1. Wprowadzenie Narodowe Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu jako model dla polskiej nauki...21

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "1. Wprowadzenie Narodowe Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu jako model dla polskiej nauki...21"

Jan Pawłowski
7 lat temu
Przeglądów:

1 Piotr Daszkiewicz i Radosław Tarkowski

2 1. Wprowadzenie Narodowe Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu jako model dla polskiej nauki Cabinet du Roi et Jardin des Plantes długa tradycja związków z Polską Model francuski a pierwsze projekty muzeum historii naturalnej w Polsce Gabinet króla i Narodowe Muzeum Historii Naturalnej jako centrum kształcenia polskich przyrodników René Just Haüy ( ) i jego polscy słuchacze wykładów mineralogii w Narodowym Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu Polscy słuchacze wykładów R. J. Haüy ego Znaczenie listy słuchaczy R. J. Haüy ego dla historii nauki polskiej Słuchacze R. J. Haüy ego niezwiązani z nauką Lista słuchaczy R. J. Haüy ego jako cenne źródło informacji dla biografii polskich uczonych Rękopis inauguracyjnego wykładu mineralogii R. J. Haüy ego cenny dokument dla historii polskich nauk przyrodniczych Modele krystalograficzne R. J. Haüy ego Polscy uczestnicy ćwiczeń mineralogicznych Aleksandra Brongniarta ( ) Inne francuskie ośrodki przyrodoznawcze wyjątkowa rola Strasburga i gabinetu historii naturalnej Jeana Hermanna ( ) Wpływ myśli francuskiej na działalność Stanisława Staszica ( ), ojca polskiej geologii Dwa biogramy S. Staszica Ślady pobytu S. Staszica w archiwach paryskich Polskie tłumaczenie Epok Natury Georges a-louisa Leclerca Buffona Napoleońscy uczeni a nauki o Ziemi w Polsce i na Litwie Bogactwa mineralne Rzeczypospolitej w świetle dokumentów francuskiego wywiadu wojskowego Raporty dotyczące ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego Informacje z Wołynia i Podola...64

3 Dokument na temat kopalni miedzi w Miedzianej Górze Napoleońscy lekarze i farmaceuci Jean-Louis Graffenauer ( ), alzacki przyrodnik i napoleoński lekarz w Polsce Relacja z Gdańska Poszukiwanie śladów Georga Forstera ( ) Obserwacje dotyczące bursztynu Spotkanie z Kohlerem, uczonym amatorem z miasta Ryn Marcel de Serres w Galicji opis zasobów mineralnych i kopalnych Wizyta w Wieliczce Eksploatacja kamieni skałkowych do karabinów Siarka i saletra Rudy żelaza Pozostałe kopaliny Aleksander Antoni Sapieha ( ) Krakowscy profesorowie i ich związki z Francją Jan Jaśkiewicz ( ) początki nauk o Ziemi na Uniwersytecie Jagiellońskim Jan Jaśkiewicz jeden z polskich korespondentów Académie Royale des Sciences Sprawozdanie z posiedzenia Akademii dokument dotyczący nadania J. Jaśkiewiczowi tytułu korespondenta Ogłoszenie i publikacja pracy J. Jaśkiewicza pt. Voyage minéralogique. Depuis Vienne jusqu à Freiberg Lista okazów przesłanych przez J. Jaśkiewicza do Paryża Współpracownik J. Jaśkiewicza Pierre Berniard i jego 20-letni pobyt w Polsce P. Berniard jeden z najwybitniejszych chemików XVIII-wiecznej Francji Pobyt P. Berniarda w Polsce Badania naukowe P. Berniarda Listy P. Berniarda do Jeana Hermanna Józef Markowski ( ) i jego 25-letni pobyt w Paryżu Baltazar Hacquet ( ) Józef Tomaszewski ( ) Ludwik Zejszner ( ) Kopalnia w Wieliczce w pracach francuskich przyrodników Wizyty w kopalni a zmieniająca się sytuacja polityczna Okazy z kopalni w Wieliczce w XVIII- i XIX-wiecznych kolekcjach przyrodniczych i gabinetach osobliwości Opis kopalni i eksploatacji soli Opisy warstw, złoża oraz rodzajów soli Francuskie wpływy na wileńsko-krzemieniecką szkołę przyrodoznawczą

