2.5 posługuje się podziałką liniową do określania odległości 2.6 wykonuje pomiary, np. taśmą mierniczą, szacuje odległości i wysokości w terenie

Transkrypt

1 Kryteria ocen z przyrody dla klasy V na podstawie programu nauczania w kl. 4-6 szkoły podstawowej Tajemnice przyrody Jolanty Golanko Rok szkolny 2017/2018 Numer Zapoznanie się z wymaganiami edukacyjnymi, kryteriami oceniania oraz sposobem sprawdzenia osiągnięć. Dział 1. Odkrywamy tajemnice map 1. Co to jest plan i skala? Określa, za co może uzyskać ocenę na lekcjach przyrody; wymienia możliwości poprawy oceny niedostatecznej; wymienia zasady pracy na lekcjach przyrody; podaje przykłady zajęć, na których szczególnie będą obowiązywały zasady bezpieczeństwa (2)-wykonuje pomiary przedmiotów w celu narysowania ich planów (C); wykonuje rysunek przedmiotu w podanej skali, mając podane wymiary w skali (C) (3) -oblicza wymiary przedmiotu w skali 1 : 10 (D); wyjaśnia, co to jest podziałka liniowa (B); potrafi korzystać z podziałki liniowej (C) (4)-wyjaśnia, co to jest plan przedmiotu (B); oblicza wymiary przedmiotu w różnych skalach, np. 1 : 5; 1 : 20; 1 : 50 (D) (5)-wyjaśnia, co to jest skala (B); zapisuje skalę różnymi sposobami (C) (6)- przelicza skale planów i map (D) szczegółowe. 2.5 posługuje się podziałką liniową do określania odległości 2.6 wykonuje pomiary, np. taśmą mierniczą, szacuje odległości i wysokości w terenie Pogadanka dotycząca zakresu materiału nauczania przyrody i sposobów pracy na lekcjach; rozmowa na temat pracy z podręcznikiem, atlasem i zeszytem ćwiczeń; omówienie systemu oceniania uczniów i wymagań edukacyjnych Pogadanka wyjaśniająca pojęcia: plan, skala; wykonywanie pomiarów przedmiotów; zapisywanie wymiarów rzeczywistych i wymiarów w podanej skali: 1 : 10; 1 : 20; 1 : 5; 1 : 50; rysowanie przedmiotów w skali; omówienie zapisywania tej samej skali w różnej postaci Podręcznik, nowy atlas nas, zeszyt ćwiczeń Linijka, taśma miernicza, zeszyt ćwiczeń; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 20, 22

2 2. Plan i mapa (2) -wyjaśnia, co to jest plan obszaru (B) (3)- wyjaśnia, co to jest mapa (B); odczytuje skale planu najbliższej okolicy (C) (4)-porównuje ilość informacji zawartych na mapach wykonanych w różnych skalach (C) (5)-porównuje skale planów i map (C); wyjaśnia związek odległości na mapie z zastosowaną skalą (większa, mniejsza) (D) szczegółowe. 2.4 identyfikuje na planie i mapie topograficznej miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu, określa wzajemne położenie obiektów na planie, mapie topograficznej i w terenie Pogadanka wyjaśniająca zasady sporządzania planu obszaru; wyjaśnienie pojęcia mapa; ćwiczenia w zapisywaniu skal planów i map * ćwiczenia w przeliczaniu skal planów i map Plan miejscowości, mapa regionu lub powiatu; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s Kreślenie planu boiska lekcja w terenie (2) -wykonuje pomiary długości i szerokości boiska w celu narysowania planu (C) (3) -oblicza wymiary boiska w skali 1 : 100 (C) (6)- przelicza skale planów i map (D) (4)-oblicza wymiary boiska w skali 1 : 500; rysuje plan boiska szkolnego (D) (5)- sporządza legendę planu boiska i zapisuje skalę w postaci liczbowej, mianowanej, podziałki liniowej (D) 2.5 jw. 2.6 jw. Wykonanie pomiarów boiska taśmą mierniczą; obliczenie wymiarów boiska w wybranej skali; sporządzenie planu boiska wg instrukcji w podręczniku (s. 11) Taśma miernicza, notatniki, linijki, ołówki, podręcznik (6)-przelicza skale planów i map (D)

3 4. Jak obliczyć i oszacować odległość? (2)-oblicza odległość na planie lub mapie za pomocą podziałki liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę (C); (3)- oblicza odległość rzeczywistą za pomocą skali liniowej wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę (C); (4)-wyjaśnia, kiedy do obliczenia odległości użyjemy kroczka, a kiedy nitki (B); oblicza odległości na planie i mapie za pomocą skali liniowej, wykorzystując kroczek, cyrkiel lub linijkę oraz nitkę (C) (5)-oblicza rzeczywiste odległości między wskazanymi miastami, korzystając z podziałki liniowej (D) szczegółowe. 2.5 jw. 2.6 jw. Omówienie sposobu obliczania odległości za pomocą podziałki z wykorzystaniem kroczka cyrkla lub linijki oraz z wykorzystaniem nitki wg instrukcji w podręczniku (s. 15, 16); ćwiczenia w obliczaniu odległości przy użyciu kroczka i nitki; wyjaśnienie, na czym polega szacowanie odległości Plan miejscowości lub mapa regionu, kroczek (cyrkiel lub linijka), nitka, linijka, zeszyt ćwiczeń; nowy atlas nas, s i 6 Ćwiczenia w obliczaniu i szacowaniu odległości * obliczanie odległości za pomocą skali liczbowej 7. Poznajemy wysokość bezwzględną, względną i mapę poziomicową (2)-szacuje odległość od miejsca obserwacji do wskazanego obiektu, wykorzystując informacje zawarte w podręczniku na s. 18 (D) (3)-oblicza odległość rzeczywistą na planie lub mapie za pomocą skali liniowej, wykorzystując nitkę (C) (2)-odczytuje wartość wysokości względnej i bezwzględnej rys. w podręczniku na s. 19 (C) (3)-wyjaśnia pojęcia: wysokość bezwzględna (B); wysokość względna (B); zapisuje wysokość bezwzględną (C) (6)-oblicza odległość na planie i mapie za pomocą skali liczbowej lub mianowanej (D); (5)-oblicza wymiary rzeczywiste obiektów, mając podane ich wymiary w skali i skalę (D) (6)-sporządza plan terenu (działki, fragmentu osiedla, drogi do szkoły, fragmentu boiska) na papierze formatu A4, dobierając odpowiednią skalę (D) (4) -wyjaśnia pojęcie poziomica (B) (5)-wyjaśnia pojęcie mapa poziomicowa (B); omawia, jak powstaje mapa poziomicowa (6)-oblicza różnicę wysokości między najwyżej i najniżej położonymi punktami na terenie Polski, Europy i świata (D) 2.5 jw. 2.6 jw. 2.7 rozróżnia w terenie i na modelu formy wypukłe i wklęsłe, wskazuje takie formy na mapie poziomicowej Mierzenie odległości na mapie; ćwiczenia w obliczaniu odległości za pomocą podziałki liniowej; ćwiczenia w szacowaniu odległości * ćwiczenia w obliczaniu odległości za pomocą skali liczbowej Pogadanka wyjaśniająca pojęcia: wysokość bezwzględna, wysokość względna, poziomica, mapa poziomicowa; omówienie sposobu tworzenia mapy poziomicowej Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, mapa, plan miejscowości, linijka Zeszyt ćwiczeń, nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s

