Wymagania edukacyjne z biologii w gimnazjum opracowane przez Zespół Nauk Przyrodniczych na podstawie:

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne z biologii w gimnazjum opracowane przez Zespół Nauk Przyrodniczych na podstawie: 1.Rozporządzenia MN z dnia 21 marca 2001 w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. nr 29 z 2001r., poz. 323 z późniejszymi zmianami) 2. RZPRZĄDZN MNSTR DUCJ NRDWJ z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych 1) Dziennik Ustaw Nr 83 Poz Podstawy programowej dla gimnazjum z biologii. (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17) 4.Programu nauczania Biologia Nowej ry Wydawnictwa Nowa ra. Podręcznik nr ewidencyjny MN: cz.1-58/1/2009, cz. 2-58/2/2009, cz. 3-58/3/ Wewnątrzszkolnego Systemu ceniania Gimnazjum nr 53 Sióstr Prezentek w rakowie. 6. Rozporządzenie Ministra dukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17). Program nauczania biologii w gimnazjum realizowany jest w ciągu 3 lat w wymiarze: lasa 2 godziny tygodniowo. lasa 1 godzina tygodniowo. lasa 2 godziny tygodniowo CNN SĄGNĘĆ DUCYJNYCH cenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej i realizowanych w szkole programów nauczania uwzględniających tę podstawę.

2 1. poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w nauce 2. pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju 3. motywowaniu ucznia do dalszej pracy 4. dostarczaniu nauczycielowi, rodzicom (opiekunom) informacji o postępach, trudnościach, uzdolnieniach ucznia 5. umożliwia nauczycielowi doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno wychowawczej MTDY NRZĘDZ RZ SPSBY SPRWDZN SĄGNĘĆ DUCYJNYCH UCZNÓW 1.Wypowiedzi ustne ( przynajmniej raz w roku, pod względem rzeczowości, stosowania języka biologicznego, znajomości i stosowania pojęć biologicznych, prowadzenia prostych rozumowań biologicznych, umiejętności formułowania dłuższej wypowiedzi. dpowiedzi ustne oceniane są wg wymagań programowych na poszczególne oceny. Przy odpowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych - z całego działu. 2. artkówki min obejmujące materiał z trzech ostatnich lekcji nie muszą być zapowiadane. 3.Sprawdziany pisemne całogodzinne w tym testy dydaktyczne ( przynajmniej jeden w ciągu półrocza ) przeprowadzane po zakończeniu każdego działu zapowiadane tydzień wcześniej. Sprawdziany mogą zawierać dodatkowe pytania ( zadania ) na ocenę celującą (przy spełnionych wymaganiach na ocenę bardzo dobrą). 4.Prace domowe są obowiązkowe a dla chętnych nadobowiązkowe z gwiazdką*. 5. Ćwiczenia laboratoryjne : przeprowadzane w grupie oraz demonstracje indywidualne, przestrzeganie przepisów bhp, dobór sprzętu laboratoryjnego, formułowanie obserwacji i wniosków. 6.Systematyczna obserwacja postępów uczniów, w tym aktywna praca na lekcjach, umiejętność samodzielnego rozwiązywania problemów, współpraca w zespole, udział w dyskusjach prowadzących do wyciągania wniosków, 7. Przygotowanie i prezentacja projektów edukacyjnych 8.Uczeń może otrzymywać za udział w dyskusji na lekcjach plusy i minusy, gdy zgromadzi pięć plusów uzyskuje ocenę bardzo dobrą, a gdy uzyska ich mniej, w końcu roku szk. zostają one zamienione odpowiednio przy czterech plusach na ocenę dobrą, a przy trzech na ocenę dostateczną. Jeśli uzyska pięć minusów otrzymuje ocenę niedostateczną.

