OCENA MOŻLIWOŚCI POZYSKIWANIA I WYKORZYSTANIA ENERGII GEOTERMALNEJ W POLSCE DO ZASILANIA CIEPŁOWNI I ELEKTROCIEPŁOWNI
|
|
- Bogna Krawczyk
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 OCENA MOŻLIWOŚCI POZYSKIWANIA I WYKORZYSTANIA ENERGII GEOTERMALNEJ W POLSCE DO ZASILANIA CIEPŁOWNI I ELEKTROCIEPŁOWNI prof. dr hab. inż. Władysław NOWAK, dr hab. inż. Aleksander STACHEL Polska ma korzystne warunki do wykorzystania wód geotermalnych do celów energetycznych. Zastosowanie energii geotermalnej dla celów grzewczych jest dość dobrze rozpoznane, o czym mogą świadczyć istniejące i pracujące ciepłownie geotermalne. Obecnie prowadzone badania koncentrują się głównie nad możliwościami wykorzystania energii geotermalnej do produkcji energii elektrycznej. W pracy scharakteryzowano istniejące w Polsce zasoby energii geotermalnej, omówiono sposoby jej pozyskiwania i wykorzystania oraz przedstawiono stan i perspektywy rozwoju instalacji energetycznych wykorzystujących energię geotermalną dla potrzeb ciepłowniczych. Przedstawiono istniejące ciepłownie geotermalne, a także omówiono realizowane obecnie i planowane w przyszłości przedsięwzięcia zmierzające do uruchomienia kolejnych instalacji geotermalnych, w tym elektrowni geotermalnych. I. WPROWADZENIE Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych wiąże się z licznymi problemami, wynikającymi stąd, że sposoby jej pozyskiwania są nadal technologiami nowatorskimi, nie do końca sprawdzonymi i nastręczającymi szereg trudności technicznych i eksploatacyjnych. Ponadto niektóre źródła charakteryzują się brakiem koherentności z potrzebami odbiorców, czego klasycznym przykładem może być wykorzystanie energii słońca i wiatru. Z kolei część technologii niesie zagrożenia środowiskowe, a ekologiczny charakter innych nie został do końca potwierdzony. Równie ważnym problemem jest współpraca instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii z istniejącymi konwencjonalnymi systemami odbioru i dystrybucji, przede wszystkim ciepła. W Polsce istotną rolę wśród odnawialnych źródeł energii odgrywają zasoby energii geotermicznej i geotermalnej, a także energia wiatru, słońca, wody i biomasa. Część z tych źródeł ma ograniczone znaczenie lokalne o małej skali stosowania (np. fotowoltaika, kolektory słoneczne), a konsumentami wytwarzanej w nich energii są najczęściej odbiorcy indywidualni. Część ma znaczenie w obszarze potrzeb regionu, a nawet kraju, np. siłownie wiatrowe czy też elektrownie wodne. Zainteresowanie energetyki konwencjonalnej odnawialnymi źródłami energii koncentruje się między innymi na energii geotermalnej. Do współpracy z dużymi systemami grzejnymi predysponuje ją zarówno skala źródła, jak i ilość pozyskiwanego ciepła. Interesujące są również możliwości wytwarzania z energii geotermalnej energii elektrycznej. Natomiast wysokie nakłady inwestycyjne, a także osiągane moce, eliminują małych odbiorców, kierując ofertę współpracy do odbiorców o dużym i najlepiej niezmiennym w czasie zapotrzebowaniu na ciepło [6,13,15,17]. 2. ENERGIA GEOTERMALNA I JEJ ZASOBY W POLSCE Różnica temperatury pomiędzy gorącym wnętrzem Ziemi, o temperaturze jądra ocenianej na C, a chłodną jej powierzchnią, wywołuje przepływ strumienia ciepła o średniej gęstości 63 kw/km 2. Jednocześnie ze zmianą głębokości występuje zmiana temperatury skorupy ziemskiej, definiowana jako gradient geotermiczny, decydujący o lokalnej temperaturze skał. Można przyjąć, że do głębokości 10 km temperatura skorupy zmienia się liniowo, z przeciętą wartością 33 K/km [8,13]. Całkowite zasoby energii geotermicznej są bardzo duże, jednak tylko niewielka jej część może być wykorzystana praktycznie, co wynika z możliwości technicznych oraz opłacalności ekonomicznej. Z uwagi na sposób zakumulowania energii, a także sposób jej pozyskiwania, źródła energii geotermicznej można podzielić na kilka rodzajów. Najbardziej interesujące są zasoby energii zgromadzone w gorących wodach podziemnych znajdujących się na dużych głębokościach, które mają temperaturę równą temperaturze otaczających je skał. Wody te nazywane są wodami geotermalnymi, a zawarta w nich energia - energią geotermalną [8,13,15]. 66
2 Polska należy do krajów posiadających bogate zasoby wód geotermalnych o niskiej i średniej entalpii. Geologiczne uwarunkowania i obszary ich występowania omówione są, między innymi, w pracach Sokołowskiego, Góreckiego i Neya [4,5,11,18]. Według tych autorów, całkowite zasoby wód termalnych w Polsce szacowane są na około 6500 km 3, a znajdująca się w nich woda charakteryzuje się temperaturą od 25 do 120 C, co predysponuje ją do wykorzystania do celów ogrzewczych, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz celów technologicznych i leczniczych. Zasoby te są dość równomiernie rozmieszczone na znacznej części obszaru Polski, w wydzielonych basenach i subbasenach zaliczanych do określonych prowincji i regionów geotermalnych. Najkorzystniejsze warunki geotermalne występują na Niżu Polskim, Podhalu i w Sudetach. 3. SYSTEMY POZYSKIWANIA ENERGII GEOTERMALNEJ Płyny geotermalne wypełniające zbiorniki podziemne są rzadko wodami słodkimi. Najczęściej są to wody zmineralizowane, a ich temperatura i stopień mineralizacji są różne w różnych basenach i zależą od gradientu geotermalnego i głębokości występowania. Wykorzystanie wody geotermalnej wiąże się z wydobyciem jej na powierzchnię i odebraniem zawartego w niej ciepła. Dostęp do złoża geotermalnego umożliwiają kanały wydobywczo-zatłaczające, które można podzielić na dwa podstawowe systemy eksploatacyjne, to jest na systemy jedno- i dwuotworowe [13,17]. Systemy jednootworowe są stosowane w przypadku wód niezmineralizowanych lub słabo zmineralizowanych, czyli o mineralizacji poniżej 1 g/dm 3 (rys. 1a). Wydobyta na powierzchnię woda kierowana jest do wymiennika ciepła, w którym oddaje zawarte w niej ciepło do wody sieciowej. Schłodzona woda zostaje skierowana do zbiornika retencyjnego, przy czym może być ona wykorzystana do różnych celów, np. do nawadniania, hodowli ryb, a niekiedy - do celów pitnych. Część niewykorzystanej wody może być skierowana do naturalnych zbiorników wodnych. Jednootworowy system eksploatacyjny uniezależnia wydobycie wody geotermalnej od chłonności złoża, ale może ograniczać intensywność eksploatacji, ze względu na słabe uzupełnienie złoża przez infiltrację wód gruntowych [13,15,17]. W przypadku wód o wysokiej mineralizacji najczęściej stosowane są systemy dwuotworowe (rys. 2b), w których woda geotermalna jest pobierana ze złoża za pomocą pompy głębinowej, a następnie przesyłana do wymiennika ciepła, w którym podgrzewa wodę sieciową, po czym kierowana jest do otworu chłonnego, którym jest zatłaczana do tej samej warstwy wodonośnej [22]. Rys. 1. Systemy pozyskiwania wody geotermalnej: a - jednootworowy, b dwuotworowy GWC - wymiennik ciepła, OC - odbiornik ciepła, P pompa, PG - pompa głębinowa, WW - warstwa wodonośna, ZR - zbiornik retencyjny Oprócz przedstawionych dwóch najbardziej rozpowszechnionych układów wydobywczych wody geotermalnej, możliwy jest szereg innych oryginalnych rozwiązań, których szczegółowe omówienie można znaleźć np. w pracach [6,7,8,13,15,17]. 67
