Praca z bohaterem - Bohater żywy czy martwy?

Transkrypt

1 Praca z bohaterem - Bohater żywy czy martwy? Bohaterowie nie umierają. Żyją wiecznie w sercach i umysłach tych, którzy podążają ich śladem. - Emily Potter Praca napisana w ramach próby harcmistrzowskiej Hufiec ZHP Gdańsk Portowa Opiekun próby: hm. Jerzy Skiba

2 Spis treści Wstęp... 3 Rozdział 1 - Bohater ale jaki?... 5 Kto dziś jest uważany za Bohatera, dlaczego?... 8 Bohater co dla Was znaczy...12 Rozdział 2 Bohater w mojej drużynie...14 Kto jest Waszym Bohaterem?...14 Co daje drużynie posiadanie Bohatera?...16 Czy Bohater może pomagać w pracy z drużyną?...18 Rozdział 3 - Poszukiwanie informacji...20 Co utrudnia pracę z Bohaterem?...20 Jak zgłębiamy w codziennej pracy życiorysy Bohaterów?...22 Czy harcerze znają najważniejsze daty związane z Bohaterem?...23 Rozdział 4 - Marzenia i plany...26 Rozdział 5 - Bank pomysłów...29 Rozdział 6 - Ciekawe formy pracy z Bohaterem...31 Zakończenie...34 Podziękowania

3 Bohaterowie nie umierają. Żyją wiecznie w sercach i umysłach tych, którzy podążają ich śladem. - Emily Potter Wstęp Najtrudniej jest zrobić pierwszy krok. Jakiś czas temu, po przeczytaniu jednego z artykułów zaczęłam zastanawiać się, w jaki jeszcze sposób, jakimi formami można prowadzić pracę z bohaterem oraz czy jednostki posiadające Bohatera pracują z nim na co dzień. W przygotowanej ankiecie zależało mi na tym, aby jak najszerzej przyjrzeć się pracy w różnych środowiskach harcerskich oraz na różnych szczeblach. Byłam ciekawa pracy z bohaterem w gromadzie, w drużynie ale również jak ona wygląda na poziomie szczepu, hufca, chorągwi, czy też okręgu. Ankieta była kierowana nie tylko do kadry harcerskiej ale także do osób pełniących funkcję szczepowych, komend hufców, chorągwi oraz okręgów. Przygotowując się do napisania pracy wysłałam zaproszenie do krótkiej ankiety poświeconej pracy z bohaterem. Było skierowane ono do różnych organizacji harcerskich za równo drogą ową, jak również była ona umieszczana w różnego rodzaju grupach dyskusyjnych. Na moje zaproszenie odpowiedziały gromady i drużyny, komendy z Chorągwi Białostockiej ZHP 1 jednostka 2. Chorągwi Dolnośląskiej ZHP im. Stefana Mirowskiego, - 1 jednostka 3. Chorągwi Gdańskiej ZHP im. Bohaterów Ziemi Gdańskiej, - 14 jednostek 4. Chorągwi Kieleckiej ZHP im. Stefana Żeromskiego, - 1 jednostka 5. Chorągwi Krakowskiej ZHP im. Tadeusza Kościuszki, - 6 jednostek 6. Chorągwi Kujawsko-Pomorskiej ZHP im. Mikołaja Kopernika, - 3 jednostki 7. Chorągwi Łódzkiej ZHP im. Aleksandra Kamińskiego, - 12 jednostek 8. Chorągwi Opolskiej ZHP- 3 jednostki 9. Chorągwi Podkarpackiej ZHP, - 3 jednostki 10. Chorągwi Stołecznej ZHP im. Bohaterów Warszawy, - 12 jednostek 11. Chorągwi Śląskiej ZHP, - 6 jednostek 12. Chorągwi Wielkopolskiej ZHP im. Powstańców Wielkopolskich , - 4 jednostki 3

4 13. Chorągwi Zachodniopomorskiej ZHP, - 3 jednostki 14. Chorągwi Ziemi Lubuskiej ZHP. - 1 jednostka 15. Naczelnictwa - 1 jednostka 16. Okręgu Olsztyn - 1 jednostka 17. Związku Harcerstwa Polskiego na Litwie - Wileński hufiec 3 jednostki 18. Oraz 3 jednostki nie podające swojego przydziału Czyli łącznie 78 gromad, drużyn, szczepów, hufców, okręgów postanowiło zmierzyć się z 22 pytaniami zawartymi w przygotowanej przeze mnie ankiecie. Niestety żadne jednostki z Chorągwi Lubelskiej, Chorągwi Mazowieckiej oraz Chorągwi Warmińsko-Mazurskiej nie zdecydowały włączyć się w pomoc w przygotowaniu pracy poświęconej pracy z Bohaterem. Cała ankieta składała się z 22 pytań, w czym większość stanowiły pytania zamknięte. Przyjrzymy się im kolejno. 4

5 Być bohaterem przez minutę, godzinę jest o wiele łatwiej niż znosić trud codzienny w cichym heroizmie. - Fiodor Dostojewski Rozdział 1 - Bohater ale jaki? Poprosiłam aby każdy krótko scharakteryzował cechy jakie powinien posiadać bohater. Druhny i druhowie zwracali uwagę na różne cechy. Czy musi być znany? - według Druhny Kamiliji z ZHPnL Bohater powinien być osobą odważną, mającą za sobą jakieś ważne wydarzenie. Z innej strony, on nie musi obowiązkowo być bardzo znany. Nawet lepiej, jeżeli można zapoznać drużynę z kimś, kto zasłużył na to, ale nie jest popularny. Bohater, także, powinien być aktualny. To znaczy, jego czyny muszą być powiązane z teraźniejszością, bo młodzież musi odnajdywać w jego sylwetce to, co będzie mogła wykorzystać w życiu osobistym, bądź społecznym. Związany ze środowiskiem lokalnym? - Druhna pwd. Anna z Chorągwi Śląskiej Powinien wiązać się z charakterem środowiska, być spoiwem ludzi - a co za tym idzie musi zrobić "wrażenie" na członkach drużyny/hufca. Bardzo ważny jest autorytet tej osoby. Powinien mieć cechy przeciętne, czy nawet małe wady - aby każdy mógł się z nim utożsamiać ale również w jakiejś dziedzinie być wyjątkowy - aby motywować członków środowiska, pokazać im pewną drogę/możliwość. Ta wyjątkowość, jego największy atut musi być czymś z czego harcerze będą dumni. Osoba, która została wybrana na bohatera patrona gromady, drużyny, chorągwi czy naczelnictwa, okręgu powinna posiadać jak najwięcej dobrych cech. Cechą najbardziej pożądaną wśród osób udzielających odpowiedzi była odwaga (20 osób), po niej zaraz wymieniano, że bohater powinien mieć dobre serce, być dobrym człowiekiem, patriotą a także osobą prawdomówną. Następnie pojawiała się lista najróżniejszych cech, które dobrze aby posiadał bohater. Były to między innymi: altruizm, ambicja, powinien być bohaterski, charyzmatyczny, otwarty na ludzką krzywdę, pracowity, uczciwy, nieść pomóc bliźnim, być wierny ideałom i zasadom, wykazujący się determinacją oraz empatią. Powinien być inteligentny, kreatywny, mężny, odpowiedzialny, przyjacielski, roztropny, być szczerym człowiekiem, wiarygodnym, wykazywać wytrwałość w dążeniu do ideałów, być wzorem do naśladowania, bezinteresownym, bliskim dzieciom, być dobrym człowiekiem godnym naśladowania, chętny do opowiadania, posiadać ciekawy życiorys, być czułym, dawać przykład jak żyć, wykazywać dobrze rozumianą tolerancję, być dokładnym, posiadać dużą wolę walki, działać wbrew przeciwnościom losu. Bohater to ktoś wykazujący się dzielnością, godny podziwu i naśladowania, hojny, honorowy, inspirujący, 5