4 8. Co można odczytać z mapy poziomicowej? (2)-wymienia rodzaje wzniesień (A) (3)-odczytuje wysokość punktu położonego na poziomicy (C); rozróżnia rodzaje wzniesień (C) (4)-odczytuje przybliżoną wysokość punktu położonego między poziomicami (C); odczytuje z mapy poziomicowej wysokość względną (C); rozróżnia rodzaje zagłębień (C) (5)-podaje przykłady informacji, które można odczytać z mapy poziomicowej (B); rozpoznaje na mapie poziomicowej formy terenu (C); omawia ukształtowanie terenu na podstawie mapy poziomicowej (D) szczegółowe. 2.7 jw. Pogadanka na temat rodzajów form terenu; analiza map poziomicowych przedstawiających formy wypukłe i wklęsłe; ćwiczenia w odczytywaniu i zapisywaniu wysokości bezwzględnej i obliczaniu wysokości względnej; rozpoznawanie form terenu przedstawionych na mapie poziomicowej Mapa poziomicowa. Mapa hipsometryczna nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 24 (6)-oblicza różnicę wysokości między najwyżej i najniżej położonymi punktami na terenie Polski, Europy i świata (D) 9. Szacowanie wysokości lekcja w terenie (2)-szacuje wysokość budynku szkoły, mając podaną przybliżoną wysokość jednej kondygnacji (D) (3)-szacuje wysokość budynków kilkupiętrowych (D) (4)-szacuje wysokość drzewa, za pomocą metody cienia (D) (5)-szacuje wysokość względną pagórka, wykorzystując informację o swoim wzroście (D) 2.6 jw. Omówienie sposobu szacowania wysokości budynków; ćwiczenia w: szacowaniu wysokości budynku szacowaniu szkoły, szacowaniu wysokości drzewa metodą cienia, szacowaniu wysokości względnej pagórka (wg instrukcji w podręczniku 23) Kij o dł. 1 m., notatnik, długopis

5 10. Nakładanie barw na mapy poziomicowe 11. Odkrywamy tajemnice map podsumowanie działu (2)-na podstawie legendy przyporządkowuje barwy hipsometryczne do odpowiadających im form ukształtowania powierzchni (C); wskazuje na mapie ogólnogeograficznej miasta wojewódzkie, inne miasta, rzeki, jeziora (C) (3)-omawia barwy stosowane na mapach hipsometrycznych (B); wskazuje formy terenu na mapie ogólnogeograficznej (C); odczytuje na mapie wysokości bezwzględne gór (D) (4)-wyjaśnia pojęcie barwy hipsometryczne (B); klasyfikuje wypukłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości (C); wyjaśnia pojęcie mapa ogólnogeograficzna (B); wskazuje na mapie ogólnogeograficznej obiekty wymienione w legendzie mapy (C) (5)-wyjaśnia pojęcie: mapa hipsometryczna (B); klasyfikuje wypukłe i wklęsłe formy terenu, wykorzystując przedziały wysokości (C); na podstawie informacji zawartych na mapie charakteryzuje wybrany fragment terenu, uwzględniając ukształtowanie powierzchni oraz składniki przyrody i wytwory człowieka (D) szczegółowe. 7.1 rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny, góry Pogadanka objaśniająca zasady stosowania barw hipsometrycznych; rozpoznawanie form terenu na podstawie analizy barw na mapie; analiza informacji zawartych w legendzie mapy ogólnogeograficznej 2.4; 2.5; 2.6; 2.7; 7.1 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie zadań utrwalających w zeszycie ćwiczeń Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s ; mapa ogólnogeograficzna Polski Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie lekcji z działu Sprawdzian z działu 1 Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 2.4; 2.5; 2.6; 2.7; 7.1 Dział 2. Poznajemy naszą ojczyznę i inne kraje europejskie

6 szczegółowe. 13. Jakie siły kształtują powierzchnię ziemi? (2)-omawia rolę w kształtowaniu powierzchni ziemi przez wybraną siłę zewnętrzną (A) (3)-wymienia siły kształtujące powierzchnię ziemi (A); podaje przykłady wpływu człowieka na zmiany zachodzące na powierzchni ziemi (B) (4)-omawia rolę sił zewnętrznych w kształtowaniu powierzchni ziemi (B) (5)-wyjaśnia, na czym polega działanie sił zewnętrznych i wewnętrznych (B) (6)-omawia działalność lodowca na obszarze Polski (A) 7.3 podaje przykłady zależności między cechami krajobrazu a formami działalności człowieka Pogadanka na temat sił kształtujących powierzchnię ziemi; modelowanie wpływu wody na rzeźbę powierzchni ziemi oraz niszczenie skał; rozmowa na temat roli człowieka w kształtowaniu powierzchni ziemi Piasek, konewka z wodą, taca, butelka z wodą, dostęp do zamrażarki 14. Pasowe ukształtowanie powierzchni Polski (2)-pokazuje na mapie pasy ukształtowania powierzchni Polski (C); odczytuje z mapy nazwy krain tworzących wybrany pas ukształtowania powierzchni Polski (D) (3)-wyjaśnia, na czym polega pasowość ukształtowania powierzchni Polski (B); wymienia nazwy pasów ukształtowania powierzchni Polski (C) (4)-omawia dowolny pas ukształtowania powierzchni Polski (B) (5)-pokazuje na mapie krainy, które tworzą poszczególne pasy ukształtowania powierzchni Polski (C); (6)-szacuje, które pasy ukształtowania powierzchni Polski zajmują największą i najmniejszą powierzchnię (D) 7.1 jw. Analiza mapy hipsometrycznej; wskazywanie na mapie pasów ukształtowania powierzchni Polski; odczytywanie z mapy nazw krain tworzących poszczególne pasy Mapa ogólnogeograficzna Polski, nowy atlas nas, s Pasowe ukształtowanie powierzchni Polski praca z mapą (2)-pokazuje na mapie pasy ukształtowania powierzchni Polski (C); odczytuje z mapy nazwy krain tworzących wybrany pas ukształtowania powierzchni Polski (D) (3)-pokazuje najwyżej i najniżej położone miejsca w Polsce (C) (4)-charakteryzuje pas ukształtowania powierzchni, w którym położone jest jego miejsce zamieszkania (C) 7.1 jw. Praca z mapą wskazywanie krain tworzących poszczególne pasy ukształtowania powierzchni Polski; wskazywanie położenia i odczytywanie wysokości najwyżej i najniżej położonych punktów Mapa ogólnogeograficzna Polski, nowy atlas nas, s

