KWIATY ROÂLIN IGLASTYCH Z RODZINY SOSNOWATYCH. Gymnosperm flowers from the Pinaceae family. Joanna BLAMA

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "KWIATY ROÂLIN IGLASTYCH Z RODZINY SOSNOWATYCH. Gymnosperm flowers from the Pinaceae family. Joanna BLAMA"

Kornelia Krupa
7 lat temu
Przeglądów:

1 Biuletyn Ogrodów Botanicznych, 11: 33 38, 2002 KWIATY ROÂLIN IGLASTYCH Z RODZINY SOSNOWATYCH Gymnosperm from the Pinaceae family Joanna BLAMA Katedra Kszta towania Krajobrazu Wydzia Matematyczno-Przyrodniczy Katolicki Uniwersytet Lubelski, Al. Rac awickie 14, Lublin STRESZCZENIE Kwiaty roêlin iglastych sà organami rozmna- ania generatywnego. Sà one rozdzielnop ciowe: m skie i eƒskie. Majà prostà budow, niewielkie rozmiary, kwitnà krótko. Z tych powodów przewa nie nie sà dostrzegane przez ludzi. Jednak niektóre z nich, zebrane wkwiatostany o interesujàcych kszta tach i intensywnych barwach, mogà byç du à ozdobà. WST P Organami rozmna ania generatywnego zarówno u roêlin nago- jak i okrytonasiennych sà kwiaty. Budowa kwiatów roêlin iglastych jest bardzo prosta. Sà one rozdzielnop ciowe: m skie i eƒskie. Kwiaty eƒskie roêlin iglastych z rodziny sosnowatych (Pinaceae) sk adajà si z usek nasiennych (owocolistków), na których znajdujà si zalà ki, oraz z usek wspierajàcych, umiejscowionych po zewn trznej (dolnej) stronie usek nasiennych, które morfologicznie odpowiadajà przysadkom kwiatowym (Polakowski 1995). Zalà ki nie sà tu niczym okryte. Pojedyncze kwiaty eƒskie osadzone sà spiralnie na wyd u onej osi i tworzà kwiatostany szyszeczkowate. (Buga a 2000; Szweykowska, Szweykowski 1999; Rodkiewicz 1984; Strasburger 1972). Ich wielkoêç i barwa mo e byç bardzo ró na. U niektórych gatunków w kwiatostanach dominujà du e i barwne uski wspierajàce, natomiast uski nasienne poczàtkowo krótsze i niewidoczne, dopiero w czasie przekszta cania si kwiatostanu w typowà szyszk zaczynajà wyrastaç i cz Êciowo lub ca kowicie przes aniaç uski wspierajàce. Kwiaty m skie majà liczne pr ciki osadzone spiralnie na wyd u onej osi, które wytwarzajà ziarna py ku. Kwiaty te kszta tem przypominajà ma e szyszeczki. Poza pr cikami na osi nie ma ju adnych innych elementów. (Buga a 2000; Szweykowska, Szweykowski 1999; Rodkiewicz 1984; Strasburger 1972). Kwiaty i kwiatostany sosnowatych majà przewa nie niewielkie rozmiary i krótki okres kwitnienia. Ponadto u wielu gatunków pojawiajà si tylko wgórnych partiach koron drzew poza zasi giem wzroku cz owieka. Zdarza si jednak, e zabarwione na kolor czerwony, fioletowy, ró owy, czy ó ty, wyrastajà na niskich drzewach lub na nisko osadzonych ga ziach drzew i dostrze one zadziwiajà delikatnà budowà i nasyconymi barwami. Sà wtedy niewàtpliwym elementem dekoracyjnym drzew iglastych. Poni ej przedstawiona zosta a krótka charakterystyka kwiatów i kwiatostanów drzew z rodziny sosnowatych zilustrowana fotografiami. PRZEGLÑD GATUNKÓW Jod a jednobarwna (Abies concolor) Kwiaty m skie (fot. 1) majà jajowaty kszta t, 8 12 mm d ugoêci i 6 7 mm szeroko- Êci. Przed otwarciem ich barwa jest czerwonawa. Wyrastajà one na spodnich stronach ga àzek i najliczniej zlokalizowane sà w Êrodkowej cz Êci korony, ale mo na je znaleêç tak e na niej po o onych ga àzkach. Kwiatostany eƒskie na ga àzkach ustawione sà pionowo i wyrastajà w wierzcho kowej cz Êci korony. Jod a koreaƒska (Abies koreana) Kwiaty m skie (fot. 2) majà kszta t niewielkich kotek. Przed dojrzeniem sà fioletowo nakrapiane, po otwarciu si ó te i obficie pylàce. Na ga ziach skierowane sà w dó. 33