6 swoim życiem pokazujący jak postępować w życiu że nie wolno się poddawać nawet w trudnych chwilach, koleżeński na co dzień, konsekwentny, konsekwentny w działaniu, lider, lojalny, łatwo nawiązujący kontakty, mądry, pałający miłością do innych, miły, można zawsze na niego liczyć, nie boi się przyznać komuś innemu racji gdy sam się myli. Nie pozostawi nikogo w potrzebie, świeci przykładem, niezłomny, obowiązkowy, ofiarny, otwarty na ludzi, pomocny, pracujący na rzecz innych, prawowity, przedsiębiorczy, przykładny, prawdziwy, rozmowny, rozumny, serdeczny, silny, posiadający siłę woli, skromny, solidny, wykazujący stałość do trzymania się w życiu podstaw moralnych, stanowczy, sumienny, sympatryczny, pełen szacunku do przełożonych i podwładnych, wypływająca z niego szczodrość, wyznaczający sobie szczytne cele, towarzyski, uczący się na własnych błędach, uczynny, uduchowiony, powinien umieć sobie radzić w wielu sytuacjach, posiada umiejętność bronienia wartości, unikalny w choć jakimś zakresie, wykazujący dobry upór, uprzejmy, wesoły, wrażliwy, wyjątkowy mądrością, zaradny, zasłużony, zdolny do wybaczania. Powinien być wzorem do naśladowania, wiadomo nikt nie jest ideałem, ale powinien mieć zbiór cech, który jest nadal aktualny i pociągający dla młodego człowieka, tak, żeby nam pokazywał, że obojętnie w jakich czasach żyjemy możemy być w nim ludźmi i postępować po ludzku. Bohater powinien posiadać cechy, które harcerze mogą odnieść do siebie i które mogą być im stawiane za wzór. Młodzi ludzie powinni się identyfikować przynajmniej z kilkoma cechami przyszłego bohatera. Dobrze żeby taka osoba miała "ludzkie" cechy, żeby można było dowiedzieć się o jej zaletach ale także i o wadach. Ważniejsze będzie jak sobie z wadami i trudnościami radziła. Swoimi spostrzeżeniami dzieli się z nami druhna Barbara z Łodzi Po latach różnych doświadczeń nieco zmienił mi sie pogląd na te sprawy, więc mogę się moimi przemyśleniami podzielić, a więc: Przede wszystkim powinien móc pozytywnie "zafunkcjonować" wśród swoich obecnych "zwolenników - bez względu na poziom jednostki. Powinien być zrozumiały dla tych, którzy mają go naśladować, szanować, wzorować się na nim. Nie może być dla harcerzy tworem sztucznym, nie pasującym do ich zainteresowań, sposobu życia, możliwości zrozumienia jego "bohaterstwa". Powinien być kimś w rodzaju "patrona", starszego kolegi, przyjaciela, a nie - odległej, niedostępnej postaci na piedestale historii - i tylko wtedy właściwie wypełni swoją rolę wychowawczą. O ile postacie historyczne mają szansę zaistnieć na poziomie chorągwi, hufca - to w drużynie, czy szczepie - wyglądać to będzie marnie. Prosty przykład: szczep im. Bohaterskich Dzieci Polskich - czy obecni członkowie szczepu mogą naśladować swojego "bohatera? - TAK, bo bohaterstwo to nie tylko walka na wojnie, to również pomoc, obrona słabszego, dobra nauka, pomoc starszym, niepełnosprawnym, itd... A teraz szczep im. Aleksandra Kamińskiego - przy całym szacunku do osoby Kamińskiego - to praca np wśród 7-12 latków będzie z takim bohaterem trudna, bo jak przełożyć jego "bohaterstwo" na poziom dziecka? Ono zrozumie, że był to wybitny człowiek, że dzięki niemu mamy nasze harcerstwo, ale... no właśnie - a co to 6

7 dziecko może zrobić, by poczuć się jak bohater jego szczepu? Na tym poziomie tak wielki bohater może jedynie dołować dzieciaka, a nie pomóc w procesie wychowawczym. Należy więc dostosować naszego bohatera do konkretnego środowiska i wówczas wszystkie jego cechy "ludzkie" będziemy mogli wykorzystać w pracy... bo my nie "mamy mieć wiedzę" o bohaterze drużyny, tylko mieć możliwość choć w części spróbować się z nim utożsamić Druhna Magdalena z Chorągwi Podkarpackiej pisze tak: Bohater powinien być dobry. Mieć odwagę przeciwstawić się złu i ratować biednych w potrzebie. Nie powinien przejmować się opinią innych ale działać według wyższych wartości i ideałów którym jest wierny. Jestem Chrześcijanką i wole jeżeli bohaterowie są wierzący, bo wiem co nimi kieruje. Ale w tych czasach bohaterstwem jest oddanie szpiku umierającym czy organów. To bardzo ciężkie w sumie przedsięwzięcie. Ale nie znaczy to że sami najmniejsi nie możemy być bohaterami, ponieważ nie trzeba ratować komuś życia, oczywiście jest to spektakularne ale jeżeli pokonamy sami siebie możemy uznawać się za bohaterów :). Jeżeli spełnimy swoje marzenia, dojdziemy do wyznaczonego celu jak było trudno - jesteśmy bohaterami! Sprawa ma się nieco inaczej w Naczelnictwie tam bohaterami są błogosławieni lub święci, i w zasadzie te oto cechy wystarczą, a każda jednostka wybiera tego, którego orędownictwo chce mieć. Zdaniem niektórych osób w drużynie harcerskiej bohaterem powinien być ktoś, kto zasługuje na pamięć nie tylko za to co zrobił, ale za to jakim człowiekiem był. Powinien mieć coś wspólnego ze skautingiem, chociażby postawę, która potwierdzałaby, że działa zgodnie z harcerskimi ideałami (ale niekoniecznie jest skautem/harcerzem). Bohater powinien przykładem dla innych, nie tylko harcerzy, nie koniecznie na polu harcerskim czy patriotycznym. Powinien być postacią pozytywną, godną naśladowania w jakimś obszarze. Powinna być to osoba ciesząca się nieposzlakowaną opinią, być neutralną - nie budzącą kontrowersji. Bohater to osoba wyrazista "zero-jedynkowa". W odniesieniu do hufca - osoba taka powinna mieć dla niego znaczenie, najlepiej jeśli jest związana z regionem, w którym hufiec działa. Dobrze, jeśli zasłużyła się ona dla historii hufca/miasta w którym on działa. Jego życiorys powinien świadczyć o tym, że z jakiegoś powodu chcemy pogłębiać o nim wiedzę. Być wzorem dla dzieciaków, ideałem do którego dążą. Bohater to postać która powinna przynosić nam dumę z tego, że nasza drużyna, chorągiew, okręg nosi jego imię. I tutaj nasuwa się kolejne pytanie, które zostało postawione w ankiecie: 7

8 Czy Bohater musi być sławny? Pytanie odnosiło się to tego, czy bohater musi być sławny? Większość osób odpowiedziało, że niekoniecznie (43), nie (33) a że tak odpowiedziały tylko 2osoby Kto dziś jest uważany za Bohatera, dlaczego? W odpowiedzi na to pytanie pojawiały się konkretne nazwiska, m.in. dla jednej Druhny odpowiadającej na to pytanie takim bohaterem jest Albert Schweitzer, jest to człowiek jak dla niej niesamowity, który przełamywał tabu, dawał ludziom w trudnych czasach nadzieję, szansę na zdrowie i życie, który oparł się zawierusze wojennej i gdzieś tam w afrykańskiej dżungli w sposób pokojowy walczył o godność człowieka. Podziwia go za pacyfizm, upór (3 razy odbudowywał szpital), wytrwałość, otwarcie na drugiego człowieka i mądrość życiową. Inne postacie, które wybierane były na Bohatera wraz z uzasadnieniem, to: Zawisza Czarny - jest on wzorcem godnym naśladowania, był odważnym, prawdziwym rycerzem, walczył w obronie Polski Alka, Rudego i Zośkę, ponieważ walczyli w naszym imieniu i byli bohaterami - są również naszych czasów - to autorytety, bo byli naprawdę odważni, dobrzy, jednym słowem są przykładami dla dzisiejszej młodzieży ; ponieważ aktywnie uczestniczyli w wojnie i ze wszystkich sił walczyli za ojczyznę. Tadeusza Zawadzkiego, ponieważ był on bohaterem mojej poprzedniej drużyny. Jest też związany z moim środowiskiem- był dowódcą akcji Pod Celestynowem, w którym mieszkam. Bardzo lubię tematykę II wojny światowej, więc również pod tym względem ta postać mi 'pasuje'. Był harcerzem, co także jest dla mnie ważne. Zauważalny jest związek z miejscem działania. Harcerzy, którzy dokonali czegoś w czasie II WŚ (Rudy, Alek, Zośka), ale także tych mniej znanych, którzy przyczynili się do jakiegoś wielkiego czynu małymi uczynkami oraz tych którzy najzwyczajniej w świecie zachowali swą tożsamość, nie poddali się okupacji, czy innym takim. Postacie z Szarych Szeregów. Ciężko sobie wyobrazić jak trudno było walczyć z wrogiem i stawać codziennie przed dylematem - wolność lub śmierć. Poza tym dzieli nas od tych czasów w sumie nieduża odległość, łatwiej sobie top wyobrazić, temat jest bardziej namacalny. ; "umiał pięknie żyć" i był wierny swoim ideałom Powstańcy Warszawscy za heroiczną walkę dla Ojczyzny Bohaterami są powstańcy (warszawscy, śląscy), osoby, które sprzeciwiły się wrogowi Baden Powell i Małkowski za wprowadzenie najwspanialszego systemu działania z młodzieżą jaki można było stworzyć. ponieważ był wzorowym człowiekiem, niósł pomóc wszystkim i walczył do końca. 8