7 16. Wody powierzchniowe Polski (2)-pokazuje na mapie Wisłę od źródła do ujścia (C); pokazuje na mapie jeziora (C); odczytuje nazwy wskazanych jezior (C) (3)-pokazuje na mapie Odrę od źródła do ujścia (C); wymienia typy zbiorników wodnych występujących w Polsce (A); pokazuje na mapie naturalne zbiorniki wodne, takie jak jeziora polodowcowe górskie polodowcowe, przybrzeżne (C) (4)-pokazuje na mapie główne dopływy Wisły i Odry (C); pokazuje na mapie jeziora zaporowe (C); pokazuje na mapie największe obszary bagienne w Polsce (C); wyjaśnia, dlaczego najwięcej jezior występuje w północnej Polsce (B) (5)-pokazuje na mapie dorzecze Wisły i Odry (C); wyjaśnia, w jakich celach tworzy się sztuczne zbiorniki wodne (B) szczegółowe. 4.9 rozróżnia i opisuje rodzaje wód powierzchniowych Przypomnienie pojęć opisujących rzekę; pogadanka na temat Wisły i Odry ilustrowana mapą wskazywanie źródeł, biegu rzek, dorzeczy, dopływów i ujść; pogadanka na temat typów jezior, lokalizacji i roli sztucznych zbiorników wodnych; wskazywanie na mapie obszarów bagiennych Mapa ogólnogeograficzna Polski, nowy atlas nas, s Poznajemy lasy Polski (2)-wymienia przykłady drzew iglastych i liściastych rosnących w polskich lasach (A) (3)-pokazuje na mapie położenie największych obszarów leśnych w Polsce (C) (6)-omawia, w jaki sposób powstają bagna (B) (4)-wyjaśnia, dlaczego rozmieszczenie lasów w Polsce jest nierównomierne (B) (5)-omawia zmiany lesistości Polski na przestrzeni dziesięciu wieków (A) (6)-wyjaśnia, dlaczego niekorzystne jest sadzenie lasów jednogatunkowych (B); prezentuje informacje na temat najgroźniejszych szkodników lasów Polski (C) 7.3 jw. Pogadanka na temat przyczyn zmian lesistości Polski; analiza diagramów przedstawiających skład gatunkowy lasów Polski; analiza rozmieszczenia lasów w Polsce * prezentacja informacji na temat szkodliwych owadów (szkodników) żyjących w lasach Mapa krajobrazowa Polski; nowy atlas nas, s. 44; zdjęcia drzew najczęściej występujących w lasach Polski

8 18. Polska w Europie (2)-pokazuje Polskę na mapie Europy i świata (C); pokazuje na mapie kraje sąsiadujące z Polską (C) 19. Poznajemy kraje sąsiadujące z Polską 20. Poznajemy naszą ojczyznę podsumowanie działu (3)-omawia położenie Polski w Europie (B); wymienia nazwy krajów sąsiadujących z Polską (A) (2)-wymienia przynajmniej trzy kraje sąsiadujące z Polską (A); odczytuje z mapy nazwy stolic tych krajów, główne rzeki, główne miasta (C) (3)-charakteryzuje jeden kraj sąsiadujący z Polską (C) (4)-wymienia nazwy stolic krajów sąsiadujących z Polską (A) (5)-analizuje informacje (wykresy) dotyczące powierzchni i liczby mieszkańców wybranych krajów europejskich (D) (6)-wskazuje na mapie skrajne punkty Europy (najbardziej wysunięte na: północ, południe, zachód i wschód) (C) (4)-charakteryzuje kraje sąsiadujące z Polską (C) (5)-przygotowuje prezentację na temat krajów sąsiadujących z Polską (D) (6)-wskazuje na mapie skrajne punkty Europy (najbardziej wysunięte na: północ, południe, zachód i wschód) (C) szczegółowe. 7.6 lokalizuje na mapie Europy: Polskę oraz państwa sąsiadujące z Polską i ich stolice Pogadanka na temat położenia Polski w Europie i znaczenia tego położenia; wskazywanie na mapie państw sąsiadujących z Polską; odczytywanie informacji z wykresu * wskazywanie na mapie i odczytywanie nazw skrajnych punktów Europy (położonych na lądzie i z uwzględnieniem wysp) 7.6 jw. Prezentacja przez uczniów informacji na temat krajów sąsiadujących z Polską 4.9; 7.1; 7.3; 7.6 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Mapa polityczna Europy; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 57 Mapa polityczna Europy; nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 57 Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie lekcji z działu 2

9 szczegółowe. 21. Sprawdzian Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.9; 7.1; 7.3; 7.6 z działu 2 Dział 3. Poznajemy sposoby ochrony przyrody 22. Jak działalność człowieka wpływa na stan powietrza? (2)-wymienia rodzaje zanieczyszczeń środowiska (A); wyjaśnia, dlaczego opadające pyły są szkodliwe dla środowiska (B) (3)-wymienia źródła zanieczyszczeń (A); podaje przykłady miejsc, w których powstają trujące pyły i gazy (B); wyjaśnia, dlaczego nie należy uprawiać ziemi i wypasać bydła w pobliżu ruchliwych tras komunikacyjnych (B) (4)-wyjaśnia, dlaczego lokalne zanieczyszczenia mogą stanowić zagrożenie dla odległych obszarów (B); podaje przykłady zagrożenia środowiska wynikające z rozwoju transportu samochodowego (B) (5)-wyjaśnia, dlaczego zanieczyszczenie środowiska jest groźne dla wszystkich organizmów (B); omawia sposób powstawania kwaśnych opadów (B); omawia sposób powstawania smogu (B) (6)-przygotuje informacje na temat zagrożeń lokalnego środowiska (D) 5.1 prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza, wody, gleby) 5.2 wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska 5.5 podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu środowiska na zdrowie człowieka Rozmowa na temat źródeł zanieczyszczeń środowiska; omówienie sposobów rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń; rozmowa na temat wpływu smogu i kwaśnych opadów na stan środowiska oraz zdrowie ludzi; badanie stanu zapylenia powietrza w najbliższej okolicy wg instrukcji w podręczniku (s. 64) Podręcznik; taśma samoprzylepna, dwa plastikowe kubki, dwa kije o dł. 1 m, pinezki, nożyczki; nowy atlas nas, s

10 23. Jak działalność człowieka wpływa na stan wód i gleb? (2)-wymienia źródła zanieczyszczeń gleby i wody (A); wyjaśnia, co to są dzikie składowiska śmieci (B) (3)-wymienia źródła powstawania ścieków (A); wyjaśnia, dlaczego wysypiska stanowią zagrożenie dla środowiska (B); podaje przykłady bogactw przyrody wykorzystywanych przez człowieka (A) (4)-wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla środowiska (B); wyjaśnia pojęcie bogactwa przyrody (B) (4)-wyjaśnia, dlaczego ścieki stanowią zagrożenie dla środowiska (B); wyjaśnia pojęcie bogactwa przyrody (B) (5)-wyjaśnia, dlaczego ścieki mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka (B); uzasadnia potrzebę racjonalnego wykorzystywania bogactw przyrody (C) (6)-przygotuje informacje na temat zagrożeń lokalnego środowiska (D) szczegółowe. 5.1 jw. 5.2 jw. 6.7 wykazuje doświadczalnie wpływ różnych substancji i ich mieszanin (np. soli kuchennej, octu, detergentów) na wzrost i rozwój roślin, dokumentuje i prezentuje wyniki doświadczenia Pogadanka na temat zanieczyszczeń wód, rozmowa na temat zanieczyszczenia gleb; rozmowa na temat przyczyn wyczerpywania się zasobów przyrody; przygotowanie: badania stanu czystości gleby w najbliższym otoczeniu wg instrukcji w podręczniku (s. 66); badania wpływu soli i detergentów na wzrost i rozwój roślin wg instrukcji podręczniku (s. 67) Podręcznik; dwie doniczki, ziemia ogrodowa i ziemia z pobocza ruchliwej okolicy, nasiona rzeżuchy, szklanka, woda; sól kuchenna, lignina, trzy małe słoiki, trzy spodki, detergent, zakraplacz (5)-wyjaśnia, dlaczego ścieki mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka (B); uzasadnia potrzebę racjonalnego wykorzystywania bogactw przyrody (C)