2 Joanna Blama Kwiatostany eƒskie (fot. 3, 4) sà wyd u one i owalne. Majà mm d ugoêci i mm szerokoêci. Wchodzàce wich sk ad uski wspierajàce sà wyciàgni te w cienki j zyczek. Barwa kwiatostanów mo e byç ciemnofioletowa, fioletowo-czerwona, czerwona, rudobràzowa. Na ga àzkach sà one ustawione pionowo. Najcz Êciej wyrastajà w górnej cz Êci korony drzewa, ale u jod y koreaƒskiej pojawiajà si nawet na dolnych ga ziach. Poza tym wyrastajà ju na drzewach o wysokoêci 1,5 2 m, dzi ki czemu ich dostrze enie jest doêç atwe. Modrzew europejski (Larix decidua) Kwiatami m skimi (fot. 5) sà tu niewielkie kotki o owalnym kszta cie. Majà one 5 10 mm d ugoêci i ó tà barw. Kwiatostany eƒskie (fot. 5) sà wi ksze, bardziej okaza e i ró nie zabarwione. Naj atwiej zauwa yç na drzewach kwiatostany czerwone i ró owe, troch trudniej ó te, zielone, czy bia e (Seneta 1981). Wià e si to z tym, e ich rozwój jest równoczesny z rozwojem liêci. Kwiatostany eƒskie sà szyszeczkami jajowatego kszta tu. Ich d ugoêç dochodzi do 20 mm, a szerokoêç waha si od 10 do 15 mm. Na ga- àzkach modrzewia sà one ustawione pionowo. W ich zewn trznej budowie uwag zwracajà uski wspierajàce, których wierzcho ki zakoƒczone sà trzema zàbkami. Dwa zàbki boczne sà zaokràglone, natomiast zàbek Êrodkowy jest cienki, zaostrzony i wyd u ony. Wchodzàce równie w sk ad kwiatostanów uski nasienne sà jeszcze ma e i trudne do zauwa enia. Âwierk bia y (Picea glauca) Kwiaty m skie (fot. 6) to ó tobràzowe, owalne kotki. Majà oko o 20 mm d ugoêci i 6 7 mm szerokoêci. Na ga àzkach skierowane sà do góry. Kwiatostany eƒskie (fot. 7) sà szyszeczkowate i ustawione pionowo. Majà oko o 25 mm d ugoêci i 10 mm szerokoêci. Ich barwa jest czerwonawa. Sosna japoƒska (Pinus densiflora) Kwiaty m skie majà owalny kszta t i zebrane sà w k osy usytuowane u podstawy m odych, przyrastajàcych p dów. Przed otwarciem si sà dobrze widoczne wêród zielonych igie dzi ki cz sto spotykanej tu, intensywnej, ró owofioletowej barwie (fot. 8). Otwarte majà kolor ó ty lub ró owo ó ty, sà wyd u one i ukowato wygi te. Ich d ugoêç wynosi mm, szerokoêç 5 6 mm. D ugoêç pojedynczego k osa wynosi 3 8 cm, a szerokoêç 2,5 3 cm. Kwiatostany eƒskie sà niewielkie, ró owoczerwone, szyszeczkowate. Majà d ugoêç 5 7 mm i szerokoêç 4 5 mm. Wyrastajà one w wierzcho kowych cz Êciach m odych p dów. Kosodrzewina (Pinus mugo) Kwiaty m skie (fot. 9) to kotki o d ugoêci 5 8 mm i szerokoêci 3 4 mm. Po otwarciu majà jasno ó tà barw. Sà one zebrane w k osy, których d ugoêç wynosi 1,5 4 cm, a szerokoêç 2,5 3 cm. Kwiatostany eƒskie (fot. 10) sà bardzo ma e, szyszeczkowate, czerwonofioletowe. Majà oko o 7 mm d ugoêci i 5 mm szerokoêci. Wyst pujà one przy wierzcho kach m odych przyrostów. Sosna ó ta (Pinus ponderosa) Kwiaty m skie majà kszta t owalnych kotek. Poczàtkowo ich barwa jest zielonkawo ó ta (fot. 11), póêniej ó tobràzowa (fot. 12). Po otwarciu si majà mm d ugoêci i 5 8 mm szerokoêci. Wyrastajà one u podstawy m odych p dów i zebrane sà w bardzo okaza e k osy, których szerokoêç wynosi 6 7 cm, a d ugoêç dochodzi do 9 cm. Kwiatostany eƒskie (fot. 13) sà niewielkie, czerwone lub zielonkawe, szyszeczkowate. Majà oko o 10 mm d ugoêci i 8 mm szerokoêci. Wyrastajà przy wierzcho kach m odych p dów. Daglezja zielona (Pseudotsuga menziesii) Kwiaty m skie (fot. 14) wyst pujà bardzo licznie. Zebrane sà wowalne kotki o barwie ó tej lub ó toró owej. Na ga àzkach skierowane sà w dó. Kwiatostany eƒskie (fot. 15) sà tu ró owe, szyszeczkowate. Ich d ugoêç dochodzi do 25 mm. Jednym z elementów kwiatostanów sà trójz bne, okaza e uski wspierajàce, w których najw szy i najd u szy jest zàb Êrodkowy. Na ga àzkach kwiatostany poczàtkowo skierowane sà do góry, a po jakimê czasie odwracajà si wdó. Kwiatostany eƒskie daglezji zielonej w du- ych iloêciach mogà pojawiaç si tak e na nisko usytuowanych ga ziach. 34

Bogiel) Fig. 1. White fir Abies concolor male Fot. 4.

Jod a koreaƒska Abies koreana kwiaty m skie (fot. B.

Modrzew europejski Larix decidua kwiatostan eƒski i kwiaty m

European larch Larix decidua female and male Fot. 3.

3 Kwiaty roêlin iglastych Fot. 1. Jod a jednobarwna Abies concolor kwiaty m skie (fot. B. Bogiel) Fig. 1. White fir Abies concolor male Fot. 4. Jod a koreaƒska Abies koreana szyszeczkowate kwiatostany eƒskie (fot. B. Bogiel) Fig. 4. Korean fir Abies koreana female Fot. 2. Jod a koreaƒska Abies koreana kwiaty m skie (fot. B. Bogiel) Fig. 2. Korean fir Abies koreana male Fot. 5. Modrzew europejski Larix decidua kwiatostan eƒski i kwiaty m skie Fig. 5. European larch Larix decidua female and male Fot. 3. Jod a koreaƒska Abies koreana pojedynczy kwiatostan eƒski (fot. B. Bogiel) Fig. 3. Korean fir Abies koreana female Fot. 6. Âwierk bia y Picea glauca kwiaty m skie (fot. B. Bogiel) Fig. 6. White spruce Picea glauca male 35

Kosodrzewina Pinus mugo kwiaty m skie Fig. 9.

Sosna japoƒska Pinus densiflora kwiaty m skie Fig.

4 Joanna Blama Fot. 7. Âwierk bia y Picea glauca kwiatostan eƒski (fot. B. Bogiel) Fig. 7. White spruce Picea glauca female Fot. 9. Kosodrzewina Pinus mugo kwiaty m skie Fig. 9. Mugo pine Pinus mugo male Fot. 8. Sosna japoƒska Pinus densiflora kwiaty m skie Fig. 8. Japanese red pine Pinus densiflora male Fot. 10. Kosodrzewina Pinus mugo kwiatostan eƒski Fig. 10. Mugo pine Pinus mugo female 36

Sosna ó ta Pinus ponderosa kwiatostan eƒski Fig. 13.

Sosna ó ta Pinus ponderosa dojrza e kwiaty m skie Fig. 12.

5 Kwiaty roêlin iglastych Fot. 11. Sosna ó ta Pinus ponderosa m ode kwiaty m skie (fot. B. Bogiel) Fig. 11. Ponderosa pine Pinus ponderosa young male Fot. 13. Sosna ó ta Pinus ponderosa kwiatostan eƒski Fig. 13. Ponderosa pine Pinus ponderosa female Fot. 12. Sosna ó ta Pinus ponderosa dojrza e kwiaty m skie Fig. 12. Ponderosa pine Pinus ponderosa mature male Fot. 14. Daglezja zielona Pseudotsuga menziesii kwiaty m skie Fig. 14. Douglas fir Pseudotsuga menziesii male 37

Zarówno ich d ugoêç jak i szerokoêç wynosi oko o 2 mm. Wyrastajà na dolnych stronach ga àzek i sà skierowane w dó. Kwiatostany eƒskie (fot.

6 Joanna Blama Fot. 15. Daglezja zielona Pseudotsuga menziesii kwiatostan eƒski Fig. 15. Douglas fir Pseudotsuga menziesii female Fot. 16. Choina kanadyjska Tsuga canadensis kwiatostan eƒski Fig. 16. Hemlock Tsuga canadensis female Choina kanadyjska (Tsuga canadensis) Kwiaty m skie zebrane sà wdrobne, zaokràglone kotki. Zarówno ich d ugoêç jak i szerokoêç wynosi oko o 2 mm. Wyrastajà na dolnych stronach ga àzek i sà skierowane w dó. Kwiatostany eƒskie (fot. 16) majà kszta t jajowatych szyszeczek o d ugoêci 13 mm i szerokoêci 5 mm. Skierowane sà w dó. Widziane go ym okiem majà jasnozielonà barw i pokryte sà delikatnà warstwà nalotu woskowego. SUMMARY The conifers from the Pinaceae familygymnosperm produce separate male and female inflorescences. The construction of them is not complicated. They are rather small and have a short period of flourishing. On account of this feature people don't always notice them. However some of them are very coloured and have an interesting shapes. They can have a decoration valour too. LITERATURA Buga a W. 2000, Drzewa i krzewy iglaste, PWRiL, Warszawa. Szweykowska A., Szweykowski J. 1999, Botanika t. II. Systematyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Polakowski B. 1995, Botanika, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Rodkiewicz B. 1984, Embriologia roêlin nagozalà kowych, PWN, Warszawa. Seneta W. 1981, Drzewa i krzewy iglaste, PWN, Warszawa. Strasburger E., Noll F., Schenck H., Schimper A. 1972, Botanika, PWRiL, Warszawa. 38

Podobne dokumenty

Scenariusz lekcji biologii w gimnazjum

Scenariusz lekcji biologii w gimnazjum Temat: Zakres treści: Rozmnażanie się roślin okrytonasiennych. budowa i rola kwiatów, rodzaje kwiatostanów, sposoby zapylania roślin, zapłodnienie i jego znaczenie,