3 9. W przypadku sprawdzianów pisemnych lub kartkówek przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny cyfrowe wg kryteriów. pis osiągnięć uczniowskich % punktów uzyskanych przez ucznia cena Uczeń nie posiada wiadomości i umiejętności koniecznych do kontynuowania nauki do 40 % niedostateczna Uczeń posiada wiadomości i umiejętności podstawowe i konieczne Powyżej dopuszczająca Uczeń rozumie wiadomości podstawowe i posiada podstawowe umiejętności Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności w sytuacjach typowych Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności w sytuacjach problemowych Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności wykraczające poza program w sposób twórczy (średnio 1-2 prace klasowe w ciągu semestru) powyżej powyżej powyżej powyżej powyżej powyżej powyżej powyżej dostateczny dostateczny + dostateczny dobry dobry + dobry bardzo dobry bardzo dobry celujący

4 10. Uczeń nieobecny na pracy klasowej (sprawdzianie), z uzasadnionych przyczyn, ma obowiązek zaliczyć ją w terminie ustalonym wspólnie z nauczycielem, Ściąganie na pracy klasowej równoznaczne jest z otrzymaniem oceny niedostatecznej, a uczeń jest zobowiązany napisać ponownie pracę klasową w terminie ustalonym przez nauczyciela. Uczeń ma obowiązek poprawy oceny niedostatecznej z pracy klasowej w ciągu 2 tygodni od oddania i omówienia pracy (termin ten jest ustalany wspólnie z nauczycielem jeden dla wszystkich uczniów). W przypadku, gdy uczeń nie poprawi oceny w ciągu dwóch tygodni, to pisze tę pracę w terminie wybranym przez nauczyciela. bie oceny są uwzględnione w ocenie postępów ucznia. 11. Uczeń ma obowiązek noszenia zeszytu i zeszytu ćwiczeń. 12. Prace domowe są obowiązkowe. Brak pracy domowej z przyczyn usprawiedliwionych przez rodziców w dzienniczku, (nie zgłoszenie braku zadania przed lekcją równoznaczne jest z otrzymaniem oceny ndst.). Prace zaległe należy uzupełnić i pokazać nauczycielowi na następnej lekcji. W usprawiedliwieniu należy podać powód braku pracy domowej i datę WYMGN DUCYJN NZBĘDN D UZYSN PSZCZGÓLNYCH ŚRÓDRCZNYCH RCZNYCH CN LSYFCYJNYCH WYNJĄCYCH Z PDSTWY PRGRMWJ ZWRTJ W RLZWNYM PRGRM NUCZN; cenę celującą otrzymuje uczeń, który: - posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza wymagania edukacyjne wynikające z podstawy programowej i realizowanego programu. - korzysta z różnych źródeł informacji nie tylko tych wskazanych przez nauczyciela, - stosuje wiadomości w sytuacjach nietypowych ( problemowych ) i proponuje rozwiązania nietypowe, - formułuje problemy i dokonuje analizy, syntezy nowych zjawisk, - posługuje się wieloma elementami wiedzy, nie tylko z zakresu biologii, - udowadnia swoje zdanie, używając odpowiedniej argumentacji, będącej skutkiem zdobytej samodzielnie wiedzy,

5 - osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach biologicznych lub wymagających wiedzy biologicznej, szczebla wyższego niż rejonowy, - jest autorem pracy związanej z biologią o dużych wartościach poznawczych i dydaktycznych. cenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności dopełniające określone w podstawie programowej i realizowanym programie, - stosuje zdobytą wiedzę do rozwiązania problemów i zadań w nowych sytuacjach, - wykazuje dużą samodzielność korzystając z różnych źródeł wiedzy, np zestawień, encyklopedii, nternetu, - projektuje i bezpiecznie wykonuje eksperymenty biologiczne - wykazuje się aktywną postawą w czasie dyskusji na lekcji, - bierze udział w konkursach biologicznych lub wymagających wiedzy i umiejętności związanych z biologią, - potrafi poprawnie rozumować o kategoriach przyczynowo-skutkowych wykorzystując wiedzę przewidzianą podstawą programową również pokrewnych przedmiotów. cenę dobrą otrzymuje uczeń, który: - opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności rozszerzające określone podstawą programową, - poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadań i problemów, - korzysta ze wszystkich poznanych na lekcji źródeł wiedzy biologicznej ( wykresy, tablice i inne ), - bezpiecznie wykonuje doświadczenia biologicznej - aktywnie pracuje w czasie lekcji.

