi, które funkcjonują w samorządzie)? Powyższe wytyczne sprecyzowane są w zależności od samorządu bądź to w programach współpracy, bądź też bezpośrednio w ogłoszeniach naboru w ramach otwartego konkursu ofert, rzadziej w regulaminach konkursów (tylko część badanych samorządów opracowuje taki regulamin). Wszystkie samorządy powiatu cieszyńskiego udostępniają w dokumentacji konkursowej i/lub w programach współpracy zasady tworzenia komisji konkursowych do oceny wniosków o realizację zadań publicznych. W większości gmin udostępniono również kryteria oceny, na podstawie których wybierane są oferty, wraz z podaniem punktacji dla poszczególnych wskaźników, nierzadko ze wzorem karty oceny wniosku i ostatecznym sposobem zatwierdzenia danej oferty do objęcia dotacją. Najrzadziej pojawiają się zapisy uszczegóławiające warunki składania wspólnych ofert przez organizacje pozarządowe, dostarczające organizacjom dokładniejszych wytycznych ponad te, które zawarte są w wyjaśnieniach do ramowego wzoru oferty realizacji zadania publicznego. CZY W ZAMÓWIENIACH PUBLICZNYCH STOSOWANE SĄ KLAUZULE SPOŁECZNE? Samorządy nie stosują klauzul społecznych w przeprowadzanych zamówieniach publicznych. Mimo faktu, że na terenie powiatu cieszyńskiego działają spółdzielnie socjalne, samorządowcy nie decydują się na wprowadzenie tej formy wsparcia podmiotów ekonomii społecznej. CZY PROGRAM WSPÓŁPRACY OKREŚLA, KTÓRE ZADANIA PUBLICZNE SĄ ZLECANE ORGANIZACJOM W TRYBIE USTAWY O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO (W TYM PLANOWANE DO REALIZACJI W TRYBIE POZAKONKURSOWYM), A KTÓRE W INNYCH TRYBACH (NP. ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH)? Zaledwie w jednym z analizowanych samorządów w programie współpracy określono, które konkretnie zadania (np. zadania z zakresu promocji) preferowane są do realizacji w trybie ustawy o działalności pożytku publicznego, a które w innych trybach. Niejednokrotnie wyszczególniano sposoby zlecania organizacjom pozarządowym realizacji zadań czy to z wykorzystaniem otwartych konkursów ofert, czy małych grantów, lub też w inny sposób określony w przepisach odrębnych (w szczególności na zasadach i w trybie określonym w Prawie zamówień publicznych). CZY PROGRAM WSPÓŁPRACY OKREŚLA, KTÓRE Z ZADAŃ PUBLICZNYCH MOGĄ BYĆ REALIZOWANE Z ZASTOSOWANIEM REGRANTINGU (ZGODNIE Z ART.16 UST.7 USTAWY O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE)? Programy współpracy żadnej z gmin nie określają, które z zadań publicznych mogą być realizowane z zastosowaniem regrantingu. We wprowadzonym odgórnie ramowym wzorze umowy dotyczącym realizacji zadania publicznego, z którego korzystają samorządy, funkcjonuje zapis pozwalający zleceniodawcy na wyrażenie zgody na bezpośrednie wykonanie części zadania publicznego przez podmioty wybrane przez zleceniobiorcę w sposób zapewniający jawność i uczciwą konkurencję. Możliwość taka nie pokrywa się z mechanizmem regrantingu rozumianego jako system, w ramach którego środki otrzymane w formie dotacji (grantu) przez jeden podmiot są także w formie grantów przekazywane innym podmiotom. CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA 11 22