4 9.1. Jean-Emmanuel Gilibert ( ) francuskie początki nauk o Ziemi Korespondencja Ignacego Horodeckiego ( ) z Aleksandrem Brongniartem ( ) w zbiorach rękopisów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu Francja i Gabinet Mineralogiczny Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego Feliks Paweł Jarocki ( ) Rola Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w trakcie pobytu F. Jarockiego w Paryżu Odnalezienie wpisu F. Jarockiego na liście słuchaczy wykładów na Sorbonie Marek Antoni Pawłowicz ( ) Pobyt M. A. Pawłowicza we Francji i kontakty z przyrodnikami francuskimi M. A. Pawłowicz na liście uczestników wykładów A. Brongniarta Pobyt w południowej i środkowej Francji w 1818 roku Doktorat M. A. Pawłowicza oraz praca na Uniwersytecie Warszawskim Podsumowanie Bibliografia Streszczenie Résumé Indeks osobowy

5 Monografia Wpływ francuskiej myśli przyrodniczej na rozwój nauk o Ziemi w Polsce i na Litwie od końca XVIII wieku po rok 1830 jest wynikiem realizacji prac w ramach projektu badawczego 1 Wpływ francuskiej myśli przyrodniczej na rozwój nauk o Ziemi w Polsce w pierwszym okresie zaborów ( ), finansowanego ze środków budżetowych na naukę w latach Propozycja tematu zatwierdzonego do realizacji w 2010 roku przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wynikała z wcześniej prowadzonych badań autorów (w większości bez żadnego wsparcia finansowego) i ich rezultatów prezentowanych w licznych czasopismach ( Przegląd Geologiczny, Przegląd Górniczy, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, Konspekt, Cahiers Lituaniens, Archives of Natural History, C. R. Palevol, C. R. Geoscience, Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, Organon, Przegląd Zoologiczny, Rocznik Dendrologiczny i innych). Dotychczasowe wyniki badań autorzy postanowili uzupełnić o nowe elementy i opublikować całość w formie monograficznego opracowania. Realizacja tak przyjętych założeń była możliwa w ramach przyznanego projektu badawczego. Choć prezentowana problematyka jest przedmiotem zainteresowania przyrodników, historyków oraz historyków nauki, współpraca polsko-francuska w dziedzinie nauk przyrodniczych w tym okresie pozostaje słabo znana. Autorzy postanowili wypełnić tę znaczącą lukę w historii nauk przyrodniczych. Realizacja projektu posiadała znaczenie badawcze nie tylko w kontekście Polski. Pozwoliła ona na zaprezentowanie historii polskiej nauki we Francji. Cząstkowe rezultaty projektu były przedmiotem nie tylko licznych publikacji, ale również wystąpień prezentowanych we Francji i w Polsce. Druga połowa XVIII i początki XIX wieku stanowią jeden z najważniejszych rozdziałów w dziejach geologii, są okresem rozwoju jej nowożytnych podstaw i kształtowania się jej jako samodzielnej dyscypliny naukowej. W Polsce proces ten przebiegał pod silnym wpływem francuskiej i niemieckiej myśli przyrodniczej. Nasza wiedza o kontaktach nauki polskiej i francuskiej w tym okresie, była dotychczas bardzo 1 Projekt badawczy własny nr N Umowa nr 0443/B/P01/2010/39.