6 cenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: - opanował podstawowe wiadomości i umiejętności określone podstawą programową, które są konieczne do dalszego kształcenia, - poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania, typowych zadań teoretycznych lub praktycznych o niewielkim stopniu trudności - bezpiecznie wykonuje doświadczenie biologiczne, - rozwiązuje zadania o niewielkim stopniu trudności cenę dopuszczająca otrzymuje uczeń, który opanował wymagania konieczne: - ma braki w opanowaniu wiadomości określonych podstawą programową, ale braki te nie przekreślają możliwości dalszego kształcenia, - rozwiązuje typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności - prowadzi notatki w zeszycie przedmiotowym i zeszycie ćwiczeń cenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: - nie opanował wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań koniecznych wynikających z podstawy programowej, - nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu trudności,

7 WYMGN DUCYJN Z BLG DL LSY GMNZJUM Rozdzia ł G N Temat 1. Czym zajmuje się genetyka? onieczny - ocena dopuszczająca uczeń: - wymienia cechy gatunkowe i indywidualne podanych organizmów - wyjaśnia, że jego podobieństwo do rodziców jest wynikiem dziedziczenia cech Podstawowy ocena dostateczna uczeń: - definiuje pojęcia: genetyka i zmienność organizmów - rozpoznaje cechy dziedziczne i niedziedziczne - omawia zastosowania genetyki, np. w medycynie, kryminalistyce, rolnictwie Rozszerzający ocena dobra uczeń: - wskazuje różnice między cechami gatunkowymi a indywidualnymi oraz podaje przykłady tych cech - wyjaśnia, z czego wynika podobieństwo organizmów potomnych do rodzicielskich w wypadku rozmnażania płciowego i bezpłciowego - wymienia źródła cech dziedzicznych i niedziedzicznych oraz podaje przykłady tych cech Dopełniający ocena bardzo dobra uczeń: - dowodzi, że cechy organizmów kształtują się dzięki materiałowi genetycznemu oraz są wynikiem wpływu środowiska Wykraczający ocena celująca uczeń: - wykonuje portfolio ukazujące jego podobieństwo do dziadków i rodziców T Y 2. DN nośnik informacji genetycznej - wskazuje miejsca występowania DN - wylicza elementy budujące DN - określa rolę DN jako nośnika informacji genetycznej - przedstawia budowę nukleotydu - wymienia nazwy zasad azotowych - wyjaśnia regułę komplementarności zasad - definiuje pojęcia: gen i genom - przedstawia budowę - wykazuje konieczność związania DN przez białka i powstania chromatyny w jądrze komórkowym - wyjaśnia, z czego wynika komplementarność zasad - określa różnice między genem a genomem - omawia proces - przedstawia graficznie regułę komplementarności zasad azotowych - wykonuje model DN - uzasadnia konieczność zachodzenia procesu replikacji DN przed

8 G N T Y 3. Przekazywanie materiału genetycznego. - wymienia nazwy poszczególnych podziałów komórkowych - podaje liczbę chromosomów w komórkach somatycznych i płciowych człowieka -wskazuje miejsce zachodzenia mitozy i mejozy w organizmie człowieka chromosomu - definiuje pojęcie kariotyp - porównuje budowę DN z budową RN - rozpoznaje na modelu lub ilustracji DN i RN - definiuje pojęcia: chromosomy homologiczne, komórki haploidalne, komórki diploidalne - s zacuje liczbę chromosomów w komórce haploidalnej, znając liczbę chromosomów w diploidalnej komórce danego organizmu - omawia znaczenie mitozy i mejozy replikacji - omawia przebieg mitozy i mejozy - omawia różnice między mitozą a mejozą podziałem komórki - wyjaśnia znaczenie rekombinacji genetycznej - planuje i wykonuje dowolną techniką model podziału komórki 4. dczytywanie informacji genetycznej. - wskazuje kodon na modelu lub ilustracji DN - wyjaśnia pojęcia: kod genetyczny, gen, kodon - omawia znaczenie kodu genetycznego - omawia budowę kodonu i genu - wykazuje uniwersalność kodu genetycznego - omawia biosyntezę białek na podstawie ilustracji - odczytuje kolejność aminokwasów kodowanych przez dany fragment mrn z tabeli kodu genetycznego - interpretuje schemat literowego zapisu kodonu i budowy nici

