opracował Zbigniew Winiarek

Transkrypt

1 Marian Jaworski opracował Zbigniew Winiarek podziękowania za pomoc dla: Liliany Jaworskiej-Kustwan; Dawny Powiat Garwolin i Okolice; Dawne Gończyce, Sobolew i okolice; Dawny Żelechów; garwolin.pl

2 Marian Jaworski urodził się r. we wsi Borowo powiecie lipnowskim. Jego rodzicami byli Jan i Antonina z Trojanowskich. Do 18 roku życia pracował w warsztacie ślusarsko-kowalskim swego ojca. W 1923 roku wstąpił do Seminarium Nauczycielskiego w Wymyślinie. Po dwóch latach zmuszony był przerwać naukę wskutek złego stanu zdrowia. W 1927r. przeniósł się do Seminarium w Świsłoczy, które ukończył w 1930 roku otrzymał pracę w szkole w Jaźwinach. Od 1 lutego do 31 sierpnia 1932r. pracował w Kępie Celejowskiej. Od 1 września 1932r. przeniósł się do Garwolina i rozpoczął pracę w Szkole Podstawowej Nr 1 im. ks. Stanisława Konarskiego. Równocześnie z dniem 1 września 1932r. został drużynowym 83 Męskiej Drużyny Harcerzy im. Księcia Józefa Poniatowskiego działającej przy szkole. Niedługo później 1 listopada 1932r. - objął w stopniu podharcmistrza komendę Hufca Harcerzy Garwolin. Aż do września 1939r. pracował z dużym zaangażowaniem jako wychowawca młodzieży garwolińskiej w szkole oraz prowadził pracę patriotyczno-wychowawczą wśród harcerzy, z którymi uczestniczył w biwakach, obozach i zlotach. Jesienią 1939r., po klęsce w wojnie z Niemcami, wznowił działalność Hufca ZHP w konspiracji jako Rój Orłów Szarych Szeregów. Kierował nim aż do wsypy" w Chorągwi Mazowieckiej w październiku 1942r., kiedy zagrożony aresztowaniem musiał się ukrywać. Z oświadczenia hm.antoniego Gregorkiewicza ps. "Krokodyl" z-cy komendanta Chorągwi Mazowieckiej "Puszcza" Szarych Szeregów: "Ob. Jaworskiego Mariana znałem od 1938 roku jako hufcowego Hufca Harcerskiego pow. Garwolin, będącego wówczas w stopniu podharcmistrza. W okresie od 1.X.1939r. do dnia mego aresztowania przez gestapo, tj. do 2.X.1942r. pełnił funkcję konspiracyjnego hufcowego na pow. Garwolin". Od jesieni 1939r. związany z rodzącą się konspiracją niepodległościową w mieście i powiecie. W 1940r. został szefem referatu organizacyjno-personalnego w Komendzie Związku Walki Zbrojnej w Garwolinie. Do 1943r. kierował referatem administracji zastępczej, zmilitaryzowanej, przygotowywanej przez wojsko do przejęcia władzy administracyjnej w momencie załamania się okupacji niemieckiej. Ważnym polem działalności Mariana Jaworskiego była tajna oświata, umożliwiająca młodzieży zdobycie wiedzy w zakresie przedmiotów zakazanych przez okupanta. Na terenie powiatu garwolińskiego w końcu listopada 1939 roku Niemcy zamknęli szkoły średnie w Garwolinie. Decyzja ta spowodowała powstanie kompletów tajnego nauczania. Na początku grudnia 1939 roku powstał w Garwolinie tajny komplet gimnazjalny, w którym uczyli min. Jan Rudnicki, Jan Cink, Antoni Panasiewicz. Na początku 1942 roku została zorganizowana w Szkole Rolniczej w Miętnem pierwsza tajna konferencja oświatowa. Stanisław Felbur ówczesny dyrektor Szkoły Rolniczej w Miętnem miał za zadanie zebranie zaufanych ludzi w celu utworzenia Powiatowej Komisji Oświaty i Kultury. Komisje tę tworzyli Jan Cink, Stanisław Felbur, Andrzej Hrycko, Józef Jamniczek, Marek Szamryk i Marian Jaworski. Na terenie powiatu garwolińskiego w wielu miejscach odbywały się komplety tajnego nauczania, prowadzili je nauczyciele, znani i szanowani w środowisku m.in. Marian Jaworski, Maria Andruszowska, Stanisława Kaczyńska, Aleksander Sasimowski, Halina Duczmal. M.Jaworski był przewodniczącym powiatowej organizacji TON (Tajna Organizacja Nauczycielska), przewodniczącym Powiatowej Komisji Oświaty i Kultury oraz od 1943r. zastępcą delegata na powiat garwoliński. Po przekazaniu obowiązków komendanta hufca - Marian Jaworski obok pełnienia odpowiedzialnych funkcji kierowniczych w konspiracji nauczycielskiej pracował także jako kurier - łącznik w Departamencie Oświaty Delegatury Rządu na Kraj. W okresie drugiej konspiracji przeciwko narzuconej władzy należał do dowódców ROAK oraz współorganizatorów w czerwcu 1946r. PodobwoduWiN (Wolność i Niepodległość) Garwolin. Jednocześnie pracował jako nauczyciel, a od 1948r. jako kierownik szkoły Nr 2 w Garwolinie. W latach był posłem na Sejm PRL. W okresie swojej długoletniej pracy zawodowej był wychowawcą wielu pokoleń młodzieży garwolińskiej. W okresie powojennym brał udział w licznych spotkaniach z harcerzami dzieląc się swoimi doświadczeniami. Jego wychowankowie z okresu przedwojennego zdali z wyróżnieniem egzamin dojrzałości politycznej w czasie wojny. Był również aktywnym żołnierzem konspiracji wojskowej i niepodległościowej. Nigdy nie sprzeniewierzył się zasadom, które propagował w pracy wychowawczo-pedagogicznej. Zmarł r. Tytuł Honorowego Obywatela Miasta Garwolina został nadany Marianowi Jaworskiemu Uchwałą Nr XLII/304/1998 Rady Miejskiej w Garwolinie z dnia 16 czerwca 1998r. str. 2 Biografia Mariana Jaworskiego w oparciu o tekst na