11 24. Jak ratować przyrodę? 25/26. Badanie i opis stanu czystości środowiska lekcje w terenie (2)-podaje 2 3 przykłady działań lokalnych służących ochronie przyrody (B) (3)-podaje 2 3 przykłady działań człowieka służących ochronie przyrody (B) (2)-wykonuje wybrane czynności zgodnie z poleceniem nauczyciela (C) (3)-wykonuje wybrane czynności zgodnie z instrukcją (C) (4)-wymienia działania człowieka służące ochronie przyrody (A) (5)-podaje przykłady unieszkodliwiania zanieczyszczeń przez przyrodę (B) (6)-przedstawia idee akcji służących ochronie przyrody (A) (4)-wykonuje wszystkie czynności zgodnie instrukcją (C) (5)-podejmuje dodatkowe czynności, uzasadnia ich celowość (D) (6)-przygotuje informacje na temat lokalnych działań służących ochronie środowiska (D) szczegółowe. 5.1 jw. 5.2 jw. 5.3 proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu 5.4 jw. 5.5 jw. 6.6 bada wpływ czynników takich jak: woda, powietrze, temperatura, gleba na przedmioty zbudowane z różnych substancji 6.8 uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, wskazując na możliwość ich ponownego przetwarzania (powołując się na właściwości substancji) 5.1 jw. 5.2 jw. 5.4 podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka 6.7 jw. Pogadanka na temat samooczyszczania się przyrody; rozmowa na temat wpływu codziennych czynności na stan środowiska; wskazywanie przykładów decyzji służących ochronie przyrody, podejmowanych przez władze centralne i lokalne; badanie szybkości rozkładania się odpadów wg instrukcji podręczniku (s. 70) * rozmowa na temat akcji na rzecz ochrony przyrody Badanie stanu czystości wód powierzchniowych wg instrukcji w podręczniku (s. 65); analiza wyników doświadczeń z lekcji 25 i lekcji 27; obserwacja stanu czystości najbliższej okolicy; sporządzenie opisu stanu czystości środowiska najbliższej okolicy Podręcznik; dwie butelki: szklana i plastikowa, foliowa torebka, metalowa puszka, papier gazetowy, suche liście, kawałek owocu, niewielka łopatka, rękawice, ogrodowe, taśma i kije od oznaczenia Podręcznik; trzy słoiki, woda z wodociągu, woda z rzeki, woda ze stawu; aparat fotograficzny, notatniki

12 27. Poznajemy obszary i obiekty przyrody chronione w Polsce 28. Przegląd wybranych obiektów i obszarów chronionych (2)-wymienia 2 3 formy ochrony przyrody w Polsce (A); podaje 2 3 przykłady ograniczeń obowiązujących na obszarach chronionych (B) (3)-wyjaśnia, co to są parki narodowe (B); podaje przykłady obiektów chronionych (B); omawia sposób zachowania się na obszarach chronionych (B) (2)-wymienia 2 3 formy ochrony przyrody w Polsce (A); podaje 2 3 przykłady ograniczeń obowiązujących na obszarach chronionych (B) (3)-wyjaśnia, co to są parki narodowe (B); podaje przykłady obiektów chronionych (B); omawia sposób zachowania się na obszarach chronionych (B (4)-wyjaśnia cel ochrony przyrody (B); wyjaśnia, co to są rezerwaty przyrody (B); wyjaśnia, na czym polega ścisła i częściowa ochrona danego obszaru (B) (5)-wskazuje różnice między parkiem narodowym a parkiem krajobrazowym (C) (6)-przygotowuje informacje na temat obszarów i obiektów chronionych uwzględniając np.: największe i najmniejsze obszary, najstarsze i najmłodsze, obejmujące ochroną największą i najmniejszą liczbę gatunków itp. (D) (4)-wyjaśnia cel ochrony przyrody (B); wyjaśnia, co to są rezerwaty przyrody (B); wyjaśnia, na czym polega ścisła i częściowa ochrona danego obszaru (B) (5)-przygotowuje prezentację o wybranym obszarze lub obiekcie chronionym leżącym na terenie województwa (D) (6)-przygotowuje informacje na temat najstarszego parku narodowego na świecie (D) szczegółowe. 7.4 wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe, podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy Pogadanka na temat form ochrony przyrody w Polsce; wskazywanie na mapie położenia wymienionych w podręczniku obszarów i obiektów chronionych; opracowanie zasad zachowania się na obszarach chronionych 7.4 jw. Wyszukiwanie informacji w dodatkowych źródłach (internet, publikacje, filmy) na temat wybranych obiektów i obszarów chronionych; selekcjonowanie informacji; prezentacja przez uczniów zgromadzonych informacji Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s ; zdjęcia wybranych gatunków chronionych; zdjęcia pomników przyrody

13 29. Ochrona gatunkowa roślin, grzybów i zwierząt (2)-wyjaśnia, na czym polega ochrona całkowita (B); rozpoznaje rośliny chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy (C); rozpoznaje zwierzęta chronione, które może spotkać w najbliższej okolicy (C) (3)-wyjaśnia, na czym polega ochrona częściowa (B); rozpoznaje wybrane gatunki roślin chronionych (C); rozpoznaje wybrane gatunki zwierząt chronionych (C) (4)-podaje przykłady organizmów objętych ochroną częściową (B); porównuje zasady ochrony ścisłej i częściowej (C) (5)-wyjaśnia, na czym polega ochrona gatunkowa (B) (6)-przygotowuje informacje na temat okresów ochronnych kilku gatunków ssaków (np. sarny, dzika) i ryb (D) szczegółowe. 7.4 jw. Pogadanka na temat ochrony całkowitej i częściowej; prezentacja zdjęć gatunków chronionych; wskazywanie cech budowy ułatwiających rozpoznanie gatunku chronionego; rozmowa na temat ochrony częściowej * pogadanka na temat ochrony żubra w Polsce Zdjęcia wybranych gatunków chronionych roślin, zwierząt i grzybów 30/31. Obszary i obiekty chronione w najbliższej okolicy lekcje w terenie (2)-wykonuje wybrane czynności zgodnie z poleceniem nauczyciela (C) (3)-wykonuje wybrane czynności zgodnie z instrukcją (C) (4)-wykonuje wszystkie czynności zgodnie z instrukcją (C) (6)-przygotuje informacje na temat osobliwości przyrodniczych regionu (D) 7.4 jw. Wycieczka do parku narodowego, parku krajobrazowego lub rezerwatu przyrody; pogadanka na temat form ochrony przyrody w najbliższej okolicy; wykonanie dokumentacji fotograficznej obiektów chronionych; obserwacja wybranych elementów przyrodniczych; dokumentowanie obserwacji Przewodnik turystyczny opisujący formy ochrony przyrody w najbliższej okolicy lub informacje z innych źródeł na ww. temat; aparat fotograficzny, notatniki, długopisy, lornetki, lupy; karty pracy 32. Poznajemy sposoby ochrony przyrody podsumowanie działu 5.1; 5.2; 5.3; 5.4; 5.5; 6.6, 6.7; 6.8; 7.4 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie lekcji z działu 3

14 33. Sprawdzian z działu Co to jest krajobraz? szczegółowe. Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 5.1; 5.2; 5.3; 5.4; 5.5; 6.6; 6.7; 6.8; 7.4 (2)-rozpoznaje na zdjęciach rodzaje krajobrazów (C); podaje przykłady krajobrazu naturalnego (B); określa rodzaj krajobrazu najbliższej okolicy (D) (3)-wymienia rodzaje krajobrazów (A); podaje przykłady krajobrazów kulturowych (B); wskazuje w krajobrazie najbliższej okolicy przez składniki, które są wytworami człowieka (D) (4)-wyjaśnia pojęcie krajobraz (B); wymienia składniki, które należy uwzględnić, opisując krajobraz (A); omawia cechy krajobrazu kulturowego (B); wskazuje w krajobrazie najbliższej okolicy składniki naturalne (D) (5)-podaje przykłady działalności człowieka skutkujące przekształcaniem krajobrazu (B); opisuje krajobraz najbliższej okolicy (D) (6)-wskazuje pozytywne i negatywne skutki przekształcenia (lub nie) krajobrazu najbliższej okolicy (D) 4.1 rozpoznaje w terenie przyrodnicze (ożywione i nieożywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zależności między nimi 5.4 podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka 7.3 jw. Rozmowa na temat składników krajobrazu; wyróżnianie różnych rodzajów krajobrazu; omówienie cech krajobrazu naturalnego i krajobrazu kulturowego; obserwacja i opis słowny krajobrazu najbliższej okolicy; wskazywanie korzystnych i niekorzystnych zmian w krajobrazie najbliższej okolicy, które zaszły pod wpływem działalności człowieka; * wskazywanie na mapie krajobrazów naturalnych i kulturowych Mapa krajobrazowa Polski, nowy atlas nas, s ; zdjęcia wybranych typów krajobrazów

15 35. Morze Bałtyckie (2)-pokazuje na mapie Polski, Europy, świata Morze Bałtyckie (C) (3)-wyjaśnia pojęcie morze śródlądowe (B); podaje przykłady organizmów występujących w Morzu Bałtyckim (A); rozpoznaje wybrane gatunki ptaków żyjących nad Morzem Bałtyckim (C) (4)-wyjaśnia pojęcie cieśnina (B); wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie jest morzem słabo zasolonym (B); podaje przykłady organizmów samożywnych występujących w Morzu Bałtyckim (A) (5)-wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie należy do mórz chłodnych (B); charakteryzuje rozmieszczenie organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim, uwzględniając głębokość i zasolenie (C) szczegółowe. 7.2 charakteryzuje wybrane krajobrazy Polski: gór wysokich, wyżyny wapiennej, nizinny, pojezierny, nadmorski, wielkomiejski, przemysłowy, rolniczy oraz wskazuje je na mapie Wskazywanie na mapie położenia Morza Bałtyckiego; przedstawienie informacji na temat zasolenia, głębokości i temperatury wód w Morzu Bałtyckim; rozpoznawanie organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim i na wybrzeżu Mapa ogólnogeograficzna Polski, nowy atlas nas, s. 4, 26 27, 60; zdjęcia wybranych organizmów żyjących w Morzu Bałtyckim 36. Poznajemy pas pobrzeży (2)-pokazuje na mapie pas pobrzeży (C); pokazuje na mapie jeziora przybrzeżne (C); rozpoznaje na zdjęciu typ wybrzeża (C); pokazuje na mapie Żuławy Wiślane (C); pokazuje na mapie 3 4 miejscowości turystyczne i wypoczynkowe (C) (3)-omawia cechy wybrzeża niskiego i wybrzeża wysokiego (B); wyjaśnia pojęcie wydmy (B); omawia sposób gospodarowania na pobrzeżach (B) (6)-przygotowuje informacje na temat połowów ryb w Morzu Bałtyckim (C) (4)-wyjaśnia pojęcie wydmy ruchome (B); wyjaśnia, na czym polega niszcząca działalność morza (B); opisuje wybrzeże wysokie (A); wyjaśnia pojęcie depresja (B) (5)-omawia, w jaki sposób powstały jeziora przybrzeżne (B); omawia, w jaki sposób Wisła kształtowała krajobraz Żuław (B); wyjaśnia, dlaczego obserwujemy cofanie się wybrzeża wysokiego (B) (6)-omawia sposób powstawania bryzy (B) 7.2 jw. 7.3 podaje przykłady zależności między cechami krajobrazu a formami działalności człowieka Pogadanka na temat cech krajobrazu nadmorskiego (wybrzeże niskie, wybrzeże wysokie); wskazywanie na mapie położenia pobrzeży; omówienie powstawania jezior przybrzeżnych; wskazywanie na mapie położenia Żuław Wiślanych; omówienie sposobu gospodarowania na pobrzeżach * prezentacja zdjęć lub obiektów naturalnych wyrzucanych przez morskie fale Mapa ogólnogeograficzna Polski nowy atlas nas, s. 26, 30

16 37. Poznajemy walory turystyczne Gdańska 38. Pojezierza krainy jezior (2)-pokazuje na mapie Gdańsk (C) (3)-posługując się planem, wymienia atrakcje turystyczne Gdańska (C) (2)-pokazuje na mapie Pojezierze Mazurskie (C); pokazuje na mapie największe jezioro i najgłębsze jezioro (C) (3)-wymienia cechy krajobrazu pojezierzy (A); pokazuje na mapie Krainę Wielkich Jezior Mazurskich (C) (4)-omawia wygląd współczesnego Gdańska (A) (5)-prezentuje (np. na osi czasu) dzieje Gdańska od X w. do czasów współczesnych (D) (6)-przygotowuje informacje na temat atrakcji turystycznych Gdyni i Sopotu (D) (4)-opisuje krajobraz Pojezierzy Suwalskich (B) (5)-wymienia siłę, która ukształtowała krajobraz pojezierzy (A); wyjaśnia, w jaki sposób kształtował się krajobraz pojezierzy (B); omawia osobliwości przyrodnicze Krainy Wielkich Jezior Mazurskich (A); planuje wycieczkę po Pojezierzu Mazurskim lub Pojezierzach Suwalskich (D) szczegółowe. 7.2 jw. 7.3 jw. 7.5 wymienia najważniejsze walory turystyczne największych miast Polski ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy, Krakowa, Gdańska Wskazywanie na mapie położenia Gdańska; opowiadanie o najważniejszych wydarzeniach z historii Gdańska; prezentacja atrakcji turystycznych Gdańska; rozmowa na temat współczesnego Gdańska 7.2 jw. Wskazywanie na mapie położenia Pojezierzy: Mazurskiego, Suwalskich, Pomorskich, Wielkopolskiego; rozmowa na temat cech krajobrazu pojeziernego; wskazywanie na mapie trasy wycieczki po Krainie Wielkich Jezior Mazurskich opisanej w podręczniku Mapa ogólnogeograficzna Polski, nowy atlas nas, s. 26, 47, 54 55, zdjęcia zabytków Gdańska Mapa ogólnogeograficzna Polski, nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 26, 31, 47 (6)-przygotowuje informację na temat osobliwości przyrodniczych wybranego pojezierza (C)