9 Kamiński, za jego wkład ideałom w harcerstwo i literaturę.; "umiał pięknie żyć" i był wierny swoim rot. Witold Pilecki - jeden z 3 najdzielniejszych ludzi II W.Ś. ochotnik do Auschwitz, harcerz, żołnierz, człowiek honoru i zasad. Dążący do prawdy i ideału. ponieważ był wzorem ówczesnej młodzieży, potrafił ich wyszkolić i zmotywować, a jednocześnie sam był normalnym człowiekiem, który popełniał błędy, ale i był wszechstronnie, plastycznie, muzycznie, społecznie uzdolniony. Danuta Siedzikówna ps. Inka, która mimo młodego wieku przeciwstawiała się władzy. Kierowała się swoimi przekonaniami, które potwierdzają się z moimi. Kochała Polskę, cechowała się odwagą. Walczyła o lepsze jutro Wanda Rutkiewicz Nie poddała się wspinając na jakikolwiek szczyt, dążyła do celu bez chwili wahania. Ją (jako, że jest bohaterką mojej drużyny) zawsze mogę nazwać bohaterką, którą dzieci mogą naśladować. Jerzy Kukuczka, który dzięki swojej pasji osiągnął bardzo wiele, jednocześnie żyjąc w zgodzie z samym sobą, cenię sobie go za ambicję. Piłsudski - za dokonania wojenne i polityczne. Wałęsa - za dokonania w Solidarności. generał Sławomir Petelicki był to najodważniejszy człowiek, niestety którego nie zdążyłam poznać, ale podziwiam Go za Jego determinacje i sposób w jaki sprzeciwiał się władzom w imię lepszej przyszłości. Harcerską Kompanię Szturmową 37 Pułku Piechoty, za to, że w 1920 roku mimo, że się bali, to walczyli z bolszewikami i się im udało. Jan Paweł II człowiek dobry sam w sobie ; ponieważ żył ponad podziałami, i wszystkich ludzi szanował jednakowo ; pochylał się nad biednymi i chorymi, walczył z własnymi słabościami i chorobami, przekazywał idee wiary mimo chorób i przeciwności losu, nie zniechęcał się krytyką. bohaterami są wszyscy, którzy pragną świętości dla siebie, walczą o nią... Szukając bohatera najczęściej poszukuje się człowieka nietuzinkowego... Ważne postacie - kandydaci na bohaterów: Jana Pawła II, Jan III Sobieski, Tadeusz Kościuszko, Maria C. Skłodowska, Mikołaj Kopernik, żołnierze wyklęci, Dmowski, Piłsudskie, Paderewski, harcerze walczący za Polskę, Kazimierz Pilat, Orlęta Lwowskie, Kapitan Raginis, Spartanie, polegli pod Monte Cassino itp. W dzisiejszych czasach naprawdę niełatwo wskazać dobrego kandydata na bohatera bo tak np. najbliższy R. Baden - Powell stworzył świetny ruch społeczny, ale z drugiej strony był wojskowym, który przemocą podbijał afrykańskie społeczeństwo. Bohater przede wszystkim powinien poprzez swoje działanie wpłynąć pozytywnie na zmianę mentalności u jak największej ilości ludzi (np. Jan Paweł II, Nelson Mandela) i przy okazji nie dawać powodów do kontrowersji na jego temat. 9

10 Cisi bohaterowie dnia codziennego W życiu jest wielu bohaterów, to tylko niektórzy z nich wymienieni przez druhny i druhów w czasie ankiety Moja mama ze względu na całokształt chociaż najbardziej za siłę, którą w sobie nosi. Wysokie poczucie moralności, współczucie, duże pokłady miłości i ludzka dobroć to jej wielkie atuty. Nigdy się nie poddaje mimo tego, że jej życie nie było usłane kwiatami. Mimo wielu przeszkód życiowych nadal nie boi się chodzić trudnymi drogami. Nie tylko wychodzi cało z opresji, ale zawsze wychodzi najlepiej jak może. Daje z siebie 100% i przedkłada innych ponad swoje własne dobro i bezpieczeństwo. "Mimo wszystko" ma odwagę by dźwigać na swoich plecach każdy kolejny dzień. Bohaterem dla wielu osób są ich drużynowi: bohaterem jest również mój były drużynowy, który mimo przeciwności losu (sprawy rodzinne, osobiste) nie poddał się i dalej pozostał harcerzem, realizował swoją pasję i kształcił następne pokolenia w prawdziwym duchu harcerstwa. ; były drużynowy, który zna się dosłownie na wszystkim, ma mnóstwo zajęć nie tylko związanych z rodziną, pracą zawodową, ale też tą społeczną, a mimo to zawsze pomoże i znajdzie czas., jest wielki - zawsze załatwi wszystko, pomoże, zawsze zaradzi. Zawsze wszystko na czas, strasznie dużo wie o harcerstwie, i w szczególny sposób swą osobą zachęca do kształcenia się, czyli zdobywania stopni i sprawności koleżanka, która pomimo poruszania się na wózku studiuje i jest optymistką; Nick Vujicic, który nie posiada rak ani nóg i dzięki swojej niezłomnej postawie i sile charakteru pokazuje, że nie ma przeszkód, których nie da się pokonać. W codziennym życiu można spotkać masę bohaterów: pracowników straży pożarnej, niekiedy policji - narażanie własnego zdrowia i życia dla innych Strażacy, którzy mimo strachu i mimo tego, że na tym polega ich praca (zawsze mogą ją przecież zmienić) zawsze ratują ludzi. Ratownicy medyczni (zespoły karetkowe) - zawsze podejmują się wszystkiego co tylko jest możliwe aby ratować. osoby pracujące w fundacjach, z osobami niepełnosprawnymi, opiekunowie w hospicjach, wolontariusze - dają swój czas by innym, pokrzywdzonym w pewien sposób było lepiej rodzice - potrafią pełnić dziesiątki zawodów na raz, być jednocześnie lekarzami, nauczycielami, doradcami i wiele, wiele innych, poświęcają absolutnie wszystko dla swoich dzieci ratownicy górscy i medyczni - często sami ryzykują, żeby pomagać innym ludzie, którzy jadą na misję i giną za swoja wiarę to Ci wszyscy, o których świat milczy, a którzy czynią świat piękniejszym. 10

11 Bohaterem można nazwać osobę, która nie myśli tylko o sobie, potrafiła poświęcić się dla narodu czy innej słusznej sprawy, nie kieruje nią pycha i inne złe cechy, potrafi mieć własne zdanie. To osoby które działają na rzecz innych i tworzą cos, to tacy bez których wiele rzeczy by nie powstało. To ktoś kto jest konsekwentny w wyznawaniu swoich wartości kieruje się nimi na co dzień pod warunkiem że mu nie szkodzą (wartości te powinny być oparte na podstawowych prawach moralnych i jeżeli ta osoba jest wierząca to zgodnie z nauką jej wiary). Osoby takie bezinteresownie pomagają innym, walczą za swoje przekonania czy giną za wiarę. Bohaterem może stać się także osoba, która nie jest idealna, lecz ciężko pracują nad swoim charakterem i słabościami. Bohater to osoba, która nie zawsze jest znana, ale zawsze pomaga i dba o innych- czy to znani i podziwiani bohaterowie walczący o Polskę, a przede wszystkim o drugiego człowieka tak jak np. Maksymilian Kolbe, czy też wolontariusze, dawcy- cisi bohaterowie dla tych, którym pomagają. Zwrócono również uwagę na to, że za bohaterów można by uznać niektóre postacie z naszej historii choć w tym wypadku należy zachować ostrożność bo co kilka lata dowiadujemy się nowych szczegółów o słynnych osobach i czasami są to niekoniecznie czyny chwalebne. To czy ktoś jest bohaterem najczęściej weryfikuje czas. We wstępie mojej pracy druhny i druhowie z różnych organizacji harcerskich podzielili się ze mną swoimi spostrzeżeniami na temat tego kogo dziś możemy nazwać bohaterem, jakiego cechy powinny go charakteryzować. Po czym można poznać dzisiejszych bohaterów? Dostrzegam cztery główne wyróżniki. Pierwszym jest absolutna niezależność umysłu, wynikająca ze zdolności do samodzielnych przemyśleń i sceptycyzmu w stosunku do wszelkich utartych poglądów. Po drugie - w ślad za niezależnym myśleniem powinno iść zdecydowane i konsekwentne działanie. Po trzecie - odrzucanie wszystkiego, co narzucają nam media, jeśli człowiek ma przekonanie, że postępuje słusznie. I wreszcie na koniec, osobista odwaga okazywana zawsze i we wszystkim, bez względu na możliwe konsekwencje. Historia uczy nas, a mogę to także poprzeć własnym doświadczeniem, że odwagi nie da się niczym zastąpić. Jest najlepszą i najszlachetniejszą ze wszystkich cech, a także niezbywalnym elementem heroizmu w jego najrozmaitszych przejawach. 1 1 Paul Johnson, Bohaterowie, wyd. Świat Książki, Warszawa, 2009, tłum. Anna i Jacek Maziarscy, s