3 str. 3 Marian Jaworski w gronie kadry i słuchaczy seminarium nauczycielskiego.

4 str. 4 Okres nauki w seminarium nauczycielskim.

5 str. 5 Fotografie rodzinne Mariana Jaworskiego z Żoną Henryką i dwoma Synami Wiesławem i Maciejem.

6 str. 6 Fotografie rodzinne Mariana Jaworskiego z Synami Wiesławem i Maciejem.

7 str. 7 W tym żelechowskim zlocie w 1932 roku phm.marian Jaworski jeszcze nie uczestniczył

8 str. 8 Obóz i kolonia w Bochotnicy Obok Mariana Jaworskiego - Antoni Panasiewicz,, dalej Wanda Bekierska drużynowa gromady Bożęta.

9 Zbigniew Winiarek str. 9 Zdjęcia z obozów i biwaków organizowanych przed wojną zwykle na terenie powiatu garwolińskiego. 2 dokumenty Komendy Hufca Harcerzy sygnowane przez Mariana Jaworskiego jako komendanta hufca.

10 Zbigniew Winiarek str. 10 Zdjęcia z obozów garwolińskiego Hufca Harcerzy. Foto po lewo: Marian Jaworski, obok Leon Strassmann hufcowy lekarz (poległ w 1939 roku).

11 str. 11 Marian Jaworski na zdjęciach z okresu przedwojennego.

12 str. 12 Fotografie z różnych okresów z garwolińskimi stodołami w tle: w czasie wojny opiekę nad dziećmi sprawowała Rada Główna Opiekuńcza; phm.marian jaworski z phm.wacławem Czajką przed miejscem, gdzie w latach odbywało się szkolenie podchorążych.

13 PHM.MARIAN JAWORSKI Mariański organizator Orłowa kom. hufca , czł. KH HM.CZESŁAW CHYTROWSKI Szary Wilk z-ca kom.hufca , kom. Hufca KS. PHM. ANTONI ŚWIĘCICKI kapelan hufca KS.LUCJAN KURZAWSKI kapelan hufca PHM.WACŁAW CZAJKA Orle Oko, Zamorski czł. KH i z-ca kom. Hufca PHM.JÓZEF CHYTROWSKI Sępi Dziób czł. KH i przyboczny PHM.STANISŁAW MIKULSKI Lis z-ca komendanta hufca PHM.JANUSZ STANISZEWSKI dowódca plutonu BS Niepodległość str. 13 Kierownictwo garwolińskiego Roju Orłów Szarych Szeregów.

14 - Garwolin, Leszczyny, Sulbiny, Miętne - Żelechów Edward Jóźwicki Jodła, Józef Domański Sus - Sobolew Marian Kwiek - Rębków Władysław Osiński Robert - Wola Rębkowska - Górzno Konstanty Domański - Parysów, Pilawa Józef Pachla - Wilga, Samogoszcz, Maciejowice ks.lucjan Antoniak - Łaskarzew Stefan Łuczyński, Józef Jóźwicki Chytry Lis str. 14 Środowiska Szarych Szeregów na terenie powiatu garwolińskiego.