3 4. SYSTEMY WYKORZYSTANIA ENERGII GEOTERMALNEJ Najprostszym i jednocześnie najbardziej efektywnym sposobem zagospodarowania energii wód geotermalnych jest ich zastosowanie do ogrzewania w gospodarce komunalnej, w rolnictwie, w procesach technologicznych, jako wspomaganie konwencjonalnych ciepłowni oraz użycie jako źródła energii w siłowniach niskotemperaturowych. Różnorodność możliwych rozwiązań technicznych oraz struktura urządzeń służących do pozyskania ciepła z wnętrza ziemi wynikają z konieczności dostosowania rodzaju i wielkości ujęcia geotermalnego do potrzeb i parametrów instalacji odbioru ciepła, przy uwzględnieniu lokalnych warunków technicznych oraz rachunku ekonomicznego [6,13]. Wiąże się to z tym, że zapotrzebowanie ciepła przez jego odbiorców jest najczęściej zmienne w czasie, a dotyczy to w szczególności zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania pomieszczeń, którego ilość zależy od temperatury zewnętrznej. Podstawą określenia ilości ciepła grzejnego jest tzw. wykres uporządkowany, pomocny zwłaszcza przy wyborze systemu do odbioru energii z wód geotermalnych, przy czym możliwe są tutaj trzy podstawowe układy, a mianowicie [6,13]: układ monowalentny, w którym całe ciepło grzejne pobierane jest z instalacji geotermalnej, układ biwalentny, w którym źródło geotermalne wspomagane jest kotłami, układ kombinowany, w którym część zapotrzebowania odbiorców zaspokajana jest przez instalację geotermalną (ciepło niskotemperaturowe), a pozostała część przez kotłownię konwencjonalną (ogrzewanie tradycyjne). W warunkach polskich najbardziej realna jest budowa instalacji, w których ujęcie geotermalne wspomagane jest dodatkowym źródłem ciepła, przy czym w zależności od temperatury wydobywanej wody oraz możliwości zagospodarowania ciepła geotermalnego, niezależnie od sposobu pozyskiwania energii geotermalnej, najczęściej stosowane są dwa rozwiązania, a mianowicie [13,17]: z zastosowaniem wymienników ciepła współpracujących z kotłami szczytowymi, z zastosowaniem wymienników ciepła współpracujących z pompami grzejnymi i z kotłami szczytowymi. Przedstawiona na rysunku 2 podstawowa koncepcja pozyskania energii geotermalnej, bazuje na dwuotworowym systemie wydobywczym, współpracującym z ciepłownią, w skład której wchodzi przeciwprądowy wymiennik ciepła, w którym energia wody geotermalnej jest przekazywana do wody sieciowej oraz kocioł szczytowy wykorzystywany wówczas, gdy ciepło pobrane przez wodę sieciową w wymienniku nie pokrywa zapotrzebowania odbiorców na ciepło, lub gdy temperatura wody sieciowej za wymiennikiem ciepła jest niższa od wymaganej temperatury wody sieciowej na zasilaniu. Rys. 2. Schemat instalacji geotermalnej z wymiennikiem ciepła i kotłem szczytowym Oprócz przedstawionego podstawowego układu ciepłowni geotermalnej, możliwy jest szereg innych rozwiązań, a ich omówienie można znaleźć np. w pracach [6,8,13,15,17]. Miarą wykorzystania energii wody geotermalnej jest ilość ciepła możliwa do uzyskania w wymienniku geotermalnym. Wielkość ta jest uwarunkowana charakterystyką złoża geotermalnego i charakterystykę przyłączonych odbiorników ciepła. Charakterystykę złoża można przedstawić w formie wykresów ilustrujących możliwości pozyskiwania energii geotermalnej zarówno przy stosowaniu systemów dwu- jak i jednootworowych. Podstawową charakterystykę stanowi wykres ilustrujący wielkość strumienia pozyskiwanej energii w zależności od strumienia wydobywanej wody (rys. 3), jej temperatury oraz stopnia schłodzenia w wymienniku ciepła [13,14]. 68
4 Należy zaznaczyć, że wykres ten określa tylko potencjalne możliwości pozyskiwania energii geotermalnej z systemu wydobywczego, co nie jest równoznaczne z jej wykorzystaniem. Wynika to z możliwości zagospodarowania energii w odbiornikach ciepła i zależy od charakterystyki ich pracy, która obejmuje strumień zapotrzebowania na ciepło, temperaturę nośnika na zasilaniu oraz rzeczywisty czas pracy instalacji w ciągu całego roku. Dopiero na podstawie tych wielkości można określić realne możliwości pozyskiwania energii geotermalnej. Należy podkreślić wagę tego problemu, gdyż w znacznej części publikacji omawiających wykorzystanie wód geotermalnych jest on pomijany. Tymczasem o wielkości wykorzystania energii geotermalnej decyduje rzeczywiste zapotrzebowanie oraz możliwości jej odbioru, a nie teoretyczny potencjał źródła [6,13,14,15,17]. Znaczenie dla wykorzystania energii geotermalnej ma temperatura zatłaczanej wody, określana przez temperaturę wody sieciowej powrotnej, przy czym ta ostatnia powinna być jak najniższa. Tradycyjne systemy grzewcze pracują w skrajnych warunkach przy temperaturach wody sieciowej 95/70 o C. W systemach tych wysoka temperatura wody sieciowej powrotnej ogranicza wykorzystanie ciepła zawartego w wodzie geotermalnej o zbliżonej temperaturze. Niewielka różnica temperatury między wodą sieciową a wodą geotermalną, daje niewielkie wykorzystanie zawartej w niej energii. Strumień ciepła [MW] 11,0 10,0 Vg = 50 [m3/h] ,0 Vg = 75 [m3/h] 8,0 Vg = 100 [m3/h] ,0 Vg = 125 [m3/h] 6,0 Vg = 150 [m3/h] ,0 4, ,0 2, ,0 0, Różnica temperatur [ C] Ilość ciepła [MWh] Rys. 3. Możliwości pozyskiwania energii geotermalnej ze złoża geotermalnego W instalacjach geotermalnych rozwiązaniem jest stosowanie ogrzewania niskotemperaturowego, bądź łączenie instalacji wysokoi niskotemperaturowych, czego przykładem może być np. kaskadowe łączenie odbiorników ciepła wymagających zasilania czynnikiem o coraz niższej temperaturze [15]. 5. INSTALACJE GEOTERMALNE W POLSCE W Polsce do lat 90. ciepłe wody termalne wykorzystywane były tylko w balneologii i rekreacji. Od 1993 r. uruchomiono w kraju sześć geotermalnych instalacji ciepłowniczych, których podstawowe dane omówiono poniżej (rys. 4) [15]. Instalacje geotermalne Rys. 4. Lokalizacja istniejących w Polsce instalacji wykorzystujących wody geotermalne 69
5 Pierwszą polską ciepłownię geotermalną oddano do eksploatacji w roku 1994 w Bańskiej koło Zakopanego [3,7,9,15]. Woda o temperaturze 86 0 C, pobierana jest z głębokości m, z maksymalną wydajnością 120 m3/h i doprowadzana do wymiennika geotermalnego, a następnie po oddaniu w nim ciepła zatłaczana do tej samej warstwy wodonośnej (rys. 5). Podgrzana w wymienniku (rys. 6) woda sieciowa dostarcza ciepło do celów grzewczych i przygotowania ciepłej wody dla około 200 budynków, kościoła i szkoły. W ciepło zasilany jest również doświadczalny system kaskadowy Laboratorium Geotermalnego PAN, złożony z: suszarni drewna, szklarni, budynku hodowli ryb, tuneli foliowych do upraw roślinnych i basenu kąpielowego. Rys. 5. Ujęcie wody (otwór wydobywczy) ciepłowni geotermalnej w Bańskiej Rys. 6. Wymienniki geotermalne w ciepłowni geotermalnej w Bańskiej Uruchomiona w 1996 roku w Pyrzycach gazowo-geotermalna ciepłownia o mocy 50 MW, była pierwszą dużą instalacją w Polsce, wykorzystującą do produkcji ciepła ujęcie geotermalne o mocy maksymalnej 13 MW oraz szczytowe kotły gazowe. W układzie ciepłowni zastosowano absorpcyjne pompy grzejne, napędzane energią cieplną wytworzoną w kotłach wysokotemperaturowych. Woda wydobywana z głębokości 1650 m, za