12 Bohater co dla Was znaczy Bardzo przypadła mi do gustu wypowiedź jednego Druha: Zapewne słowo "dużo" nie będzie Cię satysfakcjonowało. Coś w tym jest. To dużo to między innymi: To człowiek, kory jest ważny dla harcerzy, są dumni, że noszą jego imię Oznacza osobę, którą chce się naśladować, iść w jej ślady. Odwagę. Wspólny akcent Hufca. ; Znaczy bardzo wiele :) Jest jednym z elementów, które charakteryzuje moje środowisko. Dla hufca - jest nasza dumą i wzorem! Dużo ludzi go znała więc ma to też wymiar sentymentalny. Dla Hufca jest łącznikiem między historią a teraźniejszością. Jest patronem i założycielem. Zawsze pozostanie duchem naszego hufca. Wzór do naśladowania, prawdziwy obywatel Polski i świata, symbol historii. Wzór za jakim warto podążać. Bohater to ktoś kogo wszyscy podziwiamy. W przypadku gen. Petelickiego podziwiamy go np dlatego, że mieliśmy okazję go poznać. Jest moim bohaterem nie tylko drużynowym ale także w "cywilu". Był człowiekiem, który bardzo wiele osiągnął i jeszcze więcej zdziałał dla swojej Ojczyzny (wystarczy spojrzeć na jego "dziecko" - JW GROM, która jest jednostką na światowym poziomie) Jest dla nas autorytetem. Chciałybyśmy kiedyś być takie jak on. Jest dla nas wzorem bohaterstwa. Jest inspiracją, drogowskazem Jest podstawą obrzędowości i wzorem osobowym Jest to wysokiej klasy odniesienie wychowawcze, ciekawa postać Jest kimś kto przypomina ze nie trzeba wielkich czynów, żeby zasłużyć na uznanie innych Jest naszą inspiracją, motywacją do dalszego działania, przezwyciężeniem wewnętrznego lenistwa Jest naszym patronem, staramy się pamiętać o nim, pielęgnować jego kult Jest ona naszym patronem, wzorem i inspiracją dla pomagania innym ludziom. Bohater jest przykładem, źródłem natchnienia, motywacją. Człowieka który nas inspiruje i daje motywację do ciągłej pracy nad sobą. Daje siłę w wiarę, że można bardzo wiele jeśli tylko się w to wierzy Daje odwagę, którą każda z nas posiada i że kobieta też może walczyć na rzecz kraju. 12

13 To ideał, do którego dążymy. Którego cechy czynią go rycerskim i przykładnym :) Osoba która poprzez swoje poczucie "humoru i honoru", pracą nad swoimi słabościami oraz umiejętnością właściwego zachowania ("jeśli kiedyś nie będziesz wiedział jak sie zachować na wszelki wypadek zachowaj sie przyzwoicie") w każdej sytuacji może być przykładem i osobą której przykład uczy. Uważamy, że nasz bohater opiekuje się nami, jest z nami duchem. Jest naszym oparciem w złych w chwilach. Szanujemy go oraz szerzymy jego dzieła/wkład. ; Jest kimś, na kim możemy się wzorować, wracać do niego w chwilach zwątpień Bohater znaczy to ktoś kto "ma pieczę nad Nami". Młodych harcerzy ciężko jest zainteresować postacią z zamierzchłych czasów, jednak nadal próbujemy Większość działań została jest podporządkowana działalności bohatera. Często był wspominany na zbiórkach, grach, jest również organizowany rajd, którego tematyką jest akcja, której był dowódcą. Antek był wodzem gromady zuchowej. Charakteryzowała ich tajemniczość, chęć przeżycia niezwykłej przygody i duża samodzielność. Ucząc zuchy tego, jakie były zuchy Antka, uczę ich jacy oni powinni być. Jest on inspiracją dla mnie, jako drużynowej do pracy z moimi zuchami. Ktoś taki, z kogo warto czerpać i brać przykład. Ktoś, kto nie jest niedostępny. Ktoś, kto żył podobnie jak my, a mimo wszystko jest wzorem do naśladowania. Osoba która poświeciła życie dla naszej drużyny. Promieniści są naszymi "starszymi braćmi" do dzisiaj... Przypomina o specjalności Bohater, który był szewcem, daje nam powód, by nasze zastępy nazywały się od rodzajów butów (np. szpilki, baletki, glany) Dla osób które są w drużynie od dłuższego czasu jest on kimś ważnym. Dokładnie moja drużyna to "czarna perła" nie jest to bohater ale jest idea. Coś co jest bardzo cenne, jest jedyna, najlepsza. Idealna. Jest całym życiem i trzeba wiele poświęcić by być jej kapitanem. Kto oglądał piratów z Karaibów wie o co chodzi :) Bardzo wiele, pewnie wielu rzeczy nigdy bym się nie dowiedziała nie mając takiej bohaterki, buduje się dzięki nim szczególną więź, z której nie zdajemy sobie sprawy będąc w drużynie, ale dopiero po odejściu. 13

14 Na stu ludzi znajdziesz jednego bohatera, na tysiąc - jednego mędrca. - przysłowie indyjskie Rozdział 2 Bohater w mojej drużynie W dalszej części ankiety starałam się ustalić czy pomagające mi zebrać informacje osoby posiadają swoich bohaterów do których mogą się odwołać w czasie swojej całorocznej pracy. I tak na pytanie 4) Czy Wasza drużyna posiada bohatera? Do wyboru posiadali takie możliwości: tak; jeszcze nie, jesteśmy w trakcie zdobywania imienia; nie, u nas w środowisku nie ma takiego zwyczaju (przejdź do pytania 6); inna odpowiedź. Analizując odpowiedzi widać już na pierwszym planie, że 70% posiada swoich bohaterów, kolejne 14% jest w trakcie ich zdobywania co daje nam 84% jednostek biorących udział w ankiecie. Tylko w 12% nie ma zwyczaju wybierania swoich patronów. Kto jest Waszym Bohaterem? Zależało mi również aby mogli pochwalić się swoimi bohaterami stąd pytanie 5 - Kto jest Bohaterem Waszej drużyny?. Część osób również krótko scharakteryzowała postacie, zwłaszcza te, które znane są jedynie lokalnie. 14

15 W ten sposób na naszej liście znalazły się tak wyjątkowe osobowości i postacie jaki: Aleksander Kamiński "Kamyk" Alf Liczmański bohater Hufca Anna Dydyńska-Paszkowska Antek Cwankiewicz "Cwaniak" Bi-Pi Bolesław Wieniawa-Długoszowski, adiutant Józefa Piłsudskiego - bohater szczepu Chorąży Marcin z Wrocimowic Czarna Trzynastka Wileńska ma np. dwóch bohaterów - dh Józefa Grzesiaka "Czarnego" i dh Marynę Grzesiakową - założycieli Trzynastek DYSK - skrót od Dywersja i Sabotaż Kobiet - Odział kobiecy walczący w Powstaniu Warszawskim Elżbieta Zawacka "Zo" Emilia Plater gen. Mariusz Zaruski - bohater Szczepu Gen. Stanisław Sosabowski Henryk Kuppo młody chłopiec, który został rozstrzelany w czasie okupacji sowieckiej. On walczył o prawo bycia chrześcijaninem, o wolność. Wybrałyśmy właśnie niego, bo jest dobrym przykładem dla nas i pochodzi z miasteczka, w którym działa drużyna. Ten bohater jest aktualny dla naszego środowiska, staramy się utrzymywać kontakt z jego rodziną. Hieronim Derdowski hm. Adam Błaszkiewicz, który mimo masy innych obowiązków (jako dyrektor gimnazjum, ojciec, mąż i dziadek) zawsze znajduje czas dla harcerzy, mimo że większość na jego miejscu by z tego zrezygnowała. I oczywiście świeci przykładem, uśmiechem i radą. hm. Aniela Libionka hm. Elżbieta Gargul Bohaterem drużyny jest nauczycielka a przede wszystkim harcerka, Namiestnik Zuchowy. W czasie wojny prowadziła tajne komplety a po odzyskaniu niepodległości budowała harcerstwo w naszym mieście, organizowała kursy drużynowych, zastępowych zuchowych a także działała aktywnie na rzecz szkoły w której uczyła. Warto szukać bohatera w swoim najbliższym otoczeniu i promować jego osobę. hm. Józefa Drożdża - bohater hufca Jadwiga Falkowska Jan Heweliusz w drużynie patronem jest Jan Heweliusz tak jak patron szkoły, w której pracuję drużynowa. Jest on wzorem do naśladowania - " Czyny nie słowa niech świadczą o dokonaniach". Janusz Korczak Jerzy Kukuczka Józef Grzesiak,,Czarny" - Ale szczep jest imienia Szarych Szeregów Józef Jezierski ps. "Aksak" ( ), pochodzący z rodziny założycieli naszej miejscowości, Sobienie - Jeziory, żołnierz AK, powstaniec warszawski, trener szermierki, działacz społeczny, miłośnik przyrody. Bardzo wytrwały, skromny, zaangażowany i wierny swoim ideałom oraz pasjom. Józefa Kantor Kazimierz Porębski ks. phm Stefan W. Frelichowski Olga i Andrzej Małkowscy Orlęta Lwowskie płk Jan Kiliński Powstańcy Wielkopolscy ppłk Jacek Bartosiak Rewolucja 1905r Romuald Traugutt Stefan Czarniecki Szare Szeregi "Rój - Tom" - działający na terenie powiatu legionowskiego hufiec Szarych Szeregów Szare Szeregi, aczkolwiek zamysłem było i jest aby drużyny w szczepie mieli imiona bohaterów z łódzkich Szarych Szeregów Phm. Antoni Pachnicki ps. Jedwabnik - Członek Łódzkich Szarych Szeregów Święty Wojciech Tadeusz Kościuszko Tadeusz Zawadzki "Zośka" Wanda Rutkiewicz Władysław Drobny harcmistrz, pedagog, pierwszy Komendant Hufca Żory. Władysław Jagiełło Wydzielona Organizacja Armii Krajowej "Wachlarz" Zawisza Czarny gen. Sławomir Petelicki ppłk Jacek Bartosiak (śp. snajper JW GROM) rtm Witold Pilecki ("ochotnik do Auschwitz") mjr Jan Piwnik ("Ponury") gen. Stefan "Starba" Bałuk (Cichociemny) Postacie te wykazały się heroizmem, odwagą i wieloma innymi wyjątkowymi cechami dzięki czemu wpisały się w karty historii nie tylko Polski ale również świata. Dzięki czemu później stali się patronami różnych jednostek. 15