15 str. 15 W tajnym nauczaniu brało udział wielu harcerzy Szarych Szeregów. Zdjęcie na dole przedstawia komplet tajnego nauczania prowadzony przez Eugenię Michalik.

16 str. 16 Marian Jaworski w gronie kierownictwa Departamentu Oświaty i Kultury.

17 str. 17 Opracowania nt. tajnej oświaty w okresie okupacji.

18 Po wojnie na najwyższym piętrze była podstawówka nr 1 z rejonizacją od ul.kościuszki do Rębkowa, kierownikiem szkoły był Marian Jaworski i Wanda Bekierska. Piętro niżej była podstawówka nr 2 uczniów z rejonu od ul Kościuszki w kierunku Leszczyn i Niecieplina, a kierownikiem szkoły była p.michalik. W roku szkolnym 1955/1956 nastąpiło połączenie obu podstawówek i powstała szkoła podstawowa nr 1 im.marii Konopnickiej i jej kierownikiem został Marian Jaworski. W szkole była również zawodówka, w suterenach znajdowały się warsztaty. W sali gimnastycznej po wojnie nie było gimnastyki, a tylko czasami akademie i kino objazdowe. W szkole było także przedszkole. W okresie okupacji początkowo mieścił się tu szpital, a potem starostwo z obsadą niemiecką. Przed szkołą został założony prawdziwy park, jakiego później już nigdy w Garwolinie nie było. str. 18 Szkoła, w której pracował Marian Jaworski w okresie okupacji.

19 str. 19 Widok na Szkołę nr 1 w Garwolinie; zdjęcie wykonane z samolotu w 2007 roku przez Z.Winiarka

20 Zbigniew Winiarek str. 20 Kolumny szkolna i harcerska podczas Święta 3 Maja obchodzonego w 1945 roku w Garwolinie (na lewej fotografii - M.Jaworski).

21 str. 21 Zimowisko harcerskie w Kudowie Zdroju na przełomie 1944/1945 roku; komendant Stanisław Żukowski, opiekun phm.marian Jaworski.

22 str. 22 Powojenne grono uczniów i nauczycieli, wrsód nich Marian Jaworski oraz Marek Szamryk, hufcowy w latach

23 str. 23 Pamiątkowe zdjęcie klasowe z 1958 roku z grupą nauczycieli: Grędzik, Maszkiewicz, Zdzisława Wojciechowska, Biernacka, pośrodku Marian Jaworski, ks.byczyński, Wanda Bekierska, Okolska, Perkowska-Jasińska.

24 str. 24 Marian Jaworski ze współpracownikami z różnych lat.

25 str. 25 Marian Jaworski ze współpracownikami z różnych lat.

26 str. 26 Szkolna wycieczka.

27 str. 27 Marian Jaworski w Warszawie z Synem Maciejem i Wnuczką Lilianą (obecnie Kustwan) 1962 rok.

28 str. 28 Marian Jaworski jako Poseł na Sejm PRL.

29 str. 29 Fotografie z różnych działalności Mariana Jaworskiego.

30 str. 30 Marian Jaworski walnie przysłużył się do budowy Domu Nauczyciela w Garwolinie.

31 str. 31 Marian Jaworski w Borowiu 1980 rok.

32 str. 32 Odsłonięcie tablicy w garwolińskim kościele poświęconej Szarym Szeregom w r. z udziałem Bpa Jana Mazura i b. Naczelnika Szarych Szeregów Stanisława Broniewskiego Orszy

33 str. 33 Spotkanie harcerskie jesienią 1981 roku z udziałem m.in. hm.czeława Chytrowskiego i phm.mariana Jaworskiego byłych hufcowych Roju Orłów Szarych Szeregów w Garwolinie

34 str. 34 Otwarcie wystawy harcerskiej w Garwolińskim Ośrodku Kultury 5 marca 1983 roku. Od lewej: Tadeusz Michalik, Maciej Jaworski, Liliana Jaworska, phm.marian Jaworski, Edward Kotlarski, Zofia Wojciechowska

35 str. 35 Po lewej: phm.m.jaworski z phm.stanisławem Żukowskim jednym z liderów Szarych Szeregów w Żelechowie fotografie z uroczystości kombatanckiej w Żelechowie w 1980 roku.

36 Zbigniew Winiarek str. 36 Nadanie imienia Braci Mikulskich drużynie J.Rybackiej w 1984roku przy WKU w Garwolinie. Na zdjęciach: phm.czesław Chytrowski, Zbigniew Lernaciński, phm.janusz Staniszewski, phm.marian Jaworski, Konstanty Domański, Zofia Wojciechowska i inni.