17 39. Poznajemy Niziny Środkowopolskie (2)-pokazuje na mapie pas Nizin Środkowopolskich (C); wymienia dwie cechy krajobrazu nizinnego (A); pokazuje na mapie Niziny Mazowieckie (C) (3)-pokazuje na mapie największe obszary leśne Nizin Środkowopolskich (C); opisuje krajobraz nizinny (B) (4)-wskazuje składniki krajobrazu naturalnego na Nizinach Środkowopolskich (B); opisuje krajobraz Nizin Mazowieckich (B) (5)- omawia zmiany, jakie zaszły w krajobrazie Nizin Środkowopolskich (D); podaje przykłady występujących na Nizinach Mazowieckich składników krajobrazu naturalnego i kulturowego (C) szczegółowe. 7.1 rozpoznaje na mapie hipsometrycznej niziny, wyżyny, góry 7.2 jw. 7.3 jw. Wskazywanie na mapie położenia Nizin Środkowopolskich; odczytywanie nazw głównych nizin Polski; rozmowa na temat cech krajobrazu nizinnego i rodzajów krajobrazów występujących na Nizinach Środkowopolskich; omówienie cech krajobrazu nizinnego na przykładzie Nizin Mazowieckich Mapa ogólnogeograficzna Polski, nowy atlas nas, s. 26, 32, Krajobraz wielkomiejski Warszawy 41. Najważniejsze atrakcje turystyczne Warszawy (2)-wymienia dwie cechy krajobrazu wielkomiejskiego (A); pokazuje na mapie Warszawę (C) (3)-pokazuje na mapie inne miasta, w których dominuje krajobraz wielkomiejski (C) (2)-wymienia trzy zabytki, które warto obejrzeć, będąc w Warszawie (A) (3)-posługując się planem, wymienia atrakcje turystyczne Warszawy (C) (6)-odszukuje na mapie geometryczny środek Polski (C) (4)-opisuje krajobraz wielkomiejski (B) (5)-omawia zmiany zachodzące w krajobrazie wielkomiejskim Warszawy (A) (6)-przygotowuje notatkę prasową zachęcającą do odwiedzenia Warszawy (D) (4)-proponuje trasę wycieczki po Warszawie (D) (5)-proponuje tematyczną wycieczkę po Warszawie (D) 7.2 jw. przypomnienie cech krajobrazu kulturowego; rozmowa na temat cech krajobrazu wielkomiejskiego * pogadanka lub rozmowa na temat roli metra w komunikacji wielkomiejskiej 7.5 jw. Planowanie trasy wycieczki uwzględniającej najważniejsze zabytki Warszawy; wykonanie folderów (portfolio) na temat zabytków, obiektów muzealnych, kulturalnych lub naukowych Warszawy Plan Warszawy; zdjęcia przedstawiające krajobraz wielkomiejski Warszawy Plan Warszawy; zdjęcia przedstawiające zabytki Warszawy

18 42. Poznajemy parki narodowe pobrzeży i pojezierzy (2)-pokazuje na mapie parki narodowe w pasie pobrzeży i pasie pojezierzy (C); rozpoznaje symbole dwóch z tych parków (C) (3)-omawia wybrany park narodowy z pasa pobrzeży lub pasa pojezierzy (B) (4)-charakteryzuje wybrany park narodowy z pasa pobrzeży lub pasa pojezierzy (B); rozpoznaje symbole parków narodowych pasa pobrzeży i pasa pojezierzy (C) (5)-charakteryzuje parki narodowe pobrzeży i pojezierzy (B) (6)-przygotuje informacje na temat rzadkich gatunków występujących w parkach narodowych pasa pobrzeży i pasa pojezierzy (D) szczegółowe. 7.4 wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe, podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy Wskazywanie na mapie położenia parków narodowych; rozmowa na temat roku utworzenia, wielkości parków, osobliwości przyrodniczych * prezentacja multimedialna lub film na temat wybranego parku narodowego Mapa ogólnogeograficzna Polski, nowy atlas nas, s Poznajemy parki narodowe Nizin Środkowopolskich (2)-pokazuje na mapie parki narodowe pasa Nizin Środkowopolskich (C); rozpoznaje symbole dwóch z tych parków (C) (3)-omawia wybrany park narodowy pasa Nizin Środkowopolskich (B) (4)-charakteryzuje wybrany park narodowy pasa Nizin Środkowopolskich (B); rozpoznaje symbole parków narodowych pasa Nizin Środkowopolskich (C) (5)-wyjaśnia, dlaczego Puszczę Białowieską nazywamy lasem pierwotnym (B) 7.4 jw. (6)-przygotuje informacje na temat rzadkich gatunków występujących w parkach narodowych pasa pobrzeży i pasa pojezierzy (D)

19 44. Poznajemy krajobrazy nizin podsumowanie działu szczegółowe. 4.1; 5.4; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4; 7.5 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie lekcji z działu Sprawdzian Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.1; 5.4; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4; 7.5 z działu 4 Dział 5. Poznajemy krajobrazy wyżyn 46. Miejskoprzemysłowy 7.1 jw. 4.1 jw. krajobraz Wyżyny 7.2 jw. Śląskiej 7.3 jw. (2)-pokazuje na mapie Polski pas wyżyn i Wyżynę Śląską (C); odczytuje z mapy nazwy miast leżących na Wyżynie Śląskiej (C); na podstawie zdjęcia wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu miejskoprzemysłowego Wyżyny Śląskiej (B) (3)-wymienia cechy krajobrazu miejsko-przemysłowego (A); podaje przykłady wpływu rozwoju przemysłu na stan środowiska (B) (4)-podaje przyczyny przekształcenia krajobrazu naturalnego Wyżyny Śląskiej w krajobraz miejsko-przemysłowy (A); podaje przykłady działań człowieka służących poprawie stanu środowiska (B) (5)-omawia proces przekształcania krajobrazu Wyżyny Śląskiej z naturalnego w miejsko-przemysłowy (B); podaje przykłady zmian w środowisku spowodowanych działalnością człowieka (B) (6) -podaje przykłady wpływu środowiska na zdrowie ludzi (B); wymienia różne postaci, w jakich węgiel występuje w skorupie ziemskiej i omawia sposób ich wykorzystania (B) Wskazywanie na mapie położenia Wyżyny Śląskiej i głównych miast tej wyżyny; rozmowa na temat cech krajobrazu naturalnego i miejsko-przemysłowego; wskazywanie na mapie wybranych cech krajobrazu Wyżyny Śląskiej (np. duża liczba miast, duże zagęszczenie sieci dróg); wskazywanie przykładów działań człowieka służących poprawie stanu środowiska * obserwacja próbek węgla kamiennego, węgla brunatnego i torfu; rozmowa na temat występowania i wykorzystania różnych postaci węgla w przyrodzie Mapa ogólnogeograficzna Polski; nowy atlas nas, s. 28, 35, 48 49

20 47. Na wapiennej Wyżynie Krakowsko- Częstochowskiej 48. Poznajemy Wyżynę Lubelską (2)-pokazuje na mapie Polski Wyżynę Krakowsko- Częstochowską (C); na podstawie zdjęcia wymienia 2 3 cechy charakteryzujące nietoperze (B) (3)-pokazuje na mapie Polski Prądnik i Ojców (C); omawia tryb życia nietoperzy (B) (2)-pokazuje na mapie Polski Wyżynę Lubelską (C); rozpoznaje rośliny uprawiane na Wyżynie Lubelskiej (C) (3)-wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu Wyżyny Lubelskiej (A); pokazuje na mapie główne miasta Wyżyny Lubelskiej (C) (4)-wymienia cechy krajobrazu krasowego (A); wyjaśnia, w jaki sposób powstają jaskinie (B); omawia cechy suchorośli (B); uzasadnia, że Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest atrakcyjna turystycznie (D) (5)-wyjaśnia pojęcie krasowienia (B); opisuje wygląd jaskini krasowej (C); wymienia przyczyny różnorodności świata roślin Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej (A) (6)-na podstawie dodatkowych źródeł opisuje historię jednego z zamków położonych na Szlaku Orlich Gniazd (D) (4)-wyjaśnia, w jaki sposób powstają wąwozy (B) (5)-omawia czynniki, dzięki którym na Wyżynie Lubelskiej intensywnie rozwinęło się rolnictwo (B); opisuje atrakcje turystyczne wybranego miasta leżącego na Wyżynie Lubelskiej (C) (6)-proponuje plan wycieczki po Wyżynie Lubelskiej (D) szczegółowe. 4.1 jw. 7.1 jw. 7.2 jw. 7.3 jw. 4.1 jw. 7.1 jw. 7.2 jw. 7.3 jw. 7.5 jw. Wskazywanie na mapie położenia Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej; rozmowa na temat krasowienia i cech krajobrazu krasowego; pogadanka ilustrowana zdjęciami na temat zachowań nietoperzy; omówienie wpływu warunków geograficznych Wyżyny Krakowsko- Częstochowskiej na występowanie roślin; wskazywanie na mapie Szlaku Orlich Gniazd Wskazywanie na mapie położenia Wyżyny Lubelskiej; pogadanka na temat cech krajobrazu rolniczego; omówienie sposobu powstawania wąwozów lessowych; pokaz zdjęć przedstawiających wąwozy lessowe; rozpoznawanie roślin uprawianych na Wyżynie Lubelskiej; wskazywanie na mapie głównych miast Wyżyny Lubelskiej; rozmowa na temat atrakcji turystycznych tych miast Mapa ogólnogeograficzna Polski; nowy atlas nas, s. 28, 33, 42 Mapa ogólnogeograficzna Polski; nowy atlas nas, s. 28, 34, 46, 54 55