16 Następnie poprosiłam o odpowiedzenie na pytanie: Czy warto mieć bohatera? Zdecydowana większość zdecydowanie odpowiedziała, że tak - 95% (71% -zaznaczyło 5, 24% - wybrało 4). Tylko 4% nie uważa bohatera za kogoś niezbędnego, a mniej niż 1% uważa, że nie jest on wcale potrzebny. Co daje drużynie posiadanie Bohatera? Bohater, jeśli jest właściwie wybrany - daje możliwość integracji drużyny wokół niego, jest to cos co łączy, scala. Daje pewien wzór i poczucie wspólnoty. Przede wszystkim możliwość odwoływania się do tej osoby, pokazywania harcerzom dlaczego ta osoba jest tak ważna i motywowanie ich do pracy nad sobą. Utożsamiamy się z nim w niektórych sytuacjach życiowych, dążymy do tego, aby być w życiu takim jak on, pomaga nam przetrwać w niektórych sytuacjach, nie ulec namowom i wpływom innych. W ten sposób można zwiększyć identyfikację harcerek/harcerzy z drużyną, bo zazwyczaj bohater/ka jest cechą indywidualną dla drużyny, można ciekawie powiązać obrzędowość i wzbogacić program. Uczy to doceniać ludzi, którzy stają się naszymi bohaterami. Bohater jest dobrym wzorem do naśladowania, tym bardziej w dzisiejszych czasach powinno się mieć bohatera. Dzieci i młodzież mają tendencje do naśladowania wielu zachowań ludzi z mediów, internetu, telewizji. Jedną z głównych ról posiadania bohatera drużyny jest zwrócenie uwagi na postawę tego bohatera, na jego dobre cechy, które zanikają w dzisiejszych czasach, a są jednak naprawdę ważne. Posiadanie bohatera wiąże się z posiadaniem autorytetu, do którego możemy się odnosić. Posiadanie bohatera daje kilka ważnych rzeczy dla drużyny: 1) natchnienie - jest dobrym przykładem prawidłowego życia; 2) zapoznanie się z losem innych ludzi; 3) temat do zbiórek; 4) rozszerza światopogląd drużyny; 5) drużyna może szerzyć informacje o lokalnym bohaterze, również dalej po za hufcem i przybliżać tą wyjątkową postać. Posiadanie bohatera może być również źródłem systemu motywacji członków drużyny w postaci posiadanych plakietek, odznak, sprawności itp.), daje możliwość poznawania nowych miejsc, nawiązywanie do cech bohatera takich jak np. odwaga - uczenie przez przykład. Od osoby bohatera można wyprowadzić rzeczy i elementy charakterystyczne dla danej drużyny, takie jak: barwy, nazwy zastępów. Wokół niego i jego dokonań może obracać się większość gawęd. Naczelnictwo harcerskie zyskuje Jego orędownictwo, modlą się do niego podczas spotkań, ale też 16

17 poznają jego życie i kształtuje się w nich chęć do tego aby właśnie go naśladować w codziennym życiu. Jedno ze środowisk przyjmując za bohatera Aleksandra Kamińskiego połączyło przyjemne z pożytecznym organizując wyjazdy do miejsc związanych z jego działalnością, czy prowadząc szczepową gazetkę i nazywając ją "Biuletynem Kamykowym". Odpowiednio dobrany bohater stwarza wiele możliwości dla środowiska, by poznawać, uczyć się i rozwijać.. Można też dzięki temu lepiej poznać miasto, z którym związanym był bohater dzięki odwiedzaniu miejsc związanych z nim. Odpowiednio dobrany bohater ułatwia harcerzom poznawanie historii dzięki wymaganiom na barwy, plakietki itp. oraz wspiera pracę śródroczną z bohaterem powoduje zdobycie u nich pewnej konkretnej wiedzy, nie tylko historycznej. Może go wpleść w elementy obrzędowości drużyny. Przykład życia bohatera pozwala kształtować pewne cechy harcerzy, dzięki świadectwu jego życia widzą, że można żyć inaczej, lepiej, pełniej, bardziej dla innych, że są ludzie, którzy potrafią poświęcić się dla wyższej sprawy itp.; oswajanie dzieci i praca z pojęciem bohatera, autorytetu, możliwość zwrócenia im uwagi na potrzebę posiadania wzorców i bycia samemu wzorem dla innych. Przyglądając się pod kątem praktycznym życiorys bohatera i jego działania mogą posłużyć jako tematy do naszych zbiórek, przygotowywanych biegów, czy biwaków; może być też to pomysł na zagospodarowanie tablicy w szkole gdzie odbywają się zbiórki aby szersze grono nie tylko harcerzy mogło poznać tego bohatera. Można pielęgnować pamięć o nim poprzez organizowanie różnych wydarzeń, ważne daty z życia bohatera mogą być świętem drużyny. Jest to źródło wielu nowych pomysłów na prace drużyny. Drużyna może się wybierać na biwaki do miejsc związanych ze swoim bohaterem, jeżeli był on kimś znanym to można poszukać, czy w muzeum znajdziemy coś bliskiego naszemu bohaterowi. Bohater może być i powinien być źródłem satysfakcji, dumy oraz służyć zwiększeniu świadomości jego dokonań oraz jego wkładu jaki wniósł w historię. Praca z bohaterem daje przede wszystkim lepsze spojrzenie na historię poprzez bliższe poznanie jej konkretnego wycinka. W przypadku Legionowa jest tak, że jako hufiec pracują dość często z bohaterem poprzez spotkania harcerzy z żyjącymi jeszcze uczestnikami działań wojennych i powojennych Szaroszeregowców. To niesamowite lekcje historii, na które dzieciaki nie mają szans w szkole. Poza tym takie spotkania to niesamowite przeżycie dla nich. 17

18 Członkom drużyn, które posiadają bohatera daje to pewne poczucie i świadomość, że to nie są żarty jakieś "latanie po lesie" czy coś jak inni to nazywają, ale że chodząc na zbiórki w mundurze z plakietką drużyny z imieniem patrona oddają mu szacunek za jego działanie. Utożsamiają się z nim. Bohater stanowi skarbnice wzorców wychowawczych. Czy Bohater może pomagać w pracy z drużyną? To pytanie miało na celu aby każda osoba mogła zastanowić się nad tym czy posiadanie bohatera przynosi jakieś wymierne korzyści w pracy z drużyną. Każdy został poproszony o uzasadnienie swojej odpowiedzi. Jeśli tak to dlaczego; jeśli nie to również dlaczego. Wszyscy niemal jednogłośnie odpowiedzieli twierdząco Jeśli jest właściwie wybrany - TAK na postawione pytanie. Tak bohater jest pomocny w prowadzeniu drużyny takiej odpowiedzi udzieliło ponad 96% osób biorących udział w ankiecie. Przyjrzyjmy się dlaczego udzielili takiej odpowiedzi. Część odpowiedzi pokrywała się z pytaniem zadanym wcześniej, czyli: Druhna Magda ze Stalowej Woli pisze tak: Osoby, które zdają na krzyż muszą dokładnie znać ich historie i myślę że trochę próbują przez to sie z nimi utożsamiać coś ich z nim łączy. Nie pójdziemy jak oni walczyć ale mam poczucie łączności z nimi i robię co mogę dla nich - szanuję język, wolność i pamiętam!. Dzięki temu harcerze mają się na kim wzorować; bardzo często jest on powiązany ze specjalnością drużyny; można na jego życiorysie budować ciekawe zbiórki, biegi, biwaki; pozwala on lepiej zrozumieć co to znaczy być dobrym człowiekiem. Bohater drużyny pomaga uczyć młodzież patriotycznych i społecznych odruchów, przynajmniej w ten sposób jest on przedstawiany w niektórych środowiskach, jak wynika z tej krótkiej ankiety. Przykład życia bohatera pozwala kształtować pewne cechy harcerzy. Dzięki świadectwu jego życia widzą, że można żyć: inaczej, lepiej, pełniej, bardziej dla innych; Istnieją ludzie, którzy potrafią poświęcić się dla wyższej sprawy. Już sama praca z pojęciem bohatera, autorytetu, stwarza możliwość zwrócenia uwagi dzieciom na potrzebę posiadania wzorców, a także przypomina o konieczności bycia samemu wzorem dla innych. Umożliwia to odnoszenie się do bohatera w codziennym życiu naszych wychowanków. Dzięki bohaterowi można uczyć harcerzy dobrych wzorców. Lepiej jest, kiedy za przykład podajemy młodym ludziom konkretną postać. To daje im możliwość wyobrażenia sobie konkretnych rzeczy, zrozumienia, że nie uczymy ich tylko gdybać, ale ktoś naprawdę był dobry, wzorowy, sumienny. Daje im możliwość posiadania kogoś kogo będą chcieli naśladować. Bohater może pomagać w pracy z drużyną stając się jej silnikiem napędowym do działania. Może stać się odnośnikiem do wielu sytuacji na pozór trudnych, wydających się harcerzom nie do 18

