Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Haczów na lata

Transkrypt

1 PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY HACZÓW Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Haczów na lata Podkarpacka Agencja Energetyczna Sp. z o.o. ul. Szopena 51/ Rzeszów

2 Spis treści Zastosowane skróty Wstęp Streszczenie Odniesienie do dokumentów i planów Dokumenty szczebla stanowiące podstawę działań na rzecz ochrony powietrza Polityka UE, dokumenty szczebla wspólnotowego Cele ogólne na poziomie Unii Europejskiej Strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu Dyrektywa CAFE Karta Lipska na rzecz zrównoważonych miast Zielona Księga Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa Energetycznego Polityka Krajowa Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju (Strategia Rozwoju Kraju 2020, ŚSRK 2020) Umowa Partnerstwa Narodowa strategia spójności Linia demarkacyjna Krajowe Programy operacyjne na okres programowania Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego (KSRR) Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) Polityka Ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 roku (BEiŚ) Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych do 2020 roku (KPD OZE) Drugi Krajowy Plan Działań dot. efektywności energetycznej Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN) Strategiczny Plan Adaptacji - SPA Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) Krajowy Plan Gospodarki Odpadami Krajowy Plan Ochrony Powietrza... 36

3 3.3 Polityka wojewódzka Strategia Rozwoju Województwa - podkarpackie Program Ochrony Środowiska Województwa Podkarpackiego na lata z perspektywą do 2019 roku Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego Wojewódzki Program Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii dla Województwa Podkarpackiego Delimitacja obszarów korzystnych dla rozwoju energetyki odnawialnej na terenie województwa podkarpackiego. Aktualizacja Studium przestrzennych uwarunkowań krajobrazowych, przyrodniczych, kulturowych i turystycznych rozwoju energetyki wiatrowej w województwie podkarpackim Program ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu Charakterystyka gminy Dane ogólne Warunki naturalne Sytuacja demograficzna Gospodarka Środowisko Leśnictwo i tereny zielone Gospodarka komunalna Gospodarka odpadami Gospodarka wodno-ściekowa Administracja publiczna Budownictwo i gospodarstwa domowe Charakterystyka nośników energetycznych zużywanych na terenie gminy Zaopatrzenie w ciepło Zaopatrzenie w energię elektryczną Odbiorcy energii elektrycznej Oświetlenie uliczne System gazowniczy Odnawialne źródła energii na terenie gminy Odnawialne źródła energii Energia słońca Energia wiatrowa

4 Energia biomasy Energia geotermalna Czynniki ograniczające wykorzystanie OZE System transportowy Układ drogowo uliczny Kolej Gminny transport publiczny Plan Gospodarki Niskoemisyjnej - Struktura Wprowadzenie i metodyka/ Wyznaczenie roku bazowego Zasięg terytorialny oraz zakres inwentaryzacji Wyniki inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla Budynki użyteczności publicznej Budynki mieszkalne Oświetlenie uliczne Transport BEI zestawienie emisji CO 2 we wszystkich sektorach Wyniki inwentaryzacji emisji SO2, NOx, PM10, PM2,5, B(a)P Emisja tlenku siarki (IV) SO 2 w Gminie Haczów Emisja tlenków azotu NO X w Gminie Haczów Emisja pyłu PM10 w Gminie Haczów Emisja pyłu PM2,5 w gminie Haczów Emisja benzo(a)pirenu B(a)P w gminie Haczów Plan gospodarki niskoemisyjnej działania Obszary problemowe Gospodarka wodno-ściekowa Budownictwo i mieszkalnictwo oraz jakość powietrza Transport Analiza SWOT Interesariusze Planowanie przestrzenne Cele i działania inwestycyjne Cele strategiczne Cel nadrzędny Cele szczegółowe

5 14. Harmonogram działań Systemy monitoringu i oceny Koszty monitorowania i oceny postępów Aspekty organizacyjne Monitorowanie i raportowanie Spis tabel Spis rysunków

6 Zastosowane skróty CAFE Dyrektywa Clean Air for Europe Carpooling Wspólne dojazdy jednym pojazdem np.: do pracy ecodriving Zasady ekonomicznej jazdy samochodem GHG Gazy cieplarniane (ang. Greenhouse Gases) GUS Główny Urząd Statystyczny LED Light-Emitting Diode, dioda elektroluminescencyjna Mg CO 2 e Tony ekwiwalentu dwutlenku węgla NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NPRGN Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej OZE Odnawialne źródła energii ZPZC Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe MSC Miejska sieć ciepłownicza PGN/Plan Plan gospodarki niskoemisyjnej POP Program ochrony powietrza P+R Park & Ride Parkuj i jedź SM Spółdzielnia mieszkaniowa UE Unia Europejska WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej SUKiZP Studium Uwarunkowań Kierunków i Zagospodarowania Przestrzennego PV Fotowoltaika,ang. photovoltaics ŚSRK Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju KPZK Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju BEIŚ Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko EEAP Krajowy Plan Działań Dotyczący Efektywności Energetycznej ZPZC Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe SU Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta APOS Aktualizacja Planu Ochrony Środowiska MEW Małe Elektrownie Wodne KRP Krajowy System Przesyłowy KPGO Krajowy Plan Gospodarki Odpadami WPGO Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami PKD Polska Klasyfikacja Działalności PZP Plan Zagospodarowania Przestrzennego SR Strategia Rozwoju PT Plan Transportowy PGNIG Polskie Górnictwo Naftowe I Gazownictwo CKPiU Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego PSSE Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna MWiK Miejskie Wodociągi i Kanalizacja 5

7 NN WN SN nn MBP RIPOK PONE ATW LEME EMAS Sieć najwyższych napięć Sieć wysokiego napięcia Sieć średniego napięcia Sieć niskiego napięcia Instalacja mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych Programu Obniżenia Niskiej Emisji Analiza Trajektorii Wstecznej Inwestycje energooszczędne w małych i średnich przedsiębiorstwach System Ekozarządzania i Audytu, ang. Eco-Management and Audit Scheme 6