21 49. Kraków dawna stolica Polski (2)-pokazuje na mapie Polski Kraków (C) (3)-wymienia główne wydarzenia z historii Krakowa (A) (4)-omawia, wykorzystując mapę, położenie Krakowa (C); zaznacza na osi czasu główne wydarzenia z historii Krakowa (C); omawia osobliwości Wawelu (A) (5)-wyjaśnia pojęcie kotlin podkarpackich (B); omawia wkład wybranych władców w rozwój Krakowa (B) szczegółowe. 7.5 jw. Wskazywanie na mapie położenia Krakowa; opowiadanie o najważniejszych wydarzeniach z historii Krakowa; pogadanka ilustrowana na temat osobliwości Wawelu Mapa ogólnogeograficzna Polski; nowy atlas nas, s. 27, 47, Poznajemy skarby Krakowa 51. Poznajemy parki narodowe wyżyn (2)-rozpoznaje na zdjęciach 2 3 zabytki Krakowa (C) (3)-wskazuje na planie miasta główne zabytki Krakowa (C); opisuje dowolny zabytek Krakowa (C) (2)-pokazuje na mapie parki narodowe chroniące obszary wyżynne (C); rozpoznaje symbole omawianych parków narodowych (C) (3)-podaje przykłady 2 3 zwierząt żyjących w Ojcowskim PN (C); podaje przykłady 2 3 zwierząt żyjących w Roztoczańskim PN (C) (6)-przygotowuje prezentację na temat Ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim (D) (4)- opracowuje plan zwiedzania Rynku Głównego w Krakowie (D) (5)-opracowuje plan wycieczki po Starym Mieście i po Kazimierzu w Krakowie (D) (4)-opisuje roślinność Ojcowskiego PN (C); opisuje krajobraz Roztoczańskiego PN (C) (5)-uzasadnia celowość utworzenia Ojcowskiego PN i Roztoczańskiego PN (D) (6)-omawia wpływ turystyki na przyrodę parków narodowych (B); przygotowuje informacje na temat rzadkich gatunków roślin i zwierząt występujących w omawianych parkach narodowych (D) 7.5 jw. Planowanie trasy wycieczki uwzględniającej najważniejsze zabytki Krakowa; wykonanie folderów (portfolio) na temat zabytków Krakowa 7.4 jw. Wskazywanie na mapie położenia parków narodowych; rozmowa na temat daty utworzenia poszczególnych parków, ich obszaru i osobliwości przyrodniczych *rozmowa na temat skutków rozwoju turystyki na terenach parków narodowych Plan Krakowa; zdjęcia przedstawiające zabytki Krakowa Mapa ogólnogeograficzna Polski; nowy atlas nas, s

22 52. Poznajemy krajobrazy wyżyn podsumowanie działu szczegółowe. 4.1; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4; 7.5 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie zadań utrwalających w zeszycie ćwiczeń Podręcznik, zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie lekcji z działu Sprawdzian Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.1; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4; 7.5 z działu 5 Dział 6. Poznajemy krajobrazy gór 54. Poznajemy (2)-pokazuje na mapie Polski krajobraz gór niskich Góry Świętokrzyskie (C) (3)-pokazuje na mapie Polski Łysogóry (C) (4)-wyjaśnia, jak powstały gołoborza (B); opisuje krajobraz Gór Świętokrzyskich (C) (5)-wymienia czynniki zewnętrzne, które ukształtowały krajobraz Gór Świętokrzyskich (A) (6)-na podstawie dodatkowych źródeł wiedzy przygotowuje informacje na temat historycznych przyczyn wycinania lasów w Górach Świętokrzyskich (C) 4.1 jw. 7.1 jw. 7.2 jw. Wskazywanie na mapie położenia Gór Świętokrzyskich; pogadanka na temat charakterystycznych cech krajobrazu gór niskich; rozpoznawanie rodzajów skał, które występują w Górach Świętokrzyskich Mapa ogólnogeograficzna Polski; nowy atlas nas, s ; kolekcja skał (wapień, piaskowiec, zlepieniec)

23 55. Poznajemy krajobraz gór średnich i wysokich (2)-pokazuje na mapie Polski Sudety i Karpaty (C); na podstawie obserwacji okazów skał wymienia po dwie cechy skał występujących w górach (np. granitu i piaskowca) (C) (3)-wymienia trzy cechy krajobrazu Karkonoszy (A); przyporządkowuje nazwy do zaprezentowanych okazów skał (C) (4)-pokazuje na mapie Polski Kotlinę Jeleniogórską i Kotlinę Kłodzką (C); opisuje krajobraz Karkonoszy (B); pokazuje na mapie Polski pasma górskie tworzące Karpaty (C) (5)-porównuje krajobraz Sudetów z krajobrazem Gór Świętokrzyskich (C); charakteryzuje skały występujące w górach (B) szczegółowe. 4.1 jw. 7.1 jw. 7.2 jw. Wskazywanie na mapie położenia Sudetów i Karpat; pogadanka na temat charakterystycznych cech krajobrazu gór średnich; wymienienie pasm górskich Karpat; rozpoznawanie rodzajów skał, które występują w Sudetach i Karpatach Mapa ogólnogeograficzna Polski, nowy atlas nas, s , 37, 38, 39, 42; kolekcja skał (granit, wapień, piaskowiec, zlepieniec) (6)-na podstawie dodatkowych źródeł informacji prezentuje atrakcje turystyczne Karkonoszy (D) 56. Tatry kraina turni i grani (2)-pokazuje na mapie Polski Tatry (C); na podstawie zdjęcia wymienia 2 3 cechy krajobrazu wysokogórskiego (B) (3)-pokazuje na mapie Polski Rysy najwyższy szczyt polskiej części Tatr Wysokich (C); wymienia 2 3 cechy krajobrazu wysokogórskiego (A) (4)-pokazuje na mapie Tatr Tatry Wysokie i Tatry Zachodnie (C); wymienia cechy krajobrazu wysokogórskiego (A) (5)-omawia formy skalne występujące w Tatrach Wysokich (A); wymienia nazwy dużych tatrzańskich jezior, jaskiń i dolin (A); porównuje krajobraz Tatr Wysokich z krajobrazem Tatr Zachodnich (C) 4.1 jw. 7.1 jw. 7.2 jw. Wskazywanie na mapie położenia Tatr; wskazywanie na mapie Tatr położenia Tatr Wysokich i Tatr Zachodnich; pogadanka na temat cech krajobrazu wysokogórskiego Tatr; wskazywanie na mapie położenia tatrzańskich jezior, największych jaskiń i dolin Mapa ogólnogeograficzna Polski, nowy atlas nas, s , 28 29, 39; kolekcja skał (granit, wapień) (6)-na podstawie dodatkowych źródeł informacji przygotowuje opis miejsc, które warto zobaczyć będąc w Tatrach (D)

24 57. Pogoda i roślinność Tatr (2)-wymienia 2 3 cechy tatrzańskiej pogody (A); podaje nazwy pięter roślinności w Tatrach (A); omawia wybrane piętro roślinności w Tatrach (B) (3)-wyjaśnia, dlaczego w wyższych partiach gór dłużej zalega śnieg (B); porównuje roślinność regla dolnego i regla górnego (C) (4)-wyjaśnia, dlaczego roślinność w górach jest rozmieszczona piętrowo (B); oblicza temperaturę powietrza na szczytach, znając temperaturę powietrza u podnóża gór (D) (5)-omawia cechy wiatru halnego i jego wpływ na warunki pogodowe w Tatrach (A); charakteryzuje piętra roślinności w Tatrach (B); omawia cechy budowy roślin z poszczególnych pięter umożliwiające im życie na danej wysokości (C) szczegółowe. 4.1 jw. 7.2 jw. 7.3 jw. Rozmowa na temat składników pogody (przypomnienie z klasy 4.) i cech pogody tatrzańskiej; analiza rozmieszczenia roślinności w Tatrach; pogadanka na temat warunków pogodowych panujących na poszczególnych piętrach i cech roślin umożliwiających ich rozwój Nowy atlas Przyroda. Świat wokół nas, s. 44; zdjęcia roślin występujących na poszczególnych piętrach roślinnych Tatr (6)-opracowuje spis zasad, których należy przestrzegać, wybierając się w góry (D) 58. Poznajemy parki narodowe gór (2)-pokazuje na mapie Polski parki narodowe w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach (C); rozpoznaje symbole omawianych parków narodowych (C) (3)-wymienia nazwy parków narodowych położonych w Górach Świętokrzyskich, Sudetach i Karpatach (A); wymienia 2 3 osobliwości wybranego parku narodowego (A); podaje po dwa przykłady organizmów chronionych w poznanych parkach narodowych (B) (4)-charakteryzuje wybrany park narodowy (B) (5)-charakteryzuje parki narodowe Gór Świętokrzyskich i Sudetów (B) (6)-przygotowuje informacje na temat rzadkich gatunków roślin i zwierząt żyjących w omawianych parkach narodowych (D) 7.4 jw. Wskazywanie na mapie położenia parków narodowych Gór Świętokrzyskich, Sudetów i Karpat; tworzenie mapy mentalnej Parki narodowe gór Mapa ogólnogeograficzna Polski; nowy atlas nas, s. 44; zdjęcia osobliwości z poszczególnych parków lub prezentacje przygotowane przez uczniów (dowolna forma np. foldery, portfolio, plakaty, prezentacje multimedialne); duży arkusz papieru; pisaki

25 59. Prezentujemy parki narodowe gór 60. Poznajemy krajobrazy gór podsumowanie działu 61. Sprawdzian z działu 6 szczegółowe. jw. jw. 7.4 jw. Prezentacja poszczególnych parków przygotowana przez uczniów Dział 7. Odkrywamy tajemnice świata roślin i grzybów 62. Poznajemy mchy (2)-wskazuje na planszy części ciała mchu (C); wymienia miejsca występowania mchów (A) (3)-omawia budowę zewnętrzną mchu (B); omawia znaczenie mchów w przyrodzie (B) (4)-wyjaśnia związek budowy mchów ze sposobem pobierania przez nie wody (C); podaje przykłady wykorzystywania mchów przez człowieka (A) (5)-omawia proces rozmnażania się mchów przez zarodniki (B); omawia rolę poszczególnych części ciała mchu (B); wyjaśnia, dlaczego mchy nazywamy organizmami pionierskimi (B) (6)-omawia budowę komórki roślinnej (B); omawia rolę wybranych struktur komórkowych (B) 4.1; 7.1; 7.2; 7.3; 7.4 Sprawdzenie stopnia opanowania wymagań szczegółowych; pogadanka uzupełniająca; rozwiązywanie ćwiczeń utrwalających Badanie stopnia opanowania treści nauczania (wymagań szczegółowych) ujętych w następujących punktach podstawy programowej: 4.1; 7.1; 7.2; 7.3; podaje przykłady przyrządów ułatwiających obserwację przyrody (lupa, mikroskop, lornetka), opisuje ich zastosowanie, posługuje się nimi podczas prowadzonych obserwacji 4.3 obserwuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego 4.4 opisuje przystosowania budowy zewnętrznej i czynności życiowych organizmów lądowych do środowiska życia, na przykładach obserwowanych organizmów Obserwacja budowy zewnętrznej mchu wskazywanie części ciała; pogadanka na temat roli wody w życiu mchów; wskazywanie cech budowy, którymi różnią się wybrane gatunki mchów; rozmowa na temat występowania i roli mchów w przyrodzie *omówienie budowy komórki roślinnej Podręcznik; zeszyt ćwiczeń; pomoce dydaktyczne wykorzystywane w trakcie lekcji z działu 6 Zdjęcia (lub okazy zielnikowe) wybranych gatunków mchów; próbki torfu; lupy *tablica dydaktyczna Budowa komórki roślinnej

26 63. Poznajemy p4protniki (2)-wymienia grupy paprotników (paprocie, skrzypy, widłaki) (A); wymienia miejsca występowania paprotników (A); rozpoznaje przedstawicieli paprotników (C) (3)-omawia budowę zewnętrzną paproci (B); dokumentuje obserwację zarodni i zarodników paproci (C) (4)-podaje przykłady znaczenia paprotników (A); omawia budowę zewnętrzną skrzypów (B); omawia budowę zewnętrzną widłaków (B) (5)-wskazuje cechy wspólne w procesie rozmnażania mchów i paprotników (C); wskazuje cechy wspólne paproci, skrzypów i widłaków (D) (6)-na podstawie dodatkowych źródeł informacji omawia sposób powstania węgla kamiennego (B) szczegółowe. 1.7 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. Wskazywanie poszczególnych organów u paproci; obserwacja budowy zewnętrznej skrzypu; obserwacja budowy zewnętrznej widłaków; obserwacja zarodni z użyciem lupy i mikroskopu wg instrukcji w podręczniku (s. 185); rozmowa na temat znaczenia paprotników; prezentacja okazów lub zdjęć węgla z odciskami dawnych paproci Okazy zielnikowe paproci, skrzypów; okazy naturalne paproci (doniczkowe); preparaty mikroskopowe zarodni z zarodnikami; Podręcznik; lupa; mikroskop; zdjęcia widłaków 64/65. Poznajemy środowiska mchów i paprotników lekcje w terenie (2)-opisuje miejsca występowania mchów i paprotników (C); rozpoznaje wybranych przedstawicieli mchów, paproci, skrzypów, widłaków (D) (3)-na okazach naturalnych wskazuje poznane części ciała roślin (D) (4)-wskazuje położenie zarodni u obserwowanych roślin (D); dokumentuje prowadzone obserwacje (D) (5)-rozpoznaje obserwowane mchy i paprotniki, posługując się atlasem roślin (D) (6)-przygotowuje informacje na temat chronionych gatunków paprotników (D) 1.7 jw. 4.3 jw. 4.4 jw. Obserwacja mchów i paprotników w środowisku naturalnym; wskazywanie części ciała roślin; badanie wilgotności skupisk mchów; rozpoznawanie wybranych gatunków mchów i paprotników; dokumentowanie prowadzonych obserwacji Lupy, atlasy roślin, notatniki, aparaty fotograficzne; karty pracy