Obrót dewizowy obejmuje sytuacje z których wynika lub może wyniknąć:

Transkrypt

1 DEWIZOWE OGRANICZENIA Ograniczenia dewizowe dla cudzoziemców. Co to jest obrót dewizowy? Obrót dewizowy obejmuje sytuacje z których wynika lub może wyniknąć: obowiązek rozliczenia się za pomocą:

2 walut innych niż waluta polska międzynarodowych jednostek rozrachunkowych (np. EURO, SDR) pełniących funkcję płatniczą nie-polskich weksli, czeków (w tym - czeków podróżnych), akredytyw, poleceń wypłat, przekazów oraz innych dokumentów bankowych i finansowych płatnych w walutach innych niż waluta polska polskich papierów wartościowych (weksli, czeków itd..) z których wynika obowiązek zapłaty kwoty wyrażonej w walucie innej niż polska złota lub platyny w stanie nie przerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 r., półfabrykatów (z wyjątkiem stosowanych w dentystyce) a także wyrobów ze złota i platyny zazwyczaj nie wytwarzanych z tych kruszców (np. talerze, rzeźby) przeniesienie własności środków wymienionych powyżej przeniesienie prawa majątkowego (np. wierzytelności opiewającej na 200 dolarów), przejęcie długu (np. Kowalski umawia się z dłużnikiem, jeśli wierzyciel wyraża zgodę, że przejmie jego dług dotyczący świadczenia 12 sztab złota) lub przystąpienie do długu (w odróżnieniu od przejęcia długu dłużnik nie zostaje zwolniony ze zobowiązania, w wyniku czego zobowiązanymi jest zarówno dłużnik jak i osoba przystępująca do długu), gdy przedmiotem świadczenia są środki wymienione wyżej,

3 Jeżeli jedna ze stron podlega wskazanym niżej ograniczeniom (patrz "Kogo dotyczą ograniczenia w obrocie dewizowym?"), wynikającym z miejsca zamieszkania lub siedziby, położonych poza terytorium Polski to również mamy do czynienia z obrotem dewizowym jeżeli dochodzi do: rozliczeń w oparciu o walutę polską albo pełniące funkcję płatniczą: weksle, czeki, czeki podróżne, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walucie polskiej, przeniesienia prawa majątkowego, przejęcia długu lub przystąpienia do długu, gdy przedmiotem świadczenia są środki wymienione wyżej, Obrót dewizowy obejmuje także wywóz, przywóz, wysyłanie, przysyłanie, sprowadzanie, dokonywanie międzynarodowych przekazów oraz wszelkie inne sposoby przemieszczania przez granicę Rzeczypospolitej Polskiej polskich i nie-polskich środków płatniczych (pieniędzy, weksli itd.) Kogo dotyczą ograniczenia w obrocie dewizowym? O tym czy osoba fizyczna podlega ograniczeniom w obrocie dewizowym nie decyduje jej obywatelstwo, ale miejsce zamieszkania. Polska jest miejscem zamieszkania osoby fizycznej wtedy, gdy osoba ta przebywa na terytorium R.P. z zamiarem stałego pobytu. Przy osobach prawnych decyduje siedziba (odpowiednik miejsca zamieszkania osoby fizycznej). O tym, gdzie osoba prawna ma siedzibę decyduje w pierwszej kolejności przepis prawa lub statut osoby prawnej. Dopiero gdy w ten sposób nie da się ustalić siedziby - siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której znajduje się organ zarządzający osoby prawnej. Ograniczenia w obrocie dewizowym dotyczą:

4 osób fizycznych nie mających w Polsce miejsca zamieszkania, osób prawnych nie mających w Polsce siedziby, oraz innych podmiotów mających zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu, ale nie posiadających w Polsce siedziby, osób fizycznych, prawnych oraz innych podmiotów mających w Polsce miejsce zamieszkania lub siedzibę, w zakresie, w jakim prowadzą one działalność za granicą przez swoje przedsiębiorstwo, oddział lub przedstawicielstwo z siedzibą za granicą, oddziałów oraz przedstawicielstw osób i podmiotów wymienionych w poprzednich punktach, mających siedzibę w Polsce a utworzonych na podstawie umów międzynarodowych zawartych przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej, chyba że umowy te stanowią inaczej, obcych przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych, misji specjalnych, organizacji międzynarodowych oraz innych obcych przedstawicielstw, korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych. Ograniczenia nie mają zastosowania: gdy jedną ze stron transakcji jest: Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Finansów lub Ministra Skarbu Państwa, Narodowy Bank Polski, zakłady ubezpieczeń oraz banki ( o ile przepis ustawy zwalnia te dwa ostatnie z ograniczeń) oraz

5 w stosunku do podmiotów wymienionych akapit wyżej, w trzech pierwszych punktach, jeżeli podmioty te prowadzą działalność przez swoje przedsiębiorstwo, oddział lub przedstawicielstwo, mające siedzibę w Polsce, o ile umowy międzynarodowe, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, nie stanowią inaczej. Osoby wymienione w tym punkcie, o ile biorą udział w obrocie dewizowym z zagranicą, muszą jednak przekazywać N.B.P dane niezbędne do sporządzania bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa. Ograniczenie to nie dotyczy banków. Jakim ograniczeniom podlegają podmioty wymienione wyżej? Podmioty wymienione wyżej muszą uzyskać zezwolenie dewizowe, jeżeli: płacą w Polsce nie-polskimi środkami płatniczymi, z wyjątkiem płatności wynikających z obrotu dewizowego z zagranicą oraz płatności dokonywanych między osobami fizycznymi, nie związanych z prowadzoną przez nie działalnością gospodarczą lub wykonywanym wolnym zawodem, deponują walutę polską w formie lokat terminowych o terminie zapadalności krótszym niż 3 miesiące i w kwocie przekraczającej zł lub jeżeli wymieniają walutę polskiej zdeponowaną w formie lokat terminowych o terminie zapadalności dłuższym niż 3 miesiące i w kwocie powyżej zł na zagraniczne środki płatnicze a przepływ przez granice Polski środków uzyskanych z takiej wymiany następuje przed upływem 3 miesięcy od daty zdeponowania, dokonują inwestycji w zakresie krótkoterminowych papierów wartościowych, z wyłączeniem instrumentów finansowych będących przedmiotem obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie, Polskiej Giełdzie Finansowej S.A. w Warszawie lub

6 Centralnej Tabeli Ofert S.A. w Warszawie, biorą udział w obrocie kredytowym, skutkującym powstaniem długu, którego termin spłaty jest krótszy niż jeden rok, dokonują innych czynności związanych z obrotem dewizowym. Udzielanie, odmowa i uchylanie zezwoleń dewizowych następują w drodze decyzji Prezesa N.B.P. Zezwolenia nie wymagają: czynności związane z deponowaniem środków płatniczych z wyjątkiem wymienionych w poprzednim akapicie, przypadków pożyczki, kredyty i inne czynności o funkcjach kredytowych z wyjątkiem przypadków wymienionych w poprzednim akapicie, czynności obrotu gwarancyjnego dotyczące wierzytelności co do których udzielone zostało zezwolenie dewizowe lub które objęte są zwolnieniem od zezwolenia, przewóz przez granicę Polski przez osoby fizyczne zagranicznych środków płatniczych głoszonych przy wjeździe do kraju urzędowi celnemu lub przekazanych na ich rzecz tych osób fizycznych z zagranicy, wymiana pieniędzy w legalnie działających kantorach,