19 przejścia. Czasami postawienie osoby trzeciej na naszym miejscu, w naszym problemie - pomaga nabrać dystansu do danej sytuacji i pomóc odnaleźć wyjście z labiryntu (patrząc na niego z perspektywy lotu ptaka- trzeciej osoby).- Druhna pwd. Joanna z Chorągwi Gdańskiej. Bohater jest integralną częścią drużyny jak Drużynowy czy kadra drużyny, bo przecież uczymy się od najlepszych, prawda? - Druhna Natalia z Chorągwi Stołecznej. Niektórzy Druhowie i Druhny przedstawiają iście techniczne podejście do tematu, które jest jak najbardziej zrozumiałe czyli przede wszystkim daje możliwość rozbudowania programu pracy o dodatkowe punkty jak np. "Kampania Bohater". Daje też możliwości pracy tematycznej i kształtowania "cichych bohaterów" - np: "Napisz jak w tej sytuacji zachowałby się Jan Bytnar?. Inspiruje do zrobienia ciekawych zbiórek w oparciu o jego życiorys. Można oprzeć o bohatera obrzędowość drużyny. W jednej z drużyn wielopoziomowych w Bydgoszczy jest bieg na "chustę z Drzewkiem" /"Drzewko" to logo drużyny; znak pełnego członkostwa w drużynie/szczepie /. Jego posiadanie rozszerza horyzonty dzieciom, mobilizuje do działania, pokazuje, że nie trzeba oddawać życia na wojnie, żeby móc być bohaterem, uświadamia jak ważne w życiu są pasje, zachęca do aktywnego podziwiania świata i jego cudowności. Można co roku organizować różne inicjatywy które będą umieszczane w planie rocznym np. wyjazd do Oświęcimia czy do Warszawy na symboliczny grób. Ale także zbiórki i spotkania w miejscowości takie jak kominki czy gry terenowe poświęcone swojemu patronowi, oglądać filmy o nim jeśli jakieś powstały. Posiadanie bohatera może stać się okazją do zaistnienia lokalnie np. udział w obchodach (a dla harcerzy jest to okazja do kształtowania patriotyzmu i przybliżania im wiedzy historycznej i wartości jakie niósł życiem bohater). Można podjąć służbę i przeprowadzić zbiórki i kupowanie darów dla domu dziecka, które założył Janusz Korczak, który jest patronem jednej z drużyn działających w Krapkowicach na terenie Chorągwi Opolskiej. Może stać się pretekstem do integracji np. spotkania z drużynami, które mają tego samego bohatera. Pretekst do zwiedzenia bądź wzięcia udziału w różnych imprezach, np. biwak w szkole im. bohatera (zdecydowanie łatwiej przekonać szkołę do noclegu), udział w imprezie muzeum im. Bohatera. Nie powinniśmy pozostać obojętni wobec 4% głosów. Dlaczego zdaniem niektórych posiadanie bohatera nie pomaga w prowadzeniu drużyny? Jeśli jest postacią odległą, niezrozumiałą dla zwykłego harcerza - NIE, bo może on jedynie nauczyć sie nieco danych historycznym o bohaterze, ale nigdy nie będzie się z nim utożsamiał. Pytanie czy patron został dobrze dobrany? Może należy przeprowadzić kampanię bohater w celu przypomnienia ideałów swoich harcerzom? A może wybrać innego bohatera? 19

20 Nie wyrzucaj bohatera z twojej duszy, dzierżyj święcie twoją najwyższą nadzieję. - Zaratusztra Rozdział 3 - Poszukiwanie informacji Poszukując informacji na temat Bohatera sięgamy po różne źródła. Najczęściej wybieramy Internet, książki, archiwa, muzea, foto kroniki ale korzystamy również z relacji żyjących krewnych oraz członków rodzin. Próbujemy nawiązać kontakty i wymieniać się informacjami z innymi drużynami, które posiadają tego samego Bohatera, zasięgamy wiedzy w Komisjach Historycznych Chorągwi oraz badaczy danej postaci. Poszukujemy tablic i pomników upamiętniających wydarzenia, których uczestnikiem był nasz Bohater. Sięgamy po źródła pisane, kroniki, teksty autorskie oraz dotyczące bezpośrednio naszego Bohatera. Co utrudnia pracę z Bohaterem? Jako największą trudność wskazywano odległość miejsc z nim związanych oraz strzępy informacji na jego temat. Część środowisk uważa również, że tym co im utrudnia pracę jest nie czasowość Bohatera oraz brak materiałów źródłowych. 20

21 Wpływają na to również brak chęci u dzieci chłonięcia historii, problemy z pamięcią, utrudnia pracę brak możliwości utożsamiania się z bohaterem. Utrudnieniem jest również to, że Bohater nie żyje i nie można się z nim spotkać czy zaprosić go na zbiórkę, rajd, biwak, obóz... Jedna z Druhen w ten sposób podsumowała to pytanie: Jak może coś utrudniać. Jeśli się przyjmuje imię bohatera trzeba o nie dbać tak samo jak o swoje. Chyba byle jakich osób się nie wybiera. A pewien Druh "Jeśli bardzo chcesz, znajdziesz sposób. Jeśli nie chcesz - znajdziesz wymówkę". Mając na uwadze trudności jakie pojawiają się w pracy z obecnie posiadanymi Bohaterami zapytałam czy planują ich zmienić. Prawie wszyscy napisali, że nie biorę tego pod uwagę, ponieważ: Przede wszystkim nasi bohaterzy są o tyle uniwersalni ze swoimi historiami, że do wszystkiego da się je dopasować. Dodatkowo, w razie K (Kryzysu) mamy rozszerzenie w postaci wzorów osobowych. Uważamy, że nie powinno się zmieniać bohatera, który jest z drużyną od wielu lat, tylko uwspółcześniać jego myśli, przekładać je na teraźniejszość. Z tym nam dobrze, poza tym to wielka osoba - można powiedzieć, że od Niego wzięły się 13 - czarne trzynastki :) Jesteśmy jedną z Nich :) Zależy promować osoby związane z naszym środowiskiem działania. Nie wszyscy harcerze z innych drużyn wiedzą o działalności dh Gargul Nie, ponieważ trzeba by wymieniać sztandar i proporce :) A poza tym to już tradycja i nasz bohater dostarcza naprawdę wiele pozytywnej inspiracji do pracy z harcerzami, nawet nie zawsze w ciągu roku mamy czas realizować nasze wszystkie pomysły z nim związane. Sami go wybraliśmy jest to jedyna postać biorąca udział w Bitwie pod Grunwaldem z naszego województwa a my jesteśmy jedyną drużyną Grunwaldzką w chorągwi. Nasz bohater jest od lat z nami. jesteśmy przywiązani do niego. Jesteśmy zadowoleni z takiego bohatera i wiąże się on z wieloma tradycjami w naszym szczepie. Tego bohatera mamy od jakiś 10 lat i jest on dla Nas wciąć aktualny :) ; Uważamy, że nie powinno się zmieniać bohatera, który jest z drużyną od wielu lat, tylko uwspółcześniać jego myśli, przekładać je na teraźniejszość. Obecny bohater wiele dobrego wniósł do życia hufca i poszczególnych harcerzy. Chcemy jak najdłużej pielęgnować współpracę z nim zdając sobie sprawę, że z każdym rokiem będzie ubywać osób, które są świadkami historii. 21