6 ograniczona. Prześledzenie tych związków ma istotne znaczenie dla opracowania dziejów polskiej geologii w czasie jej powstawania oraz kształtowania się naszych pierwszych ośrodków naukowych i badawczych. Trudno postawić sztywną dolną granicę czasową znaczącego wpływu francuskiej myśli naukowej na rozwój nauk o Ziemi w Polsce. Dla potrzeb realizacji prezentowanego opracowania autorzy przyjęli za taką rok powstania Komisji Edukacji Narodowej, zwracając jednak uwagę, gdy było to konieczne, także na wcześniejsze związki Francji z polską nauką. W pracy autorzy pominęli polskie aspekty działalności J. E. Guettarda twórcy pierwszej mapy mineralogicznej Polski ponieważ zostały one przedstawione w monograficznym opracowaniu pt. Pobyt i badania przyrodnicze Jeana-Etienne a Guettarda w Rzeczypospolitej ( ). Wraz z tłumaczeniem tekstu Rozprawa o naturze ziem Polski i minerałach w nich zawartych. Lata to w Europie okres dynamicznego rozwoju nauk o Ziemi, a także okres dominacji francuskiej szkoły naukowej w europejskim przyrodoznawstwie. W tym czasie związki polskich przyrodniczych ośrodków naukowych z Francją były bardzo silne. Paryskie wykłady stanowiły ważną część wykształcenia polskich elit naukowych. Tłumaczenia lub publikacje inspirowane przez francuskich autorów, a także pomoce pedagogiczne sprowadzane z Paryża często były podstawą kształcenia studentów-przyrodników w Polsce. Szczególnie ważną rolę odgrywała korespondencja pomiędzy uczonymi obu krajów. Z jednej strony w Polsce uzyskiwano dzięki niej niezbędną dla ich warsztatu naukowego pomoc. Z drugiej strony nadsyłane z Polski informacje i okazy przyczyniały się do lepszego poznania europejskiej przyrody, a także dawały możliwość francuskim uczonym przeprowadzenia analizy w szerszej, europejskiej skali. Dla poznania polskiej przyrody i upowszechnienia wiedzy na jej temat w Europie, a także dla rozwoju polskiej nauki, ważną rolę odegrały także podróże francuskich przyrodników do Polski. Należy podkreślić, że zainteresowanie geologów i przyrodników francuskich terenami dzisiejszej Polski, Słowacji i Węgier wiązało się również z prospekcją nieznanych terenów w poszukiwaniu złóż soli kamiennej, rud metali oraz innych surowców. Publikując tę monografię, autorzy zdają sobie sprawę, że przedstawione wyniki badań nie zamykają prezentowanej tematyki, a kolejne archiwalia czekają ciągle na odkrycie (szczególnie interesujące są z tego punktu widzenia archiwa rosyjskie, niemieckie i austriackie). Tym niemniej, według autorów i w założeniu realizowanego projektu, zebrane oraz opracowane materiały uzasadniały ich opublikowanie w prezentowanej postaci. Wyniki badań, wcześniej drukowane jako publikacje własne autorów, a ostatnio jako prace w ramach zrealizowanego projektu badawczego, zostały oczywiście wykorzystane w niniejszej pracy, i to w zróżnicowanym zakresie. Zgodnie z sugestiami recenzentów w przedstawianej monografii autorzy postanowili poszerzyć jej zakres czasowy o dziesięciolecia poprzedzające upadek Rzeczypospolitej, mając na uwadze francuskie wpływy na działalność uczonych związanych z Komisją Edukacji Narodowej. Podstawą badań były poszukiwania i kwerendy w archiwach francuskich, polskich oraz litewskich dokumentów związanych z kontaktami francuskich przyrod- 10

Podobne dokumenty

NOWE DANE DOTYCZĄCE POBYTU STANISŁAWA STASZICA WE FRANCJI

NOWE DANE DOTYCZĄCE POBYTU STANISŁAWA STASZICA WE FRANCJI Posiedzenie Nauk Geologicznych PAN w dniu 05.10. 2005 r. Dr Piotr Daszkiewicz (*) Dr hab. inż. Radosław Tarkowski, prof. AP (**) (*) Muséum national d'histoire naturelle, USM Inventaire et suivi de la