7 przyjmowanie darowizn od podmiotów objętych ograniczeniami, nabywanie bądź obejmowanie udziałów w spółkach mających siedzibę w Polsce oraz otrzymywanie i przekazywanie za granicę przychodów ze sprzedaży lub umorzenia tych udziałów bądź związanych z likwidacją spółki, zawieranie umów o nabywanie towarów (z wyłączeniem wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych), świadczenie usług oraz nabywanie lub ustanawianie praw na dobrach niematerialnych, odroczenia płatności za świadczenia niepieniężne, udzielane i zaciągane w ramach wymienionych umów, pożyczki i kredyty przeznaczone na finansowanie świadczeń niepieniężnych w ramach tych umów, przychody z prowadzenia przedsiębiorstwa, z uczestnictwa w zysku spółki, z tytułu odsetek od pożyczek i kredytów oraz od kwot zdeponowanych na rachunkach, świadczenia na utrzymanie członków rodziny należących do I i II grupy podatkowej przy opłacaniu podatku od spadków i darowizn, emerytury, renty, świadczenia społeczne, alimenty, nagrody i wygrane w konkursach lub grach losowych, organizowanych na podstawie przepisów kraju, w którym są one organizowane, płatności z tytułu świadczeń publicznoprawnych, w tym podatków, oraz należności celnych przywozowych i wywozowych, a także świadczenia z tytułu ich zwrotu dokonywane przez właściwe organy oraz upoważnione podmioty, odszkodowania

8 Osoby objęte ograniczeniami muszą udzielać ustnych i pisemnych wyjaśnień, udostępniać wymagane dokumenty w sprawach objętych kontrolą dewizową i podawać bankowi, za którego pośrednictwem dokonują operacji finansowych podstawę tych operacji. Muszą również, na żądanie organów kontroli dewizowej (Minister Finansów i podległe mu organy, NBP, inne banki, organy administracji celnej, Straż Graniczna, poczta Polska) przedstawić do kontroli środki płatnicze przekraczające granicę R.P. Jeżeli za granicę przekazywany ma być przychód lub dochód osoby objętej ograniczeniami, a jednocześnie - podlegającej obowiązkowi podatkowemu w Polsce wywóz tych środków za granicę wymaga przedstawienia bankowi dokumentów wydanych przez właściwy miejscowo urząd skarbowy, potwierdzających wygaśnięcie zobowiązania podatkowego w R.P. Osoby objęte ograniczeniami muszą zgłaszać N.B.P. mienie posiadane w Polsce lub nabyte w obrocie dewizowym z zagranicą, a także jego utratę. Obowiązek ten nie dotyczy przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i misji specjalnych państw obcych, ich cudzoziemskiego personelu, organizacji międzynarodowych oraz osób korzystających z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, a także mających siedzibę w Polsce oddziałów i przedstawicielstw podmiotów objętych ograniczeniami, utworzonych na podstawie umów międzynarodowych zawartych przez Rząd R. P., o ile umowy, na podstawie których działają, tak stanowią. Osoby dotknięte ograniczeniami nie mogą także otworzyć i prowadzić w Polsce kantoru. Pamiętaj że: Zobowiązania pieniężne w obrocie dewizowym z zagranicą mogą być wyrażane wyłącznie w walucie polskiej lub w walutach wymienialnych a płatności dokonywane w ramach obrotu dewizowego z zagranicą mogą być dokonywane wyłącznie w krajowych środkach płatniczych, walutach wymienialnych lub w dewizach płatnych w takich walutach. Jeżeli zezwolenie dewizowe nakłada obowiązek spełnienia jakiegoś warunku czynność

9 dokonaną bez spełnienia tego warunku uważa się za dokonaną bez zezwolenia. Prezes N.B.P. może uchylić udzielone zezwolenie dewizowe w razie naruszenia określonych w tym zezwoleniu warunków. Osoba działająca bez zezwolenia dewizowego lub wbrew jego warunkom podlega karze grzywny a środki płatnicze ulegają przepadkowi. Ograniczenia dewizowe dla krajowych osób fizycznych Co to jest obrót dewizowy? Obrót dewizowy obejmuje sytuacje z których wynika lub może wyniknąć : obowiązek rozliczenia się za pomocą: walut innych niż waluta polska międzynarodowych jednostek rozrachunkowych (np. EURO, SDR) pełniących funkcję płatniczą nie-polskich weksli, czeków (w tym -czeków podróżnych), akredytyw, poleceń wypłat, przekazów oraz innych dokumentów bankowych i finansowych płatnych w walutach innych niż waluta polska

10 polskich papierów wartościowych (weksli, czeków itd..) z których wynika obowiązek zapłaty kwoty wyrażonej w walucie innej niż polska złota lub platyny w stanie nie przerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 r., półfabrykatów (z wyjątkiem stosowanych w dentystyce) a także wyrobów ze złota i platyny zazwyczaj nie wytwarzanych z tych kruszców (np. talerze, rzeźby) przeniesienie własności środków wymienionych powyżej przeniesienie prawa majątkowego (np. wierzytelności opiewającej na 200 dolarów), przejęcie długu (np. Kowalski umawia się z dłużnikiem, jeśli wierzyciel wyraża zgodę, że przejmie jego dług dotyczący świadczenia 12 sztab złota) lub przystąpienie do długu (w odróżnieniu od przejęcia długu dłużnik nie zostaje zwolniony ze zobowiązania, w wyniku czego zobowiązanymi jest zarówno dłużnik jak i osoba przystępująca do długu), gdy przedmiotem świadczenia są środki wymienione wyżej, Kto jest krajową osobą fizyczną? Osobą fizyczną jest każdy, kto: ma w Polsce miejsce zamieszkania, a więc: przebywa na terytorium R.P. z zamiarem stałego pobytu nie ma w Polsce miejsca zamieszkania, ale działa przez swoje przedsiębiorstwo, oddział lub przedstawicielstwo z siedzibą w Polsce. Osoba taka traktowana jest jak krajowa osoba fizyczna tylko w zakresie działalności którą prowadzi i tylko o ile umowy międzynarodowe, których stroną jest R.P, nie mówią, że jest inaczej

11 Kiedy krajowe osoby fizyczne muszą uzyskać zezwolenie dewizowe? Osoby wymienione wyżej muszą uzyskać zezwolenie dewizowe, jeżeli: płacą w Polsce nie-polskimi środkami płatniczymi (np. dolarami), z wyjątkiem transakcji zawieranych z osobami zamieszkałymi za granicą (np. Polak mieszkający w Polsce płaci Polakowi mieszkającemu w Brazylii) lub firmami mającymi za granicą swoją siedzibę (np. firma polska płaci firmie polonijnej z siedzibą w Chicago) oraz z wyjątkiem sytuacji, gdy dana osoba dokonuje zapłaty nie związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej (np. osoba prowadząca zakład samochodowy płaci za zakupy żywnościowe) lub wykonywanym wolnym zawodem (lekarz, technik dentystyczny, felczer, położna, pielęgniarka, prawnik, ekonomista, inżynier, architekt, technik budowlany, geodeta, rzecznik patentowy, tłumacz, księgowy). sprzedają dewizy, z wyjątkiem sprzedaży w legalnie działającym kantorze oraz sprzedaży nie związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej lub wykonywanym wolnym zawodem (patrz: wyżej) inwestują w krajach nie należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) lub w krajach, z którymi Rzeczpospolita Polska nie zawarła umów o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji kupują papiery wartościowe emitowane przez podmioty wymienione w poradzie: "ograniczenia dewizowe dla cudzoziemców", jeżeli podmioty wydające takie papiery nie mają miejsca zamieszkania lub siedziby w krajach należących do OECD lub krajach, z którymi Rzeczpospolita Polska nie zawarła umów o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji

12 kupują krótkoterminowe papiery wartościowe, z wyłączeniem papierów którymi obraca się na Giełdzie Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie, Polskiej Giełdzie Finansowej S.A. w Warszawie lub Centralnej Tabeli Ofert S.A. w Warszawie zaciągają kredyt lub pożyczkę lub udzielają kredytu bądź pożyczki z terminem spłaty krótszym niż jeden rok (np. pożyczka na 3 miesiące) za pomocą rachunków bankowych dokonują: płatności (np. firma polska płaci przelewem innej firmie polskiej), przeniesienia własności (np. w skutek darowizny określonej kwoty na rzecz kogoś bliskiego) lub przekazywania w obie strony przez granicę środków płatniczych (krajowych lub obcych). Wymóg uzyskiwania zezwolenia dewizowego nie odnosi się jednak do: opłat związanych z inwestycjami, których dokonywanie nie wymaga zezwolenia dewizowego oraz: operacji dokonywanych na rachunkach bankowych w czasie pobytu danej osoby za granicą Zezwolenia dewizowego wymagają także: poręczenie (poręczyciel zobowiązuje się, że wykona zobowiązanie, gdyby nie wykonał go dłużnik), gwarancja (gdy dłużnik nie wykona zobowiązania osoba uprawniona z tytułu gwarancji może żądać, by gwarant zapłacił równowartość tego zobowiązania w pieniądzu. Gwarancji w walutach obcych mogą udzielać tylko banki mające zezwolenie Prezesa NBP), zastaw ( osoba uprawniona może żądać wszczęcia egzekucji z rzeczy obciążonej zastawem, niezależnie od tego, kto jest aktualnym właścicielem tej rzeczy), przewłaszczenie na

13 zabezpieczenie (od zastawu rożni się tym, że z chwilą niewykonania zobowiązania przedmiot przechodzi na własność tego, względem kogo zobowiązania nie wykonano, wskutek czego nie trzeba wnosić do sądu pisma o wszczęcie egzekucji), zastrzeżenie własności (np. gdy sprzedawca i kupujący umawiają się, że do chwili zapłacenia pełnej kwoty ceny sprzedawana rzecz stanowi własność sprzedawcy) oraz: wynikające z tych czynności : płatności, przeniesienie własności i przekazywanie w obie strony przez granicę środków płatniczych (krajowych lub obcych), w zakresie wierzytelności związanych z obrotem dewizowym, z wyjątkiem wierzytelności do których powstania nie jest wymagane zezwolenie dewizowe, albo też: jest wymagane i zostało udzielone. Zezwolenia wymaga również prowadzenie działalności kantorowej. Zezwolenie na prowadzenie takiej działalności może być wydane tylko osobie krajowej, na jej wniosek, złożony w oddziale NBP znajdującym się w okręgu, w którym kantor ma być prowadzony. Do wniosku należy dołączyć: zaświadczenie o niekaralności za przestępstwo skarbowe, przeciwko mieniu lub inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, zagrożone karą pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności oraz dokumenty potwierdzające ukończenie kursu, w którego programie znajdowała się tematyka obejmująca przepisy związane z prowadzeniem działalności i transakcji kantorowych lub: świadectwo pracy w banku, przez okres co najmniej roku, na stanowisku związanym z obsługą transakcji walutowych. Kto i w jakiej formie udziela zezwolenia dewizowego?

14 Udzielanie, odmowa i uchylanie zezwoleń dewizowych następują w drodze decyzji Prezesa NBP, który upoważnił dyrektora Departamentu Zagranicznego NBP, dyrektora Głównego Oddziału Walutowo-Dewizowego w Warszawie oraz dyrektorów oddziałów okręgowych, z wyłączeniem dyrektora Oddziału Okręgowego w Warszawie do wydawania decyzji w jego imieniu. Jakie są inne ograniczenia dotyczące krajowych osób fizycznych? Krajowe osoby fizyczne są obowiązane przekazać do Polski posiadane za granicą środki płatnicze (zagraniczne lub krajowe). Nie dotyczy to jednak środków zgromadzonych na rachunkach bankowych w czasie pobytu za granicą. Przekazanie zagranicznych środków płatniczych nastąpić powinno w ciągu dwóch miesięcy od dnia powrotu do kraju. Biorąc udział w obrocie dewizowym z zagranicą krajowe osoby fizyczne obowiązane są korzystać z pośrednictwa banków. Wymóg ten nie dotyczy: przyjmowania od cudzoziemców zapłaty za sprzedawane w Polsce towary (np. Francuz kupuje buty w Krakowie) lub usługi świadczone na potrzeby osobiste cudzoziemców (np. wizyta u fryzjera) rozliczenia między osobami fizycznymi, nie związane z działalnością gospodarczą lub wykonywanym wolnym zawodem (np. sprzedaż pojedynczej rzeczy) sprzedaży lub kupna obcych walut w legalnie działającym kantorze, z zastrzeżeniem, że sprzedaż lub zakup nie są związane z prowadzoną przez osobę dokonującą sprzedaży (zakupu) działalnością gospodarczą lub wykonywanym wolnym zawodem przekazów, wysyłania oraz płatności dokonywanych za pośrednictwem Poczty Polskiej w

15 kwocie, której wysokość nie przekracza równowartości EURO. Krajowe osoby fizyczne nabywające lub zbywające papiery wartościowe obowiązane są korzystać z pośrednictwa maklerów, posiadających uprawnienia do takiego pośrednictwa. Muszą także udzielać ustnych i pisemnych wyjaśnień, udostępniać wymagane dokumenty w sprawach objętych kontrolą dewizową i podawać bankowi, za którego pośrednictwem dokonują operacji finansowych podstawę tych operacji. Na żądanie organów kontroli dewizowej (Minister Finansów i podległe mu organy, NBP, inne banki, organy administracji celnej, Straż Graniczna, poczta Polska) obowiązane są przedstawić do kontroli środki płatnicze przekraczające granicę R.P. Muszą również zgłaszać NBP nabycie oraz utratę mienia posiadanego lub nabytego za zagranicą. Uczestnicząc w obrocie dewizowym z zagranicą, krajowe osoby fizyczne obowiązane są przekazywać NBP dane niezbędne do sporządzania bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa. Kiedy ograniczenia dewizowe nie mają zastosowania? Ograniczenia nie mają zastosowania gdy jedną ze stron transakcji jest: Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Finansów lub Ministra Skarbu Państwa Narodowy Bank Polski zakład ubezpieczeń lub bank, o ile w danej sytuacji prawo zwalnia te dwa ostatnie z ograniczeń. Ograniczeniom nie podlega również: przyjmowanie darowizn od podmiotów nie mających w Polsce miejsca zamieszkania (np.

16 przekaz od rodziny z Niemiec) lub siedziby (np. darowizna fundacji amerykańskiej na rzecz stowarzyszenia polskiego), a także: wymiana pieniędzy w legalnie działających kantorach. Pamiętaj, że: Jedynym kryterium ustalenia, czy mamy do czynienia z osobą krajową jest miejsce zamieszkania. Obywatelstwo nie ma tu żadnego znaczenia. Jeżeli zezwolenie dewizowe nakłada obowiązek spełnienia jakiegoś warunku - czynność dokonaną bez spełnienia tego warunku uważa się za dokonaną bez zezwolenia. Natomiast w razie naruszenia warunków określonych w zezwoleniu - Prezes N.B.P. może uchylić udzielone zezwolenie. Osoba działająca bez zezwolenia dewizowego lub wbrew jego warunkom podlega karze grzywny, a środki płatnicze ulegają przepadkowi. Obowiązek przechowywania dokumentów dla potrzeb kontroli dewizowej trwa pięć lat od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano czynności związanej z danym dokumentem. Podstawa prawna: Ustawa Prawo dewizowe, Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowych warunków prowadzenia działalności kantorowej oraz rodzaju fachowego przygotowania do jej wykonywania, Zarządzenie Nr. 8 /1999 Prezesa NBP w sprawie upoważnienia do

17 podejmowania decyzji dotyczących zezwoleń dewizowych.