Program został opracowany w ramach projektu. Z l e c a n i e z a d a ń o r g a n i z a c j o m.

Transkrypt

1 Załącznik nr 1 do Uchwały Nr.././../14 Rady Miasta Wałcz z dnia 21 października 2014 r. GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII DLA MIASTA WAŁCZA WAŁCZ Program został opracowany w ramach projektu OD PARTNERSTWA DO KOOPERACJI. Z l e c a n i e z a d a ń o r g a n i z a c j o m. Opracowanie i redakcja na podstawie badań i konsultacji: dr Włodzimierz DURKA WAŁCZ 2014

2 SPIS TREŚCI I. WSTĘP... 4 II. ORGANIZACJA PROGRAMU III. PODSTAWY PRAWNE IV. DIAGNOZA PROBLEMU UZALEŻNIEŃ W WAŁCZU SYTUACJA DEMOGRAFICZNA CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE UZALEŻNIENIOM DOSTĘPNOŚĆ NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH Dostępność fizyczna Przychody z tytułu udzielania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych Rekomendowane działania SPOŻYWANIE NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ UŻYWANIE NARKOTYKÓW PRZEZ MIESZKAŃCÓW WAŁCZA NA PODSTAWIE BADAŃ PRZEPROWADZONYCH W 2014 R Zagrożenie uzależnieniami wśród młodzieży szkolnej Dorośli Rekomendowane działania DZIAŁANIA POLICJI, STRAŻY MIEJSKIEJ ORAZ KOMISJI ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH V. INSTYTUCJONALNE ZASOBY MIASTA W ZAKRESIE DZIAŁAŃ DOTYCZĄCYCH PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW UZALEŻNIEŃ VI. CEL I ZADANIA PROGRAMU CEL GŁÓWNY ZADANIA VII. FINANSOWANIE PROGRAMU VIII. REALIZACJA GMINNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII IX. ZASADY WSPÓŁPRACY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI. WDROŻENIE MODELU KONTRAKTOWANIA USŁUG SPOŁECZNYCH WSPÓŁPRACA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI MODEL KONTRAKTOWANIA USŁUG PUBLICZNYCH S t r o n a

3 3. REKOMENDOWANE DZIAŁANIA X. MONITOROWANIE PROBLEMÓW UZALEŻNIEŃ W MIEŚCIE XI. ZADANIA GMINNEJ KOMISJI ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH XII. ZASADY WYNAGRADZANIA CZŁONKÓW GMINNEJ KOMISJI ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH SPIS TABLIC SPIS RYSUNKÓW S t r o n a

4 I. WSTĘP 1. Prezentowany GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII DLA MIASTA WAŁCZA jest dokumentem powstałym w rezultacie realizacji projektu OD PARTNERSTWA DO KOOPERACJI. Zlecanie zadań organizacjom, którego liderem jest organizacja pozarządowa - Centrum Inicjatyw Społecznych w Słupsku. Zasadniczą ideą towarzyszącą przygotowaniu Programu jest wdrożenie Modelu kontraktowania usług społecznych. Założenia modelu wynikają z dotychczasowych dobrych praktyk współpracy administracji publicznej z trzecim sektorem. Z doświadczeń tych wynika, że organizacje pozarządowe mogą bardziej efektywnie wypełniać zadania publiczne niż jednostki podległe administracji publicznej. Wynika to z faktu, że organizacje pozarządowe są bliżej obywatela, mają lepsze rozeznanie lokalnej sytuacji. Fakt realizacji wdrożeniowej współpracy międzysektorowej w Wałczu nie jest przypadkowy. Wałcz może służyć jako przykład dobrych praktyk współdziałania organizacji pozarządowych z administracją publiczną. Szczególnie efektywnym obszarem jest współpraca w zakresie rozwiązywania problemów uzależnień. Współdziałanie instytucji publicznych: samorządu, organów rządowych, podmiotów prywatnych i organizacji pozarządowych jest kapitałem, który można i należy rozwijać. Niniejszy Program jest efektem zbiorowego wysiłku przedstawicieli wszystkich sektorów, lokalnych liderów, a wreszcie zbiorowej woli rozwiązywania jednego z najtrudniejszych problemów lokalnej społeczności. 2. METODOLOGIA BADAŃ Prezentowaną w Programie diagnozę oparto na trzech źródłach informacji pozyskanych specjalnie dla niniejszego przedsięwzięcia: 1. wynikach sondażu ulicznego wśród dorosłych mieszkańców Wałcza (60 osób); 2. badaniach audytoryjnych młodzieży szkolnej (243 uczniów); 3. wywiadach grupowych: 1) przedstawicieli organizacji pozarządowych, 2) przedstawicieli działających na rzecz profilaktyki uzależnień oraz wsparcia dla osób uzależnionych instytucji miejskich i powiatowych. 4 S t r o n a

5 2.1.Dobór próby. Poznanie zjawisk i procesów społecznych może odbywać się poprzez badanie wszystkich osób należących do zbiorowości lub poprzez badanie pewnej części tej zbiorowości (populacji). Dobór próby stosowany jest w przypadkach, kiedy analiza całej populacji generalnej jest utrudniona głównie ze względu na ograniczenia czasu, nakładów pracy i środków finansowych lub niecelowa. W praktyce badania wyczerpujące stosuje się niezwykle rzadko w Polsce tego rodzaju badania stosuje się np. co 10 lat podczas spisu powszechnego przeprowadzanego przez GUS. Na ogół stosuje się więc badania oparte na próbie. Dobór jednostek do próby jest niezwykle ważny, gdyż uzyskana próba powinna zapewnić reprezentować całej populacji. Do najważniejszych sposobów realizacji doboru próby zalicza się: 1) dobór celowy, zwany selektywnym (stosowny jest gdy populacja jest dobrze znana i możemy łatwo określić jednostki najbardziej typowe dla próby); 2) dobór losowy (jednostki próby dobierane są na drodze losowania, przy zachowaniu określonego prawdopodobieństwa dostania się do próby). W niniejszym badaniu, wobec poszczególnych źródeł informacji zastosowano odmienne techniki doboru próby. Poniżej przedstawiono zasadnicze różnice pomiędzy zastosowanymi wobec wskazanych populacji technik doboru prób. 1. W przypadku sondażu ulicznego zastosowano dobór losowo-kwotowy. Technika ta polega na doborze osób do próby w ustalany sposób, który zapewnia reprezentację w stosunku istotnych kategorii występujących w populacji. Jest więc to dobór quasi-losowy. Ankieter (ankieterzy) losowo dobierając respondentów kontrolują strukturę próby w sposób zapewniający ich proporcjonalny udział do założonej struktury populacji. Przy doborze kwotowym w badaniu dorosłych mieszkańców Wałcza uwzględniono płeć oraz wiek. Ostatecznie w próbie znalazło się po 30 kobiet i mężczyzn w pięciu grupach wiekowych: lat; 30-39; 40-49; oraz 65 i więcej lat. 2. Młodzież szkolna dobrana została w sposób losowy. Losowość zapewnia objęcie badaniem wszystkich uczniów wylosowanej klasy obecnych danego dnia w szkole. W przypadku doboru losowego nie można kontrolować ważnych cech społecznych respondentów, ale właśnie losowość zapewnia najwyższy poziom reprezentatywności. Sprawą kluczową staje się w tym wypadku liczebność próby w stosunku do liczebności populacji. W przypadku badań szkolnych w Wałczu uzyskano bardzo wysoki poziom reprezentatywności statystycznej, który określa poziom błędu statystycznego w granicach 3% przy poziomie ufności u α =0,85. Dla tak przyjętych wskaźników minimalna liczebność próby wynosi 192 osoby (stosowne obliczenia przedstawiono w Załączniku nr 1), jednak badaniami objęto większą próbę, bo 243 uczniów. 5 S t r o n a