23 CZY PROGRAM WSPÓŁPRACY WSKAZUJE, KTÓRE Z ZADAŃ PUBLICZNYCH SZCZEGÓLNIE POWINNY BYĆ REALIZOWANE W RAMACH OFERT WSPÓLNYCH ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH, ZE WZGLĘDU NA EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU LOKALNEGO? Nie zawarto w programach współpracy samorządów powiatu cieszyńskiego preferencji odnośnie kategorii zadań publicznych, które dla ich większej efektywności należałoby realizować w ramach współpracy organizacji pozarządowych (oferta wspólna). CZY ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY ZAWIERA ZAPISY O MIĘDZYSEKTOROWYM SKŁADZIE KOMISJI KONKURSOWYCH, WYŁĄCZAJĄCYM KONFLIKT INTERESÓW (ZRÓWNOWAŻONY UDZIAŁ PRZEDSTAWICIELI SAMORZĄDU I ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W KOMISJACH, PODPISYWANA DEKLARACJA BEZSTRONNOŚCI)? Sposób komponowania składu komisji konkursowych w programach współpracy i dokumentach konkursowych poszczególnych samorządów powiatu cieszyńskiego jest zróżnicowany. Zazwyczaj funkcjonują zapisy wskazujące na międzysektorowy skład komisji, często jednak skład ten nie jest zrównoważony w odniesieniu do liczby przedstawicieli poszczególnych sektorów (z naciskiem na większą liczbę reprezentantów urzędu). Zapisy mówiące o braku możliwości członkostwa w komisji w przypadku powiązania z organizacją aplikującą o dotację, nie są potwierdzone koniecznością podpisania deklaracji bezstronności. Tylko w kilku samorządach spełnione zostały w pełni wszystkie wskazane tu przesłanki. W programach współpracy żadnej z gmin nie określono natomiast odsetka kobiet i mężczyzn w komisji oraz warunków partycypacji organizacji reprezentujących grupy mniejszościowe i zagrożone dyskryminacją. CZY UMOWA O REALIZACJĘ ZADAŃ PUBLICZNYCH ZAWIERA ZAPIS O MOŻLIWOŚCI PRZESUNIĘCIA WYDATKÓW MIĘDZY POZYCJAMI BUDŻETOWYMI TJ. WARTOŚĆ MAKSYMALNĄ TAKICH PRZESUNIĘĆ? Wszystkie samorządy bazują na ramowym wzorze umowy o dofinansowanie, w której zawarto zapisy umożliwiające przesunięcie wydatków pomiędzy pozycjami budżetowymi, określone również w wartości procentowej. CZY OPRACOWANY JEST KATALOG KOSZTÓW NIEKWALIFIKOWANYCH REALIZACJI ZADANIA PUBLICZNEGO? W niemal wszystkich samorządach udostępniono szczegółową informację, na co mogą być wykorzystane środki z dotacji oraz jakie koszty bezpośrednie nie mogą być sfinansowane z dotacji. Rozwiązanie to ułatwia zaplanowanie kosztów przez NGO dla przygotowywanych ofert oraz ich rozliczenie. CZY W SAMORZĄDZIE ISTNIEJE PROCEDURA ZAWIERANIA PARTNERSTW W CELU REALIZACJI ZADAŃ PUBLICZNYCH I JEST ZAWARTA W PROGRAMIE WSPÓŁPRACY? Partnerstwa samorządu z organizacją pozarządową stanowią wciąż rzadkość wśród gmin powiatu cieszyńskiego. Żaden z badanych samorządów nie posiada opracowanej procedury zawierania partnerstw, która byłaby zamieszczona w programie współpracy z organizacjami pozarządowymi. CZY SAMORZĄD INFORMUJE O POWSTANIU PARTNERSTWA PROJEKTOWEGO Z ORGANIZACJĄ POZARZĄDOWĄ, JEGO CELACH I DZIAŁANIACH NA STRONIE WWW URZĘDU? Zdecydowana większość samorządów nie zawierała z organizacją pozarządową partnerstwa w celu wspólnej realizacji projektu, stąd informacje takie nie znalazły się w ich serwisach internetowych. Wyjątek stanowi tu gmina Strumień, która poinformowała o fakcie zawarcia partnerstwa na swojej stronie internetowej, tj. w opublikowanym sprawozdaniu z realizacji programu współpracy. Nawet tutaj nie funkcjonuje jednak opracowana i zatwierdzona procedura informowania o partnerstwach projektowych, uwzględniająca praktyczne zastosowanie zasady równości szans przy zawieraniu i funkcjonowaniu partnerstw. CZY ISTNIEJĄ OGÓLNODOSTĘPNE REGUŁY, PROCEDURY REALIZACJI ZADAŃ W TRYBIE INICJATYWY LOKALNEJ? Zaledwie w kilku analizowanych samorządach opracowano ogólnie dostępne procedury realizacji zadań w ramach tego trybu. Nieliczne z tych gmin udostępniły także formularz wniosku o realizację zadania publicznego w ramach inicjatywy lokalnej CieszLab. PODRĘCZNIK PARTNERSTWA