9 kwasu nukleinowego G N T Y 5. Dziedziczenie cech. 6. Dziedziczenie płci u człowieka. - rozpoznaje u ludzi cechy dominujące i recesywne - podaje liczbę chromosomów występujących w komórce diploidalnej człowieka - rozpoznaje kariogram człowieka - wskazuje na kariogramie człowieka chromosomy - omawia badania Mendla zapisuje genotypy homozygoty dominującej i recesywnej oraz heterozygoty - na schemacie krzyżówki genetycznej rozpoznaje genotyp oraz określa fenotyp rodziców i pokolenia potomnego - wykonuje krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia jednego genu - wyjaśnia zasadę dziedziczenia płci chorób dziedzicznych sprzężonych z płcią - określa cechy chromosomów X i Y -ocenia znaczenie prac Mendla dla rozwoju genetyki - interpretuje krzyżówki genetyczne, używając określeń homozygota, heterozygota, cecha dominująca, cecha recesywna - wyjaśnia mechanizm ujawniania się cech recesywnych sprzężonych z płcią - wykonuje krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia hemofilii oraz daltonizm - omawia prawo czystości gamet - przewiduje cechy osobników potomnych na podstawie prawa czystości gamet - tworzy krzyżówki genetyczne dotyczące dziedziczenia określonej cechy i przewiduje genotypy oraz fenotypy potomstwa - interpretuje krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia hemofilii, oraz daltonizmu - ocenia znaczenie poznania budowy ludzkiego DN - przewiduje cechy osobników potomnych na podstawie prawa Mendla

10 G N T Y 7. Mechanizm dziedziczenia cech u człowieka 8. Mutacje. - wymieni cztery główne grupy krwi występujące u ludzi - określa konsekwencje wystąpienia konfliktu serologicznego - wyjaśnia pojęcie mutacja - wylicza czynniki mutagenne - rozpoznaje grupy krwi na podstawie zapisu genotypów osób - omawia sposób dziedziczenia grup krwi - omawia sposób dziedziczenia czynnika Rh cech zależnych od wielu genów oraz od środowiska - wyjaśnia, w jaki sposób środowisko wpływa na rozwój osobowości - rozróżnia mutacje genowe chromosomo w chorób człowieka warunkowanych mutacjami genowymi (mukowiscydoza) i chromosomowymi (zespół Downa) - charakteryzuje wybrane - ustala grupy krwi dzieci, znając grupy krwi ich rodziców - wykonuje krzyżówkę genetyczną dotyczącą dziedziczenia grup krwi - określa możliwość wystąpienia konfliktu serologicznego - uzasadnia, że mutacje są podstawowym czynnikiem zmienności organizmów - omawia przyczyny wybranych chorób genetycznych - omawia skutki wybranych mutacji genowych - ocenia wpływ środowiska na kształtowani e się cech - przewiduje wpływ prowadzenia określonego trybu życia na powstawanie chorób genetycznych - dowodzi znaczenia mutacji w przystosowaniu organizmów do zmieniającego się środowiska - ocenia znaczenie badań prenatalnych dla człowieka

11 choroby genetyczne W L U C J 9. wolucja i jej dowody. - definiuje pojęcie ewolucja - wymienia dowody ewolucji - wskazuje przykłady narządów szczątkowych w organizmie człowieka - wymienia przykłady różnych rodzajów skamieniałości - omawia etapy powstawania skamieniałości - definiuje pojęcie relikt reliktów - definiuje pojęcia: struktury homologiczne, struktury analogiczne, konwergencja struktur homologicznych i analogicznych - klasyfikuje dowody ewolucji - rozpoznaje rodzaje skamieniałości - rozpoznaje ogniwa pośrednie - wskazuje u form pośrednich cechy dwóch różnych grup systematycznych - omawia przykłady potwierdzające jedność budowy i funkcjonowania organizmów - określa warunki powstawania skamieniałości - przedstawia w formie graficznej etapy powstawania skamieniałości - ocenia rolę struktur homologicznych i analogicznych jako dowodów ewolucji - ocenia rolę struktur homologicznych i analogicznych jako dowodów ewolucji Ż Y C 10. Mechanizmy ewolucji - omawia ideę walki o byt - omawia główne założenia teorii ewolucji Darwina - definiuje pojęcie endemit endemitów - wyjaśnia, na czym polega dobór naturalny i dobór sztuczny - określa rolę doboru naturalnego w powstawaniu nowych gatunków - omawia różnice pomiędzy doborem naturalnym a doborem sztucznym - ocenia korzyści człowieka z zastosowania doboru sztucznego - wyjaśnia, w jaki sposób izolacja geograficzna prowadzi do powstawania nowych gatunków - omawia współczesne spojrzenie na ewolucję syntetyczną teorię ewolucji - ilustruje przykładami działanie doboru naturalnego i doboru