8 1. Wstęp Plan gospodarki niskoemisyjnej (PGN) jest strategicznym dokumentem, który wyznacza kierunki rozwoju gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Haczów na lata , w zakresie działań inwestycyjnych i nie inwestycyjnych, w takich obszarach jak: transport publiczny i prywatny, budownictwo i mieszkalnictwo, gospodarka przestrzenna, energetyka i oświetlenie, gospodarka odpadami, gospodarka wodno-ściekowa oraz informacja i edukacja. Niniejszy Plan został opracowany w celu przedstawienia koncepcji działań służących poprawie jakości powietrza na terenie Gminy Haczów, w tym ograniczenia emisji gazów cieplarnianych (CO 2 ) i ograniczenia niskiej emisji poprzez zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz redukcję zużycia energii finalnej i poprawy efektywności energetycznej. Na podstawie dostępnych informacji została opracowana analiza SWOT możliwości ograniczania emisji na wsi, która jest jednym z podstawowych elementów opracowania skutecznych działań. Działania przewidziane do realizacji przez gminę opierają się one głównie na już realizowanych przez gminę działaniach i zatwierdzonych planach działań i są z nimi zgodne. Zadania w PGN koncentrują się głównie na rozwoju nowych rozwiązań energetycznych (w tym OZE), transporcie (rozwój sieci drogowej upłynnienie ruchu, rozwój komunikacji publicznej), budownictwie (termomodernizacje), oraz wsparciu i edukacji mieszkańców w zakresie efektywnego wykorzystania energii. Rozwój gospodarki niskoemisyjnej i efektywne wykorzystywanie potencjału energetycznego jest szczególnie ważnym aspektem dla realizacji Planu. Zapewnienie rozwoju gospodarki niskoemisyjnej jest bardzo ważnym aspektem w polityce Gminy Haczów jak i całego kraju. Ograniczenie niskiej emisji przyczynia się w znacznym stopniu do zmniejszenia się poziomu negatywnego oddziaływania sektorów gospodarczych na społeczeństwo i środowisko naturalne oraz zwiększenie komfortu życia mieszkańców. Koszty i sposób finansowania działań, które na etapie przygotowania PGN nie miały zaplanowanego budżetu w dokumentach planistycznych, mają określony szacunkowy koszt realizacji, który powinien być zweryfikowany i dopasowany do realnych możliwości Gminy na etapie realizacji działania. Analogicznie należy traktować sposób finansowania działań. Realizacja PGN podlega Gminie. Zadania wynikające z Planu są przypisane poszczególnym jednostkom podległym Gminie, a także interesariuszom zewnętrznym. Ponieważ Plan jest przekrojowy i obejmuje wiele dziedzin funkcjonowania miasta konieczna jest jego skuteczna koordynacja oraz monitoring realizacji. Proponuje się, aby koordynację nad realizacją Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Haczów sprawował specjalnie powołany Zespół Koordynujący, w którego skład będą wchodzić pracownicy Urzędu Gminy Haczów. Zaleca się także ścisłą współpracę z interesariuszami zewnętrznymi. 7

9 2. Streszczenie Cel sporządzenia Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Celem strategicznym Planu Gospodarki Niskoemisyjnej jest określenie kierunków działań zmierzających do osiągnięcia celów pakietu klimatyczno-energetycznego tj. redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwiększenia udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, zwiększenia efektywności energetycznej, poprawy jakości powietrza, jak również zmiany postaw konsumpcyjnych użytkowników energii. Główne cele opracowania Planu Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Haczów to: 1. Redukcja emisji CO2, 2. Redukcja zużycia energii finalnej poprzez podniesienie efektywności energetycznej, 3. Zwiększenie udziału energii pochodzącej z źródeł odnawialnych, 4. Poprawa jakości powietrza: redukcja emisji tlenku siarki (IV) SO2, tlenków azotu NOX, pyłu PM10, pyłu PM2,5 oraz benzo(a)pirenu. Struktura Planu Gospodarki Niskoemisyjnej W Planie Gospodarki Niskoemisyjnej przedstawiono założenia dokumentów wyższego szczebla oraz dokumentów lokalnych. Założenia te zostały uwzględnione w trakcie opracowania niniejszego planu. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej zawiera m.in.: diagnozę stanu aktualnego, diagnozę obszarów problemowych, wyniki bazowej inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla, zadania do realizacji w celu ograniczenia emisji oraz racjonalizacji zużycia energii na terenie gminy, wskazanie mierników osiągnięcia założonych celów, charakterystyka źródeł finansowania zadań wyznaczonych w planie, wykazanie spójności z innymi dokumentami lokalnymi obowiązującymi na terenie gminy. Charakterystyka gminy Haczów Charakterystykę gminy Haczów przedstawia Plan gospodarki niskoemisyjnej, przedstawiając dane demograficzne, dane na temat działalności gospodarczej, informacje na temat środowiska, leśnictwa i rolnictwa oraz zabudowy mieszkaniowej i komunalnej. Stan środowiska na obszarze gminy Haczów W Planie Gospodarki Niskoemisyjnej opisano stan środowiska pod względem ochrony powietrza. Gmina Haczów znajduje się w strefie podkarpackiej. Zgodnie z informacjami o środowisku zamieszczonymi na portalu dla Programu Ochrony Powietrza dla strefy podkarpackiej przygotowanym przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. w zakresie zanieczyszczenia B(a)P, w zakresie 8

10 zanieczyszczenia pyłem zawieszonympm2,5 oraz PM10 na terenie Gminy Haczów nie odnotowano przekroczenia jakości poziomów dopuszczalnych stężeń w powietrzu. Odnawialne źródła energii na terenie Gminy Haczów W chwili obecnej nie ma na terenie gminy Haczów instalacji odnawialnych źródeł energii. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej opisuje możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w odniesieniu do biomasy i biogazu, energii geotermalnej, energii cieków wodnych, energii wiatru, energii słońca oraz energii w skojarzeniu. W omawianym rozdziale przedstawiono także ograniczenia rozwoju OZE. Wyniki Bazowej Inwentaryzacji Emisji CO 2 dla roku bazowego 2013 Wraz z opracowaniem dokumentu przeprowadzona została kompleksowa inwentaryzacja zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych dla roku bazowego Rok bazowy jest rokiem, w stosunku do którego władze lokalne będą się starały ograniczyć wielkość emisji substancji do roku Inwentaryzacją objęte zostały emisje gazów cieplarnianych wynikające ze zużycia energii finalnej w poszczególnych sektorach odbiorców na terenie gminy. Podsumowanie ww. inwentaryzacji przedstawiono poniżej: Całkowite zużycie energii we wszystkich sektorach w gminie wyniosło w roku 2013: ,15 MWh z czego 83725,23 MWh (62,22%) przypada na sektor budownictwa mieszklanego. W drugim w kolejności sektorze transportu zużyto 47213,12 MWh (35,09%). Wyłączając paliwa transportowe, paliwem, które w największym stopniu pokrywa zapotrzebowanie na energię w gminie jest węgiel (32385,33 MWh 24,07 % zużywanej energii w sektorach), energia elektryczna 28785,42 (21,39%) oraz drewno (biomasa) 14798,09 (11,00 % ). Całkowita emisja CO 2 we wszystkich sektorach w gminie w roku 2013 wyniosła 53754,33 tco 2. Największy udział w łącznym bilansie mają sektory budownictwa mieszkaniowego (40532,79 tco 2 75,40%) oraz transportu (12143,45 tco 2 22,58%) Całkowita emisja SO 2 w 2013 roku we wszystkich sektorach w gminie Haczów wyniosła 198,39 tso 2. Na tę wartość emisji w największym stopniu ma wpływ sektor budownictwa mieszkaniowego (99,19%). Całkowita emisja tlenków azotu NOx w roku 2013 we wszystkich sektorach w gminie Haczów wyniosła 81,75 tnox. Na tę wartość emisji w największym stopniu mają wpływ sektory transportu (59,93 %) oraz budownictwa mieszkaniowego (39,83%). Całkowita emisja PM10 w roku 2013 we wszystkich sektorach w gminie Haczów wyniosła 128,26 tpm10.. Na tę wartość emisji w największym stopniu ma wpływ sektor budownictwa mieszkaniowego (98,43%). Całkowita emisja PM2,5 w roku 2013 we wszystkich sektorach w gminie Haczów wyniosła 123,86 tpm2,5.. Na tę wartość emisji w największym stopniu ma wpływ sektor budownictwa mieszkaniowego (98,4%). 9