37 str. 37 Jedno ze potkań członków Armii Krajowej i Szarych Szeregów Obwodu Gołąb w Polewiczu z udziałem m.in. phm.mariana Jaworskiego.

38 Wanda Bekierska zuchmistrzyni przedwojennej gromady zuchowej Bożęta ; działaczka Polskiego Białego Orła ; nauczycielka i wychowawczyni licznych pokoleń mieszkańców Garwolina; komendantka Hufca Harcerek ZHP w 1939 roku. Jej imię nosiły 21 DH oraz 154 GDHiZ w Garwolinie. Phm.Marian Jaworski hufcowy ZHP w Garwolinie od lat 30.; organizator konspiracyjnego ZHP w październiku 1939 roku, a potem tajnego nauczania w powiecie garwolińskim; zasłużony nauczyciel i wychowawca. Honorowy Obywatel Miasta Garwolina. str. 38 Od prawej: phm.marian Jaworski, Wanda Bekierska i hm.zbigniew Winiarek ówczesny komendant hufca ZHP.

39 str. 39 Poświęcenia pomnika ku pamięci żołnierzy AK, którzy w Łucznicy uczestniczyli w koncentracji w ramach akcji "Burza" w lipcu 1944 roku.

40 str. 40 Phm.Marian Jaworski z Żoną, phm.henryk Wolff i Jerzy Rękawek drużynowy Szarych Szeregów Zbigniew Winiarek

41 BRAKI Szare Szeregi Wystawa Odznaczenie ZHP Dzieje Szkoła nr 1 str. 41 Phm.Marian Jaworski brał udział w obchodach 75-lecia harcerstwa na ziemi garwolińskiej Na zdjęciach m.in. phm.henryk Wolff, phm.janusz Staniszewski, phm.satnisław Żukowski, hm.zbigniew Winiarek i harcerze z 5 GDSH im.1psk.

42 str. 42 Artykuł w Głosie Nauczycielskim. Uwaga konspiracyjny hufiec ZHP w Garwolinie czyli rój Szarych Szeregów przybrał nazwę Orłów, Garb.

43 W ciągu swojej pracy zawodowej i społecznej Marian Jaworski został uhonorowany wieloma odznaczeniami państwowymi, oświatowymi, harcerskimi i innymi: Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski Srebrnym Krzyżem Zasługi Medalami 30-lecia i 40-lecia PRL Złotą Odznaką Za Zasługi dla Województwa Warszawskiego Krzyżem Za Zasługi dla ZHP Honorowym tytułem Instruktora-Seniora ZHP Odznaką pamiątkową,,akcja Burza Kombatanckim Krzyżem Zasługi Odznaką Weterana Walk o Niepodległość Krzyżem Partyzanckim Medalem Komisji Edukacji Narodowej Zasłużony Nauczyciel PRL Odznaką ZNP a Tajne Nauczanie Medalem z okazji 95-lecia ZNP str. 43 Phm.Marian Jaworski spoczywa na cmentarzu parafialnym w Garwolinie.

44 Zbigniew Winiarek str. 44 Wspomnienie o Marianie Jaworski w Twoim Powiecie.

45 Zbigniew Winiarek str. 45 Poświęcenie sztandaru Hufca ZHP Orłów w Garwolinie 2010 rok.

46 ze zbiorów hm.z.winiarka Prawą stronę płatu sztandaru zdobi, wyhaftowany pośrodku Krzyża Kawalerskiego, wizerunek Orła Białego w koronie. Znajduje się w ułożonych, w kształcie wieńca, dwóch gałązkach wawrzynu. W górnym ramieniu krzyża wyhaftowano napis: Armia Krajowa, w dolnym: Obwód "Gołąb" Garwolin, a na jego ramionach daty: Pomiędzy ramionami Krzyża Kawalerskiego w rogach płatu - mniejsze wieńce wawrzynu, a na ich polach wierne odznaki: Polski Walczącej, 15-go Pułku Piechoty "Wilków", 1-go Pułku Strzelców Konnych AK "Zagrobla" oraz Szarych Szeregów. Po lewej stronie płatu sztandaru pośrodku Krzyża Kawalerskiego w wieńcu z dwóch liści wawrzynu wyhaftowane: Bóg Honor Ojczyzna. Dolny róg pomiędzy ramionami Krzyża zdobi umieszczony na tarczy wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, górny na tarczy odznakę Obwodu AK "Gołąb" Garwolin, a pozostałe przy drzewcu na tarczach herb ziemi garwolińskiej i herb miasta Garwolina. Sztandar poświęcono r. w kościele parafialnym w Garwolinie. str. 46 Poświęcenie sztandaru kombatanckiego Obwodu Gołąb Armii Krajowej w Garwolinie 1989 rok.