pomocą dwóch dubletów o wydajność pojedynczego otworu 170 m 3 /h, przepływa przez zespół filtrów trafiając do geotermalnych wymienników ciepła (rys. 7). Rys. 7. Uproszczony schemat ciepłowni geotermalnej w Pyrzycach W wymienniku głównym ciepło wody geotermalnej przekazywane jest do wody sieciowej, podgrzewając ją do temperatury 60 C. Schłodzona woda geotermalna kierowana jest do drugiego wymiennika, gdzie ulega dalszemu ochłodzeniu do temperatury 26 C, po czym zatłaczana jest do ziemi. W drugim wymienniku geotermalnym podgrzewa się tylko część wody powrotnej z sieci miejskiej, która najpierw ulega schłodzeniu do temperatury 25 C w parowaczach absorpcyjnych pomp grzejnych (rys. 9), a następnie zostaje podgrzana w drugim wymienniku do temperatury 41 C. Do wody sieciowej opuszczającej wymienniki dopływają strumienie wody ogrzanej: w absorberach i skraplaczach pomp ciepła oraz w chłodnicach spalin kotłów szczytowych i wysokotemperaturowych (rys. 8). Całkowity strumień ogrzanej wody sieciowej dopływa do kotłów szczytowych, w których jest dogrzewany do wymaganej temperatury [10,13,15]. 70
6 Rys. 8. Nisko- i wysokotemperaturowe kotły w ciepłowni geotermalnej w Pyrzycach Rys. 9. Absorpcyjne pompy ciepła w ciepłowni geotermalnej w Pyrzycach Kolejną ciepłownię geotermalną oddano do użytku w 2000 roku w Mszczonowie [1,15]. Woda o temperaturze 42 C, pobierana z wydajnością 60 m 3 /h ze złoża znajdującego się na głębokości m, cechuje się niskim stopniem mineralizacji (0,5 g/l), co umożliwia jej docelowe wykorzystanie jako wody pitnej i w efekcie, pozwala na rezygnację z zatłaczania. Woda przepływa przez ekonomizer kotła wysokotemperaturowego, gdzie ogrzewa się do temperatury około 44 C, a następnie przez absorpcyjną pompę grzejną, gdzie ulega schłodzeniu do temperatury około C, skąd kierowana jest do chłodnicy wentylatorowej, a następnie do stacji uzdatniania. W ciepłowni zastosowano dwa niskotemperaturowe wodne kotły gazowe o mocy 2,4 MW każdy, pełniące rolę kotłów szczytowych. Źródłem energii napędowej dla pompy ciepła o mocy 2,7 MW jest kocioł wysokotemperaturowy o mocy 1,9 MW. Moc szczytowa instalacji wynosi 12 MW (rys. 10). Rys. 10. Uproszczony schemat ciepłowni geotermalnej w Mszczonowie W 2001 r. została uruchomiona w Uniejowie ciepłownia wykorzystująca wodę o temperaturze C, wypływającą z głębokości ponad 2000 m pod ciśnieniem 0,4 MPa (rys. 11; rys. 12). Woda o mineralizacji 6,8-8,8 g/m 3 posiada właściwości lecznicze, co w przyszłości powinno pozwolić na jej wykorzystanie do celów balneologicznych i rekreacyjnych [15]. Rys. 11. Ujęcie wody (otwór wydobywczy) ciepłowni geotermalnej w Uniejowie Rys. 12. Zespół pomp geotermalnych i filtrów ciepłowni geotermalnej w Uniejowie 71
7 W drugiej połowie lat 90. na Podhalu rozpoczęto budowę systemu ciepłowniczego, którego zadaniem ma być zaspokojenie potrzeb cieplnych Zakopanego i Nowego Targu oraz okolicznych miejscowości (rys. 13) [3,9,15]. W systemie tym, podstawowym źródłem energii jest ciepłownia geotermalna wykorzystująca wody o temperaturze około 86 C, wydajności maksymalnej 550 m 3 /h i ciśnieniu statycznym ~2,7 MPa. Integralną część instalacji stanowi nowoczesna kotłownia szczytowa usytuowana w Zakopanem, wyposażona w dwa gazowe średniotemperaturowe kotły wodne oraz agregaty cieplno-prądowe. Docelowo planowana jest rozbudowa sieci przesyłowej w kierunku Nowego Targu. Po ukończeniu inwestycji będzie to największa w Polsce instalacja geotermalna, o mocy łącznej 125 MW. Rys. 13. Uproszczony schemat systemu ciepłowniczego Podhala Jesienią 2002 roku, w Słomnikach koło Krakowa została uruchomiona kolejna ciepłownia wykorzystująca energię zawartą w wodzie geotermalnej o temperaturze +17 o C, wydobywanej z głębokości 300 m, która stanowi dolne źródło ciepła dla sprężarkowej pompy ciepła umieszczonej w budynku kotłowni szczytowej, wyposażonej w niskotemperaturowe kotły wodne [2,15,19]. Ostatnią inwestycją jest ciepłownia w Stargardzie Szczecińskim, która ze względu na temperaturę wody (86,9 o C) wydobywanej głębokość 2672 m, składa się z dubletu geotermalnego oraz geotermalnego wymiennika ciepła o mocy 14 MW. Wydobyta woda geotermalna jest kierowana do wymiennika ciepła, a następnie zatłaczana do tej samej warstwy wodonośnej. Ciepło zawarte w wodzie geotermalnej przekazywane jest do wody sieciowej krążącej w instalacji grzejnej miasta. 6. ELEKTROWNIE GEOTERMALNE W 2005 r. łączna moc elektrowni geotermalnych na świecie wynosiła około 10 GW. Większość z nich wykorzystuje wody o temperaturze powyżej 130 C. W Polsce również prowadzone są prace nad możliwościami wykorzystania energii geotermalnej do wytwarzania energii elektrycznej, co pozwoliłoby na pełną eksploatację istniejących źródeł, także poza sezonem ogrzewczym. Budowa instalacji naziemnej elektrowni geotermalnej nie zależy od systemu pozyskiwania energii, lecz przede wszystkim od temperatury i właściwości wydobywanej wody. Wśród spotykanych systemów naziemnych można wyodrębnić dwa zasadnicze, to jest [13]: elektrownie z bezpośrednim odparowaniem wody geotermalnej o wysokim ciśnieniu i temperaturze w rozprężaczuseparatorze (rys. 14). Uzyskana para, po usunięciu kropelek wody i ewentualnym przegrzaniu, kierowana jest do turbiny parowej, gdzie ulega ekspansji. Skroplona para wodna wraz z wodą wydzieloną w separatorze zatłaczana jest z powrotem do złoża geotermalnego. Tego typu rozwiązanie może być stosowane, gdy temperatura wody geotermalnej wynosi co najmniej 120 C. elektrownie dwuczynnikowe (rys. 15), w których woda geotermalna jest używana do odparowania i ewentualnie przegrzania właściwego niskowrzącego czynnika roboczego krążącego w obiegu wtórnym instalacji i doprowadzanego do turbiny parowej. W tym przypadku możliwe jest wykorzystanie wody geotermalnej o niższej temperaturze. 72
8 Rys. 14. Schemat elektrowni geotermalnej typu Single-Flash z przegrzewaczem pary Rys. 15. Schemat elektrowni geotermalnej dwuczynnikowej z przegrzewaczem pary Zasoby wód geotermalnych w Polsce tylko w głębokich odwiertach mają temperaturę większą od 120 C. W pracujących ciepłowniach geotermalnych temperatura ta w skrajnym przypadku nie przekracza 86 C. Należy więc przyjąć, że realnie możliwym rozwiązaniem przy budowie elektrowni geotermalnej jest zastosowanie siłowni pracującej wg niskotemperaturowego obiegu Clausiusa-Rankina, wykorzystującego niskowrzące czynniki robocze. Potwierdzeniem tych założeń może być elektrownia w Neustadt Glewe (Niemcy), o mocy elektrycznej 210 kw, wykorzystująca wodę o parametrach zbliżonych wody w niektórych złożach geotermalnych w Polsce (Stargard Szczeciński). W elektrowniach bazujących na niskotemperaturowym obiegu Clausiusa-Rankina istotnym jest rodzaj użytego czynnika roboczego oraz jego właściwości. Wszystkie czynniki niskowrzące, biorąc pod uwagę kształt linii nasycenia, można podzielić na dwie grupy. Do grupy pierwszej zaliczone są te czynniki, które cechują się tym, że izentropowa ekspansja zaczynająca się na linii nasycenia pary nasyconej suchej, odbywa się w obszarze pary przegrzanej. Do grupy drugiej zaliczono czynniki, dla których ekspansja rozpoczyna się na linii nasycenia pary nasyconej suchej i odbywa się w obszarze pary nasyconej mokrej. Szczegółowe informacje na temat zasad funkcjonowania siłowni z czynnikami niskowrzącymi podane są w odpowiedniej literaturze. Z prowadzonych przez autorów analiz dotyczących możliwości wytwarzania energii elektrycznej w siłowni z niskowrzącym czynnikiem roboczym, wykorzystującej do tego celu wodę geotermalną o temperaturze 86 C, czyli taką jaką dysponuje ujęcie geotermalne w Stargardzie Szczecińskim, wynika, że przy strumieniu wydobywanej wody 100 m 3 /h, w siłowni można uzyskać moc teoretyczną rzędu 240 kw. Zwiększenie strumienia wody do 300 m 3 /h, co odpowiada maksymalnemu wydobyciu z tego ujęcia, pozwoliłoby na trzykrotne zwiększenie mocy. Mając jednak na uwadze istniejące zapotrzebowanie na ciepło na cele centralnego ogrzewania, lepszym rozwiązaniem jest zastosowanie zamiast elektrowni geotermalnej elektrociepłowni. 