11 Całkowita emisja B(a)P 5 w roku 2013 we wszystkich sektorach w gminie Haczów wyniosła 72,86 kg B(a)P. Największy udział w łącznym bilansie ma sektor budownictwa mieszkaniowego (99,3 %). Wyniki inwentaryzacji przedstawiono w rozdziałach 11 i 12. Obszary problemowe Wyniki bazowej inwentaryzacji emisji wskazują na wysoki poziom emisji CO 2 w sektorze sektorze budownictwa mieszkaniowego (75,40% całej emisji w sektorach) oraz transportu (22,58% całej emisji w sektorach). Kolejnym problemem jest bardzo duży stopień wykorzystania paliw węglowych. 24,07% całego zużycia energii na terenie gminy pochodzi ze spalania paliw węglowych. Harmonogram działań W omawianym rozdziale przedstawiono propozycje działań inwestycyjnych i nie inwestycyjnych, których realizacja przyczyni się do osiągnięcia założonych celów. W analizowanym rozdziale wyliczono efekt ekologiczny poszczególnych zadań, wskazano jednostkę odpowiedzialną za ich realizację oraz przedstawiono możliwości finansowania ww. przedsięwzięć. Harmonogram zawiera 8 zadań w ramach 5 celów priorytetowych: Cel I: Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu energii; Cel II: Poprawa stanu infrastruktury technicznej; Cel III: Sprawny i energooszczędny transport; Cel IV: Zmniejszenie energochłonności budynków użyteczności publicznej; Cel V: Poprawa poprzez działanie systemowe. Realizacja zaplanowanych zadań przyczyni się do wypełnienia założonych celów, tj.: W Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Haczów do 2020r wyznaczony został cel zmniejszenia zużycia energii finalnej o 5252,56[MWh/rok] tj. ok. 3,90%. W Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Haczów do 2020r wyznaczony został cel zwiększenia udziału energii z OZE o 1581,40 MWh/rok] tj. ok. 1,20%. W Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Haczów do 2020r wyznaczony został cel redukcji emisji CO2 o 2170,86 [Mg CO2/rok] tj. ok. 4,40%. Redukcja emisji SO2 o 7,97 Mg SO2/rok do roku 2020, 4,04 % całej emisji w roku bazowym. Redukcja emisji NOx o 3,78 Mg NOx/rok do roku 2020, 4,60 % całej emisji w roku bazowym. Redukcja emisji PM10 o 4,99 Mg PM10/rok do roku 2020, 3,90 % całej emisji w roku bazowym. 10

12 Redukcja emisji PM2,5 o 4,82 Mg PM2,5/rok do roku 2020, 3,89 % całej emisji w roku bazowym. Redukcja emisji B(a)P o 2,86 kg B(a)P/rok do roku 2020, 3,93 % całej emisji w roku bazowym. 11

13 Procedura przeprowadzenia Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko W odpowiedzi na złożony wniosek Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie pismem z dnia r. znak:wooś ap.2 uznał, iż dla Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Haczów na lata nie jest wymagane przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Podkarpacki Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w opinii sanitarnej z dnia r. znak pisma: SNZ RD uzgodnił odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla przedmiotowego projektu dokumentu. Kopie korespondencji z RDOŚ dołączono do niniejszego opracowania. Oświadczenie o zgodności Planu Gospodarki Niskoemisyjnej z Wieloletnią Prognozą Finansową Gminy Haczów Deklaruje się, iż kierunki działań, cele i zadania oraz prognozy wyznaczone w Planie Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Haczów przyjętym Uchwałą Rady Gminy Haczów nr. z dnia..w sprawie. zostaną ujęte w Wieloletniej Prognozie Finansowej dla Gminy Haczów przyjętą na podstawie art. 226, art. 227, art. 228, art. 230 ust. 6 i art. 243 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych (Dz.U z 2013r., poz. 885 ze zm.)... Wójt Gminy Haczów Skarbnik Gminy Haczów 12

14 3. Odniesienie do dokumentów i planów 3.1 Dokumenty szczebla stanowiące podstawę działań na rzecz ochrony powietrza 3.2 Polityka UE, dokumenty szczebla wspólnotowego Cele ogólne na poziomie Unii Europejskiej Dokument ten określa drogę Unii Europejskiej na lata w kierunku inteligentnej i zrównoważonej gospodarki sprzyjającej włączeniu społecznemu. Równoległa praca nad tymi priorytetami ma za zadanie wspomóc państwa członkowskie UE w uzyskaniu wzrostu zatrudnienia oraz zwiększeniu produktywności i spójności społecznej. UE wyznaczyła konkretny plan obejmujący pięć celów w zakresie zatrudnienia, innowacji, edukacji, włączenia społecznego oraz zmian klimatu/energii które należy osiągnąć do 2020 r. W każdym z tych obszarów wszystkie państwa członkowskie wyznaczyły z kolei własne cele krajowe. Konkretne działania na poziomie zarówno unijnym, jak i krajowym wzmacniają realizację strategii. Jednym z priorytetów tej strategii jest zrównoważony rozwój, co oznacza m.in.: budowanie bardziej konkurencyjnej gospodarki niskoemisyjnej, która będzie korzystać z zasobów w sposób racjonalny i oszczędny; ochronę środowiska naturalnego, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i zapobieganie utracie bioróżnorodności; wprowadzenie efektywnych, inteligentnych sieci energetycznych; pomaganie społeczeństwu w dokonywaniu świadomych wyborów. Unijne cele służące zapewnieniu zrównoważonego rozwoju obejmują: ograniczenie do 2020 r. emisji gazów cieplarnianych o 20% w stosunku do poziomu z 1990 r.; zwiększenie do 20% udziału energii ze źródeł odnawialnych w ogólnym zużyciu energii (dla Polski celem obligatoryjnym jest wzrost udziału OZE do 15%); dążenie do zwiększenia efektywności wykorzystania energii o 20%. Wyżej wymienione cele potocznie zwane są pakietem 3 x 20. Działania związane z realizacją ambitnych celów pakietu oraz innych inicjatyw spadają w dużej mierze na jednostki samorządu terytorialnego. To właśnie lokalne władze miast, w których żyje 75% mieszkańców Unii, i w których konsumuje się 80% energii przekładającej się na emisję gazów cieplarnianych, stoją przed największymi wyzwaniami, ale mogą też najwięcej 13