22 Bohater/ka reprezentuje pewne ponadczasowe wartości i harcerki wciąż są zainteresowane, a tematyka związana jest dla nich powodem do dumy. Jest dobrym bohaterem. Nie jest kryształowo czystym. Na jego błędach można się uczyć. można uczyć że człowiek robi błędy ale najważniejsze że wie kiedy należy zacząć pracować bez błędów. Nie, ponieważ raz wybrany jest patronem naszego kręgu, choć ludzie w kręgu się zmieniają, on trwa i wstawia się za nami Władysław Drobny jest i będzie integralną częścią historii naszego hufca. Nie sztuka zmieniać go, bo stracił na aktualności. Sztuką jest tak go przedstawić, aby dla naszych harcerzy był ciągle na czasie. Jak zgłębiamy w codziennej pracy życiorysy Bohaterów? Mając na uwadze wcześniejsze pytanie, kolejne dotyczyło tego w jaki sposób pracują gdy już mają wygospodarowany czas dla bohatera. Najczęstszą odpowiedzią bo pojawiajacą się 59 razy była o przygotowywanej specjalnej zbiórcę poświeconej mu w całości. Biwaki i rajdy organizują 42 drużyny, 23 oglądaja film o swoim bohaterze. Oprócz powyższych odpowiedzi pojawiały się również przygotowywane przez drużyny: biegi, gry miejskie i terenowe, rajdy tematyczne cytowanie jego powiedzeń te najbardziej cenne są wplatane w pracę jako elementy obrzędowe, czytanie książek jego autorstwa, konkursy wiedzy dla zastępów, kominki, wieczornice mu poświecone. odwiedzanie miejsc w których był i z którymi jest związany nasz bohater. Przygotowywanie plakatów o nim, apele przy pomniku gry planszowe w tym przeprowadzanie gier planszowych przygotowanych/zrobionych przez członków drużyny poświęconych Bohaterowi przeżywany miesiąc Bohatera zdobywanie plakietki z nim związane, odwiedzanie wystaw w muzealnych gdzie są pamiatki z nim związane pzreżywanie urodzin drużyny obóz w całości poświęcony patronowi wyjatkowa obrzędowość drużyny poświęcenie mu kilku godzinnego bloku na biwaku czy jakimś innym wyjeździe zdobywanie sprawności drużynowej poświęconej Bohaterowi Wygląda na to, że tego rodzaju podejmowane wysiłki przez kadry drużyn i szczepów powinny przynosić efekty... i rzeczywiście! Wszyscy, którzy posiadali bohaterów czyli ponad 70 22

23 drużyn/szczepów przyznało, że ich podopieczni znają go mniej lub bardziej ale najczęściej wiedzą kim on jest i czym się zajmuje. Dzieje się tak dlatego, że uczą ich, opowiadając jego historię i dbają o to, żeby pamiętali. Drużyna ubiegająca się o to, aby ich patronem został Stefan Frelichowski realizowała odpowiednio zbudowaną kampanię. Zadania były tak dobrane i rozpisane, by przybliżyć postać księdza tak bardzo, jak tylko to możliwe. By harcerze nie zapomnieli sylwetki ks. phm. Stefana W. Frelichowskiego, wzbogaciliśmy próby na stopnie, na miano członka drużyny, na harcerkę/ harcerza o pytania i zagadnienia sięgające życiorysu księdza. Niektórzy zdobywają znaczek, inni przygotowują i grają w Geochatchng o Bohaterze, jeszcze inni biorą udział w Starcie Hufca gdzie w czasie gry poznają swojego patrona. Konieczność zapoznania się z postacią bohatera w niektórych środowiskach wynika z wplatania konkretnych wymogów w karty prób - od próby harcerza po kolejne stopnie. Co temu sprzyja? Bohater Jest ukazywany jako przykład, ideał do naśladowania, nasila do działania i zakazuje się poddawać w złych chwilach. Na sztandarze drużyny, na plakietce, w piosenkach, w książkach, na plakatach i w sercach jest z nami Kamiński. Wniosek z tego, taki, że współpraca z Bohaterem jest pogłębiana na każdej płaszczyźnie, przesiąka niektóre drużyny do samego szpiku. I właśnie do takich prób bym gorąca zachęcała każdą drużynę, szczep oraz chorągiew, naczelnictwo. Pozostałe drużyny, szczepy będą albo dopiero przechodzić kampanię bohater albo w ich środowisku nie ma zwyczaju wybierania Bohatera dla drużyn, szczepów. Czy harcerze znają najważniejsze daty związane z Bohaterem? Bohatera. Trudno nie zgodzić się ze zdaniem kadry harcerskiej, że ważniejsze od dat jest znanie sylwetki 23

24 Kolejne pytanie miało związek z obchodzeniem przez drużynę, szczep, krąg w jakiś szczególny sposób urodzin swojego patrona. Blisko 40 środowisk świętuje urodziny organizując z tej okazji specjalne biwaki, rajdy w czasie których przypominana jest postać Bohatera. W jednostkach gdzie Bohater występuje w liczbie mnogiej bo ma związek z konkretną grupą ludzi świętuje się inne wspólne dla nich wszystkich wydarzenia. Część środowisk z racji tego, że dokładna data nie jest znana bardziej świętuje urodziny bezpośrednio w związku z powstaniem drużyny. Zastanawiało mnie również czy środowiska harcerskie odwiedzają miejsca związane ze swoimi bohaterami. Pytanie nie dotyczyło środowisk, które go nie posiadają. To wszyscy stwierdzili, że tak. Ponieważ mają lokalnego bohatera. W ich okolicy są miejsca z nim związane więc mają tą sprawę ułatwioną. Inni chociaż do stolicy mają 10 h pociągiem, ale co roku jeżdżą na Arsenał więc zawsze mają okazję ku temu Nie - odpowiedziały te środowiska, które bardzo by chciały ale z powodu odległości nie jest to możliwe. Starają się łączyć odwiedziny przy okazji wyjazdów w jego okolice. Czego Wam brakuje w pracy z Bohaterem? Postawiłam również pytanie czego brakuje im w pracy z Bohaterem. Okazuje się że wiele środowisk ubolewa nad brakiem wystarczających informacji o swoich bohaterach. Materiałów na jego temat opracowanych tak, by nadawały się do pracy z drużyną. Lwią część czasu poświęcamy na ich przygotowanie w oparciu o książki historyczne. ; Uporządkowania archiwów materiałów na jego temat Nasza patronka nie bardzo jest znana w świecie harcerskim. Brakuje nam o niej jakiegoś filmu - rozsławienia jej. Brakuje mi uprzystępnienia tej postaci młodym harcerzom, porównania go z obecnie działającymi osobami. Spotkań z ludźmi, którzy mogliby o nim opowiedzieć. Czasu na omówienie tego tematu głębiej Strasznie żałuje,że nie możemy poznać rotmistrza osobiście i aby dowiedzieć się więcej o Nim nie z książek czy akt ale od samego źródła. ; To że on już nie żyje i nie możemy spędzać z nim czasu ; O niemożliwe już rozmowy z jego rówieśnikami i kolegami z pola służby 24

25 Miejsca związane z Bohaterem: Chciałabym, aby drużyna mogła jechać do miejsc związanych z bohaterem, ale niestety są one za bardzo oddalone. ; Najbardziej o miejsca związane z Nim, zobaczyć gdzie był, w jakich warunkach mieszkał.. dotknąć materialnej strony jego życia :) Chciałabym aby harcerze odwiedzili rodzinne miasto dh. Eli- Bochnie, tam znajduje się również jej grób- jeszcze tam nie byliśmy ze względu na dużą odległość Nawiązania współpracy: O współpracę z innymi drużynami noszącymi imię ks. phm. Stefana W. Frelichowskiego Nawiązanie współpracy z drużynami z miejsc gdzie bohater walczył o wolność Naszą i Waszą (np. USA, FRANCJA,) Chciałbym nawiązać współprace z rodziną bohatera. Konkretnych form pracy: Brak pomysłów, jak można lepiej przedstawić druhnom jego postać. Trudno jest wybrać atrakcyjne metody. ; zainteresowania harcerzy, oraz bohatera który inspiruje. publikacji zawierającej metody i formy pracy harcerskiej związanej z konkretnym bohaterem Więcej ciekawych gier czy biwaków związanych z bohaterem. ; quizów. Biwaku organizowanego np. dla hufca przez naszą drużynę jest dobrym pomysłem, ponieważ osoby spoza drużyny nie znają często S.Sosabowskiego. Aby więcej środowisk zdobywało sprawność bohatera. Zawsze należy stawiać sobie pytanie co można zrobić jeszcze lepiej. Więc i takie pytanie pojawiło się w ankiecie. Podobnie, aby móc się rozwijać należy myśleć o przyszłości. 25