7. PODSUMOWANIE W ostatnim okresie zaobserwowano znaczny wzrost zainteresowania wykorzystaniem energii geotermalnej, w wyniku czego powstało kilka instalacji bazujących na energii ciepłych wód, których zadaniem jest wytwarzanie ciepła do celów grzewczych. Pracujące ciepłownie geotermalne różnią się między sobą rozwiązaniami technicznymi, wynikającymi przede wszystkim z odmiennych parametrów wód geotermalnych, wielkości pozyskiwanych mocy cieplnych oraz wielkości i rodzaju odbiorców ciepła. Biorąc pod uwagę duże zasoby wód geotermalnych oraz istniejące opracowania studialne dotyczące możliwości ich wykorzystania w wielu miejscowościach w Polsce, można wyrazić pogląd, że w najbliższych latach liczba ciepłowni geotermalnych powinna wzrosnąć. Jednocześnie w licznych pracach podane zostały warunki sprzyjające wdrażaniu projektów ciepłowni geotermalnych. Budowa takich obiektów jest ekonomicznie uzasadniona przede wszystkim w miejscowościach o dużej liczbie mieszkańców i rozbudowanym przemyśle, którzy to odbiorcy gwarantują możliwie stały i duży odbiór energii cieplnej z ujęć geotermalnych. Należy spodziewać się, że w pobliżu ciepłowni geotermalnych będą powstawać także inne obiekty wykorzystujące energię geotermalną. Mogą to być obiekty o przeznaczeniu rekreacyjnym, np. parki wodne, ale również obiekty o przeznaczeniu typowo rolniczym i przemysłowym szklarnie, suszarnie produktów rolnych, suszarnie drewna, baseny do hodowli ryb itp. Tworzenie systemu o zróżnicowanych temperaturowo odbiorcach ciepła sprzyja większej efektywności pracy ciepłowni i bardziej efektywnemu wykorzystaniu energii wód geotermalnych. 73
9 Na podstawie prowadzonych analiz można również stwierdzić, że realnym przedsięwzięciem są koncepcje wykorzystania energii geotermalnej do wytwarzania energii elektrycznej w elektrowniach pracujących z niskotemperaturowymi czynnikami roboczymi (wg tzw. organicznego obiegu C-R), a prototypowe instalacje tego typu powinny powstać w najbliższym czasie. Istniejące prognozy przewidują, że dynamiczny rozwój ciepłowni geotermalnych w Polsce powinien nastąpić w latach BIBLIOGRAFIA [1] Balcer M.: Geotermia w Mszczonowie rozwiązanie na miarę XXI wieku, Czysta Energia, 3(2001). 2] Bujakowski W.: Nowa geotermia w Słomnikach. GlobEnergy, 1(2003), str [3] Geotermia na Podhalu. Materiały informacyjne PEC Geotermia Podhalańska, Zakopane. [4] Górecki W.: Atlas zasobów energii geotermalnej na Niżu Polskim, Wyd. GEOS, Kraków [5] Górecki W., Kuźniak T., Kozdra T.: Zasoby wód i energii geotermalnej na Niżu Polskim oraz możliwości ich przemysłowego wykorzystania, Odnawialne Źródła Energii, Warszawa, [6] Kabat M., Nowak W., Sobański R.: Zasady wykorzystania energii wód geotermalnych do celów ogrzewczych budynków. Projekt KBN Nr 7TO7G (materiały nie publikowane), Szczecin [7] Kępińska B.: Energia geotermalna w Polsce stan i perspektywy wykorzystania. Odnawialne Źródła Energii, Warszawa, [8] Lound J.W.: Sposoby bezpośredniego wykorzystania energii geotermalnej, Technika Poszukiwań Geologicznych, Geosynoptyka i Geotermia, 4(2000). [9] Materiały Instytutu Gospodarki Surowcami i Energią PAN, Laboratorium Geotermalne. Kraków. [10] Miejski system ciepłowniczy w Pyrzycach praktyczne wykorzystanie energii geotermalnej w Polsce. Międzynarodowe Seminarium Naukowo-Techniczne. Szczecin, [11] Ney R., Sokołowski J.: Wody geotermalne Polski i możliwości ich wykorzystania, Nauka Polska, Nr 6, 1987 [12] Nowak W., Borsukiewicz-Gozdur A.: Analysis and assessment of the effectiveness of operation of binary power plant utilising geothermal water with a medium enthalpy, Transaction of IFFM, 114 (2003). [13] Nowak W., Sobański R., Kabat M., Kujawa T.: Systemy pozyskiwania i wykorzystania energii geotermicznej, Wyd. Uczelniane Politechniki Szczecińskiej, Szczecin [14] Nowak W, Stachel A.: Stan i perspektywy wykorzystania niektórych odnawialnych źródeł energii w Polsce, Wyd. Uczelniane Politechniki Szczecińskiej, Szczecin [15] Porochnicki J., Chodkiewicz R., Krysiński J.: Elektrociepłownia geotermalna. Czysta Energia, 1(2001), str [16] Sobański R., Kabat M., Nowak W.: Jak pozyskać ciepło z Ziemi, COIB, Warszawa [17] Sokołowski J.: Zarys programu działań w zakresie energii geotermalnej, Instal 10 (2001), [18] Zieja T.: Słomniki na wodzie. GlobEnergy, 1(2003), str Od Redakcji Na poniższych fotografiach przedstawione są ATLASY ZASOBÓW GEOTERMALNYCH NA NIŻU POLSKIM wykonane pod redakcją prof. dr hab. inż. Wojciecha Góreckiego przez Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie i wydane w roku To opracowanie powinno się znaleźć w każdej gminie w Polsce i winno być uwzględniane przy realizacji planów rozwoju oraz zagospodarowania przestrzennego. a) Format A-3; 484 stron b) Format A-3; 240 stron 74
10 TO MIEJSCE CZEKA NA WASZĄ SKUTECZNĄ REKLAMĘ REKLAMA W książce, formatu A-4 na 242 stronach, znajdują artykuły dotyczące odnawialnych źródeł energii, które już dziś mogą być stosowane w polskich warunkach klimatycznych przy obecnym stanie techniki. Wśród tematów między innymi: Kolektory słoneczne i panele fotowoltaiczne Praktyczne obliczenia w instalacjach słonecznego ogrzewania wody Konwersja energii słonecznej na chemiczną w ogniwach fotoelektrochemicznych Wykorzystanie zasobników energii w energetyce wiatrowej Ogniwa Paliwowe najbardziej efektywne źródła elektryczności Produkcja biogazu Pompy ciepła w budownictwie mieszkaniowym Kogeneracja rozproszona oparta na OZE mikrosiłownie parowe 75 Cena opracowania wraz z kosztem wysyłki: 120zł+ 5% VAT Zamówienia kierować na adres: infotech@infotech.gdansk.pl
prof. dr hab. inż. Władysław Nowak dr hab. inż. Aleksander Stachel Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
prof. dr hab. inż. Władysław Nowak dr hab. inż. Aleksander Stachel Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie Instalacje elektryczne Ocena możliwości pozyskiwania i wykorzystania energii
Bardziej szczegółowoCiepłownie geotermalne w Polsce stan obecny i planowany
Ciepłownie geotermalne w Polsce stan obecny i planowany Autorzy: prof. dr hab. inż. Władysław Nowak, dr inż. Aleksander A. Stachel ( Czysta Energia lipiec/sierpień 2004) Pomimo znacznego potencjału energetycznego
Bardziej szczegółowoCzym w ogóle jest energia geotermalna?
Energia geotermalna Czym w ogóle jest energia geotermalna? Ogólnie jest to energia zakumulowana w gruntach, skałach i płynach wypełniających pory i szczeliny skalne. Energia ta biorąc pod uwagę okres istnienia
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE ENERGII GEOTERMALNEJ DO PRODUKCJI CIEPŁA I ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE
WYKORZYSTANIE ENERGII GEOTERMALNEJ DO PRODUKCJI CIEPŁA I ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE Władysław NOWAK, Aleksander A. STACHEL Politechnika Szczecińska, Katedra Techniki Cieplnej al. Piastów 17, 70-310
Bardziej szczegółowoInstalacja geotermalna w Pyrzycach - aspekty techniczne
Instalacja geotermalna w Pyrzycach - aspekty techniczne Bogusław Zieliński Geotermia Pyrzyce Sp. z o.o. ul. Ciepłownicza 27, 74-200 Pyrzyce bzielinski@geotermia.inet.pl Warszawa, 06 marzec 2017 Ogólna
Bardziej szczegółowoWIELOSTRONNE WYKORZYSTANIE WÓD GEOTERMALNYCH NA PRZYKŁADZIE UNIEJOWA
WIELOSTRONNE WYKORZYSTANIE WÓD GEOTERMALNYCH NA PRZYKŁADZIE UNIEJOWA UNIEJÓW 2008 Energia geotermalna odnawialne źródło energii wykorzystujące ciepło energii z wnętrza Ziemi wędruje do powierzchni ziemi
Bardziej szczegółowoG-TERM ENERGY Sp. z o.o. Geotermia Stargard
1 G-TERM ENERGY Sp. z o.o. Geotermia Stargard 16.05.2016 2 Energia geotermalna jest energią cieplną wydobytych na powierzchnię ziemi wód geotermalnych Energię tę zalicza się do energii odnawialnej, bo
Bardziej szczegółowoKoncepcja rozwoju geotermii w Polsce Słupsk,
Koncepcja rozwoju geotermii w Polsce Słupsk, 22.11.2005 J. Błażejewski, Z. Bociek, W. Górecki, N. Maliszewski, K. Owczarek, A. Sadurski, J. Szewczyk, M. Śliwińska Energia geotermiczna energia odnawialna,
Bardziej szczegółowo1. Zakład ciepłowniczy w Słomnikach
1. Zakład ciepłowniczy w Słomnikach W 2002 roku otwarto instalację geotermalną w mieście Słomniki k. Krakowa. Instalacja ta wykorzystuje płytko zalegający horyzont wodonośny na głębokości 150 300 m p.p.t.,
Bardziej szczegółowoELEKTROWNIE I ELEKTROCIEPŁOWNIE GEOTRMALNE Z WYKORZYSTANIEM OBIEGÓW ORC
Prof. dr hab. Władysław Kryłłowicz Instytut Maszyn Przepływowych Politechnika Łódzka ELEKTROWNIE I ELEKTROCIEPŁOWNIE GEOTRMALNE Z WYKORZYSTANIEM OBIEGÓW ORC Wyjaśnienie: ORC Organic Rankine Cycle Organiczny
Bardziej szczegółowoUkład siłowni z organicznymi czynnikami roboczymi i sposób zwiększania wykorzystania energii nośnika ciepła zasilającego siłownię jednobiegową
PL 217365 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 217365 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 395879 (51) Int.Cl. F01K 23/04 (2006.01) F01K 3/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej
Bardziej szczegółowoNowy Targ, styczeń Czesław Ślimak Barbara Okularczyk
Nowy Targ, styczeń 2015 Czesław Ślimak Barbara Okularczyk Projekt geotermalny na Podhalu był pierwszym tego typu w Polsce. Początkowo realizowany jako projekt naukowy, szybko przekształcił się w zadanie
Bardziej szczegółowoCiepło z OZE źródła rozproszone: stan i tendencje rozwojowe w Polsce
Ciepło z OZE źródła rozproszone: stan i tendencje rozwojowe w Polsce Janusz Starościk PREZES ZARZĄDU SPIUG Konferencja: Ciepło ze źródeł odnawialnych - stan obecny i perspektywy rozwoju, Warszawa, Ministerstwo
Bardziej szczegółowoElektrownie Geotermalne
Elektrownie Geotermalne Czym w ogóle jest energia geotermalna? Ogólnie jest to energia zakumulowana w gruntach, skałach i płynach wypełniających pory i szczeliny skalne. Energia ta biorąc pod uwagę okres
Bardziej szczegółowoLokalne systemy energetyczne
2. Układy wykorzystujące OZE do produkcji energii elektrycznej: elektrownie wiatrowe, ogniwa fotowoltaiczne, elektrownie wodne (MEW), elektrownie i elektrociepłownie na biomasę. 2.1. Wiatrowe zespoły prądotwórcze
Bardziej szczegółowoProekologiczne odnawialne źródła energii / Witold M. Lewandowski. - Wyd. 4, dodr. Warszawa, Spis treści
Proekologiczne odnawialne źródła energii / Witold M. Lewandowski. - Wyd. 4, dodr. Warszawa, 2010 Spis treści Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp 19 1. Charakterystyka obecnego
Bardziej szczegółowogospodarki energetycznej...114 5.4. Cele polityki energetycznej Polski...120 5.5. Działania wspierające rozwój energetyki odnawialnej w Polsce...
SPIS TREŚCI Wstęp... 11 1. Polityka energetyczna Polski w dziedzinie odnawialnych źródeł energii... 15 2. Sytuacja energetyczna świata i Polski u progu XXI wieku... 27 2.1. Wstęp...27 2.2. Energia konwencjonalna
Bardziej szczegółowoRynek ciepła z OZE w Polsce źródła rozproszone: stan i tendencje rozwojowe
Rynek ciepła z OZE w Polsce źródła rozproszone: stan i tendencje rozwojowe Janusz Starościk PREZES ZARZĄDU SPIUG 69 Spotkanie Forum EEŚ Warszawa, NFOŚiGW 28 stycznia 2015 Rynek ciepła ze źródeł odnawialnych
Bardziej szczegółowoWykorzystanie pojemności cieplnej dużych systemów dystrybucji energii
Wykorzystanie pojemności cieplnej dużych systemów dystrybucji energii Leszek Pająk, Antoni Barbacki pajak.leszek@gmail.com AGH Akademia Górniczo-Hutnicza Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska
Bardziej szczegółowoWykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek Przedmowa Wstęp 1. Charakterystyka obecnego stanu środowiska1.1. Wprowadzenie 1.2. Energetyka konwencjonalna
Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek Przedmowa Wstęp 1. Charakterystyka obecnego stanu środowiska1.1. Wprowadzenie 1.2. Energetyka konwencjonalna 1.2. l. Paliwa naturalne, zasoby i prognozy zużycia
Bardziej szczegółowoŚrodki publiczne jako posiłkowe źródło finansowania inwestycji ekologicznych
Środki publiczne jako posiłkowe źródło finansowania Bio Alians Doradztwo Inwestycyjne Sp. z o.o. Warszawa, 9 października 2013 r. Wsparcie publiczne dla : Wsparcie ze środków unijnych (POIiŚ i 16 RPO):
Bardziej szczegółowoOdnawialne Źródła Energii (OZE) PREZENTACJA DLA MIESZKAŃCÓW GMINY ZIELONKI
Odnawialne Źródła Energii () PREZENTACJA DLA MIESZKAŃCÓW GMINY ZIELONKI CO TO JEST? Energia odnawialna to taka, której źródła są niewyczerpalne i których eksploatacja powoduje możliwie najmniej szkód w
Bardziej szczegółowoZałożenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe miasta Kościerzyna. Projekt. Prezentacja r.
Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe miasta Kościerzyna Projekt Prezentacja 22.08.2012 r. Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A. 1 Założenia do planu. Zgodność
Bardziej szczegółowoRynek ciepła ze źródeł odnawialnych w Polsce stan i tendencje rozwojowe
Rynek ciepła ze źródeł odnawialnych w Polsce stan i tendencje rozwojowe Janusz Starościk PREZES ZARZĄDU SPIUG Konferencja AHK, Warszawa 10 czerwca 2014 Rynek ciepła ze źródeł odnawialnych w Polsce Źródło:
Bardziej szczegółowoModernizacja gminnych systemów grzewczych z wykorzystaniem OŹE Przygotował: Prof. dr hab. inż. Jacek Zimny Mszczonów Miasto Mszczonów leży w województwie mazowieckim, 60 km na południowy- zachód od Warszawy.
Bardziej szczegółowoWarszawa, październik 2014. Czesław Ślimak Barbara Okularczyk
Warszawa, październik 2014 Czesław Ślimak Barbara Okularczyk Projekt geotermalny na Podhalu był pierwszym tego typu w Polsce. Początkowo realizowany jako projekt naukowy, szybko przekształcił się w zadanie
Bardziej szczegółowoCzy ogrzeje nas ciepło z ziemi?
Bezpieczeństwo energetyczne regionu potrzeby, wyzwania, problemy Czy ogrzeje nas ciepło z ziemi? dr inż. Michał POMORSKI Wrocław, dn. 18.02.2013 r. Plan wystąpienia 1. Wprowadzenie 2. Geotermia głęboka
Bardziej szczegółowoAlternatywne źródła energii cieplnej
Alternatywne źródła energii cieplnej Dostarczenie do budynku ciepła jest jedną z najważniejszych konieczności, szczególnie w naszej strefie klimatycznej. Tym bardziej, że energia cieplna stanowi zwykle
Bardziej szczegółowoOdnawialne Źródła Energii w systemach grzewczych. Edmund Wach Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A.
Odnawialne Źródła Energii w systemach grzewczych Seminarium Planowanie energetyczne na poziomie gmin 24 stycznia 2008, Bydgoszcz Edmund Wach Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A. BIOMASA BIOMASA DREWNO
Bardziej szczegółowoSkojarzone układy Hewalex do podgrzewania ciepłej wody użytkowej i ogrzewania budynku
Skojarzone układy Hewalex do podgrzewania ciepłej wody użytkowej i ogrzewania budynku Układy grzewcze, gdzie konwencjonalne źródło ciepła jest wspomagane przez urządzenia korzystające z energii odnawialnej
Bardziej szczegółowoOdnawialne Źródła Energii w systemach grzewczych. Edmund Wach Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A.
Odnawialne Źródła Energii w systemach grzewczych Seminarium Planowanie energetyczne w gminach Województwa Mazowieckiego 27 listopada 2007, Warszawa Edmund Wach Bałtycka Agencja Poszanowania Energii S.A.
Bardziej szczegółowoDr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne
Dr inż. Andrzej Tatarek Siłownie cieplne 1 Wykład 1 Podziały i klasyfikacje elektrowni Moc elektrowni pojęcia podstawowe 2 Energia elektryczna szczególnie wygodny i rozpowszechniony nośnik energii Łatwość
Bardziej szczegółowoWsparcie inwestycyjne dla instalacji wytwarzających ciepło z OZE
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wsparcie inwestycyjne dla instalacji wytwarzających ciepło z OZE Dr Małgorzata Skucha Prezes Zarządu NFOŚiGW Warszawa, 09.12.2014 Oferta aktualna
Bardziej szczegółowoOdnawialne źródła energii w sektorze mieszkaniowym
Z a i n w e s t u j m y r a z e m w ś r o d o w i s k o Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Odnawialne źródła energii w sektorze mieszkaniowym Poznań, 18.05.2018 r. Plan prezentacji
Bardziej szczegółowoWykorzystanie energii geotermalnej i geotermicznej: stan istniejący, perspektywy, doświadczenia
Politechnika Szczecińska Katedra Techniki Cieplnej Centrum Energii Odnawialnych PS dr hab. inż. Aleksander A. Stachel, prof. PS Wykorzystanie energii geotermalnej i geotermicznej: stan istniejący, perspektywy,
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp Odnawialne źródła energii 72
Spis treści Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa 17 Wstęp 19 1_ Charakterystyka obecnego stanu środowiska 21.1. Wprowadzenie 21.2. Energetyka konwencjonalna 23.2.1. Paliwa naturalne, zasoby
Bardziej szczegółowoOZE - ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII
OZE - ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Powiślańska Regionalna Agencja Zarządzania Energią Kwidzyn 2012 Przyczyny zainteresowania odnawialnymi źródłami energii: powszechny dostęp, oraz bezgraniczne zasoby; znacznie
Bardziej szczegółowo5.5. Możliwości wpływu na zużycie energii w fazie wznoszenia
SPIS TREŚCI Przedmowa... 11 Podstawowe określenia... 13 Podstawowe oznaczenia... 18 1. WSTĘP... 23 1.1. Wprowadzenie... 23 1.2. Energia w obiektach budowlanych... 24 1.3. Obszary wpływu na zużycie energii
Bardziej szczegółowo4. SPRZĘGŁA HYDRAULICZNE
4. SPRZĘGŁA HYDRAULICZNE WYTYCZNE PROJEKTOWE www.immergas.com.pl 26 SPRZĘGŁA HYDRAULICZNE 4. SPRZĘGŁO HYDRAULICZNE - ZASADA DZIAŁANIA, METODA DOBORU NOWOCZESNE SYSTEMY GRZEWCZE Przekazywana moc Czynnik
Bardziej szczegółowoRytro, sierpień 2015. Czesław Ślimak Barbara Okularczyk
Rytro, sierpień 2015 Czesław Ślimak Barbara Okularczyk GENEZA POWSTANIA GEOTERMII PODHALAŃSKIEJ Projekt geotermalny na Podhalu był pierwszym tego typu w Polsce. Początkowo realizowany jako projekt naukowy,
Bardziej szczegółowoAlternatywne źródła energii
Eco-Schubert Sp. z o.o. o ul. Lipowa 3 PL-30 30-702 Kraków T +48 (0) 12 257 13 13 F +48 (0) 12 257 13 10 E biuro@eco eco-schubert.pl Alternatywne źródła energii - Kolektory słonecznes - Pompy ciepła wrzesień
Bardziej szczegółowoWykorzystanie energii z odnawialnych źródeł na Dolnym Śląsku, odzysk energii z odpadów w projekcie ustawy o odnawialnych źródłach energii
Wykorzystanie energii z odnawialnych źródeł na Dolnym Śląsku, odzysk energii z odpadów w projekcie ustawy o odnawialnych źródłach energii Paweł Karpiński Pełnomocnik Marszałka ds. Odnawialnych Źródeł Energii
Bardziej szczegółowoCzyste energie. Przegląd odnawialnych źródeł energii. wykład 4. dr inż. Janusz Teneta. Wydział EAIiE Katedra Automatyki
Czyste energie wykład 4 Przegląd odnawialnych źródeł energii dr inż. Janusz Teneta Wydział EAIiE Katedra Automatyki AGH Kraków 2011 Odnawialne źródła energii Słońce Wiatr Woda Geotermia Biomasa Biogaz
Bardziej szczegółowoProjekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy miejskiej Mielec Piotr Stańczuk
Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy miejskiej Mielec Piotr Stańczuk Małopolska Agencja Energii i Środowiska sp. z o.o. ul. Łukasiewicza 1, 31 429 Kraków
Bardziej szczegółowoI. Wykorzystanie wód termalnych w Uniejowie.
I. Wykorzystanie wód termalnych w Uniejowie. 1. Historia Wody termalne zostały odkryte w Uniejowie w 1978 roku. Prace związane z praktycznym wykorzystaniem gorących wód mineralnych w Uniejowie formalnie
Bardziej szczegółowoZałoŜenia strategii wykorzystania odnawialnych źródeł energii w województwie opolskim
ZałoŜenia strategii wykorzystania odnawialnych źródeł energii w województwie opolskim Marian Magdziarz WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE Powierzchnia 9.412 km² Ludność - 1.055,7 tys Stolica Opole ok. 130 tys. mieszkańców
Bardziej szczegółowoZasada działania jest podobna do pracy lodówki. Z jej wnętrza, wypompowywuje się ciepło i oddaje do otoczenia.
Pompy ciepła Zasada działania pompy ciepła polega na pozyskiwaniu ciepła ze środowiska ( wody, gruntu i powietrza) i przekazywaniu go do odbiorcy jako ciepło grzewcze. Ciepło pobrane z otoczenia sprężane
Bardziej szczegółowoWP3.1. Warsztaty krajowe Możliwości rozwoju i bariery dla geotermalnych systemów c.o. Stan i możliwości rozwoju geotermalnych sieci c.o.
Promowanie systemów geotermalnego centralnego ogrzewania w Europie Promote Geothermal District Heating in Europe, GEODH WP3.1. Warsztaty krajowe Możliwości rozwoju i bariery dla geotermalnych systemów
Bardziej szczegółowoEnergetyczna ocena efektywności pracy elektrociepłowni gazowo-parowej z organicznym układem binarnym
tom XLI(2011), nr 1, 59 64 Władysław Nowak AleksandraBorsukiewicz-Gozdur Roksana Mazurek Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki Katedra Techniki Cieplnej
Bardziej szczegółowoAnaliza efektywności zastosowania alternatywnych źródeł energii w budynkach
Analiza efektywności zastosowania alternatywnych źródeł energii w budynkach Podstawy prawne Dyrektywa 2002/91/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej
Bardziej szczegółowo(54)Układ stopniowego podgrzewania zanieczyszczonej wody technologicznej, zwłaszcza
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19)PL (11)166860 (13) B3 (21) Numer zgłoszenia: 292887 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 20.12.1991 (61) Patent dodatkowy do patentu:
Bardziej szczegółowoEnergia geotermalna. Prof. dr inż. Ryszard Tytko
Energia geotermalna Prof. dr inż. Ryszard Tytko Energia cieplna ziemi i powietrza jest energią wnętrza Ziemi, Zgromadzoną w skałach i wodach podziemnych. Ciepło we wnętrzu Ziemi jest po części ciepłem
Bardziej szczegółowo1. Pojęcie wiatru, cyrkulacja powietrza w atmosferze. Historia wykorzystania energii wiatru, typy wiatraków występujących na ziemiach polskich
WYDZIAŁ GEOLOGII, GEOFIZYKI I OCHRONY ŚRODOWISKA KIERUNEK STUDIÓW: EKOLOGICZNE ŹRÓDŁA ENERGII RODZAJ STUDIÓW: STACJONARNE I STOPNIA ROK AKADEMICKI 2015/2016 WYKAZ PRZEDMIOTÓW EGZAMINACYJNYCH: I. Energetyka
Bardziej szczegółowoPlany rozwoju ciepłownictwa geotermalnego w miastach i rola Projektu EOG Lądek-Zdrój
Plany rozwoju ciepłownictwa geotermalnego w miastach i rola Projektu EOG Lądek-Zdrój Roman Kaczmarczyk - Burmistrz Lądka-Zdroju 18 września 2017 Lądek-Zdrój Roman Kaczmarczyk Burmistrz Lądka-Zdroju 18
Bardziej szczegółowoIV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ
IV. PREFEROWANE TECHNOLOGIE GENERACJI ROZPROSZONEJ Dwie grupy technologii: układy kogeneracyjne do jednoczesnego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła wykorzystujące silniki tłokowe, turbiny gazowe,
Bardziej szczegółowoPEC Geotermia Podhalańska S.A. Zakopane maj 2010
PEC Geotermia Podhalańska S.A. Zakopane maj 2010 1. Energia geotermalna na Podhalu 2. Historia i dzień dzisiejszy Połowa XIX wieku cieplice w Jaszczurówce, odkryte przez Ludwika Zejsznera źródło o temperaturze
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE ENERGII GEOTERMALNEJ W POLSCE. PROJEKTY I INSTALACJE EKSPLOATOWANE
INSTYTUT GOSPODARKI SUROWCAMI MINERALNYMI I ENERGIĄ POLSKIEJ AKADEMII NAUK Zakład Odnawialnych Źródeł Energii i Badań Środowiskowych 31-261 Kraków ul. Wybickiego 7 WYKORZYSTANIE ENERGII GEOTERMALNEJ W
Bardziej szczegółowoWykorzystanie energii geotermalnej na Podhalu Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej GEOTERMIA Podhalańska Spółka Akcyjna, Polska
Wykorzystanie energii geotermalnej na Podhalu Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Streszczenie Główne elementy tego projektu to: A. Produkcja i przesył ciepła, obejmujące następujące instalacje: siedem
Bardziej szczegółowoKogeneracja w oparciu o źródła biomasy i biogazu
Biogazownie dla Pomorza Kogeneracja w oparciu o źródła biomasy i biogazu Piotr Lampart Instytut Maszyn Przepływowych PAN Przemysław Kowalski RenCraft Sp. z o.o. Gdańsk, 10-12 maja 2010 KONSUMPCJA ENERGII
Bardziej szczegółowoENERGETYKA A OCHRONA ŚRODOWISKA. Wpływ wymagań środowiskowych na zakład energetyczny (Wyzwania EC Sp. z o.o. - Studium przypadku)
ENERGETYKA A OCHRONA ŚRODOWISKA Wpływ wymagań środowiskowych na zakład energetyczny (Wyzwania EC Sp. z o.o. - Studium przypadku) Kim jesteśmy Krótka prezentacja firmy Energetyka Cieplna jest Spółką z o.
Bardziej szczegółowoPL 217369 B1. INSTYTUT TECHNOLOGICZNO- PRZYRODNICZY, Falenty, PL 15.04.2013 BUP 08/13
PL 217369 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 217369 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 396507 (51) Int.Cl. F23G 5/00 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia:
Bardziej szczegółowoKursy: 12 grup z zakresu:
SCHEMAT REALIZACJI USŁUG W RAMACH PROJEKTU EKO-TRENDY Kursy: 12 grup z zakresu: Szkolenia Instalator kolektorów słonecznych - 2 edycje szkoleń - 1 h/gr. 2. Szkolenia Nowoczesne trendy ekologiczne w budownictwie
Bardziej szczegółowoInnowacyjna technika grzewcza
Innowacyjna technika grzewcza analiza ekonomiczna 2015 pompy ciepła mikrokogeneracja kondensacja instalacje solarne fotowoltaika ogniwa paliwowe Łukasz Sajewicz Viessmann sp. z o. o. 1. Struktura zużycia
Bardziej szczegółowoJakość wody dodatkowej do uzupełniania strat w obiegach ciepłowniczych i współpracujących z nimi kotłach wodnych
i współpracujących z nimi kotłach wodnych Antoni Litwinowicz 6 maj, Zakopane i współpracujących z nimi kotłach wodnych Dobrze przygotowana woda dodatkowa musi spełniać dwa podstawowe zadania: w obiegach
Bardziej szczegółowoROZPROSZONE SYSTEMY KOGENERACJI
ROZPROSZONE SYSTEMY KOGENERACJI Waldemar Kamrat Politechnika Gdańska XI Konferencja Energetyka przygraniczna Polski i Niemiec Sulechów, 1o października 2014 r. Wprowadzenie Konieczność modernizacji Kotły
Bardziej szczegółowoJakie są systemy ogrzewania z pompą ciepła?
Jakie są systemy ogrzewania z pompą ciepła? Ocena techniczno-ekonomiczna Systemy ogrzewania wolnostojących budynków mieszkalnych z wykorzystaniem sprężarkowych pomp ciepła pociągają za sobą szereg koniecznych
Bardziej szczegółowoPOLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA IM. PROF. JULIANA SOKOŁOWSKIEGO WYDZIAŁ INŻYNIERII MECHANICZNEJ I ROBOTYKI AGH. Jacek Zimny
prof. n. dr hab. inż., Narodowa Rada Rozwoju przy Prezydencie RP, przewodniczący Polskiej Geotermalnej Asocjacji, Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki AGH, Konsorcjum Naukowo-Przemysłowo-Wdrożeniowe
Bardziej szczegółowoTeresa Szymankiewicz Szarejko Szymon Zabokrzecki
Teresa Szymankiewicz Szarejko Szymon Zabokrzecki Schemat systemu planowania Poziom kraju Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju opublikowana MP 27.04.2012 Program zadań rządowych Poziom województwa
Bardziej szczegółowoKrok 1 Dane ogólne Rys. 1 Dane ogólne
Poniższy przykład ilustruje w jaki sposób można przeprowadzić analizę technicznoekonomiczną zastosowania w budynku jednorodzinnym systemu grzewczego opartego o konwencjonalne źródło ciepła - kocioł gazowy
Bardziej szczegółowoEnergia słoneczna docierająca do ziemi ma postać fali elektromagnetycznej o różnej długości. W zależności od długości fali wyróżniamy: Promieniowanie
Energia słoneczna docierająca do ziemi ma postać fali elektromagnetycznej o różnej długości. W zależności od długości fali wyróżniamy: Promieniowanie ultrafioletowe, Promieniowanie widzialne, Promieniowanie
Bardziej szczegółowoWarsztaty GeoDH Uniejów
Warsztaty GeoDH 13.10.2014 Uniejów Promowanie geotermalnego ciepłownictwa sieciowego w Europie GeoDH Sekcja B Ciepłownictwo sieciowe Wstęp Planowanie Ciepłownia geotermalna Opracowanie: Morten Hofmeister
Bardziej szczegółowoDlaczego Projekt Integracji?
Integracja obszaru wytwarzania w Grupie Kapitałowej ENEA pozwoli na stworzenie silnego podmiotu wytwórczego na krajowym rynku energii, a tym samym korzystnie wpłynie na ekonomiczną sytuację Grupy. Wzrost
Bardziej szczegółowoODNAWIALNE I NIEODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII. Filip Żwawiak
ODNAWIALNE I NIEODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Filip Żwawiak WARTO WIEDZIEĆ 1. Co to jest energetyka? 2. Jakie są konwencjonalne (nieodnawialne) źródła energii? 3. Jak dzielimy alternatywne (odnawialne ) źródła
Bardziej szczegółowoStruktura corocznego raportu na temat rynku zrównoważonej energii w województwie wielkopolskim
WIELKOPOLSKA AGENCJA ZARZĄDZANIA ENERGIĄ SP. Z O.O. Struktura corocznego raportu na temat rynku zrównoważonej energii w województwie wielkopolskim Wielkopolska Agencja Zarządzania Energią sp. z o.o. Maciej
Bardziej szczegółowoWykorzystanie ciepła odpadowego dla redukcji zużycia energii i emisji 6.07.09 1
Wykorzystanie ciepła odpadowego dla redukcji zużycia energii i emisji 6.07.09 1 Teza ciepło niskotemperaturowe można skutecznie przetwarzać na energię elektryczną; można w tym celu wykorzystywać ciepło
Bardziej szczegółowoProekologiczne odnawialne źródła energii : kompendium / Witold M. Lewandowski, Ewa Klugmann-Radziemska. Wyd. 1 (WN PWN). Warszawa, cop.
Proekologiczne odnawialne źródła energii : kompendium / Witold M. Lewandowski, Ewa Klugmann-Radziemska. Wyd. 1 (WN PWN). Warszawa, cop. 2017 Spis treści Wykaz ważniejszych oznaczeń i jednostek 13 Przedmowa
Bardziej szczegółowoProgram Czyste Powietrze Szkolenie dla pracowników socjalnych Ośrodków Pomocy Społecznej
Z a i n w e s t u j m y r a z e m w ś r o d o w i s k o Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Program Czyste Powietrze Szkolenie dla pracowników socjalnych Ośrodków Pomocy Społecznej
Bardziej szczegółowoSkojarzona gospodarka cieplno-elektryczna. Energia, ciepło i chłód
Skojarzona gospodarka cieplno-elektryczna. Energia, ciepło i chłód Autor: Piotr Kubski (Nafta & Gaz Biznes marzec 2005) Skojarzone wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej (ang. Combined Heat and Power
Bardziej szczegółowoJerzy Żurawski Wrocław, ul. Pełczyńska 11, tel. 071-321-13-43,www.cieplej.pl
OCENA ENERGETYCZNA BUDYNKÓW Jerzy Żurawski Wrocław, ul. Pełczyńska 11, tel. 071-321-13-43,www.cieplej.pl SYSTEM GRZEWCZY A JAKOŚĆ ENERGETYCZNA BUDNKU Zapotrzebowanie na ciepło dla tego samego budynku ogrzewanego
Bardziej szczegółowoRyszard Tokarski Prezes Zarządu Spółki EKOPLUS Kraków. Kraków, 14 stycznia 2010
Ryszard Tokarski Prezes Zarządu Spółki EKOPLUS Kraków Kraków, 14 stycznia 2010 3 Ciepło sieciowe z kogeneracji Efektywny energetycznie produkt spełniający oczekiwania klientów 4 Ekoplus Sp. z o.o. Naszym
Bardziej szczegółowoOdnawialne Źródła Energii (OZE)
Odnawialne Źródła Energii (OZE) Kamil Łapioski Specjalista energetyczny Powiślaoskiej Regionalnej Agencji Zarządzania Energią Kwidzyn 2011 1 Według prognoz światowe zasoby energii wystarczą na: lat 2 Energie
Bardziej szczegółowoStosowanie wieloźródłowych systemów bioenergetycznych w celu osiągnięcia efektu synergicznego
Stosowanie wieloźródłowych systemów bioenergetycznych w celu osiągnięcia efektu synergicznego mgr inż. Jakub Lenarczyk Oddział w Poznaniu Zakład Odnawialnych Źródeł Energii Czym są wieloźródłowe systemy
Bardziej szczegółowoFinansowanie infrastruktury energetycznej w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko
Głównym celem tego programu jest wzrost atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia społeczeństwa,
Bardziej szczegółowoWody geotermalne w powiecie nyskim
Wody geotermalne w powiecie nyskim Temat został opracowany na podstawie analizy warunków hydrotermalnych dla powiatu nyskiego wykonanej przez Zakład Energii Odnawialnej Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.
Bardziej szczegółowoEnergetyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólnoakademicki / praktyczny) kierunkowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES)
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr.10/12 z dnia 21 lutego 2012r. Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013
Bardziej szczegółowoPOLSKA GEOTERMALNA ASOCJACJA IM. PROF. JULIANA SOKOŁOWSKIEGO WYDZIAŁ INŻYNIERII MECHANICZNEJ I ROBOTYKI AGH
prof. n. dr hab. inż. Jacek Zimny, Narodowa Rada Rozwoju przy Prezydencie RP, przewodniczący Polskiej Geotermalnej Asocjacji, Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki AGH, Konsorcjum Naukowo-Przemysłowo-Wdrożeniowe
Bardziej szczegółowoSzanse rozwoju energetyki geotermalnej w Polsce na przykładzie Geotermii Podhalańskiej Zakopane, sierpień 2013
Szanse rozwoju energetyki geotermalnej w Polsce na przykładzie Geotermii Podhalańskiej Zakopane, sierpień 2013 Czesław Ślimak Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Geotermia Podhalańska S.A. jest największym
Bardziej szczegółowoKomfort Int. Rynek energii odnawialnej w Polsce i jego prespektywy w latach 2015-2020
Rynek energii odnawialnej w Polsce i jego prespektywy w latach 2015-2020 Konferencja FORUM WYKONAWCY Janusz Starościk - KOMFORT INTERNATIONAL/SPIUG, Wrocław, 21 kwiecień 2015 13/04/2015 Internal Komfort
Bardziej szczegółowoWnioski i zalecenia z przeprowadzonych studiów wykonalności modernizacji źródeł ciepła w wybranych PEC. Michał Pawluczyk Sebastian Gurgacz
Wnioski i zalecenia z przeprowadzonych studiów wykonalności modernizacji źródeł ciepła w wybranych PEC Michał Pawluczyk Sebastian Gurgacz 1 Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. PRZEMYSŁ BUDOWNICTWO
Bardziej szczegółowoPompy ciepła 25.3.2014
Katedra Klimatyzacji i Transportu Chłodniczego prof. dr hab. inż. Bogusław Zakrzewski Wykład 6: Pompy ciepła 25.3.2014 1 Pompy ciepła / chłodziarki Obieg termodynamiczny lewobieżny Pompa ciepła odwracalnie
Bardziej szczegółowoCentrum Zrównoważonego Rozwoju i Poszanowania Energii
Podstawowe wytyczne do określenia wymogów technicznych i eksploatacyjnych dla instalacji OZE warsztaty pilotażowe. Centrum Zrównoważonego Rozwoju i Poszanowania Energii Dominika Dawiec, Paweł Jastrzębski,
Bardziej szczegółowoAnaliza NPV dla wybranych rozwiązań inwestycyjnych podmiotów społecznych
Analiza NPV dla wybranych rozwiązań inwestycyjnych podmiotów społecznych Autor: Marcin Cholewa Kraków 2015 1 Wstęp Przedmiotem opracowanie jest analiza ekonomiczna opłacalności wdrożenia w wybranych budynkach
Bardziej szczegółowoProjekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Kursy: 11 grup z zakresu:
SCHEMAT REALIZACJI USŁUG W RAMACH PROJEKTU EKO-PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ Kursy: 11 grup z zakresu: 1. Kurs zawodowy dla dekarzy, elektryków i hydraulików w zakresie pozyskiwania energii słonecznej za pomocą ogniw
Bardziej szczegółowoElement budowy bezpieczeństwa energetycznego Elbląga i rozwoju rozproszonej Kogeneracji na ziemi elbląskiej
Mgr inŝ. Witold Płatek Stowarzyszenie NiezaleŜnych Wytwórców Energii Skojarzonej / Centrum Elektroniki Stosowanej CES Sp. z o.o. Element budowy bezpieczeństwa energetycznego Elbląga i rozwoju rozproszonej
Bardziej szczegółowoSkojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w źródłach rozproszonych (J. Paska)
1. Idea wytwarzania skojarzonego w źródłach rozproszonych Rys. 1. Wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła: rozdzielone (a) w elektrowni kondensacyjnej i ciepłowni oraz skojarzone (b) w elektrociepłowni
Bardziej szczegółowoObiegi gazowe w maszynach cieplnych
OBIEGI GAZOWE Obieg cykl przemian, po przejściu których stan końcowy czynnika jest identyczny ze stanem początkowym. Obrazem geometrycznym obiegu jest linia zamknięta. Dla obiegu termodynamicznego: przyrost
Bardziej szczegółowoInstalacje z kolektorami pozyskującymi energię promieniowania słonecznego (instalacje słoneczne)
Czyste powietrze - odnawialne źródła energii (OZE) w Wyszkowie 80% dofinansowania na kolektory słoneczne do podgrzewania ciepłej wody użytkowej dla istniejących budynków jednorodzinnych Instalacje z kolektorami
Bardziej szczegółowoDziałanie 4.1 Rozwój Infrastruktury do Produkcji Energii ze Źródeł Energii
Działanie 4.1 Rozwój Infrastruktury do Produkcji Energii ze Źródeł Energii -Panele fotowoltaiczne -Kolektory słoneczne -Pompy ciepła Gmina Nieborów 21-22 kwietnia 2016r. PANEL FOTOWOLTAICZNY JAK TO DZIAŁA?
Bardziej szczegółowo* * * Technika Poszukiwań Geologicznych Geotermia, Zrównoważony Rozwój nr 1/2018. Sławomir WIŚNIEWSKI 1, Gabriela SOŁTYSIK 1, Władysław NOWAK 1
Technika Poszukiwań Geologicznych Geotermia, Zrównoważony Rozwój nr 1/2018 Sławomir WIŚNIEWSKI 1, Gabriela SOŁTYSIK 1, Władysław NOWAK 1 Ocena efektywności pracy jednoobiegowej elektrowni ORC zasilanej
Bardziej szczegółowo