12 sztucznego W L U C J 11. Pochodzenie człowieka. organizmów należących do rzędu naczelnych - określa na przykładzie szympansa różnice pomiędzy człowiekiem a innymi naczelnymi - wymienia cechy człowieka rozumnego - wskazuje na mapie miejsce, w którym rozpoczęła się ewolucja naczelnych - wymienia cechy człowieka, które pozwalają zaklasyfikować go do poszczególnych jednostek systematycznych - wskazuje u człowieka cechy wspólne z innymi naczelnymi - określa stanowisko systematyczne człowieka - wymienia czynniki, które miały wpływ na ewolucję człowieka - opisuje przebieg ewolucji człowieka - porównuje różne formy człowiekowatych Ż Y C

13 L G `12. Czym zajmuje się ekologia? - wyjaśnia, czym zajmuje się ekolog - wymienia czynniki ograniczające występowanie gatunków w różnych środowiskach - wskazuje w terenie siedlisko przykładowego gatunku - definiuje pojęcie nisza ekologiczna - określa wpływ wybranych czynników środowiska na funkcjonowanie organizmu - odczytuje z wykresu dane dotyczące zakresu tolerancji - określa właściwości środowiska wodnego - porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie - rozróżnia siedlisko i niszę ekologiczną - omawia na przykładzie wpływ środowiska na wygląd organizmu - omawia różnice między ekologią a ochroną przyrody i ochroną środowiska - interpretuje wykres przedstawiający zakres tolerancji ekologicznej danego gatunku - wykazuje zależność między cechami środowiska a występującymi w nim organizmami - planuje i przeprowadza doświadczeni e sprawdzające wpływ wybranych czynników na funkcjonowanie organizmu 13. Cechy populacji - definiuje pojęcia: populacja, gatunek - wymienia cechy populacji - wymienia czynniki wpływające na liczebność populacji - wymienia typy rozmieszczenia osobników w populacji - wymienia - określa przyczyny migracji - omawia zmiany liczebności populacji - ilustruje różne typy rozmieszczenia osobników w populacji i podaje przykłady gatunków - charakteryzuje grupy wiekowe w populacjach - odnajduje w terenie populacje różnych gatunków - określa wpływ migracji na zagęszczenie i liczebność populacji - wyjaśnia, jaki jest związek wędrówek zwierząt z porami roku - opisuje wpływ hierarchii panującej w stadzie na życie - oblicza zagęszczenie populacji, mając dane dotyczące liczebności populacji i zajmowanej przez nią powierzchni - przewiduje losy populacji na podstawie jej struktury wiekowej