26 Tylko wzorowanie się na wielkich i kryształowo czystych charakterach rodzi piękne idee i szlachetne czyny. - Albert Einstein Rozdział 4 - Marzenia i plany Poprosiłam aby osoby udzielające odpowiedzi na poszczególne pytania, pod koniec podzieliły się również swoimi marzeniami i planami z tym, co by chcieli przygotować, zorganizować w swojej drużynie w związku z Bohaterem. Ponieważ jedynie myśląc o przyszłości, mając plany możemy mówić o możliwościach dalszego rozwoju. Plany i marzenia jakie snują kadry drużyn, komendy hufców i chorągwi: Formy wyjazdowe: biwak jego śladami, biwak z zaproszonymi drużynami, z którymi łączy nas postać bohatera; Zlot drużyn i szczepów z całego ZHP, które mają tego samego bohatera przygotować biwak o naszym bohaterze w miejscu gdzie mieszkał itp..odwiedzić najważniejsze miejsca związane z Jagą - jej miejsce urodzenia, Warszawę. taki porządny biwak, gdzie będzie mega klimat podobny do czasów naszego bohatera. Taki biwak na którym mielibyśmy takie różne stroje tej epoki. a także dobrym elementem byłaby gra harcerska na jego temat, albo nawet z jego udziałem... ;) Oczywiście chodzi mi o to że ktoś się w niego wcieli. ; uczynić biwak śladami Kamyka tradycją środowiska. zorganizować rajd jego imienia, który polegałby na inscenizacji środowiska bohatera i jego czynów; tematyczny rajd do Warszawy zorganizować rajd jego śladami zorganizować 3 wędrówki śladami Św. Wojciecha spod Bydgoszczy do legendarnego Truso zorganizować pielgrzymkę do miejsc związanych z patronem obóz; raz na jakiś czas (np. na 8 lat) można zrobić obóz środowiska gdzie fabułą będą właśnie Szare Szeregi 26

27 objazd szlakiem bohatera zorganizować wycieczkę do miejsc z nim związanych, Wyjazd na Białoruś - do miejsc, gdzie mieszkał. spotkać się z rodziną bohatera, porozmawiać z bliskimi mu osobami; spotkanie z wnuczką O. i A. Małkowskich ; Wycieczkę do domu rodzinnego bohaterki, muzeum lub innego ważnego miejsca bohatera. Rejs jachtem Mariusz Zaruski Wyprawę w góry (trudne do zrealizowania, z racji wieku dzieci i niepełnosprawności niektórych). wymiana ze skautami zza granicy, żeby oni poznali naszego bohatera, a my ich..:) przygotować wyprawę expedycję Formy stacjonarne: Kominek z rodziną bohatera Gra terenowa gra miejska Wieka gra miejska o jego życiu angażująca też chętne osoby z poza harcerstwa gra fabularna, tematyczna, całodzienna gra grę z innymi środowiskami tego imienia imprezę dla naszego miasta przygotować Dzień z Bohaterem, w wyniku czego każdy harcerz mógł się z nim lepiej utożsamiać wieczorek literacki, gdzie przybliżalibyśmy twórczość literacką naszego Bohatera plansze z historią życia Bohatera i miejsce gdzie je można powiesić lub wykorzystać w czasie wystawy jeśli będzie to bohater, który zmarł to na pewno odwiedzenie jego grobu, rodziny; Uczczenie rocznicy jego śmierci wzbogacenie obrzędowości drużyny przygotowanie plakietek drużyny przeprowadzenie zajęć z astronomii (patron Heweliusz) spotkanie z grupą rekonstrukcyjną 27

28 Tworzenie materiałów z nim związanych przygotowanie prezentacji multimedialnej nagrać film na podstawie jego życiorysu, Film fabularny oparty na faktach, który nasi wędrownicy i harcerze planują nakręcić w oparciu o przeżycia naszych Szaroszeregowców przedstawienie opowiadające o jego życiu scenę z prawdziwego zdarzenia z aktorami, wszystko świetnie przygotowane zorganizować pokaz filmów gdzie występuje Bohater wraz z IPN zorganizować wystawę dla wszystkich mieszkańców naszej miejscowości; przygotować wystawę na rynku nazwanie jednej z ulic, placu lub ronda jego imieniem wspomnienia o nim w postaci publikacji Przygotowanie publikacji - zbioru materiałów - pomysłów - inspiracji jak pracować w ciągu roku z bohaterem. odzyskać sztandar "Czarnej Trzynastki" przedwojennej oraz kroniki Trzynastki pisanej przez Antoniego Wasilewskiego. Nie chciałabym na siłę przygotowywać osobnych przedsięwzięć tylko na temat bohatera. Nieważne, jak barwna byłaby to postać. Jestem zwolenniczką pracowania z bohaterem na co dzień, wplatania jego postaci w każde wydarzenie, tak aby był stale obecny w życiu harcerzy. Robienie osobnych evetów na cześć bohatera jest sztuczne - w naszym wypadku sprawdza się działanie bieżące. 28

29 Żadnego bohaterstwa nie da się zaplanować; może się ono jedynie przytrafić. - Karel Čapek Rozdział 5 - Bank pomysłów W jaki sposób kadra w raz z wychowankami z różnych organizacji harcerskich pielęgnuje pamięć o swoim bohaterze? Drużyny Grunwaldzkie, która również wzięły udział i podzieliły się swoimi przemyśleniami na temat Bohatera mają: start szczepu zawsze o tematyce rycerskiej, rajd szczepu Władek, święto szczepu w rocznicę bitwy pod Grunwaldem co roku 15 lipca, zdobywanie plakietki szczepu oparte na zdobywaniu wiadomości o Jagielle, co roku zbiórka w każdej drużynie o bohaterze szczepu. Zaczynając od tych najprostszych, jak: zdjęcie bohatera wiszące w harcówce, czy jego wizerunek towarzyszący nam w ważnych momentach w życiu drużyny, szczepu, elementy obrzędowości plakietki drużyny sprawności z nim związane poświecone tej postaci zbiórki poznając piosenki o nim, układając własne wplatanie w próby na stopnie Udostępnianie informacji na fb o świętach związanych z bohaterem gawędy przy ognisku gry turniej zastępów o znaczek Bohatera konkursy dla zastępów nazwy zastępów inspirowane zawodem jaki wykonywał odwiedzanie miejsc związanych z bohaterem wędrówki do miejsc związanych z jego życiem, święto kręgu - w dzień święta patrona modlitwa za jego wstawiennictwem czytanie książek o nim Jeśli gdzieś w okolicy jest pomnik związany z działaniem bohatera, można się nim opiekować: sprzątać go, zapalać znicze W niektórych drużynach aby zostać dopuszczonym do złożenia przyrzeczenia trzeba znać bohatera: kim był i czym się zajmował. Zastępowi przybliżają tez swoim zastępom sylwetkę bohatera podczas zbiórek. 29

30 Wymagające zaplanowania: regularne wyjazdy do miejsc zw. z bohaterem/ką, spotkania z członkami rodziny naszego Bohatera spotkania z ludźmi z nim/ą związanymi - dokumentowanie przebiegu spotkań (filmowanie),, upamiętniając ważne daty z jego życia: rocznicę urodzin, śmierci W dzień śmierci bohatera odbywa się apel przy grobie bohatera oraz we wsi, w której został zabity. Powołanie radą drużyny dnia, które będzie Świętem obchodzonym przez całą drużynę/szczep, może to być np. dzień urodzin. Na Wszystkich Świętych pójść na jego grób zapalić znicz. organizowanie w drużynie/szczepie kominków organizowanie spotkań okolicznościowych organizowanie biwaków Organizujemy zbiórki o tematyce powstania styczniowego, obchodzimy uroczystości z nim związane. Będąc na biwakach odwiedzamy miejsca z nim związane (wyboru miejsc biwakowych również dokonujemy tak, by odwiedzić np. miejsca stacjonowania Traugutta). organizowanie rajdów tematycznych związanych z bohaterem organizując gry i akcje pod jego szyldem patron tramwaju jedno ze środowisk zgłosiło swojego bohatera do konkursu na patrona tramwaju. Ich sukcesem jest to, że wygrał. udział w Rajdach Pamięci organizowanych przez inne środowiska a skupiające osoby zafascynowane tak jak dane środowisko daną postacią. W Chorągwi Gdańskiej organizowany corocznie Zlot Westerplatte przez Hufiec Gdańsk-Portowa im. Obrońców Westerlatte. pisanie o nich w naszej prasie harcerskiej informacja w gazetce szkolnej konferencje na temat bohatera publikacje poświęcone bohaterowi turniej historyczny W Chorągwi Lubuskiej Druhna Anna ze swoją drużyną organizują corocznie wyjazd do Holandii w celu wspólnych obchodów daty związanej z ich bohaterem. Druh Grzegorz z Chorągwi Krakowskiej planuje z drużyną wędrowniczą w urodziny popłynąć w rejs na jachcie, który jest imienia gen. Mariusza Zaruskiego, który jest patronem ich szczepu. 23% - 1 raz w miesiącu wplatamy w zbiórkę jakieś informację na temat bohatera (18 jednostek) 18% - 1 raz w roku, przy okazji jego urodzin lub innej ważnej daty z nim związanej (14 jednostek) 9% - 1 zbiórka w ciągu roku (7 jednostek) 42% - raz na kwartał, udaje nam się poświęcić więcej czasu naszemu bohaterowi (33 jednostki) 8% - W ogóle, widnieje on jedynie w dokumentacji i kronice. Na co dzień z nim nie pracujemy (6 jednostek) 30