15 zmienić. Władze lokalne, mogą odnieść największe sukcesy, korzystając ze zintegrowanego podejścia w zarządzaniu środowiskiem planów działań i ich aktywną realizację miejskim poprzez przyjmowanie długoterminowych i średnioterminowych planów działań i ich aktywną realizacje Strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu Strategia UE dot. adaptacji do zmian klimatu została opublikowana przez Komisję Europejską 16 kwietnia 2013 r.. Dokument zawiera wytyczne dla krajów członkowskich pomocne w tworzeniu ich krajowych strategii, a także główne cele i kierunki dla działań dostosowawczych, które powinny być podejmowane przez poszczególne państwa UE. Ustanawia także system wymiany informacji i doświadczeń pomiędzy krajami Unii w zakresie adaptacji. Działania adaptacyjne mają przygotować państwa do radzenia sobie ze skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak np. powodzie czy susze m.in. poprzez budowę odpowiedniej infrastruktury, np. przeciwpowodziowej. Nadrzędnym celem Strategii jest przyczynianie się do tego, by Europa była bardziej odporna na zmianę klimatu. Oznacza to zwiększenie gotowości i zdolności do reagowania na skutki zmiany klimatu na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym i unijnym, opracowanie spójnego podejścia i poprawę koordynacji. Dokument uwzględnia skutki zmiany klimatu na świecie, czyli zakłócenia łańcuchów dostaw lub utrudniony dostęp do surowców, energii i zaopatrzenia w żywność, oraz ich konsekwencje dla UE. Strategia zwraca uwagę m.in. na konieczność podjęcia działań adaptacyjnych, przede wszystkim w miastach, jako obszarach o szczególnej wrażliwości na zmiany klimatu. Należy zaakcentować, iż działania przystosowawcze zapewnią nowe możliwości rynkowe i miejsca pracy w sektorach takich jak technologie rolne, gospodarowanie ekosystemami, budownictwo, gospodarka wodna i ubezpieczenia. Dokument zawiera także postulaty dotyczące zaangażowania środków UE, w tym środków strukturalnych, w finansowanie działań adaptacyjnych Dyrektywa CAFE Dyrektywa ta wprowadziła po raz pierwszy w Europie normowanie stężeń pyłu zawieszonego PM2.5. Normowanie określone jest w formie wartości docelowej i dopuszczalnej oraz odrębnego wskaźnika dla terenów miejskich. Wartość docelowa średniorocznego stężenia pyłu PM2.5 na poziomie 25 µg/m 3 obowiązuje od 1 stycznia 2010 r. Wartość dopuszczalna średniorocznego stężenia pyłu zawieszonego PM2.5 jest zdefiniowana w dwóch fazach. W Fazie I zakłada się obowiązywanie poziomu 25 µg/m 3 od 1 stycznia 2015 r. W Fazie II, która rozpocznie się 1 stycznia 2020 r. wstępnie zakłada się obowiązywanie wartości dopuszczalnej średniorocznego stężenia pyłu PM2.5 na poziomie 20 µg/m 3. 14

16 18 grudnia 2013 r. przyjęto nowy pakiet dotyczący czystego powietrza, aktualizujący istniejące przepisy i dalej redukujący szkodliwe emisje z przemysłu, transportu, elektrowni i rolnictwa w celu ograniczenia ich wpływu na zdrowie ludzi oraz środowisko. Przyjęty pakiet składa się z kilku elementów: nowego programu Czyste powietrze dla Europy zawierającego środki służące zagwarantowaniu osiągnięcia celów w perspektywie krótkoterminowej i nowe cele w zakresie jakości powietrza w okresie do roku Pakiet zawiera również środki uzupełniające mające na celu ograniczenie zanieczyszczenia powietrza, poprawę jakości powietrza w miastach, wspieranie badań i innowacji i promowanie współpracy międzynarodowej; dyrektywy w sprawie krajowych poziomów emisji z bardziej restrykcyjnymi krajowymi poziomami emisji dla sześciu głównych zanieczyszczeń; wniosku dotyczącego nowej dyrektywy mającej na celu ograniczenie zanieczyszczeń powodowanych przez średniej wielkości instalacje energetycznego spalania (indywidualne kotłownie dla bloków mieszkalnych lub dużych budynków i małych zakładów przemysłowych). Szacuje się, że do 2030 r., w porównaniu z dotychczasowym scenariuszem postępowania, pakiet dotyczący czystego powietrza pozwoli na uniknięcie przedwczesnych zgonów, uchroni km 2 ekosystemów przed zanieczyszczeniem azotem, km 2 obszarów chronionych Natura 2000 przed zanieczyszczeniem azotem, km 2 ekosystemów leśnych przed zakwaszeniem. W kwietniu 2012 roku znowelizowana została ustawa Prawo ochrony środowiska. Ustawa z dnia 13 kwietnia 2012 r. o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012, poz. 460), wdraża do polskiego prawa zapisy Dyrektywy CAFE. Podstawowe przepisy w prawie polskim w zakresie jakości powietrza zawarte są w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity, Dz. U. z 2008 r., poz. 150 ze zm.). W myśl art. 85 ustawy Prawo ochrony środowiska, ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości. Jako szczególne formy realizacji tego zapewniania artykuł ten wymienia: utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane; 15

17 zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach Dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń określa Rozporządzenie Ministra Środowiska, z dnia 24 sierpnia 2012 r., w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031). Dla pyłu PM10, PM2,5 i benzo(a)pirenu określa ono następujące poziomy: Tabela 1. Dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń Nazwa substancji pył zawieszony PM2,5 Okres uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu w µg/m3 Dopuszczalna częstość przekraczania poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym Termin osiągnięcia poziomów dopuszczalnych 24 godziny razy 2005 pył zawieszony rok PM kalendarzowy rok benzo(a)piren 0, kalendarzowy Źródło: Rozporządzenie Min. Środowiska ws poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031) Tabela 2. Poziomy informowania i poziomy alarmowe dla frakcji pyłu MP10 Okres uśredniania Nazwa substancji Poziom w powietrzu w µg/m 3 wyników pomiarów 300 Poziom alarmowy pył zawieszony PM10 24 godziny Poziom 200 informowania Źródło: Rozporządzenie Min. Środowiska ws poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031) 16

18 Karta Lipska na rzecz zrównoważonych miast Karta Lipska na rzecz zrównoważonych miast europejskich przyjęta została z okazji nieformalnego spotkania ministrów w sprawie rozwoju miast i spójności terytorialnej w Lipsku, w dniach maja 2007 r. W ramach Karty zapisane jest zobowiązanie się ministrów do inicjowania w państwach debat na temat włączenia zasad i strategii Karty lipskiej do krajowych i regionalnych polityk rozwoju, do zastosowania form zarządzania umożliwiających to wdrożenie, a także do promowania zrównoważonej organizacji terytorialnej, w oparciu o europejską policentryczną strukturę miejską. Wśród głównych zaleceń dokumentu wymienia się: Wykorzystanie na większą skalę zintegrowanego podejścia do polityki rozwoju miejskiego (tworzenie i zapewnianie przestrzeni publicznych wysokiej jakości, modernizacja sieci infrastruktury i poprawa wydajności energetycznej, aktywna polityka innowacyjna i edukacyjna). Zwrócenie szczególnej uwagi na najuboższe dzielnice w kontekście miasta jako całości (realizacja strategii podnoszenia jakości środowiska fizycznego, wzmocnienie gospodarki lokalnej i lokalnej polityki rynku pracy, aktywna polityka edukacji i szkoleń dla dzieci i młodzieży, promowanie sprawnego i korzystnego cenowo transportu miejskiego) Zielona Księga Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa Energetycznego Zielona księga (Green Paper Towards a European Strategy for Energy Suppy Security) to dokument strategiczny opisujący problem bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej oraz przedstawiający jego prognozę po rozszerzeniu UE do 30 krajów. Obszary, na których koncentruje się Zielona Księga to przede wszystkim: bezpieczeństwo energetyczne (w tym obniżenie ryzyka wynikającego z uzależnienia od zewnętrznych źródeł energii i paliw i dywersyfikacja źródeł); polityka kontroli wielkości zapotrzebowania na energię oraz paliwo; ochrona środowiska przed zmianami klimatu i emisją gazów cieplarnianych. Priorytetami Unii w zakresie bezpieczeństwa energetycznego powinny być: z jednej strony wzrost efektywności energetycznej gospodarki, z drugiej zaś wzrost udziału produkcji z odnawialnych źródeł energii. 17

19 Wykorzystanie na większą skalę zintegrowanego podejścia do polityki rozwoju miejskiego (tworzenie i zapewnianie przestrzeni publicznych wysokiej jakości, modernizacja sieci infrastruktury i poprawa wydajności energetycznej, aktywna polityka innowacyjna i edukacyjna). Zwrócenie szczególnej uwagi na najuboższe dzielnice w kontekście miasta jako całości (realizacja strategii podnoszenia jakości środowiska fizycznego, wzmocnienie gospodarki lokalnej i lokalnej polityki rynku pracy, aktywna polityka edukacji i szkoleń dla dzieci i młodzieży, promowanie sprawnego i korzystnego cenowo transportu miejskiego). 3.3 Polityka Krajowa Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności jest, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U nr 227 poz z późn. zm.), dokumentem określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju powstawała w latach Uwzględnia ona uwarunkowania wynikające ze zdarzeń i zmian w otoczeniu społecznym, politycznym i gospodarczym Polski w tym okresie. Opiera się również na diagnozie sytuacji wewnętrznej, przedstawionej w raporcie Polska Celem głównym dokumentu jest poprawa jakości życia Polaków mierzona zarówno wskaźnikami jakościowymi, jak i wartością oraz tempem wzrostu PKB w Polsce. Proponowane w Strategii obszary strategiczne oraz kierunki interwencji: Obszar konkurencyjności i innowacyjności gospodarki: Innowacyjność gospodarki i kreatywność indywidualna; Polska Cyfrowa; Kapitał ludzki; Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko. 18

20 Obszar równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski: Rozwój regionalny; Transport. Obszar efektywności i sprawności państwa: Kapitał społeczny; Sprawne państwo. W obszarze 1 Strategia stawia wyzwania w zakresie bezpieczeństwa energetycznoklimatycznego. Zakłada, że harmonizacja wyzwań klimatycznych i energetycznych jest jednym z czynników rozwoju kraju. Kierunek interwencji Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko realizuje cel 7. Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska. W jego obrębie planuje się następujące działania, mające bezpośrednie przełożenie na działania ujęte w Planie gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Haczów: modernizacja infrastruktury i bezpieczeństwo energetyczne; modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych w tym również możliwość wykorzystania OZE; stworzenie zachęt przyspieszających rozwój zielonej gospodarki; zwiększenie poziomu ochrony środowiska; wzmocnienie roli odbiorców finalnych w zarządzaniu zużyciem energii w kontekście popularyzowania wiedzy o OZE. W obszarze 2 działania koncentrują się na spójnym i zrównoważonym rozwoju regionalnym. W Strategii ujęte zostały następujące działania mające bezpośrednie przełożenie na działania ujęte w Planie gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Haczów: rewitalizacja obszarów problemowych w miastach; zrównoważony wzrost produktywności i konkurencyjności sektora rolnospożywczego (w kontekście wspierania działań w zakresie ochrony środowiska i adaptacji do zmian klimatu); sprawna modernizacja, rozbudowa i budowa zintegrowanego systemu transportowego; zmiana sposobu organizacji i zarządzania systemem transportowym (system inteligentnego transportu); udrożnienie obszarów miejskich i metropolitarnych (upłynnienie transportu publicznego, budowa obwodnic miast) 19

21 Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju (Strategia Rozwoju Kraju 2020, ŚSRK 2020) Strategia Rozwoju Kraju 2020 (ŚSRK) jest elementem nowego systemu zarządzania rozwojem kraju, którego fundamenty zostały określone w znowelizowanej ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju ((Dz. U nr 227 poz z późn. zm.) oraz w przyjętym przez Radę Ministrów 27 kwietnia 2009 r. w dokumencie Założenia systemu zarządzania rozwojem Polski. Jest to najważniejszy dokument w perspektywie średniookresowej, określający cele strategiczne rozwoju kraju do 2020 r., uwzględniając kluczowe wyzwania zawarte w DSRK wskazuje strategiczne zadania państwa, których podjęcie w perspektywie najbliższych lat jest niezbędne, by wzmocnić procesy rozwojowe. ŚSRK przedstawia scenariusz rozwojowy wynikający m.in. z diagnozy barier i zagrożeń oraz z analizy istniejących potencjałów, jak też możliwości finansowania zaprojektowanych działań. W ciągu najbliższych kilku lat podejmowane i realizowane będą działania skierowane na zmianę struktury nośników energii, poprawę sprawności energetycznej procesów wytwarzania oraz przesyłu, efektywne wykorzystanie energii i paliw przez poszczególne sektory gospodarki (głównie transport, mieszkalnictwo, przemysł), jak również zwiększenie wykorzystania urządzeń i technologii energooszczędnych oraz tych opartych na odnawialnych źródłach energii. Działania te bezpośrednio przekładać się będą na działania zawarte w Planie gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Haczów. Działania znajdują swoje odzwierciedlenie w przedsięwzięciach ujętych w Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju Polska Trzecia fala nowoczesności Umowa Partnerstwa Umowa partnerstwa z dnia 21 maja 2014r., zatwierdzona przez Komisję Europejską jest dokumentem strategicznym, przygotowanym na potrzeby określenia kierunków interwencji w latach trzech polityk unijnych: Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybołówstwa. Dokument ten definiuje również system wdrażania pięciu funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu Spójności, Europejskiego Fundusz Społecznego, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego. W ramach funduszy Polska ma otrzymać 85,5 mld euro, czego aż 23,8 mld zostanie przeznaczone na poprawę infrastruktury i zrównoważony transport. 20

22 Umowa Partnerstwa określa przede wszystkim: kierunki, cele i priorytety interwencji w ujęciu tematycznym i terytorialnym wraz ze wskaźnikami monitorującymi; układ programów operacyjnych; zarys systemu finansowania, koordynacji oraz wdrażania. Wskazane cele rozwojowe do 2020 roku, wskaźniki monitorujące ich realizację oraz zakres proponowanych interwencji stanowią punkt odniesienia do określania szczegółowej zawartości poszczególnych programów operacyjnych, zarówno krajowych, jak i regionalnych. Głównym celem wyznaczonym w Polskiej strategii jest wsparcie przejścia na gospodarkę niskowęglową oraz ograniczenie zużycia energii we wszystkich sektorach Narodowa strategia spójności Jest to dokument strategiczny, przygotowany na potrzeby określenia priorytetów i wskazania obszarów wykorzystania środków unijnych i krajowych w latach Dokument ten definiuje również system wdrażania funduszy strukturalnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności w ramach Perspektywy Finansowej W ramach zreformowanej polityki spójności udostępnione zostaną środki w wysokości 366,8 mld euro na inwestycje w europejskich regionach i miastach. Będzie to podstawowe narzędzie inwestycyjne UE, umożliwiające realizację celów strategii Europa 2020 takich jak: zapewnienie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, walka ze zmianą klimatu, uporanie się z problemem zależności energetycznej oraz ograniczenie ubóstwa i wykluczenia społecznego. Towarzyszyć temu będzie ukierunkowanie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na priorytety takie jak wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw. Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski w ramach Unii Europejskiej i wewnątrz kraju. Realizacja tego celu prowadzona jest w oparciu o sześć celów szczegółowych tj. poprawę jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowę mechanizmów partnerstwa, poprawę jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności 21

23 społecznej, budowę i modernizację infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski, podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług, wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich Linia demarkacyjna Linia demarkacyjna stanowi zestaw kryteriów wskazujących dla poszczególnych projektów (inwestycji) właściwy Program służący ich realizacji. Ustanowienie linii demarkacyjnej wynika z faktu, że w ramach krajowych i Regionalnych Programów Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej finansowanych z funduszy Unii Europejskiej (EFRR, EFS, FS, EFRROW, EFR) występują wspólne obszary interwencji, obejmujące między innymi: infrastrukturę transportową (drogi, trasy rowerowe, transport publiczny), gospodarkę wodno-ściekową, gospodarkę odpadami, ochronę środowiska, infrastrukturę energetyczną (rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych, gazowych, elektroenergetycznych, termomodernizacje, wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych). Prawo unijne zabrania wielokrotnego finansowania tego samego projektu z różnych funduszy. Linia demarkacyjna służy rozdzieleniu zakresu interwencji między programami unijnymi. Linia demarkacyjna nie stanowi podstawy do określania źródła finansowania danego typu projektu, a tylko wskazuje obszary, w których zaistniała potrzeba rozgraniczenia wsparcia. Informacja o wsparciu określonych typów interwencji zawarta jest w programach operacyjnych Krajowe Programy operacyjne na okres programowania W okresie programowania istnieć będzie sześć Krajowych Programów Operacyjnych. Każdy program operacyjny określa typy różnorodnych przedsięwzięć, na jakie przewiduje się udzielanie wsparcia finansowego. Jednocześnie KPO definiuje grupy podmiotów, jakie mogą ubiegać się o dotacje. Do wspomnianych sześciu programów pomocowych należą: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Najistotniejszy z punktu widzenia tworzonego dokumentu PGN, ponieważ dotyczy gospodarki niskoemisyjnej, ochrony środowiska, przeciwdziałania i adaptacji do zmian 22

24 klimatu, transportu oraz bezpieczeństwa i efektywności energetycznej. Główny cel programu to wsparcie gospodarki efektywnie korzystającej z zasobów, sprzyjającej ochronie środowiska naturalnego oraz zachowaniu dziedzictwa kulturowego. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój Program ten dotyczy innowacyjności, badań naukowych i powiązań ze sferą przedsiębiorczości. Celem programu jest pobudzenie innowacyjności gospodarki poprzez wsparcie przedsiębiorstw w obszarze innowacyjności i działalności badawczo-rozwojowej, podniesienie interdyscyplinarności badań naukowych a także zwiększenie stopnia ich komercjalizacji, widoczne jako wzrost nakładów prywatnych na badania i rozwój. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój Program ten obejmuje obszary rozwoju kompetencji i umiejętności, włączenia społecznego oraz zarządzania. Cele programu koncentrują się na wzroście poziomu zatrudnienia i spójności społecznej oraz poprawie jakości funkcjonowania administracji publicznej. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej Cel programu to zapewnienie wsparcia rozwoju i konkurencyjnej pozycji Polski Wschodniej. Program obejmuje 5 województw o najniższych w skali kraju wartościach PKB na mieszkańca warmińsko-mazurskie, podlaskie, lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie. Priorytetem programu jest dążenie do wyrównania różnic społecznych i gospodarczych pomiędzy regionami oraz zdynamizowanie rozwoju i wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw Polski Wschodniej. Program Operacyjny Polska Cyfrowa Celem programu jest stworzenie warunków do powszechnego wykorzystania technologii cyfrowych w taki sposób, żeby stały się one kołem zamachowym gospodarki. Osiągnięciu tego celu będzie służyć m.in. zapewnienie masowego dostępu do szerokopasmowego Internetu, podniesienie kompetencji cyfrowych różnych grup społecznych, szczególnie tych zagrożonych cyfrowym wykluczeniem. Program Pomoc Techniczna Program jest instrumentem służącym tworzeniu potencjału instytucji odpowiedzialnych za realizację inwestycji finansowanych z funduszy strukturalnych. Obejmie on działania, których realizacja sprzyja kompleksowemu przygotowaniu instytucji do wdrażania projektów oraz prowadzenia spójnego prowadzenia systemu informacji i promocji. 23

25 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego (KSRR) Dokument ten określa cele i priorytety rozwoju Polski w wymiarze terytorialnym oraz zasady i instrumenty realizacji polityki regionalnej. Dokument wskazuje nową rolę regionów w ramach polityki regionalnej oraz zarys mechanizmu koordynacji działań podejmowanych przez poszczególne resorty. Cel strategiczny KSRR to efektywne wykorzystanie specyficznych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. Jest on realizowany poprzez m.in. wspomaganie wzrostu marginalizacji obszarów problemowych oraz tworzenie warunków dla efektywnej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie. KSRR jest jedną z dziewięciu strategii zintegrowanych realizujących Długookresową i Średniookresową Strategię Rozwoju Kraju. Wizja rozwoju regionalnego Polski do roku 2020 stanowi odpowiedź na wyzwania rozwojowe stojące przed Polską i wynika z wyborów strategicznych dotyczących polityki rozwoju regionalnego. Wybory te zostały oparte o analizy możliwości rozwoju i wybrany model instytucjonalny konkurencyjności regionów, budowanie spójności terytorialnej, przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych. W celu urzeczywistnienia wizji rozwoju polski i jej regionów w perspektywie dziesięciolecia wyznacza się cel strategiczny KSRR, który wskazuje na kierunki działań prowadzących do realizacji wybranej ścieżki rozwoju. W 2020 roku polskie regiony stanowić będą lepsze miejsce do życia dzięki podniesieniu poziomu i jakości życia oraz przez stworzenie takich ram gospodarczo-społecznych i instytucjonalnych, które zwiększają szanse realizacji aspiracji i możliwości jednostek i wspólnot lokalnych. Polskie regiony będą silniejsze gospodarczo, lepiej zintegrowane społecznie i przestrzennie oraz bardziej samorządne w wyniku procesu decentralizacji i szerszego urzeczywistnienia zasady partnerstwa Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) Jest to najważniejszy dokument dotyczący ładu przestrzennego Polski, w którym przedstawiono wizję zagospodarowania przestrzennego kraju w perspektywie najbliższych dwudziestu lat (do 2030 roku). W dokumencie określono cele i kierunki polityki zagospodarowania kraju służące jej urzeczywistnieniu, a także wskazano zasady oraz mechanizmy koordynacji i wdrażania publicznych polityk rozwojowych mających istotny wpływ terytorialny. KPZK jako cel strategiczny wskazuje efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej zróżnicowanych potencjałów rozwojowych. Cele polityki przestrzennego zagospodarowania kraju: 24

26 podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności; poprawa spójności wewnętrznej i terytorialnej, równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów; poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej; kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski; zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa; przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego Polityka Ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku 2016 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) stanowi, że wymagane jest sporządzanie polityki ekologicznej państwa na najbliższe 4 lata z perspektywą na kolejne 4 lata. Kierunki działań systemowych: Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Cel strategiczny do 2016 roku: Głównym celem strategicznym jest doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów. Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Cel strategiczny do 2016 roku: uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównoważonego. Działania te powinny objąć pełną internalizację kosztów zewnętrznych związanych z presją na środowisko. 25

27 Zarządzanie środowiskowe Cel strategiczny do 2016 roku: jak najszersze przystępowanie do krajowego systemu ekozarządzania i audytu (EMAS), rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie. Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Cel strategiczny do 2016 roku: podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą myśl globalnie, działaj lokalnie, prowadzącą do: proekologicznych zachowań konsumenckich, prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska, organizowania akcji lokalnych służących ochronie środowiska, uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska. Rozwój badań i postęp techniczny Cel strategiczny do 2016 roku: zwiększenie roli polskich placówek badawczych we wdrażaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu środowiska. Odpowiedzialność za szkody w środowisku Cel strategiczny do 2016 roku: stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku koszty naprawy muszą w pełni ponieść jej sprawcy. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Cel strategiczny do 2016 roku: przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego Środowisko a zdrowie Cel strategiczny do 2016 roku: dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska. 26