6 3. Wywiady grupowe oparte były na doborze celowym. Dzięki pozyskanym z Urzędu Miasta informacjom zaproszono do wywiadów grupowych osoby o kluczowym znaczeniu dla rozwiązywania problemów uzależnień. Zarówno dobór organizacji pozarządowych, jak i instytucji działających na rzecz prewencji, przeciwdziałania oraz wsparcia dla osób uzależnionych miały charakter wyczerpujący. W tym wypadku nie ma znaczenia liczba badanych osób, lecz prezentowana przez te osoby wiedza (jakość informacji). Poza danymi z badań pierwotnych w diagnozie wykorzystano dane urzędowe i statystyczne. Były to dane Głównego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, a także Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wałczu oraz Komendy Miejskiej Policji. Są to tzw. dane wtórne diagnozy. 2.2.Techniki badawcze W badaniach ilościowych (uczniowie i dorośli) zastosowano technikę kwestionariusza standaryzowanego. Technika polega na stosowaniu pytań zamkniętych (z propozycjami odpowiedzi) pytań otwartych, w których respondent mógł swobodnie się wypowiedzieć na pytanie ogólne. W badaniu wałeckim zastosowano kwestionariusze standaryzowane, tj. takie, które były już wcześniej stosowane. Dotyczy to zarówno kwestionariusza stosowanego wobec dorosłych, jak i młodzieży. W stosunku do badania dorosłych zastosowano kwestionariusz dotyczący wzorców konsumpcji napojów alkoholowych zastosowany przez Włodzimierza Durkę. Kwestionariusz ten ostatnio był użyty w 2008 roku w Szczecinie 1. W badaniach młodzieży szkolnej zastosowano ankietę audytoryjną Europejskiego Programu Badań Ankietowych w Szkołach na temat Alkoholu i Narkomanii (ESPAD). Zastosowanie tej ankiety umożliwiło porównanie sytuacji młodzieży szkolnej Wałcza z próbą młodzieży kraju, a nawet innych państw europejskich. Celem badania było dokonanie pomiaru rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych przez młodzież, ale również zbadanie opinii i postaw młodych osób wobec substancji legalnych, jak i nielegalnych. Badaniami objęto dwie kategorie wiekowe: uczniów trzecich klas gimnazjów (15-16 lat) oraz drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (17-18 lat). W celu uzyskania walorów porównywalności, wszystkie klasy były badane tego samego dnia 4 września 2014 roku. Respondentami byli obecni w szkole uczniowie klas trzecich gimnazjum z Zespołu Szkół Miejskich Nr 1 im. Polskich Olimpijczyków, Gimnazjum Nr 2 im S t r o n a

7 Roberta Schumana oraz wylosowanych klas szkół ponadgimnazjalnych: Liceum Ogólnokształcącego im. Kazimierz Wielkiego, Zespołu Szkół nr 4 Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Wałczu oraz z Zespołu Szkół Nr 2 Budowlanka. Osobnym źródłem informacji były dwa wywiady grupowe, których uczestnikami byli przedstawiciele organizacji pozarządowych (pierwsze spotkanie) oraz instytucji (drugie spotkanie) działających na rzecz profilaktyki uzależnień oraz wsparcia dla osób uzależnionych. 3.REKOMENDACJE Z BADAŃ Dostępność fizyczna W Wałczu od 2012 roku liczba sklepów i lokali oferujących sprzedaż napojów alkoholowych zmniejszyła się. Biorąc pod uwagę występującą tendencję nie rekomenduje się ograniczenia liczby punktów sprzedaży napojów alkoholowych. Należy jednak podjąć działania innego rodzaju. Pożądanym staje się takie kształtowanie zasad usytuowania i limitowania punktów sprzedaży napojów alkoholowych, które spowoduje zmniejszenie ich liczby w rejonach miasta, w których jest ich zbyt dużo w stosunku do liczby mieszkańców, gdyż dostępność alkoholu ma wpływ na wielkość konsumpcji, a ta z kolei ma wpływ na rozpowszechnienie problemów. Wzrost liczby punktów sprzedaży, przedłużenie godzin ich otwarcia, samoobsługa prowadzi do wzrostu konsumpcji, natomiast ograniczenie dostępności do jej spadku 2. Limitowanie liczby punktów sprzedaży powinno odnosić się w szczególności do ulic, na których występują wysokie wskaźniki świadczenia pomocy społecznej, co może wpłynąć na ograniczenie w tym rejonie sprzedaży, a w dalszej konsekwencji zmniejszyć liczbę świadczeniobiorców pomocy społecznej. Z danych opublikowanych przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wałczu 3 wynika, że spośród 2299 świadczeń zrealizowanych w 2009 roku 65% odnosi się do 10 spośród 120 ulic. Ulicami o podwyższonej liczbie świadczeń były: Wojska Polskiego (466 świadczeń), Al. Zdobywców Wału Pomorskiego (189), 1 Maja (145), Al. Tysiąclecia (114), Kołobrzeska (111), Kościuszki (105), Kilińszczaków (104), Osiedle Dolne Miasto (85), Gen. Leopolda Okulickiego (84), Poniatowskiego (82). 2 J.Moskalewicz, J.Sierosławski, K.Dąbrowska Dostępność fizyczna alkoholu a szkody zdrowotne, w: Alkoholizm i Narkomania, Tom 18, Nr 4, s S t r o n a