14 14. onkurencja. przykład zwierząt żyjących w stadzie - wylicza zależności międzygatunkowe - definiuje pojęcie konkurencja - wymienia czynniki, o które konkurują organizmy - klasyfikuje dodatnie i ujemne zależności międzygatunkowe - opisuje działania, które pozwalają zwyciężać w konkurencji - omawia przyczyny i skutki konkurencji międzygatunkowej i wewnątrzgatunkowej poszczególnych jego członków - charakteryzuje ujemne zależności wewnątrzgatunkowe - porównuje konkurencję wewnątrzgatunkową z konkurencją międzygatunkową - uzasadnia, że konkurencja jest czynnikiem doboru naturalnego L G 15. Roślinożerność. 16. Drapieżnictwo. roślinożerców drapieżników i ich ofiar - omawia przystosowania organizmów do drapieżnictwa - określa znaczenia roślinożerców w przyrodzie - omawia adaptacje roślinożerców do zjadania pokarmu roślinnego - wyjaśnia na wybranych przykładach, na czym polega drapieżnictwo - wymienia charakterystyczne cechy drapieżnika i jego ofiary - wyjaśnia, w jaki sposób rośliny i roślinożercy wzajemnie regulują swoją liczebność - charakteryzuje sposoby obrony roślin przed zjadaniem - omawia różne strategie polowań stosowanych przez drapieżniki - opisuje sposoby obrony organizmów przed drapieżnikami określa rolę drapieżników jako regulatorów liczebności ofiar - omawia przystosowania roślin - analizuje wykresy przedstawiające wzajemną regulację liczebności populacji roślin i roślinożerców - wykazuje zależności między liczebnością populacji drapieżnika a liczebnością populacji jego ofiary

15 roślin drapieżnych drapieżnych do zdobywania pokarmu 17. Pasożytnictwo. pasożytów zewnętrznych i wewnętrznych wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo - klasyfikuje pasożyty na zewnętrzne i wewnętrzne - charakteryzuje przystosowania organizmów do pasożytniczego trybu życ ia - wyjaśnia znaczenie pasożytnictwa w regulacji zagęszczenia populacji ofiar L - wymienia przykłady pasożytnictwa u roślin G 18. Nieantagonistyczn e zależności między populacjami. - wylicza nieantagonistyczne zależności międzygatunkowe organizmów, które łączy zależność nieantagonistyczna - określa warunki współpracy między gatunkami - definiuje pojęcia: mutualizm, komensalizm - omawia budowę korzeni roślin motylkowatych - omawia różnice między komensalizmem a mutualizmem - charakteryzuje role grzyba i glonu w plesze porostu - charakteryzuje relację międzygatunkową między rośliną motylkową a bakteriami brodawkowymi - określa warunki występowania dodatnich relacji między organizmami różnych gatunków - ocenia znaczenie bakterii azotowych występujących w glebie - wyjaśnia znaczenie wiedzy o mikoryzie dla grzybiarzy

16 L G 19. Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie. 20. Materia i energia w ekosystemie. - wymienia pięć przykładowych ekosystemów - przedstawia składniki biotopu i biocenozy - rozróżnia ekosystemy sztuczne i naturalne - wymienia piętra lasu - wymienia nazwy ogniw łańcucha - pokarmowego przyporządkowuje znane organizmy do poszczególnych ogniw łańcucha pokarmowego - rysuje schematy prostych łańcuchów pokarmowych w wybranych ekosystemach - wskazuje w terenie biotop i biocenozę wybranego ekosystemu - wyjaśnia, na czym polega równowaga dynamiczna ekosystemu - wskazuje w terenie miejsce zachodzenia sukcesji wtórnej gatunków żyjących w poszczególnych piętrach lasu - wyjaśnia przyczyny istnienia łańcuchów pokarmowych - wskazuje różnice między producentami a konsumentami - rysuje schemat prostej sieci pokarmowej - omawia na podstawie ilustracji piramidę ekologiczną - wykazuje, że materia krąży w ekosystemie - wykazuje, że energia przepływa przez ekosystem - analizuje zależności między biotopem a biocenozą - omawia różnice między ekosystemami naturalnymi a sztucznymi - charakteryzuje przebieg sukcesji pierwotnej i wtórnej - analizuje przykłady powiązań pokarmowych we wskazanym ekosystemie - charakteryzuje role poszczególnych ogniw łańcucha pokarmowego - porównuje liczbę organizmów w sieci zależności pokarmowych w ekosystemie naturalnym i sztucznym - interpretuje zależności między poziomem pokarmowym a biomasą i liczebnością populacji - wykazuje zależność między warunkami, w których powstał dany las a jego strukturą piętrową - omawia czynniki, które zakłócają równowagę ekosystemu - planuje i wykonuje model łańcucha lub sieci pokarmowej - przewiduje skutki, jakie dla ekosystemu miałoby wyginięcie określonego ogniwa we wskazanym łańcuchu pokarmowym -analizuje informacje przedstawione w formie piramidy