28 Jakość powietrza Cel strategiczny do 2016 roku: spełnienie zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych. Z Dyrektywy LCP wynika, że emisja z dużych źródeł energii, o mocy powyżej 50 MWc, już w 2008 r. nie powinna być wyższa niż 454 tys. ton dla SO2 i 254 tys. ton dla NOx. Limity te dla 2010 r. wynosiły dla SO2-426 tys., dla NOx tys. ton, a dla roku 2012 wynosiły dla SO2-358 tys. ton, dla NOx tys. ton. Do roku 2016 zakłada się także całkowitą likwidację emisji substancji niszczących warstwę ozonową przez wycofanie ich z obrotu i stosowania na terytorium Polski. Gospodarka odpadami Cel strategiczny do 2016 roku: Celami średniookresowymi w zakresie gospodarki odpadami są m.in.: utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadów na jednostkę produktów, mniej opakowań, dłuższe okresy życia produktów itp.); znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska; zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 roku (BEiŚ) Strategia (BEiŚ) zajmuje ważne miejsce w hierarchii dokumentów strategicznych, jako jedna z 9 zintegrowanych strategii rozwoju. Z jednej strony uszczegóławia zapisy Średniookresowej strategii rozwoju kraju w dziedzinie energetyki i środowiska, z drugiej zaś strony stanowi ogólną wytyczną dla Polityki energetycznej Polski i Polityki ekologicznej Państwa, które staną się elementami systemu realizacji BEiŚ. Ponadto, w związku z obecnością Polski w Unii Europejskiej, BEiŚ koresponduje z celami rozwojowymi określanymi na poziomie wspólnotowym, przede wszystkim w dokumencie Europa Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, wpisując się także w jej kluczowe inicjatywy przewodnie. BEiŚ stanowi odpowiedź na najważniejsze wyzwania stojące przed Polską w perspektywie do 2020 r. w zakresie środowiska i energetyki, z uwzględnieniem zarówno celów unijnych, jak i priorytetów krajowych. 27

29 Celem głównym strategii jest stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną energetycznie gospodarkę. Cele rozwojowe w obszarze bezpieczeństwa energetycznego są wyznaczone poprzez: 1. Cel 1: Zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska zagadnienie ochrony oraz racjonalnego wykorzystania zasobów jest priorytetowe w kontekście zapewnienia ich dostępności dla przyszłych pokoleń. Obecnie obowiązujące wzorce produkcji mają negatywny wpływ na środowisko naturalne, wymagają więc zmian na bardziej ekologiczne; Cel 13: Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię - zróżnicowanie kierunków dostaw nośników energii i zapewnienie pewności ich dostaw po akceptowalnej dla społeczeństwa i gospodarki cenie, racjonalne wykorzystanie krajowych zasobów surowców energetycznych, przy jednoczesnym zastosowaniu nowych technologii oraz aktywne uczestnictwo w międzynarodowych inicjatywach dotyczących środowiska; Cel 14: Poprawa stanu środowiska głównie w zakresie poprawy jakości powietrza, ograniczania oddziaływania energetyki na środowisko oraz wspierania nowych i promocja polskich technologii energetycznych i środowiskowych Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku Dokument ten został opracowany zgodnie z art ustawy: Prawo energetyczne i przedstawia strategię państwa, mającą na celu odpowiedzenie na najważniejsze wyzwania stojące przed polską energetyką, zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i w perspektywie do 2030 roku. Polska, jako kraj członkowski Unii Europejskiej, czynnie uczestniczy w tworzeniu wspólnotowej polityki energetycznej, a także dokonuje realizacji jej głównych celów w specyficznych warunkach krajowych, biorąc pod uwagę ochronę interesów odbiorców, posiadane zasoby energetyczne oraz uwarunkowania technologiczne wytwarzania i przesyłu energii. Podstawowymi kierunkami polskiej polityki energetycznej są: poprawa efektywności energetycznej; wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii; dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej; rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw; rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii; ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko. 28

30 Realizując działania zgodnie z tymi kierunkami, polityka energetyczna będzie dążyła do wzrostu bezpieczeństwa energetycznego kraju przy zachowaniu zasady zrównoważonego rozwoju. Polityka energetyczna wpisuje się w priorytety Strategii rozwoju kraju przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 29 listopada 2006 roku. W szczególności cele i działania określone w niniejszym dokumencie przyczynią się do realizacji priorytetu dotyczącego poprawy stanu infrastruktury technicznej. Cele Polityki energetycznej są także zbieżne z celami Odnowionej Strategii Lizbońskiej i Odnowionej Strategii Zrównoważonego Rozwoju UE. Polityka energetyczna będzie zmierzać do realizacji zobowiązania, wyrażonego w powyższych strategiach UE, o przekształceniu Europy w gospodarkę o niskiej emisji dwutlenku węgla oraz pewnym, zrównoważonym i konkurencyjnym zaopatrzeniu w energię Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych do 2020 roku (KPD OZE) W dniu 7 grudnia 2010 r. Rada Ministrów przyjęła dokument pn.: Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Określa on krajowe cele w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych zużyte w sektorze transportowym, sektorze energii elektrycznej, sektorze ogrzewania i chłodzenia w 2020 r., uwzględniając wpływ innych środków polityki efektywności energetycznej na końcowe zużycie energii oraz odpowiednie środki, które należy podjąć dla osiągnięcia krajowych celów ogólnych w zakresie udziału OZE w wykorzystaniu energii finalnej. Dokument określa ponadto współpracę między organami władzy lokalnej, regionalnej i krajowej, szacowaną nadwyżkę energii ze źródeł odnawialnych, która mogłaby zostać przekazana innym państwom członkowskim, strategię ukierunkowaną na rozwój istniejących zasobów biomasy i zmobilizowanie nowych zasobów biomasy do różnych zastosowań, a także środki, które należy podjąć w celu wypełnienia stosownych zobowiązań wynikających z dyrektywy 2009/28/WE. Działania ujęte w KPD OZE realizowane są sukcesywnie od kilku ostatnich lat i mają dwojaki charakter: regulacyjny oraz finansowy. Działania o charakterze regulacyjnym skierowane są głównie do wytwórców energii ze źródeł odnawialnych, operatorów elektroenergetycznych oraz inwestorów instalacji wytwórczych. Celem wdrożenia działań jest wzrost mocy zainstalowanej w źródłach odnawialnych. Działania ujęte w KPD OZE: obowiązek uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia lub uiszczenia opłaty zastępczej nałożony na sprzedawców energii odbiorcom końcowym. 29

31 obowiązek zakupu energii produkowanej z odnawialnych źródeł nałożony na sprzedawców z urzędu. obowiązek operatorów sieci elektroenergetycznych do zapewnienia wszystkim podmiotom pierwszeństwa w świadczeniu usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii. Działania o charakterze finansowym mają na celu obniżanie kosztów produkcji energii odnawialnej, wzrost mocy zainstalowanej w źródłach odnawialnych, a także wspomagają budowę lub rozbudowę jednostek wytwarzania energii. Działania finansowe opierają się w dużej mierze na zwolnieniu podmiotów z opłat, tworzeniu programów dla przedsięwzięć w zakresie OZE, na działaniach realizowanych przez WFOŚiGW, NFOŚiGW oraz ujętych w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko: Działanie 9.1 Wysokosprawne wytwarzanie energii; Działanie 9.2 Efektywna dystrybucja energii; Działanie 9.4 Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych; Działanie 9.5 Wytwarzanie biopaliw ze źródeł odnawialnych; Działanie 9.6 Sieci ułatwiające odbiór energii ze źródeł odnawialnych; Działanie 10.3 Rozwój przemysłu OZE Drugi Krajowy Plan Działań dot. efektywności energetycznej Drugi Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej został przygotowany w związku z obowiązkiem przekazywania Komisji Europejskiej sprawozdań na podstawie dyrektywy 2006/32/WE w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych. Dokument ten zawiera opis planowanych środków poprawy efektywności energetycznej ukierunkowanych na końcowe wykorzystanie energii w poszczególnych sektorach gospodarki. Krajowy Plan Działań przedstawia również informację o postępie w realizacji krajowego celu w zakresie oszczędnego gospodarowania energią i podjętych działaniach mających na celu usuniecie przeszkód w realizacji tego celu. Cel ten wyznacza uzyskanie do 2016 roku oszczędności energii finalnej, w ilości nie mniejszej niż 9% średniego krajowego zużycia tej energii w ciągu roku (tj GWh oszczędności energii do 2016 roku). Działania priorytetowe służące realizacji celu z podziałem na sektory: Działania w sektorze mieszkalnictwa Fundusz Termomodernizacji i Remontów. 30

32 Działania w sektorze publicznym System zielonych inwestycji - zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej; System zielonych inwestycji - zarządzanie energią w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów publicznych; Program Operacyjny Oszczędność energii i promocja odnawialnych źródeł energii dla wykorzystania środków finansowych w ramach Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego w latach Działania w sektorze przemysłu i MŚP Efektywne wykorzystanie energii - Dofinansowanie audytów energetycznych i elektroenergetycznych w przedsiębiorstwach; Efektywne wykorzystanie energii - Dofinansowanie zadań inwestycyjnych prowadzących do oszczędności energii lub do wzrostu efektywności energetycznej przedsiębiorstw; Program Priorytetowy Inteligentne sieci energetyczne program rozpoczął się w 2012 roku; System zielonych inwestycji Modernizacja i rozwój ciepłownictwa program rozpocznie się w 2014 roku. Działania w sektorze transportu Systemy zarządzania ruchem i optymalizacja przewozu towarów; Wymiana floty w zakładach komunikacji miejskiej oraz promocja ekopojazdów. Środki horyzontalne System białych certyfikatów; Kampanie informacyjne, szkolenia i edukacja w zakresie poprawy efektywności energetycznej Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN) Założenia NPRGN zostały przyjęte 16 sierpnia 2011 r. przez Radę Ministrów. Opracowanie dokumentu wynikało z potrzeby redukcji emisji gazów cieplarnianych i innych substancji wprowadzanych do powietrza we wszystkich obszarach gospodarki. Osiągnięcie efektu redukcyjnego będzie powiązane z racjonalnym wykorzystaniem środków finansowych pozyskanych z różnych źródeł. Polska zobowiązana jest do redukcji emisji gazów 31

33 cieplarnianych na mocy Protokołu z Kioto, ustalonego na forum Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych ds. Zmian Klimatu. Założenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej przygotowane zostały przez Ministerstwo Gospodarki we współpracy z Ministerstwem Środowiska. W dniu 31 marca 2011 r. na konferencji nt. Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, kończącej konsultacje społeczne, NPRGN uzyskał poparcie ze strony partnerów społecznych. Podkreślono, że objęcie Programem całej gospodarki jest podejściem właściwym i zrównoważonym. Wskazano na konieczność ścisłej współpracy nie tylko w ramach administracji, lecz także i z partnerami społecznymi przy jego opracowywaniu. Głównym celem programu jest rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju. Cel realizowany poprzez szereg działań zapewniających korzyści ekonomiczne, społeczne i środowiskowe, osiągane m.in. poprzez wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych technologii, zmniejszenie energochłonności, utworzenie nowych miejsc pracy, a w konsekwencji sprzyjających wzrostowi konkurencyjności gospodarki. Osiągnięciu celu głównego sprzyjać będą cele szczegółowe: Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii Wiąże się z koniecznością dywersyfikacji źródeł wytwarzania energii elektrycznej, ciepła i chłodu. Ten cel szczegółowy zakłada dążenie do określenia takiego mixu energetycznego, który z jednej strony będzie najbardziej skuteczny w kwestii realizacji celów redukcji emisji gazów cieplarnianych, a z drugiej najkorzystniejszy ekonomicznie dla polskiej gospodarki. Ponadto rozwój niskoemisyjnych źródeł energii zakłada powstawanie nowych branż przemysłu skutecznie wspierających ten rozwój, a co za tym idzie nowych miejsc pracy. Poprawa efektywności energetycznej Dotyczy zarówno przedsiębiorstw energetycznych jak i gospodarstw domowych. Zakłada następujące działania: ujednolicenie poziomu infrastruktury technicznej; termomodernizacja infrastruktury mieszkalnej; zaostrzenie standardów w stosunku do nowych budynków; wprowadzanie budynków pasywnych; modernizacja obecnie funkcjonującej sieci energetycznej. Poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami Związana z efektywnym pozyskiwaniem i racjonalnym wykorzystaniem surowców i nośników energii, wdrożeniem nowych, innowacyjnych rozwiązań. Do realizacji tego celu 32

34 konieczna będzie ocena zapotrzebowania, produkcji krajowej, wymiany zagranicznej oraz uchwycenie trendów, w zakresie produkcji, obrotów i konsumpcji a także zapobiegania powstawaniu odpadów. Rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych Zakłada wykorzystanie nowych technologii, głównie czystych technologii węglowych, uwzględniających aspekty efektywności energetycznej, gospodarowania surowcami i materiałami oraz efektywnego gospodarowania odpadami. Do realizacji tego celu konieczne będzie dokonanie kierunkowego przeglądu technologii i wsparcie ich rozwoju. Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami W Polsce ilość odpadów poddawanych recyklingowi, w porównaniu do ilości deponowanych na składowiskach, jest znacznie mniejsza. W związku z tym konieczne jest prowadzenie działań w zakresie zbiórki, odzysku i recyklingu odpadów. Działania dotyczące zapobiegania powstawaniu odpadów oraz ich zagospodarowaniu przyczynią się do rozwoju bardziej efektywnych i innowacyjnych technologii. Promocja nowych wzorców konsumpcji Konieczne jest wdrażanie zrównoważonych wzorców konsumpcji oraz wykształcenie właściwych postaw społecznych już we wczesnym etapie kształcenia. Cel ten służy zagwarantowaniu możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb zarówno współczesnych jak i przyszłych pokoleń. Aby osiągnąć ten cel niezbędne są zmiany niekorzystnych trendów konsumpcji i produkcji, poprawa efektywności wykorzystywania zasobów środowiska (nieodnawialnych i odnawialnych), troska o integralność i wydajność ekosystemów, ograniczanie emisji zanieczyszczeń i efektywne wykorzystanie