Warszawa, dnia 5 maja 2006 r. STOWARZYSZENIE NIEZALEŻNYCH WYTWÓRCÓW ENERGII SKOJARZONEJ

Transkrypt

1 STOWARZYSZENIE NIEZALEŻNYCH WYTWÓRCÓW ENERGII SKOJARZONEJ ul. OGRODOWA 59 A WARSZAWA tel./fax: (022) Warszawa, dnia 5 maja 2006 r. Stanowisko Stowarzyszenia Niezależnych Wytwórców Energii Skojarzonej w sprawie opublikowanego przez Towarzystwo Obrotu Energią na stronach portalu CIRE materiału dotyczącego projektu zmiany ustawy Prawo Energetyczne (zmiany związanej z potrzebą harmonizacji ustawy z Dyrektywą kogeneracyjną). Na stronach internetowego portalu energetycznego CIRE opublikowane zostało przez Towarzystwo Obrotu Energią stanowisko z dnia 4 kwietnia 2006 r. dotyczące projektu zmiany ustawy Prawo Energetyczne (zmiany związanej z potrzebą harmonizacji ustawy z Dyrektywą kogeneracyjną). W punkcie 5 stanowiska pojawia się kontrowersyjna teza o braku uzasadnienia do wprowadzenia w projekcie ustawy oddzielnego obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia z kogeneracji opartej na paliwie gazowym. Zdaniem TOE wprowadzenie takiego obowiązku może doprowadzić do powstania nierynkowych sygnałów inwestycyjnych dotyczących źródeł kogeneracyjnych. Niezależne Stowarzyszenie Wytwórców Energii Skojarzonej nie zgadza się z tym stanowiskiem. Bardzo silne przesłanki wspierania rozwoju kogeneracji gazowej (zwłaszcza na rynkach lokalnych) obecnie istnieją i mają one pełne uzasadnienie ekonomiczne. Odnosząc się do zamieszczonych w opinii poglądów trzeba zwrócić uwagę na istnienie tzw. zewnętrznych kosztów wytwarzania energii, a więc realnych kosztów związanych z produkcją energii, które nie mają odzwierciedlenia w kosztach źródeł wytwórczych i rynkowych cenach energii. W chwili obecnej jest niemal pewne, że polityka Unii Europejskiej zmierzać będzie konsekwentnie w kierunku pełnej internalizacji kosztów zewnętrznych, a więc do włączenia do cen energii wszelkich kosztów związanych z jej wytwarzaniem, w tym także kosztów środowiskowych i zdrowotnych. Elementem tej polityki jest chociażby wprowadzony system handlu pozwoleniami na emisję CO 2. Rozumiemy, że sektor energetyczny może nie być zainteresowany właściwą regulacją zagadnień związanych z problematyką internalizacji kosztów zewnętrznych. Z punktu widzenia organów odpowiedzialnych za kreowanie polityki energetycznej państwa niezbędne jest jednak posiadanie świadomości pełnego bilansu kosztów związanych z wytwarzaniem energii, w tym także skutków wysoce prawdopodobnej w najbliższych latach Stowarzyszenie Niezależnych Wytwórców Energii Skojarzonej Organ Rejestrowy: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XIX Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, Nr KRS NIP: REGON:

2 konieczności uwzględnienia w cenach zewnętrznych kosztów środowiska. W tej sytuacji optymalną strategią rozwoju długoterminowego energetyki jest preferowanie takich systemów energetycznych, które zapewniają najniższe koszty łączne, niezależnie od tego, że koszty te nie są jeszcze przenoszone aktualnie w cenie energii. Odpowiedź na nasuwające się w sposób oczywisty pytanie, o najniższe łączne koszty dostawy energii, wymaga szczegółowej analizy kosztów oraz istniejących możliwości rozwojowych we wszystkich fazach obrotu energią, a więc: kosztów wytwarzania energii (kosztów prywatnych), kosztów zewnętrznych wytwarzania energii (społecznych) oraz kosztów przesyłu i dystrybucji energii. Badania w zakresie wysokości kosztów zewnętrznych w Polsce przy wykorzystaniu uznawanej za najbardziej zaawansowaną i autorytatywną metodyki ścieżki oddziaływań, rozwiniętej w ramach prowadzonego od kilkunastu lat projektu Komisji Europejskiej ExterneE (Externalities of Energy), prowadziła Agencja Rynku Energii. Obejmowały one koszty zewnętrzne związane z wytwarzaniem energii w ch opalanych węglem kamiennym i brunatnym. Tabela 1. Koszty zewnętrzne wytwarzania energii elektrycznej w Polsce w 1998 roku wg rodzaju obiektu i zanieczyszczeń (tylko obiekty zawodowe) Elektrownie na Elektrownie na Elektrociepłowni Ogółem węgiel brunatny węgiel kamienny zawodowe Euro/t meuro/kwh Euro/t meuro/kwh Euro/t meuro/kwh Euro/t meuro/kwh Pyły - PM Dwutlenek siarki - SO Tlenki azotu - NOx Razem Dwutlenek węgla -CO 2 * Łącznie * Jednostkowe koszty na tonę CO 2 to wartości, odpowiednio centralna i maksymalna, zalecane obecnie przez ExternE [Tol 2000].Wielkości strat powodowanych przez emisję CO 2 są jednak w dalszym ciągu kontrowersyjne. Niektórzy uczestnicy programu ExternE uważaj tę wycenę za rażąco zaniżoną. [Rabl, ]. Źródło: Doc. Andrzej Strupczewski(Instytut Energii Atomowej, Świerk), Dr Mieczysław Borysiewicz (Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa), Prof. Stanisław Tarnowski (Instytut Medycyny Pracy, Łódź), Dr Urosz Radowicz (Agencja Rynku Energii), Warszawa.- Ocena wpływu wytwarzania energii elektrycznej na zdrowie człowieka i środowisko i analiza porównawcza dla różnych źródeł energii. Wyniki badań prowadzonych nad uwzględnieniem kosztów zewnętrznych w cenach energii w sposób zasadniczy zmieniają funkcjonujące powszechnie poglądy na temat drogich i tanich sposobów produkcji energii elektrycznej. Koszty zewnętrzne powodowane przez polskie węglowe przewyższają prywatne koszty wytworzenia energii (koszty wytworzenia energii w źródle). Gaz ziemny zawierający znacznie mniej zanieczyszczeń niż

3 węgiel i ropa, powoduje w procesie spalania pomijalnie małe emisje SO2 i pyłu oraz mniejszą niż w przypadku spalania węgla emisję NOx oraz CO 2. Nawet po doliczeniu emisji występujących w całym cyklu paliwowym (wydobycie, oczyszczanie i transport) negatywne koszty wpływu na środowisko (koszty zewnętrzne) cyklu gazowego, mierzone w jednostkach monetarnych, są kilkakrotnie niższe niż w cyklu węglowym. W tabeli 2 prezentowane są wskaźniki emisyjne oraz koszty zewnętrzne dla źródeł gazowych oraz zasilanych biomasa na tle jednej z najbardziej nowoczesnych polskich elektrowni węglowych Elektrowni Opole. Tabela 2. Porównanie wskaźników emisji oraz poziomu kosztów zewnętrznych dla źródeł gazowych, zasilanych biomasą oraz Elektrowni Opole Poziom emisji faza cyklu CO2 Pył NOx SO2 Kg/MWh g/mwh g/mwh g/mwh praca Elektrownia na paliwo gazowe (gazowoparowa) o sprawności 57,6% Lokalna elektrociepłownia gazowa o sprawności ogólnej 85,8 % pozyskanie i dostarczenie paliwa praca pozyskanie i dostarczenie paliwa Elekrownia zasilana biomasa (odpady leśne- Szwecja żródło praca pozyskanie i Elektrownia Opole dostarczenie paliwa Koszty zewnętrzne w EURO/MWh Elektrownia na paliwo gazowe (gazowoparowa) o sprawności 57,6% Lokalna elektrociepłownia gazowa sprawności ogólnej 85,85 %) Elekrownia zasilana biomasa (odpady leśne- Szwecja) Elektrownia Opole w tym: praca w tym: praca w tym: praca 11,6 6,9 7,73 4,60 2,9 37,33 27,1 Źródła : Opracowano na podstawie danych zawartych w: Doc. Andrzej Strupczewski(Instytut Energii Atomowej, Świerk), Dr Mieczysław Borysiewicz (Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa), Prof. Stanisław Tarnowski (Instytut Medycyny Pracy, Łódź), Dr Urosz Radowicz (Agencja Rynku Energii), Warszawa.- Ocena wpływu wytwarzania energii elektrycznej na zdrowie człowieka i środowisko i analiza porównawcza dla różnych źródeł energii. MARHEINEKE T. KREWITT W., NEUBARTH J., FRIEDRICH R., VOSS A. -Ganzheitliche Bilanzierung der Energie-und Stoffstrome von Energieversorgungstechniken, Unversitaet Stuttgart Institut fuer Energiewirtschaft und Rationelle Energieanwendung, IER Band 74, August 2000 Różnica kosztów zewnętrznych pomiędzy elektrociepłownią zasilaną paliwem węglowym a lokalną elektrociepłownią gazową przekracza 32 euro (ponad 120 zł) na 1 MWh wyprodukowanej energii elektrycznej.

4 Odpowiedź na pytanie, czy kogeneracja gazowa generuje rzeczywiści wyższe koszty związane z całym cyklem dostawy energii daje tabela 3. Lp prywatne koszty wytworzenia w ch+ nieinternalizowane koszty zewnętrzne + koszty przesyłu i dystrybucji Wyszczególnienie Elektrownie Elektrownie Jednost na węglu na węglu ka miary brunatnym kamiennym Elektrociepł ownie zawodowe Łacznie wymienione Lokalna EC zasilana paliwem gazowym Lokalna EC zasilana biomasą (zgazowaną) Średnie ceny sprzedaży ze źródeł 1) zł/mwh 121,55 150,47 155,79 140,41 210,00 259,43 w tym: dopse w ramach KDT zł/mwh 180,00 208,09 176,93 194,22 Przeciętny poziom generowanych kosztów 2 zewnętrznych wg wyceny dla warunków zł/mwh 315,38 240,00 149,63 252,38 28,99 10,88 polskich 2) w tym: Koszty zewnetrzne internalizowane w koszcie wytworzenia poprzez opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska 3) zł/mwh 4,20 4,20 4,20 4,20 0,30 3 Tabela 3. Zagregowane przeciętne koszty dostawy energii elektrycznej do odbiorcy finalnego z uwzglednieniem generowanych kosztów zewnętrznych wg rodzajów źródeł w Polsce Szacowany poziom kosztów dystrybucyjnych i przesyłowych do finalnego odbiorcy(po pomniejszeniu o składnik wyrównawczy opł. systemowej) 4) zł/mwh 103,04 103,04 85,44 100,43 70,22 70,22 4 Zagregowany koszt dostawy energii do odbiorcy finalnego po internalizacji kosztów zewnętrznych zł/mwh 535,77 489,31 386,66 489,02 308,92 340,53 1) Energetyka zawodowa -ceny za rok 2004,bez usług systemowych. Źródło : Praca zbiorowa - Statystyka Elektroenergetyki Polskiej 2004 (Tabela 8.14); Agencja Rynku Energii W celu uaktualnienia danych podane w opracowaniu ceny sprzedaży w ramach KDT skorygowano w związku z wygaśnięciem kontraktu dla Elektrowni Bełchatów. Lokalna EC gazowa- cena odpowiadająca kosztom wytworzenia energii elektrycznej w Przedsiębiorstwie Energetycznym w Siedlcach wg aktualnych cen gazu ziemnego( I kw. 2006). Lokalna EC zasilana biomasą - wyliczenie dla elektrociepłowni z silnikiem gazowym o mocy 1 MW Cenę ustalono na podstawie informacji zawartych w opracowaniu: dr Krzysztof Sroka - Wykorzystania biomasy w małych ch kogeneracyjnych w świetle nowych uregulowań prawnych; III Konferencja Naukowo-Techniczna pt. Elektrownie i Elektrociepłownie Gazowe i Gazowo-Parowe, Poznań- Kiekrz listopada ) Źródło :Doc. Andrzej Strupczewski(Instytut Energii Atomowej, Świerk), Dr Mieczysław Borysiewicz (Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa), Prof. Stanisław Tarnowski (Instytut Medycyny Pracy, Łódź), Dr Uroś Radowiĉ (Agencja Rynku Energii), Warszawa.- Ocena wpływu wytwarzania energii elektrycznej na zdrowie człowieka i środowisko i analiza porównawcza dla różnych źródeł energii. Przeliczenie na złote wg kursu 3,75 zł/euro ; wycena skutków emisji CO2-16,4 Euro za tonę 3) Wskaźnik uśredniony dla elektrowni i elektrociepłowni. Źródło :Statystyka Elektroenergetyki Polskiej 2004 (Tabela 8.11); Agencja Rynku Energii ) Wyliczenia własne na podstawie danych zawartych w : Statystyka Elektroenergetyki Polskiej 2004, Agencja Rynku Energii 2005 Dla źródeł systemowych- średni koszt dystrybucji i przesyłu w spółkach dystrybucyjnych w 2004 r. (po pomniejszeniu o składnik wyrównawczy opłaty systemowej) Dla źródeł lokalnych- średni koszt usług dystrybucyjnych (bez kosztów przesyłu, z usługami systemowymi, bez składnika wyrównawczego) Dla elektrociepłowni zawodowych wg. danych jw. po uwzględnieniu struktury sprzedaży do poszczególnych grup odbiorców(pse, spółki dystrybucyjne, odbiorcy finalni itp.) Sumaryczny koszt dostawy energii elektrycznej do odbiorcy finalnego jest dla źródeł węglowych przeciętnie od 78 zł/mwh (w przypadku elektrociepłowni) do ok. 220 zł/mwh (w przypadku elektrowni na węgiel brunatny) wyższy niż ma to miejsce w przypadku elektrociepłowni gazowej. Przedstawiony obraz kosztów byłby jeszcze bardziej

5 przekonywujący, jeżeli porównanie zostałoby dokonane nie w oparciu o średnie ceny z obiektów istniejących, a o wyższe ceny z obiektów nowych (bądź modernizowanych). Tworzenie preferencji dla wytwarzania energii w skojarzeniu oraz różnicowania wartości świadectw pochodzenia energii ze skojarzenia ze względu na rodzaj stosowanego paliwa nie byłoby konieczne w przypadku dokonania chociażby częściowej internalizacji kosztów zewnętrznych. Funkcjonujące obecnie w Polsce mechanizmy rynku energii zawierają wiele elementów zakłócających przejrzystość obrazu rzeczywistych kosztów dostawy energii w poszczególnych jej fazach, a tym samym uniemożliwiają podjęcie równej konkurencji przez gazowe. Elementem zniekształcającym rynek jest chociażby dokonany na lata przydział praw do emisji CO 2. Sposób przydziału uprawnień wg zasady każdemu wg potrzeb skutecznie maskuje wyższe koszty produkcji energii w ch węglowych związane z wyższym zapotrzebowaniem na posiadające przecież realną wartość rynkową uprawnienia do emisji. Dokonanie równego przydziału praw do emisji CO 2 na jednostkę produkowanej energii elektrycznej (np. w wysokości średniej emisji dla źródeł w Polsce) relatywnie zmniejszyłoby różnicę pomiędzy kosztem wytworzenia energii w kogeneracji gazowej o ok. 30 zł/mwh w stosunku do kogeneracji węglowej i o ponad 90 zł/mwh w stosunku do kondensacyjnych elektrowni na węgiel brunatny. W sposób analogiczny prezentują się zagadnienia związane z emisją dwutlenku siarki. W Unii Europejskiej nie istnieje co prawda dający podstawę do stosunkowo łatwej oceny skutków internalizacji rynek handlu uprawnieniami do emisji SO 2. Niemniej jednak Państwo Polskie podjęło zobowiązania międzynarodowe w zakresie znacznej redukcji emisji tego związku. Niespełnienie zobowiązań może wiązać się z koniecznością ponoszenia znacznych kar. Założony efekt w instalacjach objętych zobowiązaniami redukcyjnymi można osiągnąć albo poprzez budowę układów oczyszczania spalin albo poprzez ograniczenie produkcji. Szacuje się, że koszt dostosowania sektora tylko do wymogów dyrektywy LCP (redukcja emisji SO 2 o 245 tys. ton) wynosić będzie ok. 12,7 mld euro. Tymczasem podobny efekt redukcyjny (ok. 250 tys. ton) można uzyskać kosztem nakładów ponad czterokrotnie niższych - poprzez nadbudowę gazowych układów kogeneracyjnych o łącznej mocy MW el w istniejących małych i średnich systemach ciepłowniczych. W tej sytuacji wydzielenie obowiązku zakupu świadectw dla kogeneracji gazowej trudno uznać jako nierynkowy sygnał inwestycyjny dotyczący źródeł kogeneracyjnych, łamiący konstytucyjną zasadę równoważności. Jest przeciwnie. Wprowadzenie tych świadectw jest narzędziem mogącym przynajmniej częściowo wyeliminować skutki istnienia nierównoważności w obecnie funkcjonującym systemie. Istnienie proponowanego w

6 projekcie ustawy Prawo energetyczne mechanizmu jest niezbędne, przynajmniej do czasu dokonania częściowej internalizacji kosztów zewnętrznych wg równych zasad dla wszystkich uczestników rynku. Ustanowiony w projekcie priorytet jest w istocie wyborem tańszego sposobu wytwarzania energii w przyszłości. Taki cel regulacyjny będzie w pełni uzasadniony aż do czasu wyczerpania istniejącego w ciepłownictwie potencjału rozwoju wytwarzania energii w oparciu o lokalne kogeneracyjne zasilane gazem ziemnym lub biomasą..