8 Konieczne staje się podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie problemów wynikających z używania napojów alkoholowych i innych środków psychoaktywnych, w szczególności poprzez zwiększanie świadomości konsekwencji prawnych wynikających z nieprzestrzegania zapisów Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wśród osób prowadzących punkty sprzedaży napojów alkoholowych; prowadzenie stałej kontroli punktów sprzedaży napojów alkoholowych w zakresie przestrzegania zapisów Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi; odpowiednie kształtowanie zasad usytuowania i limitowania punktów sprzedaży, zwłaszcza w obszarach miasta szczególnie zagrożonych występowaniem problemów związanych ze spożywaniem alkoholu. Profilaktyka wśród młodzieży szkolnej Drugi kierunek działań związany jest z upowszechnianiem wiedzy o skutkach uzależnień wśród młodzieży szkolnej. Szczególnie ważne jest wprowadzenie całościowych programów edukacyjnych i konsekwentne ich kontynuowanie na różnych poziomach edukacji. Szkolenia w ramach programów winny mieć praktyczny wymiar pomagać młodzieży w odparciu presji ze strony rówieśników, kreowaniu postaw wstrzemięźliwości i abstynencji. 27% badanej młodzieży gra codziennie na komputerze. Rekomenduje się podjęcie działań profilaktycznych w oparciu o rozpoznanie sytuacji tej młodzieży na losowo dobranej próbie pod kątem zdiagnozowania możliwych uzależnień od gier i Internetu. Możliwe jest, iż uzależnienia te współwystępują z uzależnieniami od narkotyków i alkoholu. Wałecka młodzież szkolna, podobnie jak w innych regionach Polski, często sięga po uspokajające i nasenne środki farmaceutyczne, do których dostęp uzyskuje się bez przepisu lekarza. W działaniach profilaktycznych rekomenduje się uwzględnienie przekazu uwydatniającego szkodliwość tego rodzaju środków. Działania wobec dorosłych Z badania wśród dorosłych wynika, że około 25% badanych spożywało alkohol w ilościach przekraczających średnią krajową, choć najliczniejszą kategorię stanowiły osoby wykazujące w ostatnim roku wstrzemięźliwość od spożywania alkoholu (27%). Abstynencja jest zjawiskiem pożądanym społecznie i należy ją wspierać przez różnego rodzaju akcje społeczne. Istotnym problemem dostrzeganym przez badanych jest spożywanie i nabywanie alkoholu przez nieletnich. Wraz z postrzeganym przez młodzież szkolną niskim zagrożeniem ze strony 8 S t r o n a

9 policji i innych służb z tytułu nadużywania alkoholu, opinia ta daje bardzo całościowy obraz wyznaczonego przez społeczne przyzwolenie dla picia alkoholu przez nieletnich. W związku z tym zjawiskiem rekomenduje się przeprowadzenie akcji propagującej promowanie postaw braku przyzwolenia dla sprzedaży nieletnim i publicznego spożywania przez nieletnich napojów alkoholowych. Adresatem tych działań winni być rodzice, przedsiębiorcy sprzedający alkohol, a zwłaszcza służby odpowiedzialne za porządek publiczny. Kolejnym problemem, który można wstępnie zdiagnozować jako poważny na mocy przeprowadzonej diagnozy, to przemoc stosowana przez osoby pijące alkohol. Przemoc ta ma swój wyraz w obserwowanych zachowaniach w sytuacjach publicznych (na ulicy), jak i domowych. Rekomenduje się przeprowadzenie w możliwie najszybszym czasie badań umożliwiających zdiagnozowanie problemu przemocy w społeczności lokalnej mieszkańców Wałcza. 9 S t r o n a

10 II. ORGANIZACJA PROGRAMU Realizację zadań z zakresu ochrony zdrowia nakłada na samorządy gmin art. 7 ustawy o samorządzie gminnym, a zadania własne gminy wynikają bezpośrednio z art. 41 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2012 r. poz z późn. zm.). Zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi wykonywane są poprzez odpowiednie kształtowanie polityki społecznej, w szczególności: tworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których zaspokajanie motywuje do powstrzymywania się od spożywania alkoholu; działalność wychowawczą i informacyjną; ograniczanie dostępności alkoholu; leczenie, rehabilitację i reintegrację osób uzależnionych od alkoholu; zapobieganie negatywnym następstwom nadużywania alkoholu i ich usuwanie; przeciwdziałanie przemocy w rodzinie; wspieranie zatrudnienia socjalnego poprzez finansowanie centrów integracji społecznej. Zadania własne gminy w obszarze profilaktyki i terapii narkomanii, określone są w Ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2012 r. poz. 124 z późn. zm.). Zadania w zakresie przeciwdziałania narkomanii wykonywane są przez odpowiednie kształtowanie polityki społecznej, gospodarczej, oświatowo-wychowawczej i zdrowotnej, w szczególności przez: działalność wychowawczą, edukacyjną, informacyjną i zapobiegawczą; leczenie, rehabilitację i reintegrację osób uzależnionych; ograniczanie szkód zdrowotnych i społecznych; nadzór nad substancjami, których używanie może prowadzić do narkomanii; zwalczanie niedozwolonego obrotu, wytwarzania, przetwarzania, przerobu i posiadania substancji, których używanie może prowadzić do narkomanii; nadzór nad uprawami roślin zawierających substancje, których używanie może prowadzić do narkomanii. Gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii w Wałczu, zwany dalej Programem, określa miejską strategię w zakresie profilaktyki oraz minimalizowania szkód społecznych i zdrowotnych, wynikających z używania alkoholu i narkotyków. 10 S t r o n a

11 Sposoby realizacji zadań zawartych w Programie dostosowane są do potrzeb lokalnych i możliwości prowadzenia określonych działań w oparciu o posiadane zasoby instytucjonalne i osobowe. Budowanie spójnej strategii przeciwdziałania problemom uzależnień w Wałczu, opiera się na systemowym i konsekwentnym wdrażaniu programów profilaktycznych i terapeutycznych we współpracy z różnymi środowiskami prowadzącymi działania w tym zakresie. Działania te odzwierciedla niniejszy Program, który w sposób kompleksowy podejmuje problemy dotyczące uzależnień od napojów alkoholowych i środków psychoaktywnych oraz przemocy związanej z uzależnieniem. Gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomani dla Miasta Wałcz opracowano zgodnie z Narodowym Programem Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata oraz Krajowym Programem Przeciwdziałania Narkomanii na lata Przy opracowaniu niniejszego Programu uwzględnione zostały także wskazówki wynikające z Rekomendacji Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych do realizowania i finansowania gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Wykorzystano również publikację Krajowego Biura ds. Zapobiegania Narkomanii pn. Zapobieganie narkomanii w gminie. Zasady tworzenia Gminnych Programów Przeciwdziałania Narkomanii. Ostateczna wersja Programu została uzgodniona podczas warsztatów z udziałem członków Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, radnych i burmistrza w dniu 24 września 2014 roku. III. PODSTAWY PRAWNE Obowiązek uchwalania niniejszego Programu wynika z art. 41 Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2012 r. poz z późn. zm) oraz z art. 10 ust. 2-3 Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2012 r. poz. 124). W realizacji zadań zawartych w Programie szczególne zastosowanie mają następujące akty prawne: 1. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2012 r. poz z późn. zm.). 11 S t r o n a