17 ekologicznej - omawia schemat obiegu - podaje przykład pierwiastka krążącego w ekosystemie - wskazuje nekrofagi jako organizmy przyczyniające się do krążenia materii - wskazuje działalność człowieka jako przyczynę spadku różnorodności biologicznej węgla w ekosystemie L G 21. Różnorodność biologiczna - wylicza czynniki wpływające na stan ekosystemów - wymienia poziomy różnorodności biologicznej - definiuje termin różnorodność biologiczna działalności człowieka przyczyniającej się do spadku różnorodności biologicznej - wyjaśnia różnice pomiędzy dwoma poziomami różnorodności biologicznej - uzasadnia konieczność zachowania różnorodności biologicznej - charakteryzuje poziomy różnorodności biologicznej - porównuje poziomy różnorodności biologicznej - przewiduje skutki osuszania obszarów podmokłych

18 C Z Ł W Ś R D W S 22. Zanieczyszczenie i ochrona atmosfery. 23. Wpływ człowieka na stan czystości wód. - wymienia czynniki wpływające na zanieczyszczeni e atmosfery - wskazuje źródła zanieczyszczenia powietrza w najbliższej okolicy - wymienia źródła zanieczyszczenia wód słodkich - wylicza klasy czystości wód - podaje przykłady naturalnych i powstałych w wyniku działalności ludzi zanieczyszczeń atmosfery - omawia wpływ kwaśnych opadów na środowisko - omawia warunki tworzenia się kwaśnych opadów, dziury ozonowej i smogu - omawia przyczyny ocieplania się klimatu - podaje metody oczyszczania wód - omawia sposoby ochrony wód - charakteryzuje -analizuje czynniki wpływające na zanieczyszczenie atmosfery - klasyfikuje zanieczyszczenia atmosfery na naturalne i powstałe w wyniku działalności ludzi - wykazuje wpływ spalania surowców naturalnych na stan atmosfery - wyjaśnia rolę porostów w ocenie czystości powietrza - określa sposób wykorzystania wody w zależności od klasy jej czystości - wyjaśnia wpływ zakwitów - przeprowadza badanie stanu powietrza swojej okolicy za pomocą skali porostowej - dowodzi związku rozwoju gospodarki na świecie z globalnym ociepleniem - przewiduje skutki globalnego ocieplenia - ocenia znaczenie regulacji rzek - analizuje i komentuje stan czystości rzek w

19 - wymienia przyczyny zanieczyszczeń wód słonych metody oczyszczania ścieków stosowane w nowoczesnych oczyszczalniach na stan wód - opisuje metody oczyszczania wód Polsce na podstawie wykresu - wykazuje związek - zanieczyszczenie powietrza a zanieczyszczenie wód gruntowych C Z Ł W 24. Zagrożenia i ochrona gleb. - wymienia funkcje gleby w ekosystemie - wylicza czynniki wpływające na degradację gleby czynników prowadzących do wyjałowienia gleby - wyjaśnia, dlaczego próchnica jest ważnym elementem gleby - omawia metody rekultywacji gleby - uzasadnia, że gleba ma duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemu - charakteryzuje proces powstawania próchnicy - omawia czynniki degradujące glebę - dowodzi, że wypalanie łąk i pól jest szkodliwe dla gleby - planuje sposoby rekultywacji zdegradowanych gleb w najbliższej okolicy Ś R D W S 25. chrona środowiska na co dzień. - rozpoznaje surowce wtórne - wymienia sposoby unieszkodliwiania odpadów - przyporządkowuje odpady do odpowiednich pojemników przeznaczonych do segregacji - określa czas biodegradacji wskazanego produktu - wyjaśnia pojęcie recykling - analizuje problem dzikich wysypisk - uzasadnia konieczność rezygnacji z toreb foliowych na rzecz opakowań wielokrotnego - ocenia wpływ różnych metod unieszkodliwiania odpadów na środowisko - ocenia znaczenie wykorzystywania surowców wtórnych - prezentuje postawę świadomego konsumenta - planuje i realizuje projekt edukacyjny dotyczący ochrony środowiska na co dzień

20 - użytku