160. rocznica Powstania Chochołowskiego

Transkrypt

1 P i s m o Z w i ¹ z k u P o d h a l a n NR 1 (15) ISSN ROK 2006 Pielgrzymowanie wiary, kultury i patriotyzmu 160. rocznica Powstania Chochołowskiego Opłatek Zarządu Głównego Związku Podhalan 8 stycznia 2006 r Sanktuarium Matki Boskiej Kazimierzowskiej w Rajczy lat Związku Podhalan na Żywiecczyźnie czytaj na stronie 12 Podsumowanie Kumoterskiej Gońby W 2006 roku przypada 160. rocznica Powstania Chochołowskiego. Z tej okazji w dniu 19 lutego 2006 roku odbyła w się Chochołowie uroczystość upamiętniająca tą rocznicę. Uroczystość rozpoczęła się od poświęcenia odrestaurowanej figury Świętego Jana Nepomucena. ciąg dalszy na stronie 6 Święto Bazi Konkurs Palm Wielkanocnych w Rabce Zdroju ( ) Szczegóły na stronie 22 Rabczańske Święto Bazi jest najstarszym Konkursem Palm Wielkanocnych w Polsce. ciąg dalszy na stronie 26

2 w Krakowie delegacja Prezydium Zarządu Głównego Związku Podhalan została przyjęta przez Metropolitę Kardynała Dziwisza. Podczas spotkania, które trwało pół godziny przedstawiciele Związku złożyli gratulacje w okazji nominacji kardynalskiej oraz przekazali świąteczne życzenia od wszystkich członków Z.P. Ksiądz Kardynał w życzliwych słowach przykazał nam strzec związku, tradycji i wiary jako najcenniejszego skarbu Górali. W spotkaniu udział wzięli kapelani Zarządu Gł. Z.P: ks. Władysław Zązel (na foto drugi od lewej) i ks. Tadeusz Juchas (pierwszy od prawej), prezes Jan Hamerski (stoi), wice -prezesi Władysław Motyka (czwarty od lewej), Andrzej Gąsienica Makowski (trzeci od lewej) i sekretarz Maciej Motor Grelok (trzeci od prawej). red. Z wizytą u Kardynała Papież Benedykt XVI w Polsce Jak poinformowały władze kościelne i państwowe Papież Benedykt XVI przyjedzie do Polski w czwartek 25 maja. Przyleci do Warszawy, gdzie spotka się z prezydentem, premierem i częścią episkopatu. Potem pojedzie na południe Polski. Ciekawe jest logo pielgrzymki łódź Piotrowa, która płynie sobie pod pełnymi żaglami. Jednak wiemy, że na trasie tej łodzi Piotrowej - na tym pielgrzymowaniu - to morze, po którym płynie ta łódź Piotrowa, czyli Kościół - jest pełne zawieruch i różnych burz. Właśnie Piotr, który przybywa do nas w osobie Benedykta XVI będzie tym człowiekiem, który wskaże ten właściwy kierunek, doda nam wszystkim otuchy. Papieska pielgrzymka będzie przebiegać pod hasłem Trwajcie mocni w wierze. Papież odwiedzi Wadowice, rodzinne miasto swojego poprzednika. Stamtąd uda się do Częstochowy na Jasną Górę. Kolejnym punktem papieskiej pielgrzymki będą Oświęcim i Kraków. W tym ostatnim przewidziane są największe uroczystości. Papież będzie się modlił w katedrze wawelskiej przed relikwiami św. Stanisława. Odwiedzi też na pewno sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach. Na krakowskich Błoniach odbędzie się spotkanie z młodzieżą oraz msza na którą może przyjść nawet milion wiernych. Z pewnością wśród pielgrzymów nie zabraknie wiernych ze Spisza. Ponieważ jest jeszcze trochę czasu apelujemy o zorganizowane wyjazdy w strojach ludowych. Bieżmy przykład z mieszkańców Podhala, Orawy i innych regionów Polski, którzy oprócz modlitwy manifestują swoją regionalną obecność. Prosimy też księży proboszczów o zachęcenie parafian i poparcie dla grupowych pielgrzymek na spotkania z Ojcem Świętym. Wizyta Benedykta XVI w Polsce będzie jego pierwszą - poza Światowymi Dniami Młodzieży pielgrzymką zagraniczną. Ojciec Święty chce odwiedzić ojczyznę swojego poprzednika i w jakiś sposób złożyć hołd tej ziemi, temu Kościołowi, z którego wyszedł Jan Paweł II. Mamy tak jakby dwa wymiary tej pielgrzymki - hołd Janowi Pawłowi Wielkiemu, a z drugiej strony - siłą rzeczy spotkanie z Jego rodakami, czyli z nami - Polakami i także ze wspólnotą Kościoła. Jednak Polska to nie tylko Kościół, ale i cały pejzaż, cała nasza tradycja i kultura. Jako przykład podam tutaj chociażby planowaną podczas tej pielgrzymki krótką wizytę na Wawelu - przecież katedra wawelska, zamek na Wawelu to będzie także spotkanie z tą całą rzeczywistością, której na imię Polska. Do Rzymu papież odleci 28 maja w niedzielę z lotniska w Balicach.. (red) 2

3 NA GÓRALI ZAWSZE MOŻNA LICZYĆ Górale Związku Podhalan reprezentują swoje regiony ponownie odpowiedzieli na te słowa papieża Jana Pawła II wypowiedziane pod wielką krokwią w Zakopanem. Pamiętamy jak Ojciec święty poprosił wszystkich, módlcie się za mnie tak za życia jak i po śmierci. Wierzymy, że kiedy Ojciec Święty Jan Paweł II w niedzielę 2 kwietnia widział z okna Ojca Niebieskiego tak liczne delegacje górali ze sztandarami na Wadowickim rynku przy polowym ołtarzu przed Bazyliką zapewne był bardzo ucieszony i błogosławił wszystkim którzy się modlili o rychłą Jego Beatyfikację. Po mszy św. muzykanci z Odrowąża zostali poproszeni przez miejscowego ks. Proboszcza na płytę ołtarza żeby jeszcze zagrali góralskie nuty dla umiłowanego Ojca Świętego Jana Pawła II. Prezes Z.P. O/ Murzasichle Zbigniew Długosz Têsknota Têskno za Ojczyzn¹ za domem, za swymi i sośnie markotno kie na inksej ziemi Hañ w Watykanie przy Piotrowym boku cuwocie nad światem Papie u- Poloku. Têskno do Matki- Ojczyzny w oddali do swej Polskości, do gór.. Do górali. Fconcy po cêści ukoiæ lutności skromnym wierszykiem pisem ku radości Wasemu sercu, sypkim Wasym bliźnim, ftorym zyæ przys³o z dala od Ojcyzny..Bedzie brakowało nom Twojego słowa wtore jednocyło syćkich dookoła... /słowa śpiywki z pogrzebu Jana PawłaII / Nas góralski hołd w piyrso rocznice Nigdy nie było takiego wielkiego wyróżniynio dlo Nos Góroli Polskik jako za casów nasego Papiyża Jana Pawła II.To tyn Wielgi,Świynty Gazda wyniósł nos na tyk"co na Wos zawse mozna liczyć" a My w Zokopanym złozyli przyżycynie ze bedemy jak tyn Krzyz na Giewoncie-mocno trwać w wierze i tradycji chlubnej przodków nasych a ślubów jasnogórskich Narodu Polskiego dochowomy. Pise to jo skromny cłek w dniu jego piyrsego roku po śmierzci i pytom sie w imieniu Nos Góroli jako to z tym jes.cas płynie jako tyn wartki górski potok -a my co,jako zyjemy?,jakie świadectwo dajemy?jes różnie,staromy sie ale casym nasa małość zatraco to wielgie przesłanie i bogactwo,które ostawił nom Jan Paweł II.Nimoze być tak ze sie wadzymy,spiyromy o rzecy mało wozne,nie dbomy o nas Kościół powszechny.syćka co tu zyjemy w tej Goralskiej krainie musymy budować dobro,casym rezygnując z tego co jes ino wozne dlo sukajacych nieprawdy. Nie dajmy sie skłócić,dlo dobra Nos Góroli-Poloków,składojmy Mu hołd swojom robotą,codziennym przykładnym zyciem,milością drugiego cłeka.niek nase zycie bedzie dawaniem świadectwa ze umiemy wypełniać przesłanie,ktore ostawił nom w spadku Jan Paweł II-Nojwiyksy z Rodu Polaków. Pamiyntojmy ze zobowiązuje nos do tego wielki dar ktory my otrzymali od Ojca Świntego,a była to zgoda na przyjęcie Członka Honorowego Związku Podhalan. To wielkie wyróznienie dlo Góroli Polskich musymy to pamiyntać i swoim zywobyciem dawać przykład ze byli my tego godni. Kie po roz ostatni był w nasy Ojcyznie zegnając sie z Nami wypowiedzioł te słowa..."niech zapanuje duch miłosierdzia-,bratniej solidarności,zgody i wspołpracy oraz autentycznej troski o dobro Ojczyzny."Niek te słowa bedo dlo Nos syćkich przesłaniem ktore pozostanie w nasy pamiyńci na zawse. Maciej Motor-Grelok do skanow s3 Teresa Bachleda Komnek Delegacja górali z Murzasichla 3

4 Ciszy Wołanie Kim jesteś, że oczy podnosisz ku górze i wzniecasz płomienie, uspokajasz burze rozdajesz radość o brzasku poranka i do snu kładziesz po dniu pełnym trudu (G.T.) Kim był ten, który w kwietniowej godzinie wieczoru odszedł w ciszę, w której było słuchać jęk świata i wszechogarniającej szloch globu? Kim pozostał dla nas Ten, którego w słowach i myślach nosiliśmy jako skarb, który mógłby mieć każdy, komu bliski jest drugi człowiek a szczególnie ten, który cierpi z powodu bólu, choroby, nietolerancji i prześladowań? Wieczór poezji, zorganizowany w dniu 25 listopada br. przez Tadeusza Gołucha, Oddział Górali Żywieckich Związku Podhalan oraz OPG WG, był wspomnieniem osoby niezwykłej. Autor tomiku wierszy złożył w ten sposób hołd, nieodżałowanej pamięci Papieżowi Janowi Pawłowi II. Przy wyciszonych dźwiękach muzyki sakralnej i góralskiej jaką obdarzyła słuchaczy Kapela Haśnik, prelegenci w osobie Ewy Waligóra oraz Mariana Kurowskiego przekazywali myśli Jana Pawła II oraz Ks. Prof. Józefa Tischnera. Tadeusz Gołuch recytował swą poezję mówiącą o Papieżu, górach oraz o człowieku. Pełna zadumy atmosfera spotkania, dostarczyła licznie zgromadzonym ogromnego ładunku przeżyć, w których ulokowana była miłość i wdzięczność dla Jana Pawła II. Uczestnicy wieczornicy wysłuchali także barwnej opowieści Ks. Józefa Sanaka o jego przyjaźni z Ks. Kardynałem Karolem Wojtyłą. 88-letni były proboszcz Parafii p.w. Opatrzności Bożej w Bielsku-Białej, bywał wielokrotnie na wycieczkach górskich, na nartach oraz kajakach z Ks. Karolem Wojtyłą. Opowieść o tych wyprawach ubarwiona humorystycznymi akcentami i przekazana z niezwykłą swadą, wprowadziła słuchaczy w nieco luźniejszą atmosferę. Na zakończenie wszyscy zaproszeni goście odśpiewali Barkę, ulubioną pieśń Ojca Świętego. Wygłoszono także kilka mów, w których głównym akcentem były gratulacje dla autora oraz zapewnienie o pomocy w wydrukowaniu tomiku pt. Ciszy wołanie. Oby tak się stało. Autor zadedykował wszystkim uczestnikom myśl zawartą w słowie wstępnym do promowanego tomiku poezji : Błogosławieni cisi, ubodzy i pokój miłujący Jest cisza, w której pogłosie słychać rozrywający jęk jęk cierpienia, przemijania 4 i śmierci. Jest cisza poranka, kiedy nawet trawy perlące się rosą nie szumią wraz z pieśnią wschodzącego świtu. Jest cisza zmierzchu, kiedy ostatnie promienie słońca kładąc się na horyzoncie śpiewają psalm mroku i nieuchronnego odejściopójścia. Jest cisza człowieka, który po zachwytach i upadkach w trudnym, lecz niezbędnym rachunku sumienia zamyka księgę dnia dając wytchnienie księdze życia. Ile jest ciszy w Tych, którzy na łożu cierpienia i Abrahamowych marach w takcie przesuwania paciorków różańca rozmawiają nie otwierając ust z Dawcą Ciszy i z Tą, która Najcichsza z Cichych rozdają burze, grzmoty, huragany i tsunami. Ile jest ciszy w skwarze południa, kiedy powietrze drga wibrującą plazmą, a każda mądra istota skrywa się w bezpieczne cienie rozłożystych drzew. Jest cisza i jest jej wtór Echo. Echo jest cząstką człowieka, jest odbiciem odwieczności Boga Stwórcy. My ludzie małej wiary jesteśmy odtwórcami Jego zaczątku. Bóg jest lustrem odkrywa swoje oblicze w każdym z nas, gdyż na jego podobieństwo zostaliśmy stworzeni. Była cisza, kiedy nie wydające dźwięków usta przemawiały do nas ze zdwojonym impulsem milczenie było najdonośniejszym kazaniem katechezą człowieka odchodzącego w ciszę wiekuistą. Jest cisza, kiedy nie słychać nawet szumu ani szelestu jest to cisza niezwykła cisza cisz, a właściwie pogłos ciszy. W tę ciszę może wejść tylko ten, kto dotknął swymi myślami słowem i uczynkiem drugiego człowieka nie czyniąc mu krzywdy. Tą ciszą świętą ciszę można kontemplować widząc piękno człowieka w nierozerwalnej symbiozie z Dawcą Piękna i Miłosierdzia. Cisza Boga jest ciszą absolutną. On grzmi gdy chcemy przekrzyczeć Jego Stwórczą ciszę. Bóg jest ciszą poranną, wieczorną i wiekuistą. Jest Ciszą Cisz. Najcichszy z Najcichszych. A kim jesteśmy my? Jesteśmy nikłością porywu i tylko ciszy wołaniem Małgorzata Pietrasina Członek Zarządu Koła PTTK przy OPG WG Pracownik Ośrodka Promocji Gminy Węgierska Górka Foto: Marek Jurasz

5 Posiedzenie Zarządu Głównego Związku Podhalan W niedzielę 5 marca br. obradował Zarząd Główny Związku Podhalan. Posiedzenie odbyło się w Domu Ludowym w Kościelisku. Program spotkania zawierał kilka punktów. Członkowie zarządu i delegaci postanowili zająć stanowisko wobec tzw. "dzikiej lustracji", która odbywa się za pośrednictwem mediów ze szczególnym naciskiem na publikacje "Tygodnika Podhalańskiego" dotyczące Kustosza Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej na Krzeptówkach w Zakopanem ks. Mirosława Drozdka: Związek Podhalan wyraził dezaprobatę wobec sposobu przeprowadzania lustracji poprzez wybiórcze publikacje materiałów będących w posiadaniu IPN. W ten sposób najpierw zapada wyrok, a dopiero później osoba pomówiona może dochodzić naprawienia krzywdy. Taka sytuacja dotknęła ks. Kustosza Mirosława Drozdka, który przez lata ciężką pracą, z ogromnym zaangażowaniem budował Sanktuarium Matki Bożej Fatimskiej na Krzeptówkach a także wspierał i promował kulturę góralską, czym zasłużył sobie na wdzięczność i uznanie. Pamiętając, jakim doświadczeniom i represjom był poddawany kościół w okresie PRL-u niechaj każdy z nas czytamy w oświadczeniu - rozważy w swoim sumieniu dokonania ks. Kustosza i wesprze go modlitwą oraz dobrym słowem. Wierzymy, że stosowne procedury instytucji państwowych i kościelnych pozwolą dojść prawdy. Rozmawiano również o problemie ustawy śniegowej. Dyskusja zakończyła się także przyjęciem oświadczenia. Oto jego treść: Związek Podhalan zawsze bronił własności górali do rodnej ziemi. Posiadanie ziemi musi być szanowane i chronione przez prawo ale należy z tego posiadania korzystać odpowiedzialnie widząc również dobro wspólne. Wobec wyzwań związanych z rozwojem narciarstwa Zw. Podhalan popiera te formy organizacji spółek narciarskich, w których właściciele gruntów mają swój stosowny udział lub otrzymują godne wynagrodzenie za udostępnienie terenu na rzecz trasy narciarskiej. Powstałe obecnie konflikty wynikają z zaszłości, bowiem przed uruchomieniem inwestycji wyciągowych nie ustalono wspólnie zasad korzystania z gruntów. Występują również przypadki podkupywania gruntów przez różną konkurencję by zablokować przyszłą inwestycję ważną dla danej społeczności. Widzimy dużą rolę dla samorządów, które winny pełnić, o ile to możliwe, rolę mediatora w negocjacjach pomiędzy właścicielami a inwestorami. Sprawy winny być rozwiązywane po partnersku a nie poprzez dyktat czy to finansowy, czy własnościowy. Gmina reprezentując dobro wspólne społeczności lokalnej w planach zagospodarowania ustalając tereny pod narciarstwo winna też, o ile to konieczne, ustalić relacje pomiędzy właścicielami a inwestorami. Apelujemy do parlamentarzystów, samorządowców, właścicieli i inwestorów by szukali takich rozwiązań, które nie krzywdzą a zmierzają w kierunku rozwoju naszych dziedzin. Red. Z kroniki żałobnej Zmarł Członek Honorowy Związku Podhalan - Stanisław Wałach 3 stycznia br. zmarł na Orawie Honorowy Członek ZP, założyciel i długoletni Prezes Orawskiego oddziału ZP. Stanisław Wałach był nadleśniczym folklorystą i współzałożycielem zespołów regionalnych na Orawie i Podhalu. Pochodził z Istebnej ale związany był z Orawą gdzie gazdował w leśniczówce w Zubrzycy Górnej, zajmował się myślistwem, uwielbiał konie. Interesował się również historią, folklorem i kulturą orawską, założył m.in. amatorski zespół regionalny na Kowańcu w Nowym Targu, zespół pieśni i tańca w Murzasichlu oraz w Zubrzycy Górnej. Zajmował się też pisarstwem, był członkiem kolegium redakcyjnego Podhalanki, z jego inicjatywy powstał w 1979 r. Klub Literacki oraz Orawski Klub Literacki im. Piotra Borowego. Zmarł w wieku 87 lat, został pochowany 7 stycznia w Istebnej. Więcej o rodzinie Wałachów na stronie 38. 5

6 Figura Świętego Jana Nepomucena została postawiona w Chochołowie na pamiątkę powstania, jednak w 2004 roku w czasie trzęsienia ziemi figura została poważnie zniszczona. Odnowienia figury, przy finansowym wsparciu Gminy w Czarnym Dunajcu dokonano w 2005 roku stąd ponowne jej poświęcenie. 6 Podhalanin nr 1 (15) 2006 r rocznica Powstania Chochołowskiego Pod figurą św. Jana Nepomucena Spod figury św. Jana sztandary, goście i mieszkańcy Chochołowa przeszli do Kościoła Parafialnego Św. Jacka w Chochołowie gdzie została odprawiona uroczysta Msza Święta, której przewodniczył i homilię wygłosił J. E. Ksiądz Biskup Jan Szkodoń. Koncelebrowana msza w chochołowskim kościele z udziałem bpa J. Szkodonia Po Mszy Świętej pod pomnikiem Powstańców Chochołowskich odbyła się manifestacja ludności wraz ze złożeniem kwiatów. Wystąpienia w czasie uroczystości mieli: Wójt Gminy Czarny Dunajec Józef Babicz, Starosta Nowotarski a za- razem Prezes Zarządu Głównego Związku Podhalan Jan Hamerski, Poseł na Sejm RP Anna Paluch. Następnie wszyscy spotkaliśmy się na posiadach w Remizie OSP w Chochołowie, w czasie których wystąpili laureaci wcześniej rozstrzygniętych konkursów. Goście uroczystości: J. E. Ksiądz Biskup Jan Szkodoń, Kapelan Zarządu Głównego Ksiądz Mieczysław Łukaszczyk, Ksiądz Dziekan Dekanatu Czarny Dunajec Ks. Czepiel, Ksiądz Dyrektor Liceum Salezjańskiego w Czarnym Dunajcu Ks. Paweł Winiewski, Księża proboszczowie z sąsiednich parafii Czarny Dunajec, Ciche, Poseł na Sejm RP Anna Paluch, Poseł na Sejm RP Edward Siarka, Starostowie : Powiatu nowotarskiego Jan Hamerski i Jan Lasyk, Powiatu tatrzańskiego Andrzej Gąsienica Makowski, Wójt Gminy w Czarnym Dunajcu Józef Babicz z pracownikami Urzędu Gminy, Radni i Sołtysi, Dyrektorzy Szkół, Prezesi Oddziałów Związku Podhalan ze wspomnianym wyżej Prezesem Zarządu Głównego Janem Hamerskim na czele, Prezesi i Komendanci Ochotniczej Straży Pożarnej. Poczty sztandarowe: szkół Chochołów, Czerwienne Dolne, Związku Podhalan - Zarządu Głównego ZP i oddziałów: Biały Dunajec, Bustryk, Ciche, Chochołów, Czarny Dunajec, Czerwienne Górne, Dzianisz, Górali Orawskich - Lipnica Wielka, Górali Żywieckich Milówka, Kościelisko, Krościenko, Leszczyny Sierockie, Nowy Targ, Odrowąż Podhalański, Oświęcim, Poronin, Rabka Zdrój, Stare Bystre, Szaflary, Szczawnica, Witów. Poczty sztandarowe Ochotniczych Straży Pożarnych: Chochołów, Ciche Środkowe, Czarny Dunajec, Konikówka, Odrowąż Podhalański, Piekielnik, Podczerwone, Ratułów Dolny, Szaflary,Witów oraz innych organizacji, takich jak: Powiat nowotarski, Koło Przewodników Tatrzańskich PTTK im. Klimka Bachledy w Zakopanem, PSL Szaflary, Porozumienie Orła Białego, Razem uczestniczyło 38 sztandarów. Z okazji 160 rocznicy Gmina w Czarnym Dunajcu ufundowała wznowienie dwóch publikacji., a mianowicie; - Stanisław Eliasz Radzikowski Powstanie Chochołowskie (publikacja z 1911 roku), Cecylia Kropiwnicka Giewontowy Hufiec (opowiadanie z 1849 roku) Imprezy towarzyszące: Z okazji rocznicy Powstania Chochołowskiego Centrum Kultury i Promocji Gminy Czarny Dunajec wraz z Oddziałem Związku Podhalan w Chochołowie ogłosiło konkursy, które odbyły się w remizie OSP w Chochołowie dniu 11 lutego 2006 roku.

7 Uroczysta akademia Konkurs Plastyczny Powstanie Chochołowskie Chochołów 2006 dla uczniów szkół Gminy Czarny Dunajec. Laureaci: W kategorii klas I-III I miejsce Aneta Kwak ze szkoły w Ratułowie II miejsce Kamil Kułach ze Szkoły Podstawowej w Ratułowie III miejsce Monika Opacian ze Szkoły Podstawowej w Ratułowie Wyróżnienie: Katarzyna Chlebek z SPSK w Starem Bystrem W kategorii klas IV- VI: I miejsce Halina Rychtarczyk ze Szkoły Podstawowej w Chochołowie II miejsce Anna Zając ze Szkoły Podstawowej w Chochołowie III miejsce ex equo Klaudia Kułach ze Szkoły Podstawowej w Ratułowie Karolina Pilch ze Szkoły Podstawowej w Chochołowie Wyróżnienie: Łucja Kiernia ze Szkoły Podstawowej w Ratułowie Mateusz Leja ze Szkoły Podstawowej w Chochołowie Marzena Polaczyk ze Szkoły Podstawowej w Chochołowie Karolina Mulica ze Szkoły Podstawowej w Ratułowie W kategorii gimnazjów: I miejsce Barbara Tomala z Gimnazjum w Piekielniku II miejsce Kornelia Kuziel z Gimnazjum w Starem Bystrem III miejsce Maria Nowak z Gimnazjum w Piekielniku Wyróżnienie: Daniel Bukowski z Gimnazjum w Starem Bystrem Stanisława Kruczek z Gimnazjum w Starem Bystrem Konkurs Recytatorski Góralskiej Poezji Patriotycznej oraz Pieśni Patriotycznej Chochołów 2006 Laureaci - Konkurs recytatorski W kategorii I (klasy od 0 -III) I miejsce Harbut Marduła z Chochołowa II miejsce Natalia Papierz z Chochołowa III miejsce Piotr Kois z Ratułowa Wyróżnienie: Katarzyna Kusper z Podszkla, Sylwia Niedopsał z Podszkla, Patryk Borzęcki ze Spytkowic, Jolanta Bednarz ze Starego Bystrego W kategorii II (klasy IV-VI) I miejsce Halina Rychtarczyk z Chochołowa II miejsce Wioletta Marszalik z Podszkla III miejsce Magdalena Komperda z Ratułowa Wyróżnienie: Edyta Buksa ze Spytkowic, Joanna niedopał z Podszkla, Ewelina Kadłubek z Podszkla W kategorii III ( Gimnazja) I miejsce Małgorzata Michniak z Chochołowa Gimnazjum Czarny Dunajec II miejsce Angelika Komperda Gimnazjum Załuczne III miejsce Katarzyna Bafia z Chochołowa Gimnazjum Czarnym Dunajcu Wyróżnienie: Agnieszka Babicz Gimnazjum Załuczne, Barbara Kula Gimnazjum Czarny Dunajec Konkurs Góralskiej Pieśni Patriotycznej I miejsce Zespół Szumni z Chochołowa II miejsce Zespół Tatry z Ratułowa III miejsce Szkoła Podstawowa z Chochołowa Wyróżnienie: solistka Katarzyna Bafia z Chochołowa Zawody sportowe Dnia 21 lutego 2006 roku na trasach biegowych w Chochołowie odbyły się otwarte zawody w narciarstwie biegowym z okazji 160 Rocznicy Powstania Chochołowskiego dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjum i dla dorosłych. Organizatorem zawodów był Urząd Gminy w Czarnym Dunajcu, Centrum Kultury i Promocji w Czarnym Dunajcu, Szkoła Podstawowa w Chochołowie, Oddział Związku Podhalan w Chochołowie i Rada Sołecka w Chochołowie. W zawodach wzięło udział 311 zawodników. Puchary, pamiątkowe dyplomy i medale ufundował Urząd Gminy w Czarnym Dunajcu. Zawody sportowe odbywają się co roku, natomiast konkursy odbyły się po raz pierwszy, ale mamy nadzieję, że w latach przyszłych się rozwiną i na stałe wejdą do kalendarza imprez Gminy Czarny Dunajec, z okazji kolejnych rocznic Powstania Chochołowskiego. Zapraszamy następne Oddziały Związku Podhalan aby delegowały swoich przedstawicieli do uczestnictwa w konkursach w Chochołowie. Stanisława Pilch, Vice Prezes Oddziału Chochołów 7

8 Celem konferencji było przypomnienie i spopularyzowanie oraz oddanie czci i hołdu wikaremu i administratorowi parafii poronińskiej ks. Michałowi Stanisławowi Głowackiemu,,Świętopełkowi ( ), który będąc w niewoli zginął za ojczyznę jako współorganizator ruchu niepodległościowego w Małopolsce w 1846 roku. W dniach luty 2006 roku odbyła się konferencja popularnonaukowa zatytułowana,,ks. Michał Głowacki a Powstanie Chochołowskie w 160 rocznice wydarzeń. Honorowy patronat nad imprezą objęli Jego Eminencja Ks. Kardynał Stanisław Dziwisz Metropolita Krakowski oraz Jego Ekscelencja Ks. Biskup Wiktor Skworc Ordynariusz Diecezji Tarnowskiej. Jej organizatorami były: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddziały w Nowym Targu i Nowym Sączu, Parafia rzymsko katolicka p.w. Świętej Marii Magdaleny w Poroninie, Wójt Gminy Poronin mgr Bronisław Stoch, Związek Podhalan Oddział w Poroninie, Towarzystwo Miłośników Starego Sącza, Muzeum Regionalne im. Seweryna Udzieli w Starym Sączu oraz Urząd Miasta Nowego Sącza. Pierwszy dzień obchodów rocznicy śmierci ks. Głowackiego i Powstania Chochołowskiego rozpoczął się wyjazdem - z przed budynku urzędu gminy, grupy mieszkańców Poronina - miłośników tej patriotycznej uroczystości wraz z Wójtem Gminy Poronin, Proboszczem ks. Franciszkiem Juhasem i przybyłym z Ukrainy z Ostroga rodakiem z naszej parafii ks. mgr Witoldem Kowalowem autorem książkowego wydania biografii ks. Głowackiego, wice prezesem Zarządu Głównego Julianem Kowalczykiem, prezesem PTH Robertem Kowalskim, dyr. Szkoły w Suchym Krystyną Zabrzewską, Anielą Bafią i poetą Franciszkiem Łojasem Koślą, fotografem Stanisławem Gałem oraz zespołem dziecięcym muzykantów góralskich z prymistom Dawidem Czernikiem na czele. Wszyscy, gimbusem sponsorowanym przez Gminę Poronin, udali się najpierw do Starego Sącza. Na cmentarzu nad mogiłą ks. Józefa Leopolda Kmietowicza przy dźwiękach góralskiej muzyki zostały złożone wiązanki kwiatów w imieniu m.in. społeczności Gminy Poronin. Grupa z Poronina na starosądeckim cmentarzu została powitana przez przedstawicieli nowosądeckiego PTH z prezesem Leszkiem Zakrzewskim, Związku Sądeczan z panią Anną Totoń na czele oraz reprezentacją Związku Podhalan z Łącka i Obidzy wraz z kapelanem. Okolicznościowe przemówienia wygłosili prezes Towarzystwa Miłośników Starego Sącza Jan Koszul. Po wspomnieniu osoby ks. Kmietowicza i modlitwie za spokój jego duszy wszyscy udali się zwiedzić Muzeum Regionalne im. S. Udzieli, gdzie oprowadzał przewodnik 8 Podhalanin nr 1 (15) 2006 r. Konferencja ks. Głowacki a Powstanie Chochołowskie w 160. rocznicę wydarzeń Andrzej Długosz. Na rynku Starego Sącza powitał gości wice burmistrz miasta Jerzy Lelek. Zwiedzającym zostały pokazane kamienice, w których mieszkali i wychowywali się ks. Głowacki i ks. Kmietowicz. Poczęstunek w Starym Sączu zapewniło gościom Towarzystwo Miłośników Starego Sącza w lokalu Miejsko - Gminnego Ośrodka Kultury. Po przejeździe, w asyście przewodnika Stanisława Korusiewicz, członka sądeckiego oddziału PTH, do Nowego Sącza grupie z Poronina zostały pokazane ruiny zamku nowosądeckiego, zabytkowe część starego miasta oraz ratusz, w piwnicach którego znajdowały się więzienia powstańców roku Następnie przemaszerowali na Stary Cmentarz, gdzie w kościele p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP (dawny kościół św. Mikołaja) została odprawiona Msza Święta konsekrowana przez księży ks. prałata Jana Siodlarza - proboszcza parafii p.w. Świętego Kazimierza, do której należy kościół na cmentarzu - oraz poronińskiego proboszcza ks. Franciszka Juhasa i ks. Witolda Kowalowa, który wygłosił okolicznościowe kazanie poświeconą pamięci ks. Głowackiego. We mszy uczestniczyli oprócz Poronian członkowie nowosądeckiego PTH, Wiesław Piprek szef Koła Przewodników PTTK o/beskid w Nowym Sączu oraz przewodnicząca Klubu Inteligencji Katolickiej Bożena Jawor i przedstawiciele nowosądeckiego Urzędu Miasta. Msze zakończono odśpiewaniem pieśni,,boże Coś Polskę. W procesji przemaszerowano na zewnątrz kościoła, gdzie została uroczyście odsłonięta tablica upamiętniająca postać ks. Michała Głowackiego odsłonięcia tablicy dokonali pani wice prezydent miasta Nowego Sącza Zofia Pieczkowska oraz wójt gminy Poronin pan Bronisław Stoch. Honorową wartę podczas uroczystości pełnili żołnierze z kompanii reprezentacyjnej Karpackiego Oddziału Straży Granicznej. W hołdzie pamięci ks. Głowackiego zostały złożone wiązanki kwiatów od społeczności Nowego Sącza i Poronina. Okoliczne przemówienia wygłoszeni, prezes PTH Leszek Zakrzewski, wice prezydent miasta Zofia Pieczkowska, wójt Gminy

9 Poronin Bronisław Stoch i Prezes PTH Robert Kowalski. Nie zabrakło muzyki góralskiej, dzięki której duch góralskiego patriotyzmu był wszechobecny. W imieniu PTH w Nowego Sącza po zakończeniu uroczystości goście z Poronina zostali zaproszeni na obiad sponsorowany przez firmę Novitus S.A. Był to ostatni punkt programu pierwszego dnia obchodów 160 rocznicy wydarzeń niepodległościowych. W radosnej atmosferze na ulicy przed stołówką kapela muzyką góralską umilała czas uczestnikom konferencji do przybycia gimbusa, którym powróciliśmy na Podhale. Drugi dzień konferencji odbył się w Poroninie. Rozpoczął się uroczystą Msza Świętą sprawowana za spokój duszy ks. Głowackiego o godz. 12 w parafialnym kościele p.w. Świętej Marii Magdaleny. Homilię wygłosił ks. proboszcz Franciszek Juchas, który wspominał wszechstronnie uzdolnioną postać ks. Głowackiego nawiązując do współczesnego patriotyzmu i tolerancji religijnej. Po mszy w Gminnym Ośrodku Kultury w Poroninie rozpoczęła się plenarna część konferencji. Z zaproszonych wykładowców nie mogli się stawić dyr. Szkoły Podstawowej im Powstańców Chochołowskich w Chochołowie mgr Stanisław Mateja, który w tym samym czasie prowadził równoległe uroczystości obchodów rocznicy Powstania Chochołowskiego w Chochołowie. Jednakże miał być odczytany w jego imieniu referat, który został wcześniej dostarczony do Poronina. Ze względu na stan zdrowia nie dał rady dojechać do Poronina dr Janusz Andrusikiewicz z Krakowa prapotomek organizatora powstania w Chochołowie organisty Jana Kantego Andrusikiewicza. Uroczystości rozpoczęły się od przywitania przez Bronisława Chowańca Lejczyka gości, wśród których byli: Senator RP Franciszek Adamczyk, Proboszcz parafii p.w. Świętej Rodziny w Zakopanem ks. Stanisław Olszówka, Księża z Poronińskiej Parafii, ks. Witold Kowalów z Ostroga na Ukrainie, wójt gminy Poronin Bronisław Stoch, wice wójt Andrzej Buńda, członkowie PTH Oddziału w Nowym Sączu prezes Leszek Zakrzewski i Stanisław Korusiewicz, prezes PTH Oddziału w Nowym Targu Robert Kowalski, prezesa Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego z Zakopanego dr Mieczysława Rokosza, redaktor naczelny Pisma Związku Podhalan,,Podhalanin i wice prezes Zarządu Głównego Zawiązku Podhalan Julian Kowalczyk, prezes Związku Podhalan Oddziału w Poroninie Stanisław Gąsienica Wawrytko, prezes Koła Przewodników Beskidzkich przy Oddziale PTTK w Nowym Targu Celina Sordyl, członkowie Podhalańskiej Oficyny Wydawniczej z Kościeliska: Małgorzata Karpiel i Regina Mrowca Kenar, członek zarządu Związku Polskiego Spisza Elżbieta Łukuś, dyr. Szkoły Podstawowej im. A. Tatarówny w Suchym Krystyna Zabrzewska, dyr. firmy PKS w Zakopanem Robert Chowaniec, członkowie Związku Podhalan z Łącka i Obidzy, obecnością zaszczycił nas honorowy członek Związku Podhalan Poronianin mieszkający w Zakopanem dr Wincenty Galica, także wielu mieszkańców Poronina i okolic oraz gości, miłośników historii. Po oficjalnym powitaniu i przedmowach Wójta Bronisława Stocha, prezesa Stanisława Gąsienicy Wawrytki i senatora RP Franciszka Adamczyka, przejął prowadzenie nad konferencją jako moderator pierwszej części poświeconej ks. Głowackiemu i narodzinom patriotyzmu na Podhalu, prezes PTH mgr inż. Leszek Zakrzewski. 9

10 Wystąpienia zapoczątkował proboszcz parafii Poronin ks. Franciszek Juchas, który mówił na temat Poronina w czasach ks. Głowackiego, który przybył do tutejszej parafii jeszcze za życia pierwszego jej proboszcza ks. Więckowskiego, a po jego śmierci pełnił funkcję administratora. Drugi wykład głoszony był przez prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego i prezesa Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem dr Mieczysława Rokosza z Krakowa, który rozprawiał na temat genezy legendy o śpiących rycerzach i jej adopcjach ludowych oraz o roli ks. Głowackiego, który jako góralską legendę pierwszy wprowadził ją do literatury polskiej. Trzeci odczyt prezentował ks. mgr Witold Kowalów, jego tematem były rozważania o ks. z więzienia. W siódmym wystąpieniu wziął udział po raz drugi ks. Witold Kowalów, który tym razem opowiadał o życiu ks. Głowackiego, jako patrioty i współorganizatora ruchu powstańczego w latach Prezes nowosądeckiego oddziału PTH Leszek Zakrzewski w swym referacie wspartym prezentacja multimedialną mówił o losach powstańców chochołowskich w więzieniu w Nowym Sączu. Wystąpienie kończące konferencje należało do mgr Szczepana Świątka z Archiwum Państwowego w Krakowie, który poruszał w przeciekawym referacie temat powstania chochołowskiego w propagandzie PRL u. Po krótkiej dyskusji konferencje zakończył podsumowaniem dr Mieczysław Rokosz, mówił, iż niewola Pod pomnikiem Powstańców Chochołowskich, fot. J. Kowalczyk Głowackim jako kapłanie, romantyku, bibliofilu, słowianofilu, i ludoznawcy. Ze względu na opóźnienie w czasie postanowiono zgodnie z programem dokonać przerwy na obiad. Po obiedzie fundowanym przez poroniński oddział Związku Podhalan rozpoczął się drugi blok tematyczny konferencji, którego tematem było powstanie chochołowskie i losy powstańców i ich rodzin. Moderatorem tej części uroczystości został dr Mieczysław Rokosz. Bronisław Chowaniec Lejczyk w swym referacie mówił na temat roli i znaczenia działalności ks. Głowackiego, członkini zarządu Oddziału Związku Podhalan w Poroninie pani mgr Aniela Bafia jedyna kobieta wśród wykładowców konferencji przypomniała parafian poronińskich walczących o niepodległość w czasach I wojny światowej. Z kolejnym referatem wystąpił członek Towarzystwa Miłośników Ziemi Muszyńskiej mgr Witt Kmietowicz prapotomek brata ks. Józefa Leopolda Kmietowicza który mówił o losach rodziny i bohaterskiego księdza oraz o dramacie austriackiego więzienia, zaprezentował również zebranym, oryginał kazania spisanego przez ks. Kmietowicza w początku lat 50 XIX wieku po powrocie 10 austriacka wcale nie była lżejsza od rosyjskiej, czy pruskiej, czego wyraz dawali w swych wystąpieniach mgr Kmietowicz i mgr inż. Zakrzewski, wspominając o losach więźniów nieludzko traktowanych przez zaborców. Wspominał o dziele zapoczątkowanym przez ks. Głowackiego, które zaowocowało na ziemi podhalańskiej w całej obfitości w czasie czynu zbrojnego niepodległościowego w 1918 roku, o czym mówiła mgr Aniela Bafia. I dziś, mówił dr Rokosz, można obserwować plon Jego działalności co widać było po wysokiej ferkfencji słuchaczy. Ponadto podkreślił, że cała konferencja była świadectwem miłości ojczyzny i olbrzymią manifestacją patriotyzmu. Z perspektywy organizatorów należy powiedzieć, że cel konferencji udało się osiągnąć w pełni przywracając blaski i oddając cześć osobie niestrudzonego erudyty i patrioty ks. Głowackiego. Pozostaje nadzieja, że przy okazji Święta Niepodległości organizatorzy będą m.i. wspominać człowieka, który jako pierwszy 160 lat temu podjął walkę o niepodległość na terenie naszej parafii i gminy. tekst i foto Bronisław Chowaniec Lejczyk

11 Wołanie z Wołynia Wywiad z ks. Witoldem Kowalowem rodem z Poronina przeprowadził Julian Kowalczyk Proszę przedstawić się czytelnikom Podhalanina? Pracuję na Ukrainie już 14 rok, zaraz po święceniach w 1992r prosiłem o skierowanie do archidiecezji lwowskiej, Kardynał Fr. Macharski odniósł się do tego pozytywnie. W Polsce nie przyszło mi pracować. Jedni mówią, że poszło się tam do pracy bez doświadczenia, inni zaś, że bez obciążenia. To jest pewna placówka księdza? W tym sensie, że na początku miałem tzn 4 parafie, obecnie jestem proboszczem 2 parafii. Głównym ośrodkiem jest Ostróg koło Równego na Wołyniu. W latach , dojeżdżałem z Ostroga do Zdołbunowa 34 km, od Ostroga do Klewania (75km od Ostroga). Drugą moją parafią jest Kuniów (17 km od Ostroga. Ostróg jest w diecezji Łuckiej, Kuniów kamieniecka podolskiej. Taka dziwna sytuacja, że pracuję w dwu diecezjach. Mam dwóch biskupów. Ile dusz ma ksiądz pod swoją opieką duszpasterską? Parafie te są terytorialnie duże, ale pod względem ilości wiernych niewielkie. To jest specyfika parafii mniejszościowych. Kościół katolicki na terenie Wołynia ma charakter mniejszościowy. W Ostrogu mam ok. 500 parafian, w tym stale chodzących do kościoła jest ok osób. W drugiej parafii jest ok. 300 wiernych, stale chodzących jest od 5-20 osób. Sam kościółek jest w miejscowości Kuniów, ale parafian mamy na wioskach rozrzuconych w obrębie kilku dziesięciu od Kuniowa. Z jaką narodowością wiernych ma ksiądz do czynienia? Trzon wiernych to osoby narodowości polskiej, część parafian to osoby z rodzin mieszanych, mamy także parafian narodowości ukraińskiej. Nie jest to zatem duszpasterstwo polonijne. Jest to rzymskokatolickie parafie skupiające wiernych tych narodowości. Mamy wiernych pochodzenia czeskiego, niemieckiego, w Kuniowie mamy jednego Holendra. Do czego sprowadza się duszpasterska praca księdza na Wołyniu? Jest to zwykła praca duszpasterska tak jak w Polsce, jest też pomoc dla Towarzystwa Kultury Polskiej.Sytuacja jest o tyle trudna, że trzeba zadbać o to, aby się utrzymać tzn. Parafianie sami nie są w stanie utrzymać kościoła. Duża pomoc jest ze strony Polski, Niemiec. Nie zawsze ta pomoc jest wystarczająca, dużo czasu, energii trzeba poświęcić na to, aby znaleźć tą pomoc. Kościoły są zniszczone, jest nieustający remont, restauracja tych kościołów Ostrogu jest zabytkowy kościół, w jego wnętrzu mamy zabytkowe barokowe ołtarze, ale z innego kościoła. Dzięki pomocy z Niemiec udało się odnowić 2 ołtarze, ale 3-ci do dziś jest nie odnowiony i brak widoków na jego restauracje. Mimo obietnic różnych organizacji w Polsce nie ma funduszy na jego odnowę. Mamy też problem z dachem. Poza finansowymi trudnościami jakie inne występują? Jakim jest stosunek władz lokalnych do Was? Ogólnie rzec biorąc pozostajemy w dolnych stosunkach z lokalnymi władzami. Owszem zdarzają się pojedyncze przypadki niechęci np. przy próbie odbudowy plebanii przy kościele, Plebania mieści się ok. 1 km od kościoła. Pokonaliśmy te trudności, zwłaszcza że był to opis osób nie związanych lokalną władzą. A stosunek kościoła prawosławnego? Kościół na tym terenie jest podzielony. Trwa nieustannie konflikt między prawosławiem odłam promoskiewski a prawosławiem zwanym ukraińskim kościołem kijowskiego patriarchatu. To powoduje, ze temat jest trudny. Pewnie z większą przychylnością spotykacie się z ukraińskim kościołem? To też zależy od dawnych duszpasterzy, od cech, takich ludzkich. Utrzymuję dobre stosunki ze starszym duchownym z moskiewskiego patriarchatu. Tak, że to różnie jest. 11

12 Skąd nazwisko Kowalow w B. Dunajcu, Poroninie? Brzmienie nazwiska kojarzy się właśnie ze wschodem, gdzie ks. pracuje. Rodzina mogła pochodzić z tamtych terenów, z okolic Lwowa. Drohidyczy, Borysławic. Na początku XX wieku wyemigrowali z stamtąd i osiedlili się na obszarze dzisiejszej Polski, w Rabce, Nowym Targu, Zakopanem. Obecnie to nazwisko występuje i w Polsce i na Ukrainie. Po Polsku brzmi Kowalów, po ukraińsku Kowaliw Ksiądz zajmuje się publicystyką? W Ostrogu na Wołyniu, tam gdzie pracuje założyłem wydawnictwo Wołanie z Wołynia Jest to dwumiesięcznik kościoła rzymsko katolickiego diecezji Łuckiej. Do samego czasopisma, które ukazuje się 1 raz na 2 tygodnie mamy dodatek, który stanowi Biblioteka wołanie z Wołynia. Wydaliśmy kilkadziesiąt książek, głównie poświęconych Wołyniowi. Książka o ks. Głowackim- współorganizatorze chochołowskiego powstania z 1846r. jest pewnym przypadkiem we wspomnianej serii wołyńskiej, może dlatego, że ksiądz Głowacki w jakiś sposób był związany ze Lwowem, obszarem obecnej Ukrainy. Napisałem też pracę Szkice z dziejów kościelnych Ostroga i okolicy- był to plon corocznych konferencji krajoznawczych w Ostrogu i tak przedstawiłem historię kościoła parafialnego i innych kościołów jakie były w Ostrogu i okolicy. Jedna z pozycji dotyczy odrodzenia kościoła katolickiego na Wołyniu pt Zmartwychwstały kościół. SA też inni autorzy publikacji. Wydaliśmy m. Inn. Wspomnienia Ojca Remigiusza Franca, kapucyna, który w czasie wojny duszpasterzował w Ostrogu pt W drodze z Ostroga na Kołymę, wydaliśmy Wołyńskie madonny Tadeusza Kukiza. Spora część książek dotyczy sługi bożego ojca Serafina Kaszuby, który duszpasterzował w okresie powojennym na Wołyniu w latach Był jedynym duszpasterzem katolickim w tej części Wołynia. Pozostałe władze świeckie z Równego go wyrzuciły, wyjechał do Kazachstanu.. Błąkał się po całym terenie ZSRR. Zmarł 1977r. Jest to dla nas świetlana postać, trwa obecnie proces beatyfikacyjny na etapie rzymskim. Spodziewamy się, że zostanie ogłoszony błogosławiony i będzie Patronem kościoła katolickiego na Wołyniu. Wydaliśmy 2 książki poświęcone ks. Tadeuszowi Bukowińskiemu, który pracował w Kazachstanie. Jak często ksiądz bywa w rodzinnych stronach, jak postrzega ks. Poronin, Wołyń dawniej i obecnie?. Są to oczywiście dwa różne światy, jest bowiem duża różnica między Polską a Ukrainą. W Polsce jestem dość często, przyjeżdżam tu szukać różnej pomocy w swojej pracy. Cieszę się, że w Poroninie miały miejsce obchody poświęcone ks. Głowackiemu i 160 rocznicy wybuchu Powstania Chochołowskiego. Dawniej mniej uwagi zwracano na ten temat. Można snuć pewne analogie między Podhalem a Ukrainą, dotyczy to bardziej mentalności np. Kozacy i Górale mają wiele wspólnego. Ale to już tak bardziej żartobliwie. Pielgrzymowanie wiary, kultury i patriotyzmu Przed 80-ciu laty Początki podhalańskiego ruchu regionalnego na Żywiecczyźnie sięgają roku W podżywieckich Radziechowach powołano wtedy do życia pierwsze w powiecie żywieckim Ognisko Związku Podhalan. Inicjatorem jego założenia był inspektor Jan Tyc, urzędnik Ministerstwa Poczty i Telegrafów w Warszawie, rodowity radziechowianin, niestrudzony propagator idei podhalańskiej. Następne Ogniska powstały w lutym 1929 r w Korbielowie, Przyborowie i Jeleśni. Rokiem przełomowym dla ruchu podhalańskiego w żywieckim był rok 1936, kiedy to po obchodach Jubileuszu 10-cio lecia Ogniska radziechowskiego, zaczęły powstawać i aktywnie pracować Ogniska w Milówce, Kamesznicy, Szarym, Rajczy, Ciścu, Żabnicy, Ujsołach a od 1937 r, także w Twardorzeczce. Dalsza konsolidacja ruchu następuje po I Powiatowym Zjeździe Delegatów Ognisk Podhalan w Milówce gdzie powołany zostaje Powiatowy Zarząd Ognisk Podhalańskich na Żywiecczyźnie. Wytężona praca w różnych dziedzinach dała oczekiwane rezultaty. Rozwija się na szeroką skalę akcja letniskowo-turystyczna, zwraca się uwagę na działalność kulturalną, pracę na rzecz moralnego i gospodarczego podniesienia mieszkańców oraz poszanowania lokalnych tradycji regionalnych. Powstają biblioteki, radio, kina, amatorskie koła teatralne czy wreszcie pierwsze Zespoły Regionalne w Milówce i Radziechowach. Grupy Górali Żywieckich brały bardzo aktywny udział zarówno w lokalnym Święcie Gór w Żywcu r jak i w Świętach Gór w Sanoku r, Wiśle 1937 r i Nowym Sączu 1938 r. Wśród wielu zasłużonych działaczy podhalańskich nie można nie wymienić Władysława Pieronka z Radziechów i Józefa Szczotki z Milówki, legionistów i wiernych synów Ziemi Żywieckiej. Pokłonić się Kazimierzowskiej Pani Żywiecczyzna która w latach była własnością królewskiej rodziny Wazów, trzykrotnie gościła polskiego Króla Jana Kazimierza. Kiedy po abdykacji, będąc w drodze do Paryża, w 1669 r ostatni raz odwiedził Żywiec, udała się do niego delegacja górali z Rajczy z prośbą o wyrażenie zgody na budowę nowego kościoła. 4 lipca, 337 lat temu, król nie tylko wyraził zgodę na budowę nowej świątyni ale i podarował pod nią parcelę, a ze swojego ołtarzyka polowego, namalowany na miedzianej blasze obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, który do dziś czczony jest w Rajczy jako Matka Boska Kazimierzowska. Nowy kościół przyjął za patronów św. Wawrzyńca i św. 12

13 Kazimierza Królewicza. W latach na miejscu starego drewnianego postawiono nowy kościół murowany. Ksiądz Biskup Tadeusz Rakoczy pismem z dnia 28 stycznia 1997 r postanowił by kościół w Rajczy miał charakter Sanktuarium Lokalnego nowej Diecezji Bielsko-Żywieckiej, zwłaszcza dla wiernych z południowej części Ziemi Żywieckiej. Główne uroczystości sanktuaryjne odbywają się w Rajczy 4 lipca w rocznicę podarowania obrazu i 16 listopada w uroczystość Najświętszej Marii Panny Matki Miłosierdzia. Sanktuarium w Rajczy jest coraz bardziej znane i nawiedzane nie tylko przez parafian górali rajczańskich ale i przez całą społeczność góralską Żywiecczyzny. Uroczysta Msza św. i tradycyjny Opłatek Na dzień 8 stycznia 2006 r w uroczystość Chrztu Pańskiego, w Sanktuarium w Rajczy wyznaczyli sobie spotkanie górale zrzeszeni w Związku Podhalan. Uroczysta Msza święta i spotkanie opłatkowe to główne punkty zaplanowanej uroczystości. Osiemnastostopniowy mróz ale i blask słońca na rajczańskim Rynku pod Sanktuarium Matki Boskiej Kazimierzowskiej powitał delegacje Ognisk i Oddziałów Związku ze swoimi sztandarami. Za sztandarem Zarządu Głównego Związku Podhalan i Oddziału Górali Żywieckich Związku Podhalan w Milówce, który był gospodarzem uroczystości, w orszaku ustawiły się grupy góralskie i poczty sztandarowe z Zębu, Nowego Targu, Krościenka, Szczawnicy Łopusznej, Czarnego Dunajca, Ochotnicy Górnej, Odrowąża Podhalańskiego, Ochotnicy Dolnej, Chochołowa, Kościeliska, Starego Bystrego, Tylmanowej, Sidziny, Oświęcimia, Białki Tatrzańskiej, Lipnicy Wielkiej, Dębna, Niedźwiedzia, Czerwiennego, z Oddziału Górali Łąckich, Górali Czadeckich, Związku Górnośląskiego oraz miejscowe ze Szkoły Podstawowej im. Ks. Józefa Tischnera z Rajczy, Drużyny Harcerskiej Niezapominajki z Rajczy, OSP z Rycerki Dolnej i OSP z Rajczy. Tegoroczny uroczysty Opłatek zorganizowany przez Oddział Górali Żywieckich przypadł w Jubileusz 80-lecia podhalańskiego ruchu regionalnego na Żywiecczyźnie. Pierwsze Ognisko Związku Podhalan powstało tu w Radziechowach w 1926 r. Już we wnętrzu, obecnie przepięknie restaurowanej świątyni, wszystkich gości witał gospodarz tutejszego Sanktuarium Ksiądz Kanonik Franciszek Warzecha. Uroczysta Eucharystia dzięki mi- krofonom Radia Maryja i kamerom Telewizji Trwam była bezpośrednio transmitowana na cały świat. Swoją własną relację telewizyjną przeprowadziła również regionalna TVP3 z Katowic. Wśród licznie zgromadzonych przy ołtarzu duszpasterzy wymienić trzeba Księdza Prałata Józefa Nędzę Dziekana Dekanatu Milowieckiego, Księdza Damiana Suszkę z Istebnej, Księdza Jana Legierskiego z Zawiercia oraz Kapelanów Związku Podhalan Księdza Kanonika Władysława Zązla z Kamesznicy, Księdza Prałata Tadeusza Juchasa z Sanktuarium Gaździny Podhala w Ludźmierzu, Księdza Prałata Mieczysława Łukaszczyka z Nowego Targu, Księdza Kanonika Józefa Słowika ze Szczawnicy, Księdza Kanonika Władysława Hejmeja ze Złotnika, Księdza Kanonika Stanisława Wojcieszaka z Ochotnicy Dolnej, Księdza Kanonika Stanisława Górnego z Oświęcimia. Uroczystej koncelebrze przewodniczył Ksiądz Biskup Tadeusz Rakoczy, Ordynariusz Diecezji Bielsko-Żywieckiej, Honorowy Członek Związku Podhalan. W rajczańskiej uroczystości udział wzięli także przedstawiciele duchowieństwa Słowacji: Ksiądz dr Juraj Spuchlak Dyrektor Radia Lumen w Bańskiej Bystrzycy, Ksiądz dr Anton Tyrol wykładowca Uniwersytetu w Rużemberku, Dyrektor Katedry Biblistyki. Obeny był również Starosta Orawskiej Polhory Józef Pećarka z żoną oraz Iwan Matis z Orawskiej Polhory z żoną i Kapelą Goluski. Wśród zaproszonych gości znaleźli się między innymi: Janusz Gałkowski Senator RP, Kazimierz Matuszny, Stanisław Szwed i Stanisław Pieta Posłowie na Sejm RP, Władysław Motyka Radny Sejmiku Województwa Śląskiego, Andrzej Zieliński Starosta Żywiecki, Antoni Szlagor Burmistrz Żywca, Adam Iwanek Wójt Rajczy, Wójtowie Gmin Żywieckich, Radni Ziemi Żywieckiej, Prezes Związku Górnośląskiego Krzysztof Szyga, oraz władze naczelne Związku Podhalan w Polsce z Prezesem Zarządu Głównego ZP, Starostą Nowotarskim Janem Hamerskim na czele. Homilia wygłoszona w czasie uroczystej Eucharystii przez Ks. Biskupa Ordynariusza Diecezji Bielsko- -Żywieckiej Tadeusza Rakoczego: Drodzy Bracia i Siostry!!! Wszyscy uczestnicy i uczestniczki tej uroczystej Eucharystii i wigilijnego spotkania w czasie którego pragniemy podziękować Bogu za każde dobro, za Wasze dokonania i ich owoce jakie zrodziły się z Waszej miłości, do naszej pięknej ziemi i bogatej tradycji góralskiej, i stały się udziałem nas wszystkich i tylu ludzi w naszym kraju i daleko także poza jego granicami. Na znak radości pragniemy zanieść do stajenki w Betlejem i w duchu naszej polskiej tradycji umacniać nasze kroki na Szlakach Bożych i Bogiem znaczyć naszą pracę i odpoczynek, dobro i piękno, które potrafimy współtworzyć na ziemi, jako 13

14 współpracownicy Boga. Równocześnie pragniemy się jeszcze bardziej zjednoczyć z Jezusem, aby w przyszłości było jeszcze lepiej. Jesteśmy na początku nowego roku pańskiego Niedawno przeżyliśmy w duchu wiary, jeszcze raz, piąte Boże Narodzenie w nowym tysiącleciu, kolejny nowy rok i jego epifanium, a myśląc o tym wydarzeniu sprzed dwóch tysięcy lat, wyciągamy wzajemnie do siebie ręce ze znakiem pokoju, łamiemy się chlebem bożonarodzeniowym, który razem z wiarą przekazali nam ojcowie nasi, by w ten sposób, opłatkiem, który nanosi na sobie znamię, refleks Eucharystii Witaj Jezu Synu Maryi, Tyś jest Bóg prawdziwy w świętej hostii, by tym znakiem umocnić wiarygodność naszych życzeń, tego co mówimy i zamierzamy czynić w nowym roku i w dalekiej przyszłości, czerpiąc światło, natchnienie i moc z wydarzenia betlejemskiej nocy, które jest u fundamentów naszej historii i naszej twórczej w niej obecności. Gdy aniołowie odeszli od nich do nieba, pasterze mówili nawzajem do siebie: Pójdźmy do Betlejem, zobaczmy co się tam zdarzyło i o czym nam Pan oznajmił. Udali się też z pośpiechem i znaleźli Marię, Józefa i niemowlę leżące w żłobie. Gdy je ujrzeli, opowiedzieli o tym co im zostało objawione o tym Dziecięciu, wrócili wielbiąc i wysławiając Boga, za wszystko co słyszeli i widzieli jak im to było powiedziane. Oto teraz, Moi Drodzy kolej na nas, nas ludzi początku XXI wieku, abyśmy to Dziecię przyjęli i w nim stawali się dziećmi bożymi. Bo Boże Narodzenie to nie tylko Jego narodzenie ale i nasze w Nim odrodzenie z Boga do pełni człowieczeństwa. W pewnym sensie to Dziecię Jezus, które czcimy w żłóbku, to także my, którzy rozpoczynamy wciąż od nowa. A Jezus przychodzi aby zachęcić nas do tego rozpoczynania od nowa. Trzeba więc pielęgnować w sobie postawę dzieciństwa, nie dziecinności ale dzieciństwa, a więc ufności, a więc otwarcia się, a więc gotowości rozwoju i pójścia za Nim. Przecież my także odczuwamy potrzebę zaczynania od nowa, bo przecież gromadzi się w sercu frustracja, lęk, żal i tęsknota, cierpienie, błąd i zło. Przeszłość ciąży na nas i rzeźbi po swojemu naszą teraźniejszość. Kraj nasz przeżywał wielokrotnie trudne okresy. Niedawno przeżywaliśmy także 25 rocznicę takich bolesnych przeżyć, z których zrodziło się przecież coś nowego, czemu pragniemy nadać upragniony kształt i treść teraz w zjednoczonej Europie. Boże Narodzenie, po Adwencie jest początkiem nowego roku liturgicznego i mówi nam że w naszym ludzkim czasie, rodzi się czas nowy. Rok w naszym kalendarzu nie jest tylko zjawiskiem astronomicznym. Także w starożytnej mitologii koniec roku oznaczał zakończenie pewnego cyklu. Umierał jakiś czas i z niego rodził się nowy. Dla chrześcijan czas jest przestrzenią Boga który stał się człowiekiem. Rok który minął jest znakiem starego człowieka, który umiera a rodzi się czas nowy. Ta rzeczywista możliwość ma oblicze nadziei. Tym delikatnie zarysowanym znakiem, na nowym horyzoncie, jest Dziecię Jezus, nowy początek każdego człowieka. Tą naszą nadzieją codzienną, nadzieją codzienną jest On, który puka do naszych drzwi, Jezus odkupiciel człowieka, abyśmy my żyli i byśmy w miarę możności byli szczęśliwi i jest blisko wszystkich ludzi, zarówno wierzących jak i niewierzących, sprawiedliwych i niesprawiedliwych, dobrych i złych. Była dla mnie jakby świątynią, wszedłem lekkim krokiem wstrzymując oddech, jakbym kapelusz trzymał w rękach, wszystko było spowite milczeniem. Tajemnica Boga odsłaniała się czystych kolorach, które sprawiały że w oczach pojawiały się łzy i w powiewie wiatru, w którym chwiały się trawy, nie zmówiłem żadnej modlitwy ale udręki serca ucichły i to była chyba pieśń chwały - oto moi drodzy człowiek samotny idzie przez wrzosowisko, ponad nim wiatr przepędza na niebie chmury, pod jego stopami zieleń trawy i wachlarz kolorowych kwiatów. To tak jakby przekroczył próg kościoła z nakryciem głowy w ręce na znak czci, i choć nie odmawia modlitwy to przecież serce i umysł śpiewa spontanicznie pieśń chwały Bogu, który tam mieszka, choć ukryty to przecież doświadczalny. Taką oto scenę przedstawił poeta walijski Ronald Stuard Thomas w wierszu który przytoczyłem. Jego duchowość człowieka Kościoła pozwala mu przemienić rzeczywistość świata widzialnego i dostrzec w nim, skryte echo obecności Boga. Przywołuję ten obraz w kontekście dzisiejszej naszej uroczystości, tego naszego spotkania i przeżycia świątecznego, bo takim natchnieniem jakim dla walijczyka był widok wrzosowiska, tak dla Was dla nas wszystkich, drogie powinny być nasze rodzinne i rodzime cudne góry i doliny, zatoka lasu, skały, potoki, zbocza i hale. Ta panorama pozwala człowiekowi od dzieciństwa cieszyć się życiem, być wdzięcznym Bogu za to że jesteśmy na świecie i radować się jego pięknem. Oczywiście nie brakuje troski i cierpienia, niepokoju i ofiary. Wiele niebezpieczeństw każe ostrożnie stawiać kroki aby się nie potknąć, aby nie upaść. Trzeba podnosić głowę i kontemplować niebo i ziemię, twarze ludzi i ich obecność, kolory, elementy i harmonię otaczającego świata. W ten sposób doświadcza się co najmniej błysku tego czym jest pogoda ducha i pokój serca, i jak można zapalić w nas i wokół nas iskrę wieczności. Patrzę na Was drodzy bracia i siostry, na Was stowarzyszonych w Związku Podhalan, na Was inspiratorzy z Zarządu Głównego i regionalnych struktur, Oddziałów Związku, na Was którzy realizujecie jego założenia i program od Beskidu Śląskiego po Sądecki, od Olzy po Poprad, w Czechach i na Słowacji, Górale Podhalańscy, Pienińscy, Żywieccy i Śląscy, Czadeccy, Kliszczacy, Babiogórcy, Orawianie, Zagórzanie, Spiscy, Łąccy i Nadpopradzcy. W tym roku spotykamy się tu w Rajczy, w tym Sanktuarium, w związku z 80-cio leciem ruchu podhalańskiego na Ziemi Żywieckiej i serdecznie w tym duchu pozdrawiam Was organizatorzy, Was parafianie p.w. św. Wawrzyńca i Kazimierza, Was duszpasterze Sanktuarium Matki Boskiej Kazimierzowskiej, Księże Franciszku i Księże seniorze Prałacie Zbigniewie i Księża wikariusze i razem z Wami pozdrawiam naszych drogich braci Kapłanów z Podhala, z 14

15 Archidiecezji Krakowskiej, Księży Prałatów, drogiego przyjaciela Mieczysława z Nowego Targu i Kustosza Sanktuarium Gaździny Podhala, razem z Tobą drogi Księże Władysławie, opiekunie i duszpasterzu tego kierunku, Was wszystkich drodzy bracia Kapłani Diecezji Tarnowskiej, a razem z Wami z ogromną radością witam naszych braci Kapłanów ze Słowacji. Razem ze wszystkimi tymi kapłanami witam Was wszyscy drodzy goście, witam parlamentarzystów, senatorów i posłów, przedstawicieli władz wojewódzkich i powiatowych, gminnych i wszystkie koła, organizacje i związki, strażaków i gospodynie, poczty sztandarowe i młodych artystów, i wszystkich, bo my wszyscy bracia i siostry, którzy jesteście zjednoczeni z nami, dzięki obecnym tu mikrofonom Radia Maryja i kamerom Telewizji Trwam. Pozdrawiam Was w tej atmosferze świątecznej, radosnej, bożonarodzeniowej i opłatkowej, i wszystkim tu obecnym w świątyni, i tymi przed odbiornikami, telewizorami, składam najgorętsze życzenia, byśmy w naszej codzienności, w świetle betlejemskiej nocy i Emmanuela Boga, z nami wydobywali z naszej codzienności to co piękne, to co dobre, to co potrzebne, i byśmy budzili w sobie nieskończone możliwości naszego serca. Dzisiejsze nasze spotkanie przypada w uroczystość chrztu Pana Jezusa. Stajemy więc nad brzegiem Jordanu, aby uczestniczyć w duchu wiary, w trudnej do zrozumienia, chociaż w gruncie rzeczy w bardzo prostej scenie chrztu Jezusa, który był oficjalną inauguracją Jego publicznej działalności. Rzeka Jordan przepływa przez całą Ziemię Świętą, z północy na południe, ale możemy powiedzieć że jest to rzeka która płynie poprzez oba Testamenty, Stary i Nowy, bo wiele wydarzeń z historii świętych jest związanych z falami tej rzeki. Ewangeliczne opisy chrztu Jezusa w Jordanie, pokazują nam wspaniały obraz, wielką epifanię, objawienie Jezusa Chrystusa. W opisie tym szczególnie dwa znaki odgrywają wielką rolę i pomagają nam zrozumieć znaczenie chrystusowego chrztu. Pierwszym znakiem jest gołębica, która jest dla Ewangelistów symbolem Ducha Świętego, który zostaje wylany w pełności na Mesjasza i to oznacza że w Chrystusie urzeczywistnia się w sposób widoczny, doskonała obecność Boga. Chrystus zostaje przeniknięty na wskroś przez Ducha Świętego, który Go konsekruje jako wysłannika Boga na ziemię dla wypełnienia zbawczej misji posłannictwa zbawienia i objawienia ludziom prawdy o Ojcu. Zaraz też po chrzcie swoim i kuszeniu na pustyni, Chrystus uda się do synagogi w swoim mieście Nazaret i tam wyjaśni słuchaczom zebranym na nabożeństwie: Duch Pański spoczywa na mnie, ponieważ mnie namaścił i posłał mnie, abym ubogim niósł Dobrą Nowinę, więźniom głosił wolność a niewidomym przejrzenie. Abym uciśnionych odsyłał wolnymi, abym obwoływał rok łaski od Pana. Oto mesjański program Chrystusa, który z grzesznikami wchodzi do oczyszczającej wody, i wychodzi z niej jako głosiciel Boga i wyzwoliciel od zła. Trzeba przy tym pamiętać że gołębica to także jakby godło narodowe Izraela w Starym Testamencie. Dlatego we chrzcie Chrystusa pojawia się jakby w zaczątku, lud mesjański, wierna wspólnota kościelna w której jest i z którą jest Bóg. Drugim znakiem w tym wydarzeniu jest głos Boga. W tym głosie uroczystym z nieba słyszymy najpierw słowa Psalmu II, który był pieśnią mesjańską na cześć Króla Mesjasza oczekiwanego: Tyś Moim Synem, Ja Ciebie dziś zrodziłem. Tylko że w Starym Testamencie zarówno Król jak i oczekiwany Mesjasz byli uważani za synów przybranych, adoptowanych Boga. Tu Bóg wobec całego Starego Testamentu, u jego końca mówi do Chrystusa: Tyś jest Syn Mój umiłowany i w Tobie mam upodobanie. Umiłowany oznacza pierworodny w najgłębszym znaczeniu, zrodzony, a więc rzeczywisty. Tak w Chrystusie Synu Bożym narodzonym z Maryi Dziewicy, który teraz stoi przed Janem Chrzcicielem, zanurzony razem z grzesznikami pokutującymi w wodzie Jordanu, zbiega się i realizuje nie tylko dawna nadzieja i oczekiwanie na Mesjasza z rodu i domu Dawida, ale także także postać Mesjasza Sługi cierpiącego, o którym mówi Księga Izajasza. Ten krótki opis ewangeliczny Jezusowego chrztu jest prawdziwą katechezą, wyjaśniającą nam tajemnicę Mesjasza, namaszczonego Króla, Kapłana, Sługę, Proroka i Syna człowieczego a więc jednego z nas. Dziś na początku swej działalności publicznej, a potem w środku swojej ziemskiej wędrówki, w czasie Przemienienia i na końcu, na Golgocie po śmierci krzyżowej, Jezus jest ogłoszony i wyznany jako prawdziwy Syn Boży. Dwa razy deklaruje to sam Ojciec Niebieski, a na Kalwarii wyznaje tą prawdę za Piotrem spod Cezarei Filipowej poganin, rzymski dowódca plutonu egzekucyjnego, setnik który pozostanie na zawsze wzorem wierzącego ludu bożego - Prawdziwie ten był Synem Bożym. Chwała Syna 15

16 Bożego, ukryta w rysach syna Maryi Dziewicy z Nazaretu, ukrywa w tym skromnym wyglądzie, nauczyciela wędrownego, na którym rzymianie wykonali wyrok śmierci za prokuratora Poncjusza Piłata. Tak więc Jordan staje się od tej chwili rzeką Chrystusa i rzeką chrześcijanina. Najpierw Chrystus a za Nim jego uczniowie, wierni chrześcijanie, wstępują w nurty chrzcielnej wody aby tu obudziło się w nich Synostwo Boże w Chrystusie. Jest to Synostwo prawdziwe, z odwiecznego zrodzenia z Ojca, a w nas synostwo z przybrania, z adopcji, bo my jesteśmy synami w synu. Oby Jordan, ta rzeka życia, zbawienia, płynęła tu i wszędzie, na całym świecie wartkim nurtem. By wstępował w Nią człowiek i odradzał się. Wszyscy dziś razem, tak jak wasi przedstawiciele na początku to podkreślili, dziękujemy Bogu za Sługę Bożego Jana Pawła II i modlimy się o Jego rychłą beatyfikację. Santo Subito - ta deklaracja i pragnienie ludu bożego, weszło do wszystkich języków świata. Bo ten Karol z Wadowic, jako dziecko i młody człowiek, w pięknie otaczających nas gór i całym bogactwie przyrody, spotykał się z Bogiem i Odkupicielem, uczył się podziwu i zachwytu i tak rósł w miłości i łasce u Boga i ludzi. A także dzięki temu między innymi mógł sprostać tym niezwykłym zadaniom i przygotowany stanąć na drodze jaką otworzył mu Bóg i włożył w Jego ręce piotrowe klucze, aby do Chrystusowego Jordanu, łaski i miłosierdzia, prowadził współczesnych sobie ludzi przełomu wieków ii tysiącleci. Ani przez chwilę nie stracił On cudownego zmysłu podziwu dla tego wspaniałego horyzontu jaki nas otacza i otula. Bogaty tym doświadczeniem, był przygotowany by wchodzić w coraz to nowe horyzonty boże i ludzkie. Znany angielski pisarz Chesterton mówił często i pisał że świat nie zginie z pewnością z powodu braku cudownie pięknych rzeczy, ale przez utratę zdolności do zachwytu. Człowiek współczesny gubi tak łatwo zdolność do podziwu nad tyloma maleńkimi i wielkimi rzeczami które płyną przed nami nieustannie, jak jakiś wspaniały obraz najwybitniejszego artysty i są dla dobra i piękna, dla twórczej miłości. Ojciec Święty wyjmował ze skarbca wiary rzeczy nowe i stare, dawne. Zachwycał nimi przywoływał do zachwytu tylu ludzi. Bracia i siostry!!!, Tryptyk Rzymski tu ma swoje pierwsze korzenie: Zatoka lasów zstępuje w rytmie górskich potoków, ten rytm objawia mi Ciebie, Przedwieczne Słowo, jakże przedziwne jest Twoje milczenie we wszystkim czym zewsząd przemawia stworzony świat... co razem z zatoką lasu zstępuje w dół każdym zboczem... Drodzy Podhalanie i miłośnicy gór, a jest was wielu w Polsce i na świecie. Wasza droga jest pielgrzymowaniem wiary i kultury, wszelakiego dobra i piękna które na to jest, jak mówi nasz wieszcz, aby zachwycało do pracy, a praca po to jest by się zmartwychwstało. Jest to także pielgrzymowanie Wasze do patriotyzmu, miłości do małej ojczyzny, zarysowanej na horyzoncie pięknym i dumnym łukiem Tatr, Beskidów czy Pienin, zarówno tych którzy teraz na tej ziemi żyją jak i tych którzy z różnych powodów rozstali się z nią. Służy to pogłębianiu więzi, więzi z korzeniami góralskiej wiary, jak już wielokrotnie mówiłem, wiary i wierności Kościołowi, tradycji, kultury, obyczaju, sztuki, więzi w Ojczyźnie i z Ojczyzną. Jest to pokazywanie góralszczyzny jako ruchu religijnego, kulturowego, społecznego i patriotycznego, a także integracja w tych korzeniach wszystkich grup górali w kraju i za granicą, a także wzbogacanie siebie i innych ludzi cnotami i właściwościami takimi jakimi odznaczają się ludzie gór poczucie własnej godności, otwarcie się na innych ludzi, spontaniczność i refleksja zarazem, szczerość, serdeczność, umiłowanie rodziny i rodzinnej więzi, niezwykła gościnność a także duch poświęcenia i ofiary, głęboka wiara i wierność Kościołowi, wyznawanie z prostotą ale i z dumą, i ze świadomością że to wszystko łączy się z wrodzonymi zdolnościami i talentami ubogaconymi łaską Boga. Bogaci lub ubodzy, zawsze czuli się górale gospodarzami własnego domu i własnej ziemi. Nawet w niewoli byli i czuli się wolnymi. Otwierając się drodzy bracia i drogie siostry na ożywcze nurty duchowego Jordanu pragniemy zaprosić na te pełne natchnienia szlaki naszą młodzież i ludzi każdego wieku. Dlatego dziękujemy Bogu i ludziom za realizację tego natchnienia i modlimy się by ten swoisty tryptyk: Ja - myśląc najpierw o Janie Pawle II a zarazem o nas wszystkich, a więc Ja i On czyli Bóg oraz nasze Góry. By ten tryptyk wpisany w pejzaż Beskidów na Groniu Jana Pawła II był źródłem coraz to nowych łask nawrócenia i dobra. Z dzisiejszej liturgii, w słowach które słyszeliśmy przed chwilą rodzi się nasza świąteczna modlitwa na każdy dzień: Panie który jesteś Bogiem czułym i pełnym miłości, prosimy Cię za wstawiennictwem Najświętszej Matki, Królowej naszej, którą czcimy tu w Rajczy i w Ludźmierzu, otwórz nam oczy, abyśmy dostrzegli i przyjęli Twoją zdumiewającą obecność. Otwieraj nasze zmysły i serce, i rozum, byśmy rozumieli Twoje Słowo, i pomnażaj naszą miłość, byśmy mogli poznać Cię jak najpełniej. Tyś umiłował nas i kochasz bez miary. Spraw byśmy tą miłością którą nas obdarzysz, obejmowali każdego człowieka i wszystkich ludzi, dzieląc z braćmi i siostrami chleb nasz codzienny, dobro i piękno, zbawczą Eucharystię i życie. Amen Wśród darów ofiarnych składanych przez przedstawicieli poszczególnych grup góralskich znalazły się: chleb, oscypek i wino składane przez Górali Podhalańskich z Oddziału w Nowym Targu, spinka z podobizną Władysława Orkana, oscypek i wino składane przez Górali Zagórzańskich z Oddziału w Niedźwiedziu, monografia Tylmanowej, chleb i oscypek składane przez Górali Pienińskich z Oddziału w Tylmanowej, skóra owcza i okolicznościowe, pamiątkowe książki składane przez Górali Śląskich z Oddziału w Istebnej miód składany przez przedstawicieli Oddziału w Oświęcimiu, obraz Chrystusa Króla namalowany przez Marcelinę Baron z Radziechów 16

17 Dar ofiarny Ogniska ZP z Milówki jako dar dla Sanktuarium w Rajczy od grupy członków Oddziału Górali Żywieckich ZP, Nadleśnictwa Węgierska Górka i Jeleśnia oraz Rycerstwa Chrystusa Króla z Radziechów, składany przez Górali Żywieckich z Oddziału w Milówce, kwiaty, chleb i wino składane przez młodzież z Zespołu Regionalnego Rajcusie z Rajczy Oprawę muzyczną uroczystej Eucharystii stanowiły kolędy i pastorałki żywieckie śpiewane przez połączone grupy Zespołu Regionalnego Grojcowianie i Dziecięcego Zespołu Regionalnego Mali Grojcowianie z Wieprza, który to końcem 2005 r obchodził jubileusz 10-lecia swego istnienia, oraz miejscowy chór parafialny Laurentius z Rajczy. Koncert Grojcowian Przed udzieleniem przez Księdza Biskupa błogosławieństwa wszystkim wiernym, głos zabrał Prezes Zarządu Głównego Związku Podhalan Jan Hamerski, Starosta Nowotarski: Ekscelencjo Księże Biskupie, czcigodni Jegomoście, Księże Proboscu Kanoniku, Księża Kapelani, Księża koncelebransi, zacni goście ktoryk tu juz tak piyknie przywitali. Bracia gorole, Honorowi Członkowie Związku, członkowie Rady Naukowej, poczty śtandarowe, wsyćka ktoryk wiara łojcow i tradycja górolsko som drogie i zebrała nos dziś w tym kościele. Na tym gorolskim pielgrzymowaniu, na nase łopłatkowe spotkanie, upytali nos Gorole Żywieccy do Rajczy. Patrzajonc w przesłoś góralskiego ruchu regionalnego som my dziś tu po to coby łoddać hołd syćkim tym ktorzy 80 rokow tymu w 1926 roku podjyli sie budowy struktur Związku Podhalan na Zywieccyźnie. 80 rokow tymu w Radzichowach załozyli Ognisko Związku. Prezesami byli godzi sie wspomnieć tyk ludzi Michał Pieronek, Ksiądz Józef Bienias, Władysław Pieronek. Na Żywieccyźnie było wtedy 12 Ognisk. To dziynki takim ludziom jak Karol Kitka z Korbielowa, Józef Wit z Przyborowa, Franciszek Białożyt z Kamesznicy, Stefan Wojciuch ze Szarego, Tomasz Drozd z Ciśca, Alojzy Słowik z Żabnicy, Józef Motyka z Ujsół, Wojciech Wandzel z Twardorzeczki, Włodzimierz Kawecki z Żywca, Józef Szczotka z Milówki cy Michał Ryłko tu z tela z Rajczy. To dziynki Nim i ik działalności, w sierpniu 1929 roku XIII Zjazd Podhalan, jedyny dotąt poza Podhalym, łodbył sie w Żywcu. A dziś, Moi Pokochani, piyrsy Opłatek tu w Rajcy w 2006 r. Jak juz wsyćka wspominali, bierom w nim udział wsyćkie polskie grupy górolskie zjednocone w Związku. Rok 2005 to rok XXXXII Zjazdu Podhalan. To cas za który my górole winni barz piyknie podziynkować Panu Bogu. Bo łod 1923 roku kiedy na śtandarze związkowym napisane było - W jedności siła - to tom jednoś góralszczyzny udało sie zjednocyć w 2005 roku.- w całej nasej roźnorodności, w całej naseł łodmiynności, w gwarze, w łodziyniu, nieroz i w zwyku. Nale rok 2005, Moi Pokochani, rok wielu radości, przynios nom tez smutek. Odeseł od nos na Niebieskie Polany Honorowy Członek Związku Podhalan Ojciec Święty Jan Paweł II. Wiedzieli my ze Ojciec Święty jest Wielki, ale uwidzieli my jak Wielki dopiyro wtedy, kiedy z ostatniom pielgrzymkom, 8 kwietnia pojechali my do Rzymu ze Związkiem Podhalan, coby łoddać Mu hołd. Śmierzć Ojca Świętego połoncyła nos w bólu po Nojwiynksym Górolu. Toć przeciyz Un w 1984 roku, w Watykanie do Śwarnych powiedzioł: Byłem waszym Biskupem, Góralskim Biskupem, Góralskim Kardynałem a na końcu Góralskim Papierzem. To w Zakopanem postawił nom 17

18 wielki obowiązek zdaniem: Na Was zawsze można liczyć. Zostawił nom testament w słowach: Górale to jedyne w swoim rodzaju społeczeństwo, które nosi w sobie znamiona wielkiej polskiej tradycji, tak wielkiej że trzeba aby trwała ona nadal, ażeby żaden obyczaj, żaden styl i moda współczesności, tej wielkiej tradycji nie zniszczyły i nie wyparły. Panie Boze Ty rozumiys nasom górolskom mowe. Dziynkujymy Ci za to ze Ojciec Święty utrwalił w nos nase pocuci godności i duchowej niepodległości. W casach kryzysu tożsamości narodowej, nieroz i religijnej, dziynki Niymu zachowali my i podtrzymali gware, łobycaj i tradycje góralskom. Łostomili Bracio!!! Koniec 2005 r przynios nom cas nowej nadzieji. Pochylajonc sie nad złobkiym poznali my tajymnice Bozego Narodzenio. Za kwile, trzymajonc bioły łopłatek w rynce, bydymy sie nim dzielić jak chlebym. Z tego miyjsca życe Wom syćkim, oby Pon nas i Zbawca co przysed na świat w ubogij stajynce, łozradowoł serca nase i hojnie łobdarzył łaskami całom nasom góralskom rodzine, w Polsce i poza jej granicami, tymi blizsymi i dalsymi. Syćkim Wom w swoim i Zarządu Głównego imiyniu, życe cobymy tyn Nowy 2006 Rok przezyli w duchu pokoju, miłości. Niek nadzieja rozpolono w Betlejemie spełni syćkie zamysły i pragnienia Nowego Roku. Niek Nowonarodzony łostanie źrodłym zycio nasego, nasyk wspolnot rodzinnyk, rodowyk i związkowyk.. A światło betlejymskie niek łoświetlo nase górolskie zywobycie. Moji Pokochani!!! Bog zpłoć wielki, Jego Ekscelencji Księdzu Biskupowi Tadeuszowi Rakoczemu, Honorowemu Członkowi Związku Podhalan i górolowi żywieckiemu za łopieke duchowom i protektorat jakim łobjoł jako Gazda Diecezji, Góroli Żywieckich i Śląskich. Bog Mu zapłać za to krzepionce, skierowane dzisioj do nos tu słowo. Księże Biskupie, Związek Podhalan i górole byli, som i będą wierni nasej Matce Ojcyźnie Polsce i Kościołowi. Bog zapłać Jegomościom, Księdzu Kanonikowi Franciszkowi Warzesze, gaździe i kustoszowi tutejsego Sanktuarium Matki Boskij Kazimierzowskij i syćkim parafianom, za łotwarte serce i łotwarte dźwiyrze tej Świątyni dlo góroli. Ksiyndzom Kapelanom za ofiare Nojświyntsej Eucharyustii i syćkim Księżom celebransom. Kcym Pokochani przybocyć ze rok 2006 jes rokiym Jubileuszu wspomnianego juz 80-lecia ruchu góralskiego na Zywieccyźnie ale i tez zrywow narodowościowych 160 lecia Powstania Chochołowskiego. W te dwa wielki Jubileusze, wpisuje sie tyz, moze latami skromny, nale duchym wielki Jubileusz 25-lecia posługi kapelańskiej w Związku Podhalan, Księdza Kanonika Władysława Zązla. Dzięki Jego 25-letnij, ekumenicnej, kapłańskiej i góralskiej posłudze Związek jednocy syćkich góroli, tak jak tu dziś, przy ołtarzak. Jak un to potrafił zrobić, nieroz to my nie wiymy, to pewnie bydzie jego tajymnica, ze w ciongu jednego dnia potrafił być w trzech Diecezjk. Bog zapłać wsyćkim, Moji Pokochani, ktorzy nos tu tak serdecnie przyjmujom: Panu Wojtowi i Radzie Gminy Rajcza, Gminnymu Ośrodkowi Kultury, Radzie Sołeckiej, Kołu Gospodyń Wiejskich, Straży Pożarnej, Zespołowi Grojcowianie, służbie liturgicznej i Oddziałowi Górali Żywieckich z Prezesem Adamem Banasiem na cele. Bog Zapłać i Scynś Boze!!! Podniyś roncke Boze Dziecię, błogosław Ojcyzne miłom Następnym góralskim akcentem tej podniosłej uroczystości było uroczyste ślubowanie kilkunastu nowych członków Oddziału Górali Żywieckich Związku Podhalan, którzy po złożeniu przyrzeczenia ucałowali sztandar Zarządu Głównego ZP. Całość spotkania góralskiego w Sanktuarium w Rajczy dopełnił krótki koncert Grojcowian połączony z tradycyjnymi góralskimi powinszowaniami na Nowy Rok. Tradycyjne spotkanie Opłatkowe, wraz z uroczystym obiadem, odbyło się w budynku Ochotniczej Straży Pożarnej w Rajczy. Łamanie się opłatkiem i tradycyjne życzenia, które zainicjował Ksiądz Biskup, złożyli sobie wszy- 18

19 Tańczy Ziemia Rajczańska scy uczestnicy spotkania. Oprawę muzyczną i taneczną Opłatka zapewnił Dziecięcy Zespół Regionalny Rajcusie z Rajczy pod kier. Romana Śleziaka, ZPiT Ziemia Rajczańska z Rajczy pod kier. Jana Ślęzaka oraz Kapele Daremny Trud z Rycerki Górnej, Zdrowe Korzenie z Rajczy i młodzi artyści ze Słowacji Zespół Goluski. Prezes Oddziału Górali Żywieckich Adam Banaś, rodowity rajczanin, wraz z prowadzącym imprezę Andrzejem Banasiem wręczyli wielu gościom i dobrodziejom imprezy okolicznościowe dyplomy i podziękowania oraz specjalnie przygotowane na Jubileusz 80-lecia ZP na Żywiecczyźnie metalowe spinki. Oddział przygotował też na tę okazję okolicznościowy stempel. Rocznicowe życzenia dla organizatorów Opłatka Na ręce Adama Banasia jak i Prezesa Zarządu Głównego Jana Hamerskiego wpłynęło wiele listów gratulacyjnych i jubileuszowych życzeń. Wśród nich znalazły się życzenia od Wojewody Śląskiego Tomasza Pietrzykowskiego, Starosty Żywieckiego Andrzeja Zielińskiego, Przewodniczącego Rady Powiatu Żywieckiego Wiesława Augustynowicza, Wójta Gminy Rajcza Adama Iwanka, Księdza Stanisława Olszówki z Parafii Najświętszej Rodziny z Zakopanego oraz Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Marka Jurka, który skierował do uczestników Opłatka następujące życzenia: Szanowny Panie Prezesie, chciałbym bardzo podziękować za zaproszenie na Uroczysty Opłatek w Rajczy. Cieszę się że członkowie Związku Podhalan wraz z parafią Świętego Wawrzyńca i Świętego Kazimierza Królewicza oraz władzami i mieszkańcami Gminy łamać się będą opłatkiem zgodnie z piękną tradycją polskich Górali. Wielką radością napawa mnie także fakt, że stale powiększa się grono członków Związku Podhalan. Najmłodsi Podhalanie podczas Mszy Świętej złożą uroczyste ślubowanie i dołączą do szacownego grona, które od lat podziwiamy za wierność Kościołowi i religii, kierowanie się honorem i zasadami oraz nieprzemijający szacunek dla ziemi ojczystej. Życzę im wszelkiej pomyślności, by wzbogacili wspaniałą, góralską kulturę i tradycję, a przynależność do Związku dawała im wiele osobistej satysfakcji. Pragnę także złożyć wszystkim uczestnikom Uroczystości Opłatkowych w Rajczy z serca płynące życzenia wielu Łask Bożych. Niech Dzieciątko Jezus zawsze Błogosławi członkom Związku Podhalan i mieszkańcom Rajczy. Wśród organizatorów Opłatka i Jubileuszowych obchodów 80-lecia ruch podhalańskiego na Żywiecczyźnie w Rajczy, trzeba wymienić: Zarząd Główny Związku Podhalan w Ludźmierzu, Parafię Rzymsko Katolicką p.w. Św. Wawrzyńca i Św. Kazimierza Królewicza w Rajczy, Wójta i Radę Gminy w Rajczy, Radę Sołecką w Rajczy, Koło Gospodyń Wiejskich w Rajczy Dolnej i Rycerce Dolnej, Ochotniczą Straż Pożarną w Rajczy, Stowarzyszenie Przyjaciół Rajczy, Stowarzyszenie Miłośników ZPiT Ziemia Rajczańska z Rajczy, Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Grojcowianie z Wieprza, Kapelę Daremny Trud z Rycerki Górnej, Zespół Regionalny Solanka z Soli, i Oddział Górali Żywieckich Związku Podhalan w Milówce który jako główny organizator podjął się koordynacji wszystkich działań. Foto i tekst: Marek Jurasz Tekst homilii Ks. Biskupa i wystąpienia J. Hamerskiego nieautoryzowany 19

20 Opłatki Oddziałów Związku Podhalan Jak co roku wszyscy członkowie Oddziałów i ognisk Związku Podhalan spotykali się na tradycyjnym opłatku w swojej lokalnej społeczności. Poniżej cztery relacje nadesłane na adres naszej redakcji W Niedźwiedziu stycznia mieliśmy opłatek Oddziału w remizie OSP Niedźwiedź z udziałem Gości z Oddziału w Ochotnicy Górnej z Prezesem Józefem Królczykiem. Spotkanie uświetnił pokaz jasełek w wykonaniu dzieci ze szkoły podstawowej w Koninie wg scenariusza autorstwa pana Stanisława Stopy autora wydawanego właśnie Śpiewnika Zagórzańskiego. Grała muzyka naszego wiceprezesa Franciska Krzysztofiaka. Byli obecni Kapelan Oddziału ks. Władysław Ulmaniec i Wójt Gminy Niedźwiedź członek naszego oddziału Janusz Potaczek. Po jasełkach i opłatku zabawa trwała do 4-tej nad ranem. Andrzej Gruszczyk... Chochołowie Opłatek Związku Podhalan Oddziału w Chochołowie odbył się w sobotę, 21 stycznia 2006 roku. Opłatek został zorganizowany w Sali Remizy OSP w Chochołowie. Oprócz członków Związku Podhalan uczestniczyli w nim mieszkańcy Chochołowa i zaproszeni goście. Po Mszy Świętej w Kościele Świętego Jacka w Chochołowie spotkaliśmy się w sali Remizy OSP na spotkaniu opłatkowym. Zespół Siumni pod kierownictwem Prezes Oddziału Anieli Michniak wystawił piękne góralskie jasełka, a następnie w czasie występu góralskiego pokazał nowy swój dorobek w tańcu i śpiewie, jaki osiągnęli dzięki pracy instruktora Stanisława Jachymiaka z Nowego Targu. Po występach dzieci i młodzieży wszyscy łamali się opłatkiem, składali sobie nawzajem życzenia, a następnie zabawa przy muzyce braci Czechów i ich przyjaciół trwała do samego rana. Dziękujemy Zarządowi OSP Chochołów z Prezesem Józefem Toporem i Komendantem Andrzejem Maciusiakiem na czele za bezpłatne udostępnienie sali, oraz wszystkim którzy odpowiedzieli na zaproszenie oddziału za wspólna zabawę. Zapraszamy znów za rok. Stanisława Pilch, Vice Prezes Oddziału Sidzinie 21 stycznia 2006 r.oddział Związku Podhalan w Sidzinie oraz Szkoła Podstawowa nr 2 w Sidzinie zorganizowali wspólne posiady opłatkowe w których uczestniczyli członkowie Oddziału, dzieci z Zespołu Góralskiego "Holniki", ich rodzice, nauczyciele oraz zaproszeni goście. O godz.17 odbyła się Msza Św. w kościele parafialnym, którą odprawił ks. proboszcz Franciszek Jeziorczak wspólnie z ks. kustoszem Sanktuarium Matki Bożej Gietrzwałdzkiej na Warmii Józefem Stramkiem rodakiem z naszej parafii. Po Mszy Św. odbył się w wykonaniu zespołu "Holniki" koncert kolęd. Następnie wszyscy uczestnicy udali się do S.P.2 w Sidzinie Górnej na dalszą część opłatkowego spotkania. W sali wypełnionej po brzegi (około 200 osób)"holniki" przedstawiły kolędowanie z Turoniem oraz tańce i śpiew Górali Babiogórskich. Występ został przyjęty owacyjnymi brawami a sala wspólnie z zespołem śpiewała i bawiła się. Po koncercie odbyło się dzielenie opłatkiem oraz poczęstunek,który przygotowały panie ze Związku Podhalan. W tej krótkiej notce należy podkreślić, że spotkanie było przykładem integracji naszego sidzińskiego środowiska, a o to przede wszystkim chodzi. Posiady zakończyły się wspólnym śpiewaniem kolęd i pastoralek. Posiadom towarzyszyła wystawa malowanych drewnianych aniołów autorstwa Marty i Piotra Adamczyków z Sidziny Wielkiej Polany. mmgrelok

21 ... i Łopusznej 22 stycznia Oddział w Łopusznej miał swój opłatek. Rozpoczął się mszą św. koncelebrowaną przez kapelana o/łopuszna ks. proboszcza Jerzego Raźnego iks. Andrzeja Pawlaka 21 Przywitanie przez kapelana ks. Jerzego Raźnego. Obok brat ks. Józefa Tischnera - Kazimierz z żoną Janiną oraz Prezes O/Łopuszna Stanisław Buła Przybyły też sztandary o/łopuszna, oddz. Nowotarskiego oraz miejscowej Straży Pożarnej. Po mszy św. prezes zaprosił gości oraz członków Z. P. do Gminnego Ośrodka Kultury. Zachęcał, aby przyszli także ci, którzy wyrażają chęć wstąpienia w szeregi związku. Posiady opłatkowe w GOK-u rozpoczęło wspólną modlitwą, poświęceniem opłatków przez ks. kapelana, którym to opłatkiem wszyscy zebrani mogli się podzielić i złożyć życzenia. Następnie wszyscy z zainteresowaniem obejrzeli siedem najnowszych odcinków filmu Filozofia po góralsku ks. prof. Józefa Tischnera. Radość zebranych była tym większa, że postacie opisane w książce jak: Albin Greczek, Leon Korkosów i inne zagrali rodowici łopuśnianie choćby: prezes Stanisław Buła, Jan Makowski, Paweł Chowaniec. W filmie zagrała też muzyka im. ks. prof. Tischnera w składzie :Leszek i Andrzej Szewczykowie, Tomek Witek, Jakub Dudzik, a także zobaczyliśmy dziewczęta i chłopców z zespołu im. L. Łojasa z Łopusznej. Posiady przy muzyce góralskiej i zastawionych stołach- na których nie zabrakło moskala trwały do późnych godzin nocnych. Stanisława Szewczyk Zapraszamy na tradycyjne Święcone ZG ZP i Jubileusz 80-lecia ZP w Dzianiszu w Żywieckie Gody XXXVII Przegląd Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych IV Międzynarodowe Prezentacje Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych Po raz kolejny mogliśmy wspólnie z zespołami kolędniczymi brać udział w żywiołowej, kolorowej i pełnej prastarych zwyczajów i obrzędów imprezie. Zwyczaje od Adwentu poprzez Boże Narodzenie, Świętego Szczepana, Stary i Nowy Rok, Trzech Króli aż po karnawałowe Ostatki przypomniały nam prezentujące się na scenach Milówki i Żywca grupy kolędnicze. Najbarwniejszym i najbardziej widowiskowym spotkaniem było jak co roku kolędowanie w plenerze grup Dziadów Noworocznych. Przy Starej Chałpie w Milówce zaprezentowało się kilkanaście grup z całej Żywiecczyzny. Okrasą tego kolędowania był występ Przebierańców busó z Mohacza w Republice Węgierskiej. Od czterech lat Żywieckie Gody rozszerzone o część międzynarodową, wspierane przez International Visegrad Fund i Samorząd Województwa Śląskiego mogą gościć kolędników z innych państw. Obok wspomnianych Węgrów, Gody gościły Zespół Oldrzychowice z Czech, słowacki Raslavićan z Raslavic i Ukraiński Teatr Folkloru Rodyna z Rewna. To karnawałowe spotkanie ma też coraz więcej imprez towarzyszących. Skubanie pierza, degustacje potraw regionalnych, zabawy na śniegu, góralskie potańcówki czy wystawy i spotkania to okazja do wspólnego kolędowania, składania sobie życzeń noworocznych i nawiązywania nowych znajomości. Wśród laureatów prezentacji konkursowych, fachowe jury wyróżniło wśród dzieci kolędników z gwiazdą z Małej Roztoki z Czernichowa, połaźniczki i winszowniczki z Ogniska Pracy Pozaszkolnej w Koniakowie a wśród dorosłych Szlachciców z Lalik i ze Zwardonia. Wśród inscenizacji obrzędów wyróżniono kolędników z Lesznej Górnej i Małych Istebniaków z Istebnej. Najlepsze dorosłe grupy to Zgrapianie z Jaworzynki i Romanka z Spoptni Małej. Najwyższą ocenę z grup plenerowych otrzymali Jukace z Żywca Zabłocia i Przebierańcy z Górnej Żabnicy i Spod Pawlusiej z Żabnicy. Słowacki Raslavićan zdobył I nagrodę IV Międzynarodowych Prezentacji. Głównymi organizatorami imprezy są Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku Białej, Gminny Ośrodek Kultury w Milówce z Andrzejem Maciejowskim na czele oraz Miejskie Centrum Kultury w Żywcu. Patronat medialny, oprócz lokalnych rozgłośni radiowych i prasy, objęła TVP2 która przygotowała z imprezy obszerną relację. Na Żywieckie Gody 2007 zapraszamy do Milówki i Żywca już dziś. Jurasz Marek 21

22 Tradycyjnie, jak co roku przyszedł czas na podsumowanie tegorocznej edycji Kumoterskiej Gońby. Odbywające się pod patronatem Zarządu Głównego Związku Podhalan Parady gazdowskie, Parady kumoterskie, Wyścigi kumoterek, Wyścigi skiringu i Wyścigi ski-skiringu odbywają się kolejno w różnych miejscowościach Podhala. Przed rozpoczęciem sezonu organizatorzy spotykają się aby uzgodnić kalendarz kolejnych imprez, omówić regulamin zawodów, wybrać koordynatora całej edycji i jednocześnie gospodarza tych spotkań oraz podsumowania. W tym roku tego obowiązku podjął się Oddział Związku Podhalan w Ludźmierzu z Prezeską Ewą Iwulską na czele. Zaplanowano osiem imprez w następującej kolejności: Szaflary, Poronin, Zakopane, Bukowina Tatrzańska, Biały Dunajec, Ludźmierz, Kościelisko, Rabka. Jednak wielka tragedia na Śląsku i ogłoszona żałoba narodowa zmieniła kolejność: Bukowina Tatrzańska zorganizowała swoją imprezę w terminie rezerwowym, a Biały Dunajec zrezygnował z powodu braku terminu. Pozostałe imprezy odbywały się przy pięknej zimowej pogodzie. Organizacja Kumoterskiej Gońby w danej miejscowości wcale nie jest łatwa wymaga bowiem zaangażowania bardzo wielu osób do obsługi i zabezpieczenia. Najczęściej głównymi organizatorami są Urzędy Gmin wsparte przez Oddziały Związku Podhalan, Ochotnicze Straże Pożarne i prywatnych sponsorów. Wszystkie imprezy są ubezpieczone, mają zabezpieczenie medyczne, weterynaryjne oraz służby porządkowe w postaci firmy ochroniarskiej lub strażaków, którzy wraz z policją zabezpieczają teren zawodów. Jednak mimo tych środków ostrożności w Zakopanem wydarzył się groźny wypadek.. Wydaje się konieczne w przyszłości jeszcze poprawić zabezpieczenie tych imprez, pamiętając że rozpędzony koń zawsze może doprowadzić do zagrożenia. Najważniejsi w tych imprezach są jednak uczestnicy gazdowie, zawodnicy i ich piękne konie. Godne podkreślenia jest zaangażowanie tych, którzy biorą udział w kolejnych zawodach nie bacząc na odległości, koszty, i ogrom pracy włożonej w przygotowanie koni i sprzętu. To prawdziwi pasjonaci obserwując z jaką ambicją walczą o każdy punkt można by pomyśleć, że stawka tej rywalizacji jest bardzo wysoka. Faktycznie, podczas podsumowania organizatorzy starają się przygotować nagrody ale najważniejszy jest honor i poważanie środowiska. W tym roku wszyscy organizatorzy uzgodnili wspólne sfinansowanie nagród i kosztów podsumowania. Podsumowanie zostało sfinansowane przez Zarząd Główny Związku Podhalan, Urzędy Gmin: Szaflary, Poronin, Kościelisko, Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Rabka Zdrój (wszyscy po 500 zł.), Starostwa Powiatowe w Nowym Targu i Zakopanem po 1000 zł. o resztę zadbał Oddział Związku 22 KUMOTERSKA GOŃBA 2006 Podhalan w Ludźmierzu wraz Urzędem Gminy Nowy Targ i sponsorami. Ważnym sponsorem całej edycji był Zakład Ubezpieczeń PZU dzięki staraniom i przychylności Pana Prezesa Stanisława Kalaty ubezpieczenie każdej imprezy i koni odbywało się z 50% zniżką. Wszystkim serdecznie dziękujemy. Uroczyste podsumowanie tegorocznej edycji odbyło się 19 marca w Domu Podhalańskim w Ludźmierzu. Dopisali zaproszeni goście, zawodnicy, przedstawiciele organizatorów oraz dziennikarze. Puchar Prezesa Związku Podhalan oraz największa pula nagród w postaci uprzęży wyjazdowej letniej przypadła Małgorzacie Skupień Matusce z Poronina, która wraz ze swoim koniem była w tym roku bezkonkurencyjna. Druga pula nagród w postaci uprzęży angielskiej wyjazdowej przypadła Andrzejowi Skupniowi z Zakopanego Olczy, zaś trzecia - Grzegorzowi Pintscherowi z Rabki. Gratulacjom i podziękowaniom nie było końca. Pamiętano o wszystkich: o organizatorach poszczególnych zawodów, o uczestnikach, o wszystkich co pomogli,o strażakach, policji a także o przedstawicielach naszych lokalnych mediów. Tygodnik Podhalański w ramach swojego patronatu przedstawiał na bieżąco wyniki poszczególnych imprez, zbiorcze zestawienie punktacji oraz ufundował puchar dla najsympatyczniejszej pary kumoterskiej. Relacje z zawodów były przekazywane również poprzez radio, telewizję i wiele gazet serdecznie za to dziękujemy! Prezes Związku Podhalan Jan Hamerski dziękował Oddziałowi Ludźmierz za sprawną koordynację całej edycji, za przygotowanie podsumowania i za wspaniałą gościnę. Po części oficjalnej odbyły się posiady, na których wspominano minioną Gońbę i planowano następną w 2007 roku. Andrzej Skupień

23 PODSUMOWANIE KUMOTERSKIEJ GOŃBY LUDŹMIERZ, 19 MARCA 2006 R. Wyścigi kumoterek 1.Małgorzata Skupień z Poronina - koń First Touch 2.Andrzej Skupień z Zakopanego Olczy - koń Lantan 3.Stanisław Kluś ze Skrzypnego - koń Jankes 4. Stanisław Gał z Poronina - koń Mitek 5. Anna Bobak z Poronina - koń Dolnik 6. Jan Barnaś z Zębu - koń Zefir 7. Stanisław Gał z Poronina - koń Gratis 8. Jacek Dziuban z Poronina - koń Rajtar 9. Stanisław Kluś ze Skzypnego - koń Guster 10. Krzysztof Cisoń z Boru - koń Figa Skiring 1. Małgorzata Skupień z Poronina - koń First Touch 2. Andrzej Skupień z Zakopanego Olczy - koń Lantan 3. Marian Król z Kościelisk - koń Dagar 4. Jan Handzel z Szaflar - koń Dyzio Stanisław Gał z Poronina - koń Mitek 5. Stanisław Gał z Poronina - koń Gratis 6. Krzysztof Wójciak z Rabki Zdroju - koń Szaman 7. Grzegorz Pintscher z Rabki Zdroju - koń Dudek 8. Andrzej Zubek z Zakopanego - Rumek 9. Jan Handzel z Szaflar - koń Jagielończyk 10. Anna Bobak z Poronina - koń Dolnik Ski-skiring 1. Małgorzata Skupień z Poronina -koń First Touch 2. Grzegorz Pintscher z Rabki Zdroju - koń Dudek 3. Andrzej Skupień z Zakopanego Olczy -koń Lantan 4. Jacek Dziuban z Poronina -koń Karino 5. Stanisław Rusnak z Białego Dunajca -koń Gibek 6. Olga Kozioł z Kościelisk - koń Elor II 7. Marian Król z Kościelisk -koń Dagar 8. Jacek Dziuban z Poronina - koń Rajtar 9. Andrzej Galica z Poronina -koń Jawor 10. Krzysztof Wójciak z Rabki Zdroju -koń Szaman NAJLEPSZY KOŃ KUMOTERSKIEJ GOŃBY 2006 I. First Touch Małgorzaty Skupień z Poronina II. Lantan Andrzeja Skupnia z Zakopanego Olczy III. Dudek Grzegorza Pintschera z Rabki Adroju IV. Mitek Stanisława Gała z Poronina V. Dolnik - Anny Bobak z Poronina VI. Dagar - Mariana Króla z Kościelisk VII. Gratis - Stanisława Gała z Poronina VIII. Jankes Stanisława Klusia ze Skrzypnego IX. Dyzio Jana Handzla z Szaflar X. Karino - Jacka Dziubana z Poronina dyplom i nagroda dla PIOTRA WILKUSA za WYTRWAŁOŚC NARCIARSKĄ W SKI-SKIRINGU Puchar Tygodnika Podhalańskiego dla najsympatyczniejszej pary kumoterskiej otrzymali: Anna Wiśniewska I Klimek Komperda 23

24 ... czyli otwarte zawody narciarskie dla dzieci odbyły się w Ośrodku Sportowym Zadział w Nowym Targu,18 lutego 2006 roku. Przy pięknej słonecznej pogodzie w sportowej przygodzie ale i wśród muzyki śpiewu i góralskiego tańca, spotkało się 120 młodych amatorów sportów zimowych. Towarzyszyły im całe rodziny: rodzice, babcie, dziadkowie, czasem stryjenki i strykowie, ciocie i wujkowie. Oni to najczęściej przeżywali emocje sportowe, zażywali tzw. adrenalinę startu swoich pociech. To jest właśnie piękne. Całe rodziny przy sportowej zdrowej rekreacji. Przy tym elementy tradycji i kultury góralskiej. Jestem przekonany, że każdy uczestnik imprezy wyniósł miłe wspomnienia, tym bardziej, że organizatorzy przeprowadzili ją sprawnie do rozdania dyplomów i nagród dla zwycięzców włącznie, dając tym najmłodszym przykład sprawnego działania. Na pewno to jeden ze sposobów pomagający tym młodym w przyszłości w swoim 24 Podhalanin nr 1 (15) 2006 r. IX KARNAWAŁ NA ŚNIEGU do skanow 24_1 życiu przyjąć wartości o które dla Polski tak modlił się nasz Jan Paweł II. Organizatorami byli: Towarzystwo Przyjaciół Dziecięcego Zespołu "Mali Śwarni", Urząd Miasta i MDK w Nowym Targu, oraz Ośrodek Sportowy Zadział. tekst Józef Staszel, fot. Stanisław Gał Zawody Narciarskie o Puchar Przechodni Związku Podhalan już po raz 24 Tym razem znowu zawody odbyły się w Nowym Targu, 26 lutego 2006, po raz pierwszy na Zadziale. Mimo nie najlepszej pogody na starcie stanęło172 zawodników. Organizatorami imprezy byli: Oddziały Związku Podhalan w Nowym Targu i w Kluszkowcach, Podhalański Podokręg Narciarski oraz Wyciąg Narciarski Zadział. Po raz trzeci z rzędu puchar zdobył Oddział Nowotarski, zgodnie z regulaminem staje się już jego własnością. Na przyszły rok trzeba będzie ufundować nowy. W ten sposób Oddział Nowotarski ma już kolekcje 8 pucharów, gdyż we wszystkich 24 edycjach uzyskał największą ilość punktów. Wszystko jednak wskazuje na to, że w przyszłości ta sytuacja może się zmienić. Pomimo przeniesienia tej imprezy przez Nowotarski Oddział ZP z powrotem do Nowego Targu, Kluszkowce nie wyłączyły się ze współorganizacji, licznie również uczestniczyły w zawodach, ale rozpoczęły nową sportodo skanow24 4 i 24_3 wo regionalną imprezę ZP w Kluszkowcach organizując zawody w dniu 26 lutego 2006 roku.regulamin taki sam. Bardzo dobrze bo jest już sprawdzony. Szkoda tylko, że dziadkom zlikwidowali ich grupę, każąc rywalizować z młodzieżą. Mam nadzieje, że to przeoczenie. U nas w ZP należy zachęcać do uprawiania sportu w każdym wieku. Jest to piękny przykład dla młodzieży. Ale w sporcie szanse powinny być równe. Inaczej ci najstarsi zrezygnują ze startu. Dzisiaj kilka dyplomów więcej to żaden problem. Brawo Oddział ZP Kluszkowce, które wygrały nową edycje zawodów ZP o Puchar Gorców i podjęły się wraz z Urzędem Gminy Czorsztyn i Ośrodkiem Sportowym w Kluszkowcach, organizacji nowej sportowej imprezy Zw. Podhalan. Józef Staszel

25 Probowacka na Horolnej W sobotę 26 listopada Zajazd Horolna Zbigniewa Śliwińskiego w Przybędzy zapełnił się gośćmi i uczestnikami V Powiatowego Przeglądu Potraw Regionalnych - Probowacka Jodła Beskidzkiego. W Jubileuszowym przeglądzie udział wzięło 14 Kół Gospodyń Wiejskich reprezentując gminy z terenu powiatu żywieckiego. Stoły zajazdu Horolna uginały się od smakołyków kuchni regionalnej. Można było skosztować zarówno tych dań bardzo prostych i ubogich jak prażuchy, placki ziemniaczane czy kapusta z fasolą jak i tych bardziej wykwintnych, mięsnych od golonki na różne sposoby poprzez schab aż po pasztet z zająca. Na stołach nie zabrakło też wspaniałych wypieków a gospodynie serwowały również różnego rodzaju nalewki, śliwowicę i wina własnego wyrobu. Zgodność z tradycją kulinarną, walory smakowe przygotowanych potraw oraz możliwości zastosowania ich we współczesnej kuchni oceniało fachowe jury w 10-cio osobowym składzie. Po skosztowaniu wszystkich potraw jury postanowiło przyznać następujące nagrody: nagrody specjalne: Gmina Gilowice za zupę szczawiową Gmina Koszarawa za zupę grzybową z grzybów suszonych oraz wyróżnienia dla Gmin: Świnna, Lipowa, Ujsoły, Rajcza, Jeleśnia i Łękawica. Organizatorem Probowacki było Starostwo Powiatowe w Żywcu, Rejonowy Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Żywcu, Zajazd Horolna i Gminny Ośrodek Kultury Radziechowy-Wieprz. Nagrody ufundował również Wójt Gminy Radziechowy-Wieprz Aleksander Kaletka oraz Bank Spółdzielczy Radziechowy-Wieprz. W czasie przeglądu przygrywała gościom Kapela Zespołu Regionalnego Grojcowianie z Wieprza. Marek Jurasz I miejsce: Gmina Łodygowice za pasztet z zająca Gmina Węgierska Górka za zapiekaniec ziemniaczany II miejsce: Gmina Radziechowy-Wieprz za placki ziemniaczane z masłem Gmina Milówka za golonko z chrzanem i kapustą III miejsce: Gmina Czernichów za fasolę z kapustą Gmina Ślemień za kwaśnicę na gęsinie 25

26 Święto Bazi Konkurs Palm Wielkanocnych w Rabce Zdroju ( ) Już w latach 30. zeszłego stulecia ks. Justyn Bulanda (miłośnik kultury góralskiej, członek i prezes rabczańskiego oddziału PTT, kolekcjoner, współtwórca i pierwszy dyrektor naszej placówki) organizował w Niedzielę Palmową pod starym kościółkiem parafialnym przeglądy poświęconych na uroczystej sumie bazi. Kontynuatorem tej idei był powojenny kierownik muzeum dr Sebastian Flizak (założyciel Oddziału Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Mszanie Dolnej, wybitny etnograf, znawca i miłośnik kultury Zagórzan, autor wielu prac o charakterze etnograficznym z terenu Gorców i Beskidów). Za czasów tych dwóch wybitnych osobistości świata kultury i nauki przeglądy nie odbywały się regularnie. Zmiany nadeszły wraz z objęciem stanowiska dyrektora przez Jana Bujaka. Za jego sprawą muzeum rozpoczęło w latach 50. i 60. organizowanie wielu konkursów (palm wielkanocnych, zespołów kolędniczych, szopek, itp.) Tym sposobem Konkurs Palm Wielkanocnych odbywa się regularnie w Niedzielę Palmową, od 1958 r. Tegoroczne Święto Bazi było przez nas szczególnie uroczyście obchodzone, ponieważ 2006 r. jest rokiem jubileuszowym, w którym przypada 400 lecie wybudowania modrzewiowego kościółka p.w. Marii Magdaleny i 70 lecie otwarcia Muzeum im. Wł. Orkana. Wydarzenia te są niezwykle ważnymi dla całej rabczańskiej społeczności. Wczorajszy konkurs był bardzo udany. Już od wczesnych godzin porannych Niedziela Palmowa zapowiadała się wspaniale. Przez cały dzień przyświecało słońce i wiał przyjemny, ciepły wiatr. Ok pojawili się pierwsi uczestnicy z palmami, a tuż po przyniesiono najwyższe w historii konkursu palmy. Pierwszą z niemałym wysiłkiem przynieśli członkowie Rabczańskiego Oddziału Związku Podhalan. Dorosłym ofiarnie pomagały dzieci z zespołu Robcusie (które wiele tygodni zdobiły tą niezwykle piękną, liczącą 22 m bazię). Drugą jeszcze wyższą, 27 metrowej wysokości palmę przynieśli członkowie młodzieżowego góralskiego zespołu regionalnego im. Jana Janoty i dziecięcego zespołu Majeranki. Obydwie bazie oparto przy udziale wielu osób i lin o ścianę kościoła. Oklaskami zakończono stawianie drugiej palmy, bo niemałą zręcznością i pomysłowością trzeba się było wykazać przy ustawianiu tych dwóch olbrzymów. Punktualnie o po uroczystej sumie w kościele parafialnym Marii Magdaleny, barwna procesja z poświęconymi palmami, drewnianą rzeźba Chrystusa na osiołku, ze śpiewem i muzyką, prowadzona przez Muzykę Gorczańską i zespół Robcusie wpłynęła na teren zabytkowej świątyni. Do konkursu zgłoszono ok. 130 palm, jednak zgodnie z regulaminem zakwalifikowano 100 bazi. Komisja konkursowa spisała się znakomicie. W jej składzie znaleźli się znawcy góralszczyzny, artyści i działacze Związku Podhalan: przewodniczący ks. dr Paweł Duźniak (proboszcz parafii p.w. Marii Magdaleny w Rabce Zdroju), oraz członkowie: Pan Jan Hamerski Prezes Zarządu Głównego Związku Podhalan w Polsce i Starosta Nowotarski, Pani Maria Staszel Prezes Oddziału Związku Podhalan w Nowym Targu, Pan Józef Staszel Wojewoda Wołoski i Członek Rady Muzealnej działającej przy Muzeum im. Wł. Orkana, Pan Józef Luberda Kierownik Dziecięcego Zespołu Regionalnego Robcusie, Pan Waldemar Zając Prezes Gorczańskiego Oddziału Związku Podhalan w Rabce Zdroju i Pan Waldemar Kuniczuk artysta rzeźbiarz i Prezes Galerii Ginących Zawodów Drzewiej. Członkowie komisji zachwycali się pięknem i finezją palm. A trzeba zaznaczyć, że rabczańskie bazie są wyjątkowe, ponieważ muzeum dba o to, by uczestnicy konkursu wykonywali swoje palmy zgodnie z tradycją. Obecnie dopuszcza się do konkursu palmy o różnych wysokościach. Mogą mierzyć od kilkudziesięciu centymetrów do kilkunastu (a nawet kilkudziesięciu) metrów. Ozdoby muszą być wykonane z tradycyjnych, naturalnych materiałów (tj.: bazi, które powinny się znaleźć w szczycie palmy, gałązek sosny, świerka, jałowca i barwinka, bożego drzewka, czerwonej borówki, suszonych zbóż, kwiatów, traw o naturalnym kolorycie lub barwionych naturalnymi barwnikami), lub z papieru kolorowego, czy też bibuły (kwiaty i wstążki z bibuły, kokardki z papieru). 26

27 Ww. zdobiny mocuje się do drewnianego trzonka za pomocą lnianej nici lub drutu lub rzemienia. Drewniany trzonek palmy powinien być obwiązany tzw. bicem, czyli grubym rzemieniem lub sznurem konopnym. Na uwagę zasługuje fakt, że palmy, zarówno dawniej, jak i dzisiaj, wykonują całe rodziny. W procesie powstawania bazi (którą tworzy się od kilku dni nawet do kilku miesięcy) biorą udział dwa lub trzy pokolenia zacząwszy od wnuków, a skończywszy na dziadkach, którzy niejednokrotnie są inicjatorami wspólnych prac przy palmie. Należy podkreślić, że jedną z najstarszych form palmy rodzimej, zachowanej do dnia dzisiejszego są bazie wykonywane przez rodziny ze Słonego. Utrzymała się tutaj tradycja palm ze słomy lub ze zboża przepięknie barwionych naturalnymi kolorami. Kształt, wielkość palmy oraz dobór ornamentów zależy od gustu i fantazji osób ją wykonujących, choć z całą pewnością należy przy tym kierować się uświęconą tradycją i umiarem. Przed rozpoczęciem pracy warto odwiedzić starszych sąsiadów, którzy z pokolenia na pokolenie robili palmy i nadal się tym zajmują i ubogacić swoją wiedzę na ten temat. Jury konkursowe, starannie oceniając palmy, brało pod uwagę ww. kryteria. Obrady komisji odbyły się we wnętrzu kościółka. W miłej atmosferze jury postanowiło przyznać pięć nagród w kategoriach: za Najbardziej Tradycyjną Palmę Wielkanocną dla Zespołu Szkół Olszówka i Wierchy, za Najpiękniejszą Palmę Wielkanocną dla Dziecięcego Zespołu Regionalnego Robcusie, za Najoryginalniejszą Palmę Wielkanocną dla Benedykta i Kamili Wietrzyk, za Najwyższą Palmę Wielkanocną dla Dziecięcego Zespołu Góralskiego Majeranki i Młodzieżowego Zespołu im. Jana Janoty i za Palmę Wielkanocną w Kategorii Dziecięcej dla Przedszkola nr 1 Grupy Smurfy, oraz jedenaście wyróżnień regulaminowych za Bazie: Ślebodom dla Stanisławy Woźniak, Śwarnom dla Jadwigi Florek, Siumnom dla Zofii Kozłowskiej, Hyrnom dla GORD Oddział IV a Jadwigi Buszta, Sykownom dla Agnieszki Zubek, Trubacowom dla Tomasza Wójtowicza, Serdecnom dla Wojciecha Mlekodaja, Wierchowom Pauliny i Magdy Miśkowiec, Lubońskom dla Marka Kiersztyna i Wyróżnienie Specjalne w Kategorii Grupowej (dla osób niepełnosprawnych) dla Muminków Stowarzyszenia Osób Niepełnosprawnych działającego przy Parafii p.w. Marii Magdaleny w Rabce Zdroju. Ponadto Jury konkursu przyznało następujące, dodatkowe wyróżnienia: 1. Dla Najmłodszego Uczestnika dla Szymona Kowalczyka i Julii Ponickiej 2. Wyróżnienie dodatkowe dla Dawida Litke. Z kolei Muzeum im. Wł. Orkana przyznało dwa Wyróżnienia Specjalne: dla Miejskiego Przedszkola nr 1 oraz dla Darka i Szymona Buksów Wspaniałe nagrody zostały ufundowane przez: Starostwo Nowotarskie, Andrzeja Dubiela Dubiel Vitrum, Gorczański Oddział Związku Podhalan, Krzysztofa Bagadzińskiego DW Światowid, Adama Myśliwego Zakład Szklarski Mirror, Annę i Michała Skowronów DW Krokus, Stanisława Mlekodaja Zakład Stolarski, Antoniego Rapacza Radnego Powiatowego Leszka Wachałowicza, Waldemara Kuniczuka, Helenę i Mieczysława Rączków, Muzeum im. Wł. Orkana. W czasie trwania obrad jury, zgromadzonym mieszkańcom czas umilały swoimi występami Robcusie, recytując wiersze związane z obrzędami Niedzieli Palmowej. Na koniec wystąpiły wszystkie zgromadzone zespoły: Robcusie i Majeranki oraz muzyki: Gorczańska Eugeniusza Tokarczyka i Kuby Rusieckiego. Po rozdaniu nagród przewodniczący jury ks. dr Paweł Duźniak podziękował uczestnikom konkursu za niezwykły wkład pracy i kultywowanie tradycji związanych przecież z ich małą ojczyzną. Starosta Jan Hamerski z właściwym sobie wyczuciem przypomniał fragment Wskazań dla synów Podhala Wł. Orkana, kontynuując wypowiedź księdza proboszcza, oraz dziękując tym, dla których słowo tradycja, ma wymiar ponadczasowy Ks. Proboszczowi i dyrektorowi Janowi Fudali za coroczną organizację tego wspaniałego konkursu. Dyrektor Muzeum przypomniał wszystkim zgromadzonym o niezwykle ważnym dla placówki roku 400-lecia wybudowania kościoła oraz 70-leciu otwarcia muzeum dla zwiedzających i jednocześnie podziękował wszystkim, którzy swą szczodrością przyczyniają się do organizacji tak wspaniałych imprez. Na zakończenie Dyrektor zaprosił obecnych na V Święto Zwyków Wielkanocnych, które odbędzie się r w Wielką Sobotę o godz Stale zwiększająca się grupa ludzi uczestniczących we wszystkich imprezach tworzonych przez Muzeum im. Wł. Orkana utwierdza nas w przekonaniu, że należy organizować, przypominać, zapraszać do współpracy wszystkie środowiska zainteresowane i rozumiejące, jak ważna dla naszego miasta jest słowo tradycja, a zwłaszcza góralska tradycja, związana od zarania dziejów z drewnianym modrzewiowym kościółkiem p.w. Marii Magdaleny, zwanym przez wielbicieli i znawców góralszczyzny Góralskim Wawelem. Dominika Wachałowicz-Kiersztyn Wojciech Kusiak Autor zdjęć: Piotr Kuczaj 27

28 Ksiądz Wojciech Blaszyńsk i- zwany Apostołem Podhala dwusetna rocznica urodzin i 140. rocznica śmierci W tym roku przypadają trzy okrągłe rocznice związane z postacią niezwykłego duszpasterza,który zasługuje na naszą pamięć a jego działalność do dziś wzbudza podziw. Do wymienionych w tytule należy dodać 170 rocznicę przybycia do Sidziny. Wszystko to jest okazją abyśmy przywołali postać księdza W. Blaszyńskiego na nowo w naszej pamięci. Urodził się w Chochołowie 6 kwietnia 1806 r. w rodzinie góralskiej. W 1820r. rozpoczął naukę w Trzcianie na Słowacji. Po dwóch latach dalszą naukę kontynuował w Wielkim Waradynie gdzie w 1827r. zdał maturę. Następnie przez dwa lata w tej samej miejscowości studiował filozofię, a następnie wrócił do Chochołowa. Ze swojej rodzinnej wsi w tym samym roku wyjechał do Lwowa gdzie rozpoczął studia w Seminarium Duchownym. Po czterech latach został wyświęcony na kapłana i wysłany do swojej pierwszej parafii w Makowie Podhalańskim. W 1836r.przybywa do Sidziny jako wikary aby pomagać podupadającemu na zdrowiu ks. proboszczowi Wawrzyńcowi Stramskiemu rodem z Maruszyny. W Sidzinie ks. Wojciech pracował bardzo intensywnie, a jego praca przynosiła ogromne owoce. Ludzie pielgrzymowali z dalekich stron, aby usłyszeć Jego kazania lub odbyć spowiedź generalną z całego życia. Do Sidziny przybywały tłumy ludzi z Węgier,z okolic Krakowa, Tarnowa, Bochni, Nowego Sącza, całego Podhala i okolic Żywca. Ks. Wojciech Blaszyński był prekursorem apostolstwa świeckich, zakładając ruch zwany "Sidziniarstwem". Były to osoby pomagające Ks. Wojciechowi w poznawaniu katechizmu i prawd wiary przez ludzi. Działaniem swym ks. W Blaszyński można rzec był prekursorem apostolstwa świeckich. Należy nadmienić, że czołową Sidziniarką była matka Władysława Orkana Katarzyna Smreczyńska. Józef Dużyk tak pisze w biografii poświęconej jej synowi o jej wizycie w Sidzinie: "Na matce Orkana ks. Blaszyński wywarł duże wrażenie toteż we wspomnieniu postać jego rysuje się w blaskach 28 aureoli świętości. Zginął lecz dotąd żyje w pamięci ludzkiej i żyć będzie długo, dopokąd wieczność nie zamrze u ludzi". Pod dużym wpływem nauk ks. Wojciecha był także Piotr Borowy, który wzorował się na Jego działalności. Ten prosty orawski góral zwany Apostołem Orawy spisał Jego działalność w rękopisie pt. "Kazania ks. Wojciecha Blaszyńskiego z Sidziny. Dla nas członków Związku Podhalan szczególnie wspaniałym rozdziałem działalności ks. Blaszyńskiego było propagowanie trzeźwości. Wieloletnia praca i samozaparcie przynosiło bardzo dobre wyniki. Pijaństwo na Podhalu zanikało. Karczmarze sprzedawali tylko towary potrzebne ludziom, a żadna z siedmiu karczm, które zastał ks. Wojciech w Sidzinie w chwili przybycia nie utrzymała się. Wielka zasługą jaką ks. Blaszyński uczynił dla górali sidzińskich było założenie pierwszej szkoły w naszej miejscowości. Wielkim dziełem życia jest budowa przez ks. Blaszyńskiego kościoła w swoim rodzinnym Chochołowie, którą rozpoczął 17 marca 1853 roku. Przez lata swojej duszpasterskiej pracy, wielu przeciwności dopiął swego wznosząc piękny kamienny kościół, wzorowany na bazylice Mariackiej w Krakowie. Zginął śmiercią tragiczną pod koniec jego budowy 11 sierpnia 1866r. Dziedzic z pobliskiego Sidzinie Toporzyska Awit Wilkoszewski tak pisał po Jego śmierci...."był Pleban Sidzinski Ksiądz Wojciech Blaszyński Zasnął przy trudach kościoła przed wschodem słońca A miłość mu przechowa każda dusza szczera Ocknie się w chwale bo duch nie umiera"... Po śmierci ks. Blaszyński na trwałe pozostał w pamięci wiernych z Podhala i dalszych okolic. Dowodem na to są liczne pieśni opiewające Jego życie pełne miłości Boga i człowieka. Powstały również Godzinki, napisane ku czci śp. ks. Wojciecha mające formę godzinek do Najświętszej Maryi Panny oraz Litania na cześć apostoła Podhala. Ks. Wojciech Blaszyński przeszedł do historii i literatury polskiej. W swojej powieści "Kościół w Chochołowie", Jan Dobraczyński wspaniale opisuje życie i działalność ks. Blaszyńskiego. Jest to lektura godna polecenia dla wszystkich, którym bliska jest historia i działalność góralskiego kapłana z Chochołowa. Podczas setnej rocznicy śmierci ks. Wojciecha Blaszyńskiego w 1966r.podczas uroczystości w Chochołowie

29 ówczesny proboszcz tej parafii ks. Józef Dewera między innymi tak powiedział: "Miło mi serdecznie powitać i wyrazić radość z waszego przybycia, by złożyć hołd temu, który stał się wzorem w duchu Soboru Watykańskiego II. Niech to spotkanie z ludem tej parafii, będzie fundamentem, z którego wyrośnie głębokie przekonanie ducha ks. Wojciecha Apostoła Podhala. W uroczystości w Chochołowie uczestniczył ks. Metropolita Karol Wojtyła nasz przyszły Wielki Papież. W swojej mowie podkreślił on znaczenie świętości życia i działalności duszpasterskiej skromnego proboszcza z Sidziny. W tym samym roku zorganizowano w Sidzinie wystawę, na której eksponowano pamiątki i fotografie po jej dawnym proboszczu. Inicjatorem wystawy był ówczesny proboszcz ks. Józef Długopolski, a jej otwarcia dokonał ks. Kardynał Karol Wojtyła. Ks. Wojciech Blaszyński był postacią zasługującą na naszą trwałą pamięć, myślę że tegoroczne jubileusze będą okazją do jej utrwalenia. Dużą rolę tutaj mają do spełnienia mieszkańcy Sidziny i Chochołowa wśród których pamięć o tym wielkim kapłanie ciągle istnieje a on sam, swoją osobą łączy nas. Bez trzydzieści roków ksiyndza Blaszyńskiego my tu mieli Co nos i całe Podhole pokory naucoł Sumiynio porusoł gwarząc nom o Bogu Przestrzygoł ciyrpliwie o niewoli grzychu. Maciej Motor-Grelok PÓJDŹ ZA MNĄ - Misterium Męki Pańskiej w Nowym Targu W okresie Wielkiego Postu trzeci kolejny rok w Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym Targu, odbyły się przedstawienia Misterium Męki Pańskiej. W 2006 roku, spektakle odbywały się w dniach od marca, w sumie 10 przedstawień, które obejrzało około 5000 widzów. Reżyser Piotr Piecha, aktor Teatru Ludowego w Nowej Hucie do przedstawienia zaangażował 110 amatorów, pasjonatów, którzy naprawdę bardzo dobrze wczuli się w swoje role i nie zawiedli oczekiwań reżysera. Wśród nich była młodzież, nauczyciele urzędnicy, przedsiębiorcy. Organizatorom tego przedsięwzięcia: Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa, Urzędowi Miasta i Miejskiemu Ośrodkowi Kultury z Nowego Targu, oraz Katolickiemu Centrum Kultury z Krakowa, jak również wykonawcom, należy się wielkie uznanie za szerzenie dobra. Józef Staszel Podhalanin nr 1 (15) 2006 r. 12 lutego minęła 190 rocznica urodzin księdza Józefa Stolarczyka, który został pierwszym proboszczem Zakopanego (6 I 1848) i był nim 45 lat, aż do śmierci. Stolarczyk przyczynił się wybitnie do podniesienia stanu moralności i oświaty wśród górali zakopiańskich, u których cieszył się dużym poważaniem. Dla gości przyjeżdżających coraz liczniej do Zakopanego stał się informatorem, doradcą i autorytetem w sprawach góralszczyzny i Tatr. W jego plebani mieszkało wiele wybitnych postaci tamtego okresu, m.in.: Jan Matejko i Henryk Sienkiewicz (w 1886 r.). Przyjaźnił się z wieloma osobami bywającymi w Zakopanem, m.in. z Tytusem Chałubińskim. Zaraz po przybyciu do Zakopanego zaczął chodzić po Tatrach i stał się wkrótce jednym z czołowych taterników owych czasów. Chodził prawie zawsze z góralskimi przewodnikami, wśród których byli Jędrzej Wala starszy, Szymon Tatar starszy, Wojciech Gąsienica-Kościelny, Wojciech Ślimak i Wojciech Roj. Już w 1849 r. był na niższym wierzchołku Świnicy (wyższy był wtedy jeszcze niezdobyty), a ok roku na Łomnicy. W 1854 próbował bezskutecznie wejść na Lodowy Szczyt (od Lodowej Przełęczy), a w 1861 uczestniczył w I turystycznym przejściu Mięguszowieckiej Przełęczy. W 1867 dokonał I wejścia na Baranie Rogi i był na Lodowym Szczycie, a w 1874 na Gerlachu (VIII wejście). Ponadto był na wielu innych szczytach Tatr Wysokich, Bielskich i Zachodnich. Zmarł 6 lipca 1893 roku i został pochowany na starym cmentarzu. 29

30 S³ynni Podhalanie Prof. Franciszek ukaszczyk ( ) wspomnienie w 50. rocznicê śmierci Wśród górali intelektualistów z Podhala bezsprzecznie do czołówki ścisłej inteligencji polskiej można zaliczyć cztery osoby, które w tym zaszczytnym panteonie znalazły poczesne miejsce dzięki swym zasługom poniesionym na polu nauki, są to: prof. Józef Rafacz ( ) z Czarnego Dunajca historyk prawa i dziekan UW, prof. Józef Waksmundzki ( ) z Wksmunda chemik i dziekan UMCS, ks. prof. Józef Tischner ( ) z Łopusznej filozof i dziekan PAT, oraz prof. medycyny Franciszek Łukaszczyk Tady ( ) z Poronina, pierwszy dyrektor Instytutu Radowego w Warszawie, twórca nowatorskich badań onkologicznych, któremu poświęcony jest niniejszy artykuł. W tym roku w marcu minęło 50 lat od śmierci Prof. Lukaszczyka, chcąc uczcić tą rocznicę przypominamy jego postać. Prof. Franciszek Łukaszczyk pochodził ze starego rodu góralskiego Łukaszczyków Tadych wywodzących się z Murzasichla, był synem Franciszka i Wiktorii z Galiców Pisorzy Wincków. Urodził się 21 lutego 1897 roku w Bustryku należącym wówczas do parafii Poronin. Jego ojciec pochodził z Murzasichla matka zaś z Poronina. Gospodarstwo w Bustryku rodzic przyszłego profesora posiadał po zmarłej pierwszej swojej żonie Mariannie z Dorulów - wdowie po Janie Zalińskim właśnie z Bustryku. Mały Franek ukończywszy 6 lat rozpoczął naukę w ludowej szkole w Zębie, która wówczas działała już od 1886 roku. Szkoła w Zębie mieściła się wówczas w dwóch góralskich izbach. Jak pisze Jan Gutt Mostowy; uczęszczanie do szkoły góralskich dzieci nie było łatwe. Na wiosnę i w jesieni mnogość,,ważniejszych od szkoły obowiązków domowych, w zimie problem w czym pójść do szkoły, zaś z Bustryku do Zębu jednak parę kilometrów, często zawianej drogi. Jednak Franek nie miał trudności z nauką, uczył się chętnie, zaś troskliwa matka dbała o to, aby nic nie przeszkadzało mu w nauce. Po ukończeniu 4 klas rozpoczął naukę w otwartym w 1904 roku Gimnazjum w Nowym Targu. Uczęszczał do Gimnazjum od 1907 roku. Mieszkał w Mieście na stancjach. Od 1909 roku został zwolniony z opłaty szkolnej. Będąc w maturalnej klasie nastąpił u niego kryzys, którego następstwem był brak postępów w nauce i nieodpowiednie zachowanie. Problemy w nauce syna stały się problemem osobistym rodziców. Doszło wówczas nawet do chwilowej ich separacji. Po przeniesieniu Franka do utworzonej w Zakopanem w roku 1912 średniej szkoły jego rodzice szczęśliwie powracają do siebie. Franek zrozumiał mówi Jan Gutt - Mostowy, że uczy się nie tylko dla siebie, ale i dla matki, która pokładała w nim wszystkie swoje nadzieję. Zdał maturę w 1915 roku wśród pierwszych maturzystów zakopiańskiego gimnazjum. Studia rozpoczął na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego w roku Nauka w latach I wojny światowej nie była dla niego łatwa. Zgłosił się na ochotnika do powstałego po 1918 roku Wojska Polskiego i brał udział w wojnie polsko sowieckiej w latach Po wojnie powrócił na studia. W 1923 roku uzyskał absolutorium, a 5 kwietnia 1924 roku został doktorem nauk lekarskich. Po studiach przez cztery lata pracował jako starszy asystent w Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wówczas został zauważony przez prof. Orłowskiego jego niesamowity talent. W okresie od 1928 do 1931 r., jako stypendysta, studiował za granicą onkologie i radiologie na uniwersytetach w Paryżu, Berlinie i Sztokholmie, pobierał nauki u osławionej w Europie Marii Skłodowskiej Curie, która bardzo się interesowała medycznym talentem dra Franciszka Łukaszczyka. Młody lekaż odtąd specjalizował się w dziedzinie onkologii i radiologii. Po powrocie do kraju w 1932 roku zorganizował Instytut Radowy w Warszawie, który po wojnie zyskał imię Marii Skłodowskiej Curie. Dr Łukaszczyk do końca życia pozostał dyrektorem tego Instytutu. Otwarcia Instytutu dokonała ofiarodawczyni 1 grama radu dla społeczeństwa polskiego; Maria Skłodowska Curie oraz prezydent Ignacy Mościcki. W tym Instytucie początkowo zatrudnieni zostali tyko dr Łukaszczyk i dr Józef Laskowski. 17 stycznia 1932 roku przyjęto do Instytutu pierwszych chorych. W 1937 roku lekarzy było już siedmiu, a liczba łóżek wzrosła z 45 do 100. Dr Franciszek Łukaszczyk był członkiem Rady Naukowej przy ministrze zdrowia oraz członkiem Komitetu Nauk Medycznych PAN. Prof. 30

31 Instytut Radowy w Warszawie w 1932 roku Józef Laskowski mówił, że dr Łukaszczyk był najwybitniejszym onkologiem klinicystą w Polsce i znakomitym specjalistą w dziedzinie rado i rentgenoterapii. Reprezentował on rozległą wiedzę onkologiczną, obejmującą diagnostykę i leczenie nowotworów, a także organizację walki z rakiem. Stworzył w Polsce i rozwinął jako odrębną specjalność nowocześnie pojętą onkologię kliniczną, która przedtem przez nikogo nie była reprezentowana. Opracował we własnym zakresie metody leczenia szeregu jednostek nowotworowych, oparł rentgenoterapię na radiobiologii i histopatologii. Wprowadził zamiast niewłaściwych naświetlań seryjnych odpowiednio rozłożone naświetlania jednoczasowe i opracował naukowe kryteria doboru leczonych przypadków. Dr Łukaszczyk był autorem około 40 prac naukowych. Niektóre z nich pisał prof. Józef Laskowski jak na przykład o raku sutka, mają podstawowe znaczenie, gdyż doprowadziły do zmiany błędnego stanowiska w leczeniu raka gruczołu piersiowego. Członkowie Polskiej Akademii Umiejętności w wyniku uznania jego dorobku naukowego wybrali go na członka korespondenta. Za swą naukową działalność został wielokrotnie odznaczony. Przed wojną założył Polski Związek Przeciwrakowy. Wybuch II wojny światowej pokrzyżował wiele planów związanych z Instytutem Radowym. 5 września 1939 roku, piszą Zbigniew Wronkowski i Edward Topik, wobec bezpośredniego zagrożenia stolicy przez Niemców, dr Łukaszczyk zdecydował się przerwać leczenie radem, który ukrył w swym domku letniskowym pod Warszawą. Po kapitulacji Warszawy końcem września dr Łukaszczyk z powrotem przywiózł część radu. Niemcy jednak skonfiskowali 720 mg, w wyniku różnych działań odzyskano 420 mg i nadal prowadzono leczenie. Wybuch walk powstańczych zakończył się dla Instytutu tragicznie. 5 sierpnia 1944 roku wypędzono chorych a tych, którzy nie mogli się poruszać wymordowano. 20 sierpnia 1944 roku dr Łukaszczyk przekupując Niemców przedostał się do spalonego Instytutu i zabrał rad do plecaka wywożąc go z Warszawy. Ukrył go zakopując obok swojego domu, tym razem w Poroninie. Po wojnie zorganizował w Krakowie pierwszy na ziemiach wyzwolonych Oddział Curieterapii, wówczas dla potrzeb leczenia przywiózł z Poronina 1 gram radu, co wywołało nie lada sensację. W listopadzie 1945 roku przystąpiono do odbudowy Instytutu Radowego w Warszawie. Jego dyrektorem został oczywiście dr Łukaszczyk. Wkrótce dr Łukaszczyk został wybrany prezesem Polskiego Towarzystwa Onkologicznego. Pracownicy Instytutu Radowego pod jego nadzorem w okresie międzywojennym opublikowali 50 prac naukowych, zaś po wojnie przeszło 100. Dużą jego zasługą było zorganizowanie po raz pierwszy w Polsce, a po wojnie odbudowanie wszechstronnego i opartego na zasadzie zespołowości zakładu klinicznego i badawczego, który obecnie stanowi wzór dla innych tego typu placówek powstających w kraju. Pomimo wielu zajęć znajdywał czas by redagować czasopismo,,nowotwory. Był organizatorem wielu zjazdów naukowych w Instytucie Onkologii. Reprezentował ponad to polską onkologię w Międzynarodowej Unii Przeciwrakowej, był także członkiem Międzynarodowej Maria Skłodowska-Curie sadzi w ogrodzie Instytutu Radowego Komisji do Badań nad Rakiem. 2 września 1953 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym. Prof. Łukaszczyk jako inicjator i realizator położył poważne zasługi w organizowaniu sieci onkologicznej w kraju. Szkoląc lekarzy w onkologii, tworzył kadry specjalistów stanowiące dzisiaj podstawę fachową dla szeregu najpoważniejszych zakładów onkologicznych w Polsce. Prof. Laskowski mówił też o prof. Łukaszczyku, że był znawcą ludzkich charakterów, znał wagę milczenia i wartość słów, nie znosił blichtru, pustych szyldów, łatwych frazesów i pompatycznych deklaracji. Cechował go umiar i opanowanie. Chorym oddawał najpełniejszą treść swojej wiedzy i swego wysiłku. Jego postawa, uwzględniająca przede wszystkim dobro chorego, była tak 31

32 Przywitanie Marii Skłodowskiej- Curie na dworcu w Warszawie wyrazista, że udzielała się otoczeniu. Toteż liczne rzesze chorych okazywały mu wdzięczność, a współpracownicy szacunek i przywiązanie. Badania nad radem, którym poświęcał wiele czasu oraz ukrywanie radu w czasie wojny w nieodpowiednich warunkach, spowodowały u niego powstanie ciężkiej popromiennej choroby krwi, z której się mu nie udało wyleczyć. Ostatnie dni swego życia spędził w rodzinnym Poroninie, gdzie prowadził swe obserwacje i badania do końca swoich dni, zmarł przedwcześnie 19 marca 1956 roku. Spoczywa na poronińskim cmentarzu. Dla upamiętnienia Jego niestrudzonego wkładu jego imieniem został nazwane Regionalne Centrum Onkologii w Bydgoszczy. Pozostawił po sobie dwóch synów Macieja i Jacka. Żaden z nich nie poszedł w ślady ojca, obaj są natomiast światowej sławy pianistami, mieszkają poza granicami kraju. Dzięki m.in. takim ludziom jak prof. Łukaszczyk można mówić o wkładzie górali w naukę i kulturę polską a nawet światową. Literatura: - Prof. dr hab. J. Laskowski, O Profesorze Łukaszczyku. [w:] Podhalanka Pismo Związku Podhalan, nr 2 (12) 1985, str Z. Wronowski, E. Towpik, Instytut Radowy im. Marii Skłodowskiej Curie w Warszawie, str [w:] Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie w Warszawie , pod red. doc. dr hab. n. med. E. Towpik, Warszawa J. Gutt Mostowy, Profesor dr medycyny Franciszek Łukaszczyk, str , Dzieje polskiego radu, str [w:] Poronin dawniej i dziś, pod red. A. Bafia, T. Nocoń oraz F. Łojas Kośla, B. Chowaniec Lejczyk, Poronin Artykuły z prasy. - Fotografie pochodzą z książki Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej Curie w Warszawie , pod red. doc. dr hab. n. med. E. Towpik, Warszawa Bronisław Chowaniec Lejczyk, Poronin Pamięci Bartusia Obrochty W tym roku mija 80 rocznica śmierci największego skrzypka Skalnego Podhala Bartusia Obrochty. Pamiętał on jeszcze czasy dawne (ur. się w 1850 r.), w młodości chodził w góry ze zbójnikami i całe życie grał staroświeckie nuty. Znał wielu panów, którzy przyjeżdżali w Tatry na przełomie XIX i XX wieku, m. im. Tytusa Chałubińskiego, Henryka Sienkiewicza, Karola Szymanowskiego, Ignacego Paderewskiego. Bartuś ze swoją kapelą grał na weselach, grał w górach, grał na oficjalnych uroczystościach w Zakopanem, Warszawie, Paryżu. Wszyscy zgodnie we wspomnieniach piszą, że grał świetnie. Obrochta był również przewodnikiem tatrzańskim, strażnikiem leśnym, wydawcą gazety. Chodził w góry, tak jak Jan Sabała, Wojtek Roj, Klimek Bachleda z Chałubińskim, Grzegorzewskim, czy księdzem Stolarczykiem. Jego dzieło muzyczne kontynuowali synowie Jan i Józef oraz zięć Szczepaniak Bajcorz. I do dnia dzisiejszego kolejne pokolenia Obrochtów grają muzykę góralską np. Andrzej Obrochta Bartuś, a także budują domy i tworzą sztukę ludową literaturę, malarstwo, haft, tkaninę. W tym roku Bartusiowi Obrochcie poświęconych jest kilkanaście koncertów, które odbędą się w zakopiańskich kościołach i galeriach. Występom chórów, orkiestr i kapel z Polski, Słowacji, USA i Anglii towarzyszyć będzie wystawa zdjęć Bartuś Obrochta i jego rodzina. Koncert inauguracyjny będzie miał miejsce 22 kwietnia b. r. o godz w kościele św. Krzyża w Zakopanem a dzień później o godz przy wejściu do Doliny za Bramką nastąpi odsłonięcie kapliczki poświeconej temu góralskiemu rapsodowi. Natomiast na posiady z rodziną Obrochtów i koncert finałowy zapraszamy do Domu Ludowego w Kościelisku, które zakończą rok poświęcony wielkiemu synowi Podhala. Adam Kitkowski, Zakopane 32

33 Nasi ludzie 33 Franciszek Szlaga z Murzasichla różne historie, te dobre i te złe, kiedy to pasł owce całe lato o chlebie i żętycy, za co dostał jesienią trzy oscypki, a niedźwiedzie i wilki to jego starzy znajomi. Dzisiaj pan Franciszek Szlaga patrząc w minione lata jest zadowolony, nadal kocha folklor, owce i pasterstwo. Dla gazdy z Murzasihla Franciszka Szlagi z okazji 70 urodzin dużo zdrowia i wytrwałości na dalsze lata składają Prezes ZP O/ Murzasichle Zbigniew Długosz z całym zarządem i członkami Do życzeń dołączamy wiersz pani Zofii Kukuc. Całe swoje życie poświęcił dla kultywowania wypasu i hodowli owiec. Wypasem zajmował się od najmłodszych lat, już jako młody chłopak umiłował to zajęcie. Tatry długo były jego domem, juhasił w Dolinie za Mnichem, nad Morskim Okiem, na Rusinowej Polanie, Hali Waksmundzkiej, Hali Gąsiennicowej, Kopieńcu, Siwej Polanie i w Dolinie Jarząbczej, jednym słowem całe pasmo polskich gór Wraz z ograniczeniem możliwości wypasu w Tatrach, pan Franciszek zamienił dobrze sobie znane zakątki tatrzańskie na Bieszczady, Pieniny, zaliczył też Krynicę i Dolny Śląsk. Po latach tułaczki z uwielbionymi owieczkami, podróżującymi po Polsce koleją i samochodami ciężarowymi, powrócił na Podhale, do Białki Tatrzańskiej, Nowego Targu a w końcu do Upłazu nad Małem Cichem. W pogodne dni, jak pasie swój kierdel na Wysokim, spogląda sobie na swój dom na Capcówce, w Murzasichlu, na okoliczne wsie i na Tatry, tak bliskie sercu. Często wspomina i opowiada Spoziyro Wo³osyn jako Giewont p³ace, Kiedy se przybocy z Ma³ej ¹cki bace. Ej, by³o hañ weso³o, zbyrk dzwonkow Śpiew dziywcont, juhasow woko³o. Weso³o wtej by³o dusa Giewontowa, Ciesy³y siy ³ocka i siwawo g³owa, Ale radośæ nasa nied³ugo istnia³a, Przys³y nowe casy wloz pon na sa³asy. Nie bedzies se ch³opie popod regle rz¹dzie³, Siednies se ku piecu, weznies siy za kondziel. odebrali Kopy, Filipke, Rusinke, Prześli popod regle, jak ropsik za wilkiem, Smutny teroz widok po reglu syrokim, Ka puste sa³asy stojom jak strasoki. Ni mo fto zaśpiewaæ, puściæ dolinom g³os, Vcoby turnie drga³yi jako wtej by³o, ³od g³osów pêka³y. Idziy se pon graniom, pyto siê ka owce, Bo syra wce kupiæ, napiæ siy zyntyce. Hañ ka by³y ³owce, dziś som ino skole, Pocos tyn turysta, mo iśæ w nase hole. I dzie kozice, bystre jak soko³y. Stanyny na pó³kak, jakby pedziyæ wcia³y, Ni ma³owiec, mleka, ni ma i ropsika. Coby nos postrocho³ po nojwynksyk scytak. Leci jeleñ Kopkom, dziwuje siy straśnie, Ze nie widno dziywc¹t, nad Kopiañskom P³aśniom. Ale tak nie bêdzie, jko to bywa³o, I bêdzie siy śpiywanie w holak ³ozlega³o. Zofia Kukuc Ma³e Ciche. 33

34 Było to w dniu 3 maja l921 r. podczas uroczystości obchodów 3 Maja w Zakopanem. Po zakończeniu nabożeństwa w Kościele Parafialnym o godzinie 10-tej na dziedziniec kościelny wylegli uczestnicy obchodów m. in. młodzież ze szkół podstawowych, gimnazjum i średnich szkół zawodowych. Do zebranych przemawiali: poseł Wojciech Gąsienica Roj, burmistrz dr Medard Kozłowski i działacz pol. socj. Andrzej Gaj. Oprócz tradycyjnych przemówień wspomnieli o krzywdzącym i sfałszowanym plebiscycie na Górnym Śląsku i w związku z tym o wybuchu III Powstania Śląskiego. Wezwano młodzież, aby poszła ochotniczo na pomoc walczącym rodakom o wyzwolenie Górnego Śląska spod jarzma pruskiego. Podczas tej manifestacji zjawił się por. Jerzy Lgocki b. oficer artylerii, kawaler Krzyża Virtuti Militari i dwukrotnego Krzyża Walecznych, który rozpoczął akcję werbunkową Do wieczora zapisało się 40 ochotników; w tej liczbie znalazło się 17 uczniów z tutejszego Gimnazjum Realnego, a 6 uczniów ze Szkoły Przemysłu Drzewnego. Reszta ochotników to16 czeladników rzemiosła i rolników. Z tą grupą zaopatrzoną przez tut. piekarza W. Dańca i rzeźnika Józefa Galicę z Poronina w dwa wory chleba i wór wędlin, tego samego dnia tuż przed północą pociągiem odjechaliśmy do Nowego Targu, gdzie następnego dnia dołączyło do nas 20 ochotników. Porucznik Lgocki omówił sprawę uzbrojenia z Dowódcą Pułku Strzelców Podhalańskich. Otrzymaliśmy ze zbrojowni 60 karabinów Manlichera, kilkanaście skrzyń amunicji i kilka skrzyń granatów ręcznych. Po południu tj. 4 maja z całym tym bagażem odjechaliśmy do Krakowa, gdzie znów dołączyło do nas 20 osób. Do Sosnowca przybyliśmy dnia 5 maja przed południem kwaterując się w sali Teatru Miejskiego. Sprawa była pilna i wieczorem tegoż dnia byliśmy w Szopienicach. Tam w Naczelnej Komendzie Wojsk Powstańczych por. Lgocki meldował gotowość swojego oddziału do uczestnictwa w powstaniu. W Naczelnej Komendzie Wojsk Powstańczych oświadczono por. Lgockiemu, że piechoty jest dość, potrzeba artylerii. Musieliśmy wrócić do Sosnowca, skąd upoważniona delegacja udała się do Krakowa po armatki. Przywieziono działka polowe kalibru 57 mm wraz z całym wyposażeniem. Następnie rozpoczęły się ćwiczenia i dobór załóg do obsługi dział i sprzętu telefonicznego. Po upływie dwóch dni, tj. 9 maja 1921 r. zajęliśmy stanowiska bojowe w miejscowości Ujest,, skąd posyłaliśmy pierwsze pociski na pozycje niemieckie. Nasza formacja otrzymała nazwę Bateria Artylerii I Dyon Artylerii, która wchodziła w skład I Dywizji Wojsk Powstańczych Górnego Śląska w Grupie Operacyjnej Wschód. Nasza Bateria Artyleryjska współdziałała z Piechotą I Dywizjony Wojsk Powstańczych i brała udział we wszystkich walkach frontowych z Niemcami na terenie miejscowości: Ujest, Sławięcice, Zalesie, Lichenia, Leśnicy oraz pod Górą św. Anny. W dniu 3 czerwca 1921 roku o godzinie 2 w nocy zostaliśmy otoczeni przez siły wroga. Uzbrojeni w karabiny ręczne i maszynowe, granaty, przy pomocy całej siły ognia armatniego, kartaczami odparliśmy atak niemieckiej piechoty i osłanialiśmy odwrót I Dywizji Powstańczej. 34 Wspomnienie z wymarszu Górali na III Powstanie Śląskie z Zakopanego w dniu 3 Maja 1921 r. Za ten waleczny czyn Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych w rozkazie pożegnalnym z dnia 2 lipca 1921 roku, L. dz.: 880/21 wyraziła uznanie i podziękowanie d-cy baterii porucznikowi Jerzemu Lgockiemu i wszystkim artylerzystom biorącym udział w bohaterskiej walce. Rozkaz ten podpisał (-) Lubieniec Szef Sztabu. Wypożyczone na czas działań frontowych armatki wróciły do Krakowa do 5 Pułku Artylerii Polowej, skąd w dniu 6 maja 1921 roku były zabrane do walki w czasie III Powstania Śląskiego. Uczestnik III Powstania Śląskiego w formacji 2 Bat. Art.., I Dyonu Art.., I Dywizji Wojsk Powst. Górnego Ślaska z Grupy Operacyjnej Wschód, ppor. Władysław Cielecki zamieszkały w Zakopanem przy ulicy Kościeliskiej 24. /Odnotował i zachował: Franciszek Łojas- Kośla/ Pan Franciszek Łojas-Kośla jest znanym w Poroninie i na Podhalu, jak również za wielką wodą. Ceniony poeta - autor kilku tomików poezji oraz prozy dokumentującej wydarzenia rodzinne i parafialne. W swoich zbiorach posiada kilkaset zdjęć z początku XX wieku oraz kilkadziesiąt listów i innych dokumentów z których najstarszy datuje się na XVII wiek. red.

35 GWARA I ZWIĄZKI UCZUCIOWE Gwara miękućko jest serdecno Umie ucisyć skargi Nie banuj dziywce - godo Ciepłem siado na wargi (Jadwiga Apostoł Staniszewska) Gwara jest to język określający sposób wyrażania się w danym środowisku, także ubogaceniem duchowego bycia jego mieszkańców. Gwarę powinno się szanować, bo oprócz tego, że jest środkiem porozumiewania się między sobą, zawiera w sobie ogromny ładunek uczuciowych więzi wspólnotowych. Ludzie posługujący się gwarą, gdy spotykają się na obcym terenie i usłyszą mowę swoich stron rodzinnych, momentalnie wzrasta uczucie pozytywne do tych osób. Jeżeli chcemy, aby nasze społeczeństwo i naród cały mógł być sobie bardziej życzliwy, to przede wszystkim powinno się doceniać również gwarę danego regionu. Ogromną rolę w przekazywaniu dziedzictwa w języku gwarowym spełniają sami mieszkańcy, bo każda gwara ma swoją specyfikę, która zwraca uwagę na pewne wartości, które są wyjątkowe dla tego środowiska, ponieważ precyzyjnie wyraża myśli i związki uczuciowe. Problem więzi, pogłębianie więzi koniecznych w tej chwili wobec zagrożeń społecznej tożsamości, nie tylko narodowej i rozmywania się kultury regionalnej, gwara pozwoli zachować to co jest istotne dla kultury nie tylko regionu, ale danego narodu, bo przecież jest ona glebą języka literackiego. Sienkiewicz podczas pisania Krzyżaków chodził po Podhalu, rozmawiał i zapisywał słowa ludu góralskiego. Jak popatrzymy na mowę górali sprzed pół wieku, to widzimy, że język gwarowy jest nieco inny jak dzisiaj, to jest coś naturalnego. Gwara musi się rozwijać, bo w ten sposób ubogaca język. Gwara umacnia związki uczuciowe, nie tylko w społeczeństwach lokalnych, ale w rodzinach. Dlatego ogromną rolę w podtrzymywaniu rozwoju i kultywowania gwary powinna odegrać matka, bo matka pierwsze do swojego dziecka odzywa się w języku gwarowym. Ten język wzbogacony jest więzią uczuciową zwłaszcza, że dziecko przy matce zawsze czuje się bezpieczne. A więc ta gwara w późniejszym okresie jego życia czyni go swojskim człowiekiem, czyni go bliższym w stosunkach międzyludzkich. Gwara powinna być częścią składową nauczania regionalnego w każdej szkole, to zadanie dla nauczycieli. Pogłębiać patriotyzm, to uczenie się od środowiska rodzinnego miłości do stron rodzinnych, do tego wszystkiego co jest nasze, gdzie wyrośliśmy i dopiero później się poszerza. Język gwarowy nic nie straci, gdy na lekcjach języka polskiego byłaby cytowana literatura pisarzy i poetów podhalańskich, nawet tych, którzy żyją dziś, tu, teraz i są wśród nas. Można by wybrać niezwykle bogate refleksje; etyczną i filozoficzną. Wiele jest utworów poetyckich, które opisują piękno gwary, piękno obyczajów, piękno tej ziemi, po to, aby związać uczuciowo młodzież. Dla podtrzymania gwary nie wystarczą poeci, pisarze, konkursy, zespoły, ale trzeba wpoić przekonanie, że jest się z tej ziemi, że posługuje się gwarą tej ziemi i z tego należy być dumny. Każdy, który urodził się na tej ziemi, która go ta ziemia wykarmiła, powinien szanować i rozwijać gwarę w środowiskach rodzinnych lub obojętnie gdzie, ucząc dzieci. Zachowanie pewnej tożsamości regionalnej, w tym wypadku, podhalańskiej, to nie tylko mówić gwarą, bo osobowość człowieka wyraża się nie tylko w języku, w treściach języka, ale w jego całym postępowaniu w życiu. A więc w sposobie myślenia, religijności, zachowaniu, ubiorze, tańcu, śpiewie, muzyce, tworzy to jakby nadbudowę duchową i jest szacunkiem do naszych przodków. To wszystko stanowi o nas i jest naszą wizytówką. Tatry bez tej całej otoczki, żywobycia tych ludzi, byłyby niczym. Turysta to człowiek, który nie tylko chce poznać przyrodę, środowisko, ale i kulturę danego regionu po to, aby się ubogacić. Górale muszą mieć tego świadomość. ZAGADKI CO TO JEST? 1. Ni mo rąk ani nóg a wyjdzie na wysoki próg? 2. Co po świętych w kościele? 3. Pani brzescy, pościel trzescy, pon pcho nie dbo? 4. Babskie rzemiosło dookoła obrosło, a w środku dołek, co się pcho kołek? 5. Śtyry chłopczyska bijom do jednego copcyska? 6. Pełno becka wina a dna w niej ni ma? 7. Śtyry panowie lecom a łapić się ni mogom? ODPOWIEDZI 1. słonko 2. Kurz 3. Sieckarnia 4. Wrzeciono 5. Dojki i Skopiec 6. Jojko 7. Koła u wozu Franciszek Łojas Kośla 35

36 36 36 Kapelani Oddziałów Związku Podhalan Ks. Stanisław Wojcieszak ZP w Ochotnicy Dolnej "Przypatrzcie się powołaniu waszemu" Te słowa odnoszą się do Koryntian, ale odnoszą się także do każdego chrześcijanina, a zwłaszcza do kapłanów i osób konsekrowanych. Zastanówmy się więc, my kapłani, zakonnicy i zakonnice nad swoim powołaniem, nad jego źródłem i atmosferą środowiska, w którym się ono zrodziło. Tym źródłem jest powołujący nas Najwyższy Kapłan i "Nauczyciel dobry"- --Chrystus, a miejscem rozwoju jest rodzina i środowisko, w którym wzrastaliśmy, czyli Słopnice. Tak zaczyna się "Wprowadzenie" do najnowszej książki księdza Stanisława Wojcieszaka p.t ".SłOPNICE ziemia kapłańska i błogosławiona". Ksiądz Stanisław urodził się 8 października 1951 r. z Wiktorii i Andrzeja w Słopnicach. Przytoczone wyżej słowa możemy przyjąć jako osobiste zwierzenie księdza o swoim powołaniu do kapłaństwa. Dodam do tego, że ze wsi Słopnice pochodzi obecnie trzydziestu sześciu żyjących kapłanów, ponad trzydzieści sióstr zakonnych, kilku kleryków i jeden brat zakonny. Ksiądz Stanisław ukończył szkołę podstawową im. J. K. Andrusikiewicza w Słopnicach w 1965, Liceum Ogólnokształcące im. Wł. Orkana w Limanowej w 1969, Wyższe seminarium Duchowne w Tarnowie , magisterium w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w 1986.Swięcenia kapłańskie,1 czerwca 1975 w Tarnowie. Wikariusz parafii: Tropie nad Dunajcem ,św. Jadwigi w Dębicy , Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Limanowej Proboszcz parafii: Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Przecła- wiu k.mielca ,znalezienia Krzyża Świętego w Ochotnicy Dolnej od Dekanalny duszpasterz młodzieży w Dekanacie Czchów ,kapelan Zakładu Karnego w Dębicy , kapelan Związku Podhalan Oddział Ochotnica Dolna, od Ksiądz Stanisław w wydanym przez siebie w 2005 roku folderze "Malarstwo na szkle", który jest krótkim przeglądem Jego dokonań artystycznych w tej dziedzinie, ale nie tylko, bo znajdziemy tam zarys historii malarstwa na szkle, zwłaszcza w kulturze Polski i Podhala takimi słowami kończy to miniaturowe arcydzieło: Pochwalony bądź Panie, Najwspanialszy Artysto, Twórco piękności doskonałej. Twoje dzieła są wspaniałe i pełne miłości. Ty, jak malarz na szkle, wyczarowałeś świat Tysiącami kolorów, poszczególnych pór roku. Ty wzywasz nas, do patrzenia na Twe dzieła, Jak na witraż, przez bezkres nieba. Z piękna i wielkości,świata stworzonego, Poznajemy także Ciebie--Boże Stworzycielu. To Ty, wyposażyłeś człowieka w zmysł piękna, Które zachwyca oczy i serce ludzi wrażliwych. Usiłują oni wyrazić swoje estetyczne przeżycia, Aby Cię wielbić i pomagać do tego innym. Niech podziw dla ludzkich dzieł sztuki, Ich kompozycji, barw i kolorów, Będzie nade wszystko, uwielbieniem Ciebie Boże. Niech wszelkie nasze działanie, W Tobie ma początek i koniec, Jedyne Piękno i Dobro wszelakie. Przyjaciel księdza Stanisława ks. Prałat Mieczysław Lukaszczyk tak kiedyś powiedział do członków Nowotarskiego Oddziału Związku Podhalan: Moi drodzy, gdy będziecie mieli wolny dzień latem, pojedźcie autem albo kupcie sobie bilet autobusowy do Ochotnicy Dolnej, wejdźcie na plebanie do ogrodu i zobaczcie to piękno, które tam rośnie i kwitnie. Nie będzie to dzień stracony. Czytelnik zorientował się już zapewne, że ksiądz Stanisław Wojcieszak to wierny sługa Boży, zauroczony Stwórcą i Jego dziełem. Jako duszpasterz, Proboszcz i Kapelan, stara się swoje zauroczenie przekazać innym, przede wszystkim swoją niestrudzoną pracą. Jest autorem artykułów m. innymi w: "Currendzie", "Mater Dolorosa"," U stóp Piety Limanowskiej (modlitewnik), "Przeglądzie Kalwaryjskim", "Jasnej Górze"," Niedzieli", "Gościu Niedzielnym", "Naszych Słopnicach", "U świętej Katarzyny", "Materiałach homiletycznych", "W górach", "Podhalaninie" oraz publikacji książkowych: Słopnice. Dzieje wsi i parafii, Wielka legenda gór. Ks. Tischner do

37 Ochotniczan i nie tylko, Obraz Santa Conversacione w kościele parafialnym w Słopnicach, Zarys dziejów parafii św. Andrzeja w Słopnicach. Od 2001 roku maluje na szkle. Twórczość ta świadczy o wielkim artystycznym talencie ks. Stanisława, a jeszcze większej pracowitości. Dość powiedzieć, że uczestniczył w ośmiu zbiorowych wystawach np. w Nowym Sączu-Civitas Christiana (2001), Galeria Politechniki Krakowskiej(2002) w Krakowie, Muzeum Ziemi Limanowskiej(2005) Limanowa, oraz w 22 wystawach indywidualnych, np. Zakopane -Księżówka (2004/5), Tarnów--Instytut Teologii WSD -ekspozycja stała od Kaznodzieja i rekolekcjonista, organizator i propagator duszpasterstwa turystycznego. Dzięki jego inicjatywie wybudowano kapliczkę pod Gorcem dla upamiętnienia Międzynarodowego Roku Gór i Roku Gorców, ufundowano papieski krzyż na Lubaniu i Mogielicy w 50 rocznice pobytu tam ks. K. Wojtyły. Wydatna pomoc w wytyczeniu Szlaków Papieskich w Gorcach, oraz ufundowanie tablicy upamiętniającej Gorczański Szlak Papieski. Organizator uroczystości patriotycznych w Ochotnicy Dolnej: odsłonięcie tablicy upamiętniającej 50 rocznicę powstania Armii Krajowej, obchody rocznicy Krwawej Wigilii,50 rocznica zaprzysiężenia I Pułku Strzelców Podhalańskich. Wyróżniony w ogólnopolskim konkursie "Plebania w kwiatach". I miejsce w konkursie Tygodnika Podhalańskiego - najpiękniejszy ogród na Podhalu w Tych godności i dokonań jest jeszcze wiele więcej, ale nie chcę przesadzić,bo ks. Stanisław, jak przystało na kapłana jest człowiekiem skromnym. Kiedyś w latach 80- tych poprzedniego wieku ks. Prof. Tischner powiedział: "Szczęśliwa jest parafia, która ma mądrego proboszcza. Myślę, że szczęśliwa jest Ochotnica Dolna, że proboszczem jest ksiądz Stanisław Wojcieszak, szczęśliwy jest również Oddział ZP, że ma takiego Kapelana, co jest nie tylko z prawdziwego powołania, ale jeszcze skromny, choć artysta. Pisząc o postaci księdza Stanisława, myślę że zapadły mu głęboko w duszę słowa Jana Pawła II.(Kraków Dar i Tajemnica) "Chrystus potrzebuje kapłanów świętych! Świat dzisiejszy woła o kapłanów świętych! Tylko kapłan święty może stać się w dzisiejszym, coraz bardziej zsekularyzowanym świecie przejrzystym świadkiem Chrystusa i Jego Ewangelii. Tylko w ten sposób kapłan może stawać się dla ludzi przewodnikiem i nauczycielem na drodze do świętości, a ludzie zwłaszcza ludzie młodzi--na takiego przewodnika czekają. Kapłan maże być przewodnikiem i nauczycielem o tyle, o ile stanie się autentycznym świadkiem." Józef Staszel ŚWIAT UMOJONY GWAROM Wiosną 2005 roku ukazała się niezwykła płyta - Świat umojony gwarom. Zawiera ona utwory uznanych poetów naszego regionu, oprawione muzyką góralską wszystko w wykonaniu młodzieży ze szkoły w Białym Dunajcu. Reżyserii, przygotowania młodzieży oraz wyboru utworów dokonały panie Janina Mrozowska Cudzich oraz z Iwona Głowacka Spera. Nad konsultacją gwarową czuwał Andrzej Czernik, a za opracowanie graficzne płyty odpowiadała Monika Szyndler. Płyta została wydana przez Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum nr 2 w Białym Dunajcu, kierowany przez dyrektora Bogusława Blicharskiego. Płyta składa się z 19 utworów, wśród których znajdują się trzy utwory instrumentalne, trzy utwory instrumentalno-wokalne wszystko z muzyką góralską oraz trzynaście utworów z poezją i gawędami. Była ona wręczana jako jedna z nagród na tegorocznym Konkursie Młodych Recytatorów im. Andrzeja Skupnia Florka w Białym Dunajcu. Wykonawcami muzyki są uczniowie wspomnianego gimnazjum: skrzypce Anna Cudzich (kl. III), Magdalena Trebunia (kl. II), basy Andrzej Wysocki (kl. II), śpiew Kinga Wilkus (kl. III), Halina Łaciata (kl. III). Głosu do recytacji wierszy i gawęd użyczyły: Małgorzata Górz (kl. II szkoły podstawowej), Monika Jurysta (kl. III), Małgorzata Bukowska (kl. III) oraz Anna Cudzich, Magdalena Trebunia, Kinga Wilkus, Halina Maciata i Andrzej Wysocki. Na płycie znajdują się następujące utwory: Do mojej gwary Stanisława Nędzy Kubińca, Nuta, Dwie drogi i Galica Antoniego Zachemskiego, Sabałowe Granie Józefa Para Hejki, Zima i Muzyka Góralsko Andrzeja Skupnia Florka, Kolendecka dyscowo i Moja Babka Wandy Szado Kudasikowej, Wilijo Danieli Wojtanek oraz Downy zwyk Zofii Gracy Gobery. Płyta została wydana w 500 egzemplarzach. Można ją nabyć u dyrektora Zespołu Szkoły Podstawowej i Gimnazjum nr 2 w Białym Dunajcu oraz w Studiu Halny. Nagranie zostało zrealizowane w Studio Halny w Poroninie. Studio oferuje darmowe próbne nagrania nowo powstałych lub powstających zespołów, z możliwością realizacji dźwięku u klienta, organizuje także koncerty. Dzięki takim inicjatywom rosną szanse młodych a nawet bardzo młodych wykonawców. Do odważnych świat należy! Studio Halny: Poronin, tel.: 0 (18) Bronisław Chowaniec Lejczyk 37

38 Z rodu Wałachów... Wiele wody upłynęło biegiem Olzy spod Gańczorki odkąd Paweł Wałach jako kilkunastoletni młodzieniec dotarł do Istebnej z niedalekiego Gródka. Musiał sobie radzić sam. Cała jego rodzina umarła wskutek szalejącego w tym okresie tyfusu. Tu, pośród miejscowych górali pozostał już do końca życia. Zakłada rodzinę, żeniąc się z tutejsza góralką. Aby zakupić ziemię udaje się za ocean. W tym czasie do Ameryki wyjeżdża coraz więcej górali. Zaglądająca w oczy bieda zmusza ich do poszukiwania pracy. Odebrane przez Habsburgów sałasze są zalesiane. Ze złotego wieku sałasznictwa w Beskidach pozostaje już tylko wspomnienie... Kubitkula, którą zakupuje od współtowarzyszy podróży do Ameryki zdecydowanych pozostać już tam na zawsze, staje się nową siedzibą istebniańskich Wałachów. Tu w 1884 r. rodzi się, od dzieciństwa wrażliwy na piękno beskidzkiego świata, jego syn Jan. W monografii przyszłego artysty spod Złotego Gronia wydanej w 1935 r. z okazji wystawy jego prac w Warszawie, (Kamienica Baryczków, 28 maja 28 czerwca 1934 r.) krytyk sztuki Jerzy Warchałowski o odkryciu samorodnego talentu napisze: Rysunki jego w kajetach szkolnych, na skrawkach kratkowanego papieru, czasem podkolorowane główki i figurki dzieci, zwierzęta domowe i drzewa, podbijały delikatnością kreski, trafności obserwacji, uczuciem. Nie były to schematyczne rysunki dziecinne, naiwne twory samouka ludowego, lecz prace początkującego, ale urodzonego artysty. (...) Ta schowana za górami Istebna na granicy wówczas węgierskiej, zamieszkała jak i sąsiednia Wisła przez ludność, o której niejeden myślał, że musi być zczechizowana czy zniemczona, wydała młodzieńca, który przemówił kreską od razu trafiającą do artystów, żyjących atmosferą niewątpliwie polską wsi krakowskiej czy gór Podhala. Jako dojrzały artysta należał do tych niepospolitych osób, które swojemu powołaniu są wierni niezależnie od czasowych trendów i mody. Swoją liczną rodzinę utrzymuje, nieustannie malując. W 1917 rodzi się Józef. Kiedy wybucha II wojna światowa Józef Wałach walczy jako podchorąży IV Pułku Strzelców Podhalańskich. W Lasach Janowskich dostaje się do niewoli. Po kilkukrotnych próbach ucieczki z kolejnego więzienia w Pradze czeskiej udaje mu się wreszcie zbiec. Przechodzi do konspiracji. W szeregach Armii Krajowej wykorzystuje swoje nieprzeciętne zdolności i jako członek komórki legislacyjnej, perfekcyjnie podrabia dokumenty niemieckich władz okupacyjnych. W 1945 r., nie godząc się z kolejną, tym razem sowiecką, okupacją kraju, przedostaje się na zachód Europy. Wraca do Polski w 1947 i podejmuje studia architektoniczne w Krakowie. Jego konspiracyjna działalność nie uszła jednak uwadze UB. Aresztowany przez bezpiekę, spędza kolejne lata w więzieniach w Krakowie, Rawiczu i Wronkach. Wolność odzyskuje dopiero w marcu 1957 r. Już jako 40 letni mężczyzna wraca z powrotem do Istebnej. Zakłada rodzinę, kończy studia, pracuje jako architekt. Jest także znawcą historii Górali śląskich i Wołochów. Strój góralski, zawsze zadbany, zakłada często. Takiego go pamiętam z ostatniego wspólnego spotkania w izbie Jana Kawuloka. Jego młodszy brat Stanisław swoje życie związał z Górną Orawą. Tutaj był postacią znaną i szanowaną, o czym do rodzinnej Istebnej nie docierało zbyt wiele wieści. Zafascynowanie lasem, górami, szczególnie Karpatami i ludźmi, którzy od wieków zamieszkują tą wyjątkową krainę łączącą rozległe przestrzenie południowo-wschodniej Europy z Beskidami Śląskimi, to cecha, którą bez trudu można było dostrzec w zainteresowaniach Stanisława Wałacha urodzonego w Istebnej. Przez wiele lat żyjąc u stóp Babiej Góry, kształtował swą osobowość i charakter. Takiego pamiętam go, kiedy latem 1984 r. zaraz po ukończeniu szkoły postanowiłem poznać dziewicze stoki Babiej Góry i jako miejsce moich wypadów wybrałem pobyt u niego w gazdówce. Na zawsze pozostaną w mojej pamięci te dni spędzone na przemierzaniu ostępów puszczy, przedzieraniu się przez ściany kosodrzewiny, chwile istnej ciszy i metafizycznych doznań... i długich wieczorów spędzonych na rozmowach. Trudne to były rozmowy. Ja, ledwo dwudziestoletni młodzieniec o niesprecyzowanych zainteresowaniach, odkrywający dopiero swoje górskie korzenie i on z bagażem doświadczeń, babiogórski samotnik. W chwilach milczenia pomiędzy słowami słychać było tylko zegar, siedzieliśmy za stołem na przeciw siebie jakby oczekując, że w tym czasie dokona się jakaś zamiana ról... tak mi się wydaje. On często powracał do tematu życia w Istebnej, wspominał młodość, ludzi... ja odwrotnie pytaniami wybiegałem w odległe połoniny Huculszczyzny jakby nie dostrzegając, ze coś istotniejszego chciał mi powiedzieć... Bratem Józefa i Stanisława był także Teofil lekarz z Pyzówki, znawca kultury i historii Wołochów, zmarły przed kilkoma laty na swoim, z wyboru - Podhalu. W sobotę 7 stycznia 2006 r. w istebniańskim kościele pożegnaliśmy Stanisława, niespełna miesiąc wcześniej odszedł Józef....zahuczały góry, zaszumiały lasy, kajscie sie podziały starodowne cziasy... zdały się śpiewać ośnieżone lasy Beskidów żegnając swoich synów z Kubitkulańskiego zakątka. Józef Michałek Oddział Górali Śląskich w Istebnej. 38

39 XXX Jubileuszowy Przegląd Młodych Recytatorów i Gawędziarzy im. Andrzeja Skupnia Florka Wszystkie etapy Przeglądu Młodych Recytatorów i Gawędziarzy im. Andrzeja Skupnia Florka były od samego początku ucztą duchową uczestników odbywającą się przy dźwiękach muzyki białodunajeckiej w składzie: Władysław Trebunia Tutka, Franciszek Czernik Kubanek, Franciszek Świder Zbójnik, Stanisław Stołowski Karolin, Józef Gandera. Jubileusz XXX lecia to wspomnienie wszystkich, którzy w tej szkole pracowali: dyrektorów, nauczycieli, rodziców, współorganizatorów i sympatyków. Słowa uznania dla tych, którzy przez lata przyczyniali się do organizacji tej imprezy wyraził dyr. Bogusław Blicharski otwierając XXX Przegląd. Aby te spotkania były prawdziwą atrakcją, pełną niepowtarzalnych przeżyć postanowiliśmy po raz pierwszy włączyć do udziału w imprezie dzieci do lat 7- miu i laureatów z lat Byli to rodzice i ich pociechy. Zwiększająca się ilość uczestników Przeglądu Młodych Recytatorów i Gawędziarzy z terenu od Babiej Góry poprzez Orawę, Podhale, Spisz po Pieniny świadczy o wzrastającym zainteresowaniu i atrakcyjności konkursu. Jury pracowało w składzie: dr Stanisława Trebunia Staszek, Benedykt Kafel, Władysława Biel, Maria Łaś, Katarzyna Trebunia, Bartłomiej Kudasik, Zofia Roj Mrozicka, Andrzej Czernik, Marianna Łukaszczyk, Zofia Mieszczak, Halina Para, Aniela Krupczyńska, Władysława Skupień, Franciszek Łojas Kośla, Tadeusz Bukowski Grosek, Robert Kowalczyk pod przewodnictwem prof. dr hab. Józefa Kąsia, który wyraził słowa uznania dla organizatorów. Gratulujemy tegorocznych wyników: Recytacje Klasy I- III I miejsce Bukowska Marta SP w Maruszynie Górnej II miejsce- Gal Anna SP Odrowąż III miejsce- Długopolski Maciej SP Krauszów Wyróżnienia: Bednarz Jolanta SP SK Stare Bystre Jazowska Karolina SP nr 3 Lipnica Wielka Smoleń Gabriela SP nr 2 Lipnica Wielka Klasy IV-VI I miejsce Rzadkosz Ewelina SP Poronin II miejsce Łaciak Magdalena SP Chyżne III miejsce Hola Natalia SP nr 2 Lipnica Wielka Wyróżnienie Gał Beata SP nr 2 Biały Dunajec Kucek Edyta SP nr 2 Lipnica Wielka Waksmundzka Karolina SP Grywałd Wykręt Angelika SP Zubrzyca Dolna Gimnazja I miejsce Polaczek Adrian Gimnazjum Jabłonka II miejsce Kalata Alina Gimnazjum nr 1 Biały Dunajec III miejsce Galica Dorula Klaudia Gimnazjum Poronin III miejsce - Harbut Klaudia Gimnazjum Czerwienne Wyróżnienia: Ciesielka Joanna Gimnazjum Szczawnica Gil Małgorzata Gimnazjum Maruszyna Górna Kaczmarczyk Sylwia Gimnazjumnr 1 Krempachy Maciata Stanisława Gimnazjum nr 2 Biały Dunajec Pastorczyk Sylwia Gimnazjum Lipnica Wielka Wyróżnienie za własny utwór Maciej Czaja Gimnazjum Szczawnica Szkoły średnie I miejsce Świder Joanna TE Zakopane II miejsce Stachoń Szymków Maria TE Nowy Targ III miejsce Rokicki Adam ZS Jabłonka Wyróżnienia: Styczeń Anna LO Zakopane Pastorczyk Anna LO Lipnica Wielka Gawędy Klasy I-III I miejsce Kuruc Piotr SP Białka Tatrzańska II miejsce Kois Piotr SP Ratułów III miejsce Chowaniec Anna SP nr 2 Biały Dunajec Wyróżnienia: Styrczula Wojciech SP Ząb Szyszka Patrycja SP Podwilk 39

40 Bukowska Małgorzata SP Maruszyna Górna Klasy IV-VI I miejsce Groński Robert SP Poronin II miejsce Chowaniec Andrzej SP Gliczarów Dolny III miejsce Palenik Paulina SP Podszkle Wyróżnienia: Bandyk Izabela SP nr 3 Lipnica Wielka Hagowski Maciej SP nr 9 Zakopane Harenda Jarosz Mateusz SP Ząb Kos Dominik SP Maruszyna Górna Mikłusiak Łukasz SP nr 2 Lipnica Wielka Strama Magdalena SP nr 10 Nowy Targ Gimnazja I miejsce Łowisz Sylwia Gimnazjum Czarny Dunajec II miejsce Kwak Janusz Gimnazjum Skrzypne III miejsce Janowiak Monika Gimnazjum Lipnica Wielka Wyróżnienia: Staszel Janusz Gimnazjum Bańska Wyżna Kliś Grzegorz Gimnazjum Poronin Komperda Angelika Gimnazjum Załuczne Jankowska Elżbieta Gimnazjum Krościenko Maciura Dawid Gimnazjum Lipnica Wielka Pańszczyk Joanna Gimnazjum Gronków Szkoły średnie I miejsce Migas Maria ZS Jabłonka II miejsce Liszka Marek LO Lipnica Wielka III miejsce Tomaśko Marzena LO Nowy Targ Wyróżnienia: Bobak Piotr LO Nowy Targ Brenkus Beata LO Lipnica Wielka Małkuch Beata LO Zakopane Strama Maria T.Handl. Nowy Targ Wontorczyk Iwona ZS Jabłonka Wszyscy uczestnicy, dzięki hojności licznych sponsorów, zostali obdarowani upominkami, a laureaci nagrodzeni. Słowa uznania i wyrazy wdzięczności sponsorom za ciągłą pomoc. Konkurs odbywał się w plastycznej scenerii wzbogaconej wystawą strojów regionalnych Pana Andrzeja Siekierki. Rodzice sprawili, że pobyt na terenie szkoły upłynął w ciepłej atmosferze, nauczyciele i wszyscy pracownicy zadbali o atrakcje.. Z okazji jubileuszu imprezy został wydany zbiorek poezji Andrzeja Skupnia Florka pt. O Aniołowej Ziemi opracowany przez Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum nr 2 w Białym Dunajcu, co na pewno pomoże uczestnikom w wyborze tekstów. Zapraszamy recytatorów i gawędziarzy oraz sympatyków na kolejne spotkania. Organizatorzy Przeglądu Młodych Recytatorów i Gawędziarzy im. Andrzeja Skupnia Florka Florkowe strofy okladka Wydanie nowego wyboru tomiku wierszy i gawęd Andrzeja Skupnia- Florka pt O Aniołowej Ziemi przez Zespół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum nr 2 w Białym Dunajcu, a opracowane przez Janinę Mrozowską Cudzich i Katarzynę Cudzich jest jakby dopełnieniem publikacji utworów poety regionalisty i samouka Andrzeja Skupnia- -Florka, które ukazały się do tej pory. W wydaniu tym znalazły się wybrane perełki - jego wierszy o różnej tematyce - począwszy od utworów o charakterze emocjonalnym samego autora pochwalającego rodną ziemię podhalańską - tę małą ojczyznę - którą tak bardzo umiłował nasz poeta, przez wiersze o tematyce przyrodniczej piękna Tatr - Skalnego Podhala, aż po utwory będące pochwałą Stwórcy i Jego dzieła - które my wszyscy winniśmy dostrzegać i za nie dziękować. Wątkiem osobistym autora są w tomiku jego wiersze dla bliskich osób, tj. poetów mu współczesnych jak Hanki Nowobilskiej czy Zofii Gracy. Poeta zwraca się do młodych wówczas twórców regionalnych w pierwszych latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, Franciszka Łojasa Kośli z Poronina i Andrzeja Czernika z Białego Dunajca w wierszu pt. Jędrusiowi z Frankiem o czym pisze Janina Mrozowska Cudzich we wstępie tegoż tomiku. Całość wyboru wierszy przeznaczona jest dla młodych czytelników, uczestników odbywającego się corocznie w Białym Dunajcu Przeglądu im. Andrzeja Skupnia Florka. Są to utwory dobrane do poziomu poszczególnych grup młodzieży tj. szkoły podstawowej, gimnazjum i szkół średnich. W wyborze nie zabrakło pięknych utworów rodzajowych jak Przy koseniu czy też Do nasyk łąk Gawędy Andrzeja Skupnia Florka to przekrój obyczajowości, zwyków, mentalności i codziennego życia na Skalnym Podhalu, które już minęło i praktycznie jest tylko szczątkowe, a zostało głównie w obrzędach i kultywowane na posiadach, weselach dla przypomnienia Jako drzewiej bywało. A wydawnictwo tej małej książeczki z piękną nazwą O Aniołowej Ziemi jest żelazną klamrą spinającą w krótkim zarysie twórczość regionalną Andrzeja Skupnia Florka. Pozycja ta jest bardzo potrzebna dla współczesnego młodego pokolenia i nie tylko, a również dla każdego, kto kocha Skalne Podhale, Aniołową Ziemię jak ją nazwał Andrzej Skupień Florek. Andrzej Czernik 40

41 okladka Szuflada pełna wierszy Podhalanin nr 1 (15) 2006 r. 30 stycznia 2006 r. (poniedziałek) w sali widowiskowej MOK w Nowym Targu odbyła się promocja najnowszego tomiku poezji Wandy Szado-Kudasikowej "Szuflada pełna wierszy". Organizatorem spotkania byli: Burmistrz Miasta Nowego Targu Podhalańska Oficyna Wydawnicza w Kościelisku, Miejski Ośrodek Kultury w Nowym Targu oraz Autorka. Szuflada pełna wierszy" to niezwykła poetycka podróż, to zaproszenie do poszukiwania tego co najważniejsze wśród codziennych spraw, wśród znaków tradycji, ludzi i krajobrazów. Poetka często podkreśla, że pisze, bo odczuwa głęboką potrzebę podzielenia się z kimś swoimi myślami". I również w tym najnowszym tomiku wierszy odnajdziemy niebywałe bogactwo doznań i refleksji. Tutaj wnikliwa i zarazem subtelna obserwacja świata, tego najbliższego, podhalańskiego świata, przeradza się w głębokie egzystencjalne rozważania. Zbiór, który oddajemy do Państwa rąk zawiera więc teksty mówiące o głębokiej miłości do Boga, o przemijaniu i o takiej zwyczajnej, codziennej radości życia. O tęsknotach i cierpieniu, nadziei i pięknie, o szczęściu, które jest tuż obok, za oknem, na polanie, w góralskiej muzyce i we wspomnieniach. Wanda Szado-Kudasikowa stara się za wszelką cenę odnaleźć cudowność we wszystkim co zwykłe: w kroplach rosy, w kuchennym piecu, uśmiechu dziecka. Poszukuje cudowności w drobiazgach, których na co dzień, zagubieni w pośpiechu współczesnego świata, po prostu nie zauważamy. Uczy nas, jak cieszyć się z każdego dnia, jak żyć w krainie dobra i miłości. Na tomik Szuflada pełna wierszy" składają się wiersze napisane w języku literackim i podhalańską gwarą. Tworzą one jednak przemyślaną i jednolitą całość, łączy je dojrzała forma, piękno poetyckiego słowa, głęboka wrażliwość, zaduma nad światem i człowiekiem. Ten tomik w sposób szczególny wpisuje się w dorobek i spuściznę kulturową Podhala, gdyż poetka umiejętnie spaja w nim tradycję i teraźniejszość, umiłowanie rodzinnej ziemi i uniwersalne wartości. Można w najnowszych utworach Wandy Szado-Kudasikowej odnaleźć wiele, poszperać w nich tak jak w zapomnianej, dawno nie otwieranej szufladzie. Są w nich okruchy życia, smutku i radości. Dlatego watro sięgnąć po te wiersze, do czego z całego serca zachęcamy. Kolegium Redakcyjne Podhalańskiej Oficyny Wydawniczej składa serdeczne podziękowania autorce tomiku za nieodpłatne przekazanie wierszy. Dziękujemy p. Markowi Fryźlewieczowi Burmistrzowi Nowego Targu za finansowe wsparcie, p. Marcinowi Ozorowskiemu za projekt okładki oraz p. Marii Mrożek za wykonanie ilustracji. Słowa wdzięczności kierujemy także pod adresem p. Anny Mlekodaj za opatrzenie tomiku posłowiem, i p. Zofii Stojakowskiej- -Staichowej za nieocenione wskazówki redakcyjne". Od Redakcji: "Smutne jest życie bez poezji! Smutne, bo wtedy coś umyka, a świat staje się zbyt prosty, by cokolwiek w nim zrozumieć. Red. Ludobójcza Akcja Goralenvolk W ostatniej chwili do rąk Czytelników dotarła interesująca pozycja wydawnicza Przewodniczącego rady Naukowej Związku Podhalan prof. Rudolfa Klimka, pt. Ludobójcza Akcja Goralevolk dedykowana ku pamięci ofiar faszystowskiej akcji Goralenvolk przeciwko narodowi polskiemu. okladka Na 64 stronach formatu A6 autor zawarł swoje przemyślenia i refleksje związane ze wspomnianym wydarzeniem poparte faktami historycznymi oraz przytoczył tekst uchwały Rady Naukowej Związku Podhalan w sprawie Goralenvolku. W publikacji znalazło się też: kazanie ks. prałata Tadeusza Juchasa wygłoszone w Bazylice Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach w rocznicę ataku na Nowy Jork z 11 września 2005 r. pt. Żyć duchem miłości i przebaczenia oraz rozdział Rok Powstańców nt. ojca Adama Chmielowskiego i oficera Józefa Kalinowskiego. Autorem okładki jest Władysław Trebunia. Refleksje i uwagi Czytelników redakcja zamieści w następnym numerze. Publikacja jest do nabycia w Zarządzie Głównym ZP i bezpośrednio u autora. Red. 4 marca br. w karczmie U Wnuka otwarto wystawę zdjęć Stanisława Gała znanego fotografa, który ze swoim aparatem towarzyszy niemal wszystkim ważnym wydarzeniom na Podhalu. Pokazuje tutejszych ludzi, ich życie, pracę i zabawę. Jego zdjęcia są jednak czymś więcej niż tylko dokumentacją góralszczyzny. Fragment jego twórczości wystawiany właśnie U Wnuka poświęcony jest kumoterskim gońbom. Zamiłowanie artysty do tej góralskiej tradycji, do kultywujących ją ludzi i przede wszystkim do koni doskonale widoczne jest w ujęciu tego tematu. A to, czego nie widać na zdjęciach, ale było konieczne do ich zrobienia, to trud, poświęcenie i wiele godzin spędzonych na śniegu i mrozie. Nie jest łatwo uwiecznić konie w szalonym pędzie, ale może to być również niebezpieczne. A więc wiążę się to także z pewnym ryzykiem. Dzięki temu jednak na wystawie możemy oglądać zdjęcia oddające cały urok tych niezwykle widowiskowych góralskich zawodów. Red. 41

42 Pieniny i pienińska kultura ludowa mają wielbicieli w różnych częściach Polski. Niektórzy z nich są naszym górom wierni od wielu już lat i corocznie starają się odwiedzić m.in. Sromowe Niżne, wieś pod Trzema Koronami. Do sympatyków Pienin należą także mieszkańcy odległej podtoruńskiej gminy Czernikowo. Wielokrotnie, wyjeżdżając po pełnych wrażeń wakacjach nad Dunajcem, zapraszali mieszkańców Sromowiec Niżnych do odwiedzenia ich rodzinnych stron. I wreszcie w październiku ubiegłego roku kilkunastu członkom Oddziału Z.P. na czele ze Stefanią Baszak oraz Dziecięcemu Zespołowi Małe Flisoki, kierowanemu przez panie Bożenę Kowalczyk i Joannę Workowską, udało się złożyć wizytę w Czernikowie. Uczestnicy wyjazdu starannie się do niego przygotowali. Jechali przecież jako reprezentacja wsi Sromowce Nizne i Gminy Czorsztyn. Zamierzali zaprezentować pienińskie stroje, pieśni, tańce i rękodzieło. Podczas przygotowań towarzyszyła im obawa: czy to, co robią, znajdzie uznanie u mieszkańców Czernikowa? Odpowiedzią na to pytanie okazał się po wizycie,zamieszczony w internecie przez gospodarzy spotkania, artykuł p.t. Górale z Pienin w Czernikowie, który w całości przytaczam: Górale z Pienin w Czernikowie W piątek roku w południe do Szkoły Podstawowej w Czernikowie zjechali spod Trzech Koron sromowieccy górale. Wizyta ta była ukoronowaniem wieloletnich kontaktów a głównie wyjazdów uczniów i nauczycieli ze Szkoły Podstawowej do Sromowiec. Mimo zmęczenia spowodowanego wielogodzinną podróżą, górale z marszu wystąpili z godzinnym koncertem dla naszych najmłodszych uczniów i ich rodziców. Zaraz po nim odbył się kolejny pokaz dla klas starszych i zaproszonych gości. Górale prezentowali swoje regionalne pieśni, skecze, legendy, historię wsi i okolic. Temu wszystkiemu towarzyszyła wystawa przywiezionego przez nich rękodzieła ludowego. Swoje prace pokazali także nasi regionalni twórcy (I. Rapkiewicz, A.Borkowska, B. Kowalska, I. Słupkowska, I. i M. Prylowie, M. Studzińska, M. Kwiatkowska, M. Kuczyńska, D. Chrobak, A. Karkosik, D. Wożniak, M. Janiszewska, G. Brzustewicz, U. Kwiatkowska, Z. Gałkowska). Wystąpiły też czernikowskie zespoły muzyczne i chóry szkolne, zaskakując gości wykonaniem góralskich i naszych regionalnych utworów. Temu wszystkiemu towarzyszyła wspaniała, serdeczna atmosfera. Wieczorem przy rydzach, oscypkach i bundzu śpiewano i gawędzono jeszcze do późnej nocy. W sobotę nasi goście bawili swym programem uczniów gimnazjum i reprezentacje gminnych szkół podstawowych, po czym udali się na zwiedzanie Czernikowa i najbliższych okolic (Mazowsze, Trutowo), a wieczorem dali koncert dla nauczycieli naszej gminy. Niedzielny udział we mszy św. w naszym 42 Oddział Związku Podhalan w Sromowcach Niżnych z wizytą w Czernikowie parafialnym kościele zgromadzonej rzeszy słuchaczy dostarczył wielu niezapomnianych wzruszeń. Wychodzących z kościoła żegnano gromkimi brawami. Nim odjechali do Sromowiec, goście zwiedzili jeszcze Toruń i dali nawet zaimprowizowany koncert na Rynku. Wywieźli moc wrażeń i przekonanie o wielkiej serdeczności mieszkańców Czernikowa i gościnności nie mniejszej niż góralska. Nie byłoby to możliwe w takim zakresie, gdyby nie hojność i wsparcie życzliwych sponsorów, czyli P. Chlebowskich, P. Czajkowskich, P. Bejgerów, P. Zglinickich, P. Kasprowiczów, P. Malinowskich, P. Lewandowskich i Prezesa WSHU oraz władz gminnych. Ponadto serdeczne podziękowania należą się pracownikom i nauczycielom naszej szkoły, którzy zespołowo pracowali przy przygotowaniu wizyty i czuwali nad jej przebiegiem oraz wszystkim innym współpracującym z nami osobom. Wszyscy uczestnicy wyjazdu do Czernikowa są pod wrażeniem gościnności i wielkiego zaangażowania nauczycieli Szkoły Podstawowej oraz Zespołu Szkół-Gimnazjum i Liceum w Czernikwie. W naszej pamięci na długo pozostanie serdeczność z jaką nas goszczono, wystrój szkoły przygotowany specjalnie na nasz przyjazd i sromowskie pieśni wykonane przez uczniów czernikowskich szkół. Małe Flisoki porwały do tańca dużych czernikowian Za gościnność i ciepłe przyjęcie serdecznie dziękujemy nauczycielom, rodzicom i uczniom. Szczególne podziękowania kierujemy do dyrektorów, panów: Piotra Buczkowskiego, Dariusza Chrobaka, Andrzeja Podlewskiego i Andzeja Siwickiego, którzy poświęcili dużo czasu i włożyli wiele serca w doprowadzenie tego spotkania do skutku. Czas pokazał, że wzajemna sympatia naszych społeczności nie była chwilowa. Okres Bożego Narodzenia dał kolejną okazję do podtrzymania miłej znajomości. Do Oddziału ZP w Sromowcach N. nadeszła następująca odpowiedź na nasze świąteczne życzenia i paczkę. Wszyscy członkowie oddziału cieszą się z ostatniej wiadomości, że nauczyciele czerniokwskich szkół przyjęli nasze zaproszenie i pragną przeżyć szczególny dzień, jakim jest Boże Ciało, razem z mieszkańcami Sromowiec N. oraz uczestniczyć w procesji. Alicja Kawerska

43 Będzie pomnik Katarzyny Smreczyńskiej W niedzielę 12 lutego 2006 w szkole podstawowej w Koninie odbyło się pierwsze spotkanie grupy założycielskiej Społecznego Komitetu budowy pomnika Katarzyny Smreczyńskiej Patronki Koniniańskiej Szkoły Podstawowej. Do tego zdarzenia doprowadziły starania kilku osób. Pomysł rzucił sześć lat temu na odsłonięciu w Niedźwiedziu pomnika Władysława Orkana, Franciszek Bachleda-Księdzulorz. Przez te lata nie pozwalała o nim zapomnieć nauczycielka szkoły w Koninie pani Anna Stożek działaczka tutejszego Oddziału Związku Podhalan. Jako delegatka Oddziału na ostatni Zjazd Związku dopilnowała aby na tym gremium została podjęta uchwała o włączeniu tej sprawy do zadań Zarządu Głównego. O to żeby w rozwoju tej sprawy nie było kolejnego przestoju zadbał prezes oddziału Związku Podhalan w Gminie Niedźwiedź Tadeusz Cichański, który nawiązał niezbędne kontakty i doprowadził do ustalenia terminu zebrania i listy adresatów tej inicjatywy. Równolegle do tych działań włączył się energicznie wójt Gminy Niedźwiedź Janusz Potaczek członek tutejszego oddziału Związku i sprawił że wszelkie sprawy organizacyjne zostały załatwione praktycznie natychmiast. Marian Domagała Przewodniczący Rady Gminy Niedźwiedź Stanisłąw Potaczek Radny Powiatu Limanowa Marek Mąkowski Radny Powiatu Limanowa Antoni Rapacz członek Zarządu Głównego Związku Podhalan Tadeusz Cichański Prezes Oddziału Związku Podhalan Franciszek Krzysztofiak Wiceprezes Zarządu oddziału Związku Podhalan Marek Mysza wiceprezes Zarządu Oddziału Związku Podhalan i radny Andrzej Gruszczyk sekretarz Oddziału Związku Podhalan Elżbieta Kurek dyrektor szkoły podstawowej w Koninie Anna Stożek Przew.Kom. Rewizyjnej Oddziału Związku Podhalan Jan Kurek Radny Gminy Niedźwiedź ze wsi Konina Andrzej Trojak Radny Gminy Niedźwiedź ze wsi Konina Czesław Kawala sołtys wsi Konina Ze względu na gwałtowne opady śniegu nie wszyscy z deklarujących udział zdołali dotrzeć do Koniny. Jednakowoż wszyscy potwierdzili chęć dalszego udziału w tej sprawie mimo nieobecności. Z powodu tej nieobecności przyjęto że struktura organizacyjna Komitetu zostanie przyjęta na następnym spotkaniu w pełnym składzie. Andrzej Gruszczyk, sekretarz Oddziału Zw. Podhalan w gminie Niedźwiedź. Na miejscu, w szkole o stronę artystyczną i kulinarną spotkania zadbała dyrektor szkoły pani Elżbieta Kurek. Wystąpił Zespół Małe Turbacyki. Zagrała Muzyka Franciszka Krzysztofiaka wiceprezesa naszego Oddziału. W trakcie spotkania ustalono że pomnik będzie usytuowany przed budynkiem szkoły i przyjmie postać głazu obelisku z tablicą z wizerunkiem Patronki Szkoły i stosownym napisem. W ten sposób pomnik będzie miał charakter publiczny (rozważano też opcję tablicy wewnątrz budynku). Lista Osób Zaproszonych którzy zdeklarowali udział w tym przedsięwzięciu przedstawia się następująco: Pani doktor Zofia Krasicka Domka była posłanka na sejm Jan Hamerski Prezes Zarządu Głownego Związku Podhalan, Starosta Nowotarski Roman Duchnik Starosta Limanowski Tadeusz Patalita Wójt Gminy Mszan Dolna Józef Kowalczyk Burmistrz Miasta Mszana Dolna Janusz Potaczek Wójt Gminy Niedźwiedź Janusz Tomasiewicz dyrektor Gorczańskiego PN Podhalanin P i s m o Z w i ¹ z k u P o d h a l a n Redaguje zespół: Aniela Bafia, Maria Bętkowska, Bronisław Chowaniec-Lejczyk, Julian Kowalczyk (redaktor naczelny), Maciej Motor Grelok, Józef Staszel. Adres do korespondencji: Łapsze Niżne, ul. Długa 125, tel. (0-18) , naspiszu@interia.pl; naspiszu@op.pl Wydawca: Zarząd Główny Związku Podhalan Skład komputerowy i druk: Drukarnia MK s.c., Nowy Targ, ul. Waksmundzka 63, tel. (0-18) , mksc@o2.pl Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów w przysłanych materiałach, wszelkie teksty nadesłane a nie zamieszczone w bieżącym numerze postaramy się umieścić w kolejnych numerach. 43

44 Malarstwo na szkle księdza Stanisława Wojcieszaka