12 2. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2012 r. poz. 124), 3. Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz.U. z 2010 r. Nr 234, poz z późn. zm.), 4. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 217), 5. Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2011r. Nr 43, poz. 225 z późn. zm.), 6. Ustawa z dnia 29 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.), 7. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 907 z późn. zm.), 8. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594 z późn. zm.), 9. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz z późn. zm.), 10. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r. poz. 182 z późn. zm.), 11. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 r. nr 180, poz z późn. zm.), 12. Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 2011r. nr 231, poz. 1375), 13. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 marca 2011 r. w sprawie Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata (Dz. U. z 2011 r. nr 78 poz. 428), 14. Uchwała nr 35/2011 Rady Ministrów z dnia 22 marca 2011 r. w sprawie Narodowego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata Ponadto, ze względu na możliwość zastosowania rozwiązań opartych na współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi, zastosowanie mają następujące przepisy: 1. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (DzU z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zmianami), 2. Ustawa o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw (z dnia 22 stycznia 2010 r.), 3. Ustawa o pomocy społecznej (DzU z 2008 r. Nr 115, poz.728), 12 S t r o n a

13 4. Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU z 2008 r. Nr 69, poz. 415), 5. Ustawa prawo zamówień publicznych (DzU z 2007 r. Nr 223, poz z późn. zmianami). IV. DIAGNOZA PROBLEMU UZALEŻNIEŃ W WAŁCZU Prezentowaną diagnozę oparto na kilku źródłach informacji. Źródłem podstawowym są wyniki badań przeprowadzonych wśród dorosłych mieszkańców Wałcza (60 osób) oraz badań młodzieży szkolnej (243 osoby). Badania dorosłych realizowane były poprzez dobór kwotowy metodą PAPI, zaś uczniowie poddani zostali badaniom audytoryjnym zgodnie z metodyką ustaloną w ramach ESPAD. Pomiar został przeprowadzony w oparciu o ankietę Europejskiego Programu Badań Ankietowych w Szkołach na temat Alkoholu i Narkomanii (ESPAD), co umożliwiło porównanie sytuacji młodzieży szkolnej Wałcza z próbą młodzieży województwa, kraju, a nawet innych państw europejskich. Celem badania był przede wszystkim pomiar rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych przez młodzież, ale również zbadanie opinii i postaw młodych osób wobec substancji legalnych, jak i nielegalnych. Badaniami objęto dwie kategorie wiekowe: uczniów trzecich klas gimnazjów (15-16 lat) oraz drugich klas szkół ponadgimnazjalnych (17-18 lat). W celu uzyskania walorów porównywalności, wszystkie klasy były badane tego samego dnia 4 września 2014 roku. Respondentami byli obecni w szkole uczniowie klas trzecich gimnazjum z Zespołu Szkół Miejskich Nr 1 im. Polskich Olimpijczyków, Gimnazjum Nr 2 im. Roberta Schumana oraz wylosowanych klas szkół ponadgimnazjalnych: Liceum Ogólnokształcącego im. Kazimierz Wielkiego, Zespołu Szkół nr 4 Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Wałczu oraz z Zespołu Szkół Nr 2 Budowlanka. Poza danymi z badań pierwotnych w diagnozie wykorzystano dane urzędowe i statystyczne. Były to dane Głównego Urzędu Statystycznego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, a także Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wałczu oraz Komendy Miejskiej Policji. Osobnym źródłem informacji były dwa wywiady grupowe, których uczestnikami byli przedstawiciele organizacji pozarządowych (pierwsze spotkanie) oraz instytucji (drugie spotkanie) działających na rzecz profilaktyki uzależnień oraz wsparcia dla osób uzależnionych. 13 S t r o n a

14 1. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA Wałcz jest miastem przekraczającym 25 tys. mieszkańców. Właśnie w miastach powyżej 25 tys. mieszkańców lub w terenie, gdzie czas dojazdu publicznymi środkami transportu przekracza jedną godzinę, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia 4, powinna być tworzona poradnia odwykowa. Zgodnie z tym samym rozporządzeniem, jedno łóżko odwykowe powinno przypadać na mieszkańców. Z liczbą mieszkańców związana jest także szacunkowa liczba osób i rodzin wymagających wsparcia w związanego z uzależnieniami. Odpowiednie szacunki oparte na metodyce WHO zamieszczono w tabeli 1. W tabeli zawarto 5 kategorii osób: osoby uzależnione, dorośli żyjący w ich otoczeniu, ich dzieci, osoby pijące szkodliwie oraz ofiary przemocy domowej związanej z problemem alkoholowym. Za osoby uzależnione (zespół uzależnienia od alkoholu), zgodnie z kryteriami zawartymi w 10 edycji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów (ICD 10) należy definiować jako wystąpienie przynajmniej trzech z następujących objawów, w okresie przynajmniej jednego miesiąca lub w ciągu ostatniego roku w kilkukrotnych okresach krótszych niż miesiąc: Silne pragnienie lub poczucie przymusu picia ( głód alkoholowy ). Upośledzenie zdolności kontrolowania zachowań związanych z piciem (upośledzenie zdolności powstrzymywania się od picia, trudności w zakończeniu picia, trudności w ograniczaniu ilości wypijanego alkoholu). Fizjologiczne objawy zespołu abstynencyjnego w sytuacji ograniczenia lub przerywania picia (drżenie, nadciśnienie tętnicze, nudności, wymioty, biegunka, bezsenność, niepokój, w krańcowej postaci majaczenie drżenne) lub używanie alkoholu w celu uwolnienia się od objawów abstynencyjnych. Zmieniona (najczęściej zwiększona) tolerancja alkoholu, potrzeba spożywania zwiększonych dawek dla osiągnięcia oczekiwanego efektu. Koncentracja życia wokół picia kosztem zainteresowań i obowiązków. Uporczywe picie alkoholu mimo oczywistych dowodów występowania szkodliwych następstw picia. 4 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 grudnia 1999 r. w sprawie organizacji, kwalifikacji personelu, zasad funkcjonowania i rodzajów zakładów lecznictwa odwykowego oraz udziału innych zakładów opieki zdrowotnej w sprawowaniu opieki nad osobami uzależnionymi od alkoholu. 14 S t r o n a

15 Według WHO ok. 2% populacji jest dotkniętych uzależnieniem alkoholowym, co dla Wałcza oznacza około 530 osób. Tabela 1. Dane szacunkowe dotyczące populacji osób, u których występują różne kategorie problemów związanych z nadużywaniem napojów alkoholowych (sposób szacowania określony przez WHO Światową Organizację Zdrowia w 2005 r.) Liczba mieszkańców Osoby uzależnione od alkoholu Dorośli żyjący w otoczeniu alkoholika (współmałżonkowie, rodzice) Dzieci wychowujące się w rodzinach alkoholowych Wskaźniki WHO Ok. 2% populacji Ok. 4% populacji Polska mieszk. Zachodniopomorskie Miasto Wałcz mieszk. mieszk. Ok.770 tys. Ok. 35 tys. Ok. 530 Ok.1,5 mln Ok. 69 tys. Ok Ok. 4% populacji Ok.1,5 mln Ok. 69 tys. Ok Osoby pijące szkodliwie 5-7% populacji 2-2,6 mln tys. 1,3-1,8 tys. 2/3 osób razem ok. razem ok. 2 Ofiary przemocy domowej dorosłych razem ok. 91,3 tys. 1,5 tys. mln osób: w rodzinach z problemem i 2/3 dzieci osób: dorosłych osób: dorosłych alkoholowym z tych i dzieci dorosłych i dzieci rodzin i dzieci Źródło: Obliczenia własne na podstawie Z osobami uzależnionymi skutkami choroby alkoholowej doświadczeni są członkowie ich rodzin: małżonkowie i dzieci. WHO szacuje, że otoczeniu osoby uzależnionej znajduje się przeciętnie dwoje dorosłych oraz dwoje dzieci. Daje to około 2000 mieszkańców Wałcza żyjących w otoczeniu alkoholików. Z kolei picie szkodliwe to taki wzorzec picia, który już powoduje szkody zdrowotne, fizyczne bądź psychiczne; ale również psychologiczne i społeczne, przy czym nie występuje uzależnienie od alkoholu. Występowanie tego typu zachowań WHO szacuje na około 5-7% populacji, co w przypadku Wałcza daje liczbę około 1,3 1,8 tys. osób. Wreszcie jeszcze jeden szacunek, który odnosi się do przemocy domowej w rodzinach z problemem alkoholowym. Według WHO aż 2/3 dorosłych i 2/3 dzieci z rodzin z problemem alkoholowym stanowią ofiary przemocy domowej. W przypadku populacji mieszkańców Wałcza daje to ponad 1,5 tys. osób żyjących w zagrożeniu działania powodującego szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne. 15 S t r o n a

16 W ostatnich latach wiele mówi się o tzw. ryzykownym i bezpiecznym piciu alkoholu. Stężenie przekraczające 0,5 skutkuje pogorszeniem oceny sytuacji, percepcji, pamięci, koordynacji, czujności i samokontroli, pociąga więc za sobą większe ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych oraz społecznych. Takie stężenie alkoholu może skutkować zwiększoną odpowiedzialnością prawną. W polskim prawie stężenie 0,5 jest dolnym progiem stanu nietrzeźwości. Na ryzykowne picie alkoholu można też spojrzeć ze względu na możliwe uzależnienie od jego spożywania. Według PARPA ryzykowne spożywanie alkoholu to picie nadmiernych ilości alkoholu (jednorazowo i łącznie w określonym czasie) nie pociągające za sobą aktualnie negatywnych konsekwencji, przy czym można oczekiwać, że konsekwencje te pojawią się, o ile obecny model picia alkoholu nie zostanie zmieniony. Tego rodzaju spożywanie alkoholu może więc poprzedzać stan uzależnienia lub ulec złagodzeniu aż do stanu abstynencji. 2. CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE UZALEŻNIENIOM Osoby uzależnione dosyć często charakteryzują się niezaradnością życiową, brakiem umiejętności w prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz w wychowaniu dzieci. Właściwie, to niemal niemożliwe jest oddzielenie skutków od przyczyn uzależnienia. Ubóstwo może być powodem silnej depresji i powodem nadmiernego spożywania alkoholu, ale też nadmierne spożywanie alkoholu może powodować brak pieczy nad własną rodziną, prowadząc do ubóstwa, a nawet wywołując zachowania agresywne wobec własnej rodziny. Mamy więc do czynienia z całym zespołem cech, które określić można mianem wiązki przyczyn i skutków uzależnienia. Świadczenia udzielane przez MOPS, z jednej strony, wskazują na skalę występującego problemu, ale z drugiej, pozwalają na minimalizowanie oraz zapobieganie szkodom spowodowanym występowaniem w rodzinie problemu alkoholowego, poprzez objęcie tych rodzin kompleksową pomocą o charakterze profilaktycznym i naprawczym oraz tworzenie systemowych programów pomocy osobom z problemem alkoholowym. Z danych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wałczu wynika, że w latach liczba udzielanych świadczeń utrzymuje się na stałym poziomie oscylującym wokół 2,6 tys. rodzin i ponad 6,5 tys. osób. Najczęstszymi powodami udzielania pomocy jest ubóstwo (28%), bezrobocie (22,5%), długotrwała lub ciężka choroba (11,6%), niepełnosprawność (10%) oraz bezradność w 16 S t r o n a

17 sprawach opiekuńczo-wychowawczych (6%). Kolejnym powodem przyznania pomocy jest alkoholizm. Z dostępnych danych, zawartych w formularzu MPiPS-03 wynika, że usługi świadczone przez MOPS w Wałczu na rzecz rodzin z problemem alkoholowym, to w 2013 roku 5,8% wszystkich działań, zaś na rzecz uzależnień z powodu narkomanii, to nieco ponad 0,3%. Tabela 2. Liczba świadczeń udzielonych przez MOPS w Wałczu ze względu na powody przyznania pomocy Powody przyznania pomocy 17 S t r o n a Ubóstwo Sieroctwo Bezdomność Potrzeba ochrony macierzyństwa Wielodzietność Bezrobocie Niepełnosprawność Długotrwała lub ciężka choroba Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego - ogółem - rodziny niepełne - rodziny wielodzietne Przemoc w rodzinie Liczba świadczeń Rok Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w

18 Powody przyznania pomocy Liczba świadczeń Rok rodzinach Potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi Alkoholizm Narkomania Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego Trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą Zdarzenia losowe Sytuacja kryzysowa Świadczenia ogółem Źródło: MPiPS-03, Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie. Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Liczba rodzin - ogółem Liczba osób w rodzinach Mimo stosunkowo małych wartości procentowych zauważyć należy, że każdego roku w latach działaniami MOPS-u objętych było prawie 160 uzależnionych rodzin, które liczyły około 250 osób. Nie jest więc to problem marginalny, lecz wręcz przeciwnie, gdyż osoby uzależnione mogą też występować w innych kategoriach świadczeniobiorców, np. z powodu ubóstwa lub bezrobocia. Ponadto, pracownicy socjalni diagnozując sytuację wymagającą interwencji wskazują na ubóstwo i bezrobocie jako główne powody udzielenia pomocy, gdy tymczasem uzależnienie może występować jako czynnik współwystępujący. 18 S t r o n a

19 3. DOSTĘPNOŚĆ NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH 3.1. Dostępność fizyczna Ograniczanie spożycia napojów alkoholowych stanowi jedno z najważniejszych zadań zarówno organów administracji rządowej, jak i jednostek samorządu terytorialnego. W tym kontekście ograniczenie dostępności fizycznej alkoholu - stanowiące jedno z najbardziej efektywnych narzędzi ograniczania poziomu spożycia napojów alkoholowych i rozmiarów szkód zdrowotnych i społecznych nim spowodowanych - uznać należy za jeden z kluczowych elementów tak zwanego polskiego modelu rozwiązywania problemów alkoholowych. W obecnym stanie prawnym przyjęto rozwiązanie, zgodnie z którym ograniczenia w zakresie fizycznej dostępności napojów alkoholowych w jedynie niewielkim zakresie określone zostały na poziomie ustawowym - w art. 14 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi. Sprzedaż, podawanie i spożywanie napojów alkoholowych są zabronione na terenie takich obiektów, jak: szkoły oraz inne zakłady i placówki oświatowo-wychowawcze, opiekuńcze oraz domy studenckie, zakłady pracy oraz miejsca zbiorowego żywienia pracowników, miejscach i w czasie masowych zgromadzeń, środki i obiekty komunikacji publicznej, obiekty zajmowane przez organy wojskowe i spraw wewnętrznych, jak również rejon obiektów koszarowych i zakwaterowania przejściowego jednostek wojskowych. Ponadto zakazane jest prowadzenie sprzedaży i podawania napojów alkoholowych o zawartości powyżej 18% alkoholu na terenie domów wypoczynkowych oraz ośrodków szkoleniowych oraz spożywania napojów alkoholowych na ulicach, placach i w parkach. Kompetencje dotyczące określania ograniczeń ilościowych i terytorialnych należy do rad gmin. Zgodnie z art. 12 ustawy, rada gminy określa w drodze uchwały zarówno zasady usytuowania punktów sprzedaży napojów alkoholowych, jak i dopuszczalną liczbę punktów sprzedaży napojów zawierających powyżej 4,5 % alkoholu (z wyjątkiem piwa), przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży, jak i w miejscu sprzedaży. Intencją tego rozwiązania było umożliwienie dostosowania ograniczeń w zakresie dostępności fizycznej do potrzeb i specyfiki lokalnej społeczności oraz uczynienie z polityki ograniczania dostępności fizycznej elastycznego narzędzia pozwalającego reagować w szybkim czasie na zmieniającą się sytuację w obszarze problemów alkoholowych. Według stanu na dzień 31 grudnia 2013 roku łączny limit punktów sprzedaży napojów alkoholowych uchwalony przez Radę Miasta Wałcz wynosił 115 punktów. Limit punktów 19 S t r o n a

20 sprzedaży napojów alkoholowych do spożycia poza miejscem sprzedaży (sklepy) ustalono na 80 punktów, zaś limit lokali gastronomicznych, tj. punktów sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży ustalono na 35 lokali. Funkcjonujące na koniec 2013 roku w Wałczu punkty sprzedaży napojów alkoholowych obejmowały 74 punkty sprzedaży do spożycia poza miejscem sprzedaży oraz 36 lokali gastronomicznych. Średnio jeden punkt sprzedaży przypada na 240 mieszkańców miasta. Rok 2013 charakteryzował się spadkiem w stosunku do roku poprzedniego, gdyż w 2012 roku w Wałczu funkcjonowało 79 punktów sprzedaży alkoholu do spożycia poza miejscem sprzedaży oraz 39 lokali gastronomicznych prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych do spożycia w miejscu sprzedaży 5. Zgodnie z metodologią przyjętą przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, przy określaniu liczby punktów sprzedaży napojów alkoholowych uwzględnia się trzy rodzaje możliwych koncesji, które wynikają z zawartości alkoholu. Dość często bywa, że ten sam punkt oferuje sprzedaż napojów o zawartości alkoholu do 4,5%, od 4,5 do 18% oraz powyżej 18%. Ten sam punkt sprzedaży może więc w poniższym zestawieniu występować nawet 3-krotnie. Tabela 3. Liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych w gminie (stan na r.) 1) poza miejscem sprzedaży 2) w miejscu sprzedaży według zawartości alkoholu według zawartości alkoholu Ogółem 1. do 4,5% (oraz piwa) 2. od 4,5 do 18% (z wyjątkiem piwa) 3. pow. 18% 4. razem 5. do 4,5% (oraz piwa) 6. od 4,5 do 18% (z wyjątkiem piwa) 7. pow. 18% 8. razem 9. (suma kolumn 4 + 8) Źródło: Formularz PARPA G1. Łączna wartość sprzedanych w 2013 roku w Wałczu napojów alkoholowych wyniosła złotych. Najwyższe przychody zapewniła sprzedaż napojów o zawartości alkoholu do 4,5% oraz piwa złotych i napojów alkoholowych powyżej 18% Dane z formularza PARPA G1 z 2012 i 2013 roku. 20 S t r o n a

21 złotych. Napoje alkoholowe od 4,5 do 18% (z wyjątkiem piwa) sprzedane zostały za kwotę złotych Przychody z tytułu udzielania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych Zgodnie z ustawą z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2012r., poz z późniejszymi zmianami) sprzedaż napojów alkoholowych wymaga stosownego zezwolenia. Art. 11 ustawy określa warunki pobierania przez gminę opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. Wysokość opłat zależy od wartości sprzedaży uzyskanej w roku poprzednim. W pierwszym roku działalności pobiera się opłaty w wysokości: 1) 525 zł na sprzedaż napojów zawierających do 4,5% alkoholu oraz piwa; 2) 525 zł na sprzedaż napojów zawierających powyżej 4,5% do 18% alkoholu (z wyjątkiem piwa); 3) 2100 zł na sprzedaż napojów zawierających powyżej 18% alkoholu. Przedsiębiorcy, prowadzący sprzedaż napojów alkoholowych w roku poprzednim, są obowiązani do złożenia, do dnia 31 stycznia, pisemnego oświadczenia o wartości sprzedaży poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych w punkcie sprzedaży w roku poprzednim. Jeżeli sprzedaż napojów alkoholowych przekroczy określone limity, to przedsiębiorca prowadzący sprzedaż napojów alkoholowych w punkcie sprzedaży musi uiść opłaty za zezwolenie jako określony odsetek od wartości sprzedaży. Wartości te są różne dla poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych. Opłatę przedsiębiorca prowadzący sprzedaż napojów alkoholowych w punkcie sprzedaży, w którym roczna wartość sprzedaży napojów alkoholowych w roku poprzednim przekroczyła: zł dla napojów alkoholowych o zawartości do 4,5% alkoholu oraz piwa wnosi w wysokości 1,4% ogólnej wartości sprzedaży tych napojów w roku poprzednim; zł dla napojów alkoholowych o zawartości od 4,5% do 18% alkoholu (z wyjątkiem piwa) wnosi w wysokości 1,4% ogólnej wartości sprzedaży tych napojów w roku poprzednim; zł dla napojów alkoholowych o zawartości powyżej 18% alkoholu wnosi w wysokości 2,7% ogólnej wartości sprzedaży tych napojów w roku poprzednim. Wartości wpływów z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych (par. 048) do budżetów gminnych mogą być wskaźnikiem wielkości sprzedaży, a pośrednio także spożycia napojów alkoholowych na terenie gminy. W poniższej tabeli zawarto zestawienie wykonania dochodów gmin (bez miast na prawach powiatu) z tytułu wpływów z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych (par. 048) i wydatków poniesionych w rozdziale Przeciwdziałanie - w 21 S t r o n a

22 województwie zachodniopomorskim w 2013 roku. Prezentowane dane pochodzą ze sprawozdań przedkładanych Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Szczecinie. Tabela 4. Zestawienie wykonania dochodów gmin (bez miast na prawach powiatu) z tytułu wpływów z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych (par. 048) i wydatków poniesionych w rozdziale Przeciwdziałanie - w województwie zachodniopomorskim w 2013 roku. Dochody Nazwa gminy Liczba ludności Dochody Wydatki Saldo na 1 mieszk. Pozycja REWAL , , ,76 174,55 1 MIELNO , , ,69 153,74 2 DZIWNÓW , , ,37 97,26 3 MIĘDZYZDROJE , , ,59 93,27 4 USTRONIE MORSKIE , , ,35 87,86 5 CEDYNIA , , ,64 67,80 6 KOŁOBRZEG , , ,93 44,80 7 KOŁBASKOWO , , ,52 42,55 8 DARŁOWO , , ,45 39,87 9 POSTOMINO , , ,18 31,94 10 KOŁOBRZEG , , ,15 28,21 11 DARŁOWO , , ,97 27,96 12 CHOJNA , , ,13 24,73 13 SŁAWNO M , , ,12 24,60 14 ŚWIDWIN M , , ,19 23,86 15 STARGARD SZCZECIŃSKI M , , ,66 23,73 16 KAMIEŃ POMORSKI , , ,90 23,71 17 BIAŁOGARD M , , ,42 23,19 18 TRZEBIATÓW , , ,73 22,62 19 DRAWSKO POMORSKIE , , ,51 22,59 20 POŁCZYN-ZDRÓJ , , ,94 22,33 21 WOLIN , , ,21 22,19 22 BIAŁY BÓR , , ,70 22,11 23 GOLENIÓW , , ,68 21,97 24 WAŁCZ M , , ,74 21,90 25 ZŁOCIENIEC , , ,67 21,77 26 NOWE WARPNO , , ,34 21,59 27 SZCZECINEK M , , ,40 21,55 28 GRYFICE , , ,04 21,23 29 CHOSZCZNO , , ,68 21,05 30 DĘBNO , , ,89 20,74 31 MYŚLIBÓRZ , , ,86 20,63 32 MIROSŁAWIEC , , ,86 20, S t r o n a

23 Dochody Nazwa gminy Liczba ludności Dochody Wydatki Saldo na 1 mieszk. Pozycja TUCZNO , , ,74 19,86 34 GRYFINO , , ,27 19,61 35 KALISZ POMORSKI , , ,10 19,56 36 ŁOBEZ , , ,69 19,50 37 CZAPLINEK , , ,10 19,31 38 NOWOGARD , , ,23 19,13 39 BOBOLICE , , ,57 19,12 40 BARLINEK , , ,04 19,04 41 POLICE , , ,52 18,98 42 SIANÓW , , ,97 18,87 43 PYRZYCE , , ,56 18,63 44 KARLINO , , ,86 17,74 45 BANIE , , ,91 17,56 46 RYMAŃ , , ,92 17,41 47 KOBYLANKA , , ,17 17,32 48 MALECHOWO , , ,41 17,27 49 BORNE SULINOWO , , ,12 16,83 50 BOLESZKOWICE , , ,82 16,68 51 CHOCIWEL , , ,33 16,62 52 DOBRA SZCZECIŃSKA , , ,12 16,50 53 MANOWO , , ,66 16,48 54 MASZEWO , , ,80 16,04 55 BARWICE , , ,88 15,99 56 DOBRZANY , , ,00 15,98 57 SŁAWOBORZE , , ,88 15,97 58 POLANÓW , , ,85 15,89 59 MIESZKOWICE , , ,38 15,31 60 PRZYBIERNÓW , , ,74 15,29 61 KOZIELICE , , ,78 15,03 62 GOŚCINO , , ,42 14,91 63 GOLCZEWO , , ,25 14,89 64 IŃSKO , ,34-614,50 14,81 65 DRAWNO , , ,55 14,75 66 MORYŃ , , ,77 14,72 67 TRZCIŃSKO-ZDRÓJ , , ,02 14,61 68 SUCHAŃ , , ,81 14,50 69 BĘDZINO , , ,20 14,24 70 STARE CZARNOWO , , ,53 14,22 71 RECZ , , ,84 14,19 72 ŚWIERZNO , , ,43 14, S t r o n a

24 Dochody Nazwa gminy Liczba ludności Dochody Wydatki Saldo na 1 mieszk. Pozycja BIELICE , , ,67 14,16 74 CZŁOPA , , ,13 14,11 75 TYCHOWO , , ,81 13,84 76 WIDUCHOWA , ,71-113,40 13,83 77 PŁOTY , , ,01 13,74 78 WAŁCZ , , ,79 13,49 79 SIEMYŚL , , ,24 13,22 80 WARNICE , , ,85 13,14 81 BIERZWNIK , , ,00 13,08 82 NOWOGRÓDEK POMORSKI , , ,85 13,01 83 LIPIANY , ,87-138,54 12,93 84 STEPNICA , , ,39 12,83 85 RESKO , , ,78 12,67 86 BRZEŻNO , , ,38 12,57 87 DOLICE , , ,67 12,54 88 RĄBINO , , ,24 12,49 89 BIESIEKIERZ , , ,16 12,44 90 WĘGORZYNO , , ,95 12,33 91 OSTROWICE , , ,28 12,23 92 SŁAWNO G , , ,08 12,21 93 ŚWIESZYNO , , ,47 12,01 94 GRZMIĄCA , , ,00 11,96 95 ŚWIDWIN G , , ,13 11,59 96 RADOWO MAŁE , , ,03 11,13 97 OSINA , , ,73 11,00 98 DOBRA , , ,63 10,99 99 DYGOWO , ,64-701,30 10, STARGARD SZCZECIŃSKI G , , ,16 10, MARIANOWO , , ,91 10, BIAŁOGARD G , ,22 898,07 10, PEŁCZYCE , , ,24 10, STARA DĄBROWA , , ,49 10, KRZĘCIN , , ,00 9, SZCZECINEK G , , ,13 9, KARNICE , , ,41 9, PRZELEWICE , , ,51 8, BROJCE , , ,79 8, WIERZCHOWO , , ,01 7, S t r o n a

25 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Regionalnej Izby Obrachunkowej w Szczecinie oraz Liczba ludności według stanu na dzień 31 grudnia 2011 roku. Uwaga: W zestawieniu nie ujęto miast na prawach powiatu: Koszalina, Szczecina i Świnoujścia. Zestawienie pozwala na przybliżone wskazanie wielkości spożycia napojów alkoholowych w poszczególnych gminach, a w dalszej kolejności miejsca Miasta Wałcz wśród innych gmin województwa zachodniopomorskiego. W przeliczeniu na jednego mieszkańca najwyższe wpływy z wydawanych zezwoleń mają gminy nadmorskie: Rewal, Mielno, Dziwnów, Międzyzdroje i Ustronie Morskie. W pierwszej dziesiątce znajdziemy aż 8 gmin nadmorskich i 2 gminy nadgraniczne: Cedynię i Kołbaskowo. Oznaczać to może, iż znaczna część sprzedaży napojów alkoholowych w tych gminach dokonywana jest przez osoby tam niemieszkające (turystów, mieszkańców Niemiec). Miasto Wałcz znajduje się na 25 miejscu tego swoistego rankingu. Oznacza to, że wielkość sprzedaży napojów alkoholowych jest w Wałczu plasuje się w pierwszej ćwiartce (1 kwartyl) województwa, a odliczając gminy o charakterze turystycznym i nadgranicznym zajmuje 10 miejsce. Wyższe opłaty z tytułu zezwoleń w przeliczeniu na jednego mieszkańca dotyczą głównie gmin miejskich: Świdwina, Stargardu Szczeciński, Kamienia Pomorskiego, Białogardu, Drawska Pomorskiego, Połczyna Zdroju (choć tutaj można wskazać na funkcję uzdrowiskową), Wolina, Białego Boru i Goleniowa. Niższe opłaty z tytułu zezwoleń na sprzedaż alkoholu w przeliczeniu na jednego mieszkańca obserwujemy w Złocieńcu, Nowym Warpnie i Szczecinku. Należy jednak pokreślić, iż w omawianej kategorii różnice z tytułu opłat są niewielkie. Dystans pomiędzy Świdwinem a Wałczem to ledwie 3 złote, a między Wałczem a Szczecinkiem to tylko 60 groszy. Generalnym wnioskiem wynikającym z porównania dochodów z tytułu opłat za zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych jest ich determinacja charakterem gminy. Najwięcej przychodów uzyskują gminy nadmorskie i nadgraniczne. Kolejne miejsca uzyskują duże gminy miejskie, następnie miejsko wiejskie, a najniższe wiejskie. Miasto Wałcz wykazuje wyższe wydatki na przeciwdziałanie skutkom uzależnień niż przychody ze sprzedaży zezwoleń o 28 tys. złotych. Plasuje to pod tym względem Miasto Wałcz na dziesiątym miejscu w województwie. Najwyższy nadkład (nadwyżka wydatków nad dochodami) dotyczy Kołbaskowa (161 tys. zł.), Białego Boru (157 tys.), Malechowa (98 tys. zł.) i Dobrej Szczecińskiej (98 tys. zł.) Rekomendowane działania 25 S t r o n a

26 W Wałczu od 2012 roku liczba sklepów i lokali oferujących sprzedaż napojów alkoholowych zmniejszyła się. Biorąc pod uwagę występującą tendencję nie rekomenduje się ograniczenia liczby punktów sprzedaży napojów alkoholowych. Należy jednak podjąć działania innego rodzaju. Pożądanym staje się takie kształtowanie zasad usytuowania i limitowania punktów sprzedaży napojów alkoholowych, które spowoduje zmniejszenie ich liczby w rejonach miasta, w których jest ich zbyt dużo w stosunku do liczby mieszkańców, gdyż dostępność alkoholu ma wpływ na wielkość konsumpcji, a ta z kolei ma wpływ na rozpowszechnienie problemów. Wzrost liczby punktów sprzedaży, przedłużenie godzin ich otwarcia, samoobsługa prowadzi do wzrostu konsumpcji, natomiast ograniczenie dostępności do jej spadku 6. Limitowanie liczby punktów sprzedaży powinno odnosić się w szczególności do ulic, na których występują wysokie wskaźniki świadczenia pomocy społecznej, co może wpłynąć na ograniczenie w tym rejonie sprzedaży, a w dalszej konsekwencji zmniejszyć liczbę świadczeniobiorców pomocy społecznej. Z danych opublikowanych przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wałczu 7 wynika, że spośród 2299 świadczeń zrealizowanych w 2009 roku 65% odnosi się do 10 spośród 120 ulic. Ulicami o podwyższonej liczbie świadczeń były: Wojska Polskiego (466 świadczeń), Al. Zdobywców Wału Pomorskiego (189), 1 Maja (145), Al. Tysiąclecia (114), Kołobrzeska (111), Kościuszki (105), Kilińszczaków (104), Osiedle Dolne Miasto (85), Gen. Leopolda Okulickiego (84), Poniatowskiego (82). 4. SPOŻYWANIE NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ UŻYWANIE NARKOTYKÓW PRZEZ MIESZKAŃCÓW WAŁCZA NA PODSTAWIE BADAŃ PRZEPROWADZONYCH W 2014 R. W ramach realizowanego projektu OD PARTNERSTWA DO KOOPERACJI. Zlecanie zadań organizacjom przeprowadzono badania socjologiczne, którymi objęto 243 gimnazjalistów i uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz 60 dorosłych mieszkańców Wałcza. O ile badania uczniów mają charakter reprezentatywny, to badania dorosłych mieszkańców miasta mają charakter jedynie przybliżający problematykę uzależnień Zagrożenie uzależnieniami wśród młodzieży szkolnej ESPAD jest projektem opartym na współpracy sieci niezależnych zespołów badawczych z ponad czterdziestu krajów europejskich. Jest to największy ponadnarodowy projekt 6 J.Moskalewicz, J.Sierosławski, K.Dąbrowska Dostępność fizyczna alkoholu a szkody zdrowotne, w: Alkoholizm i Narkomania, Tom 18, Nr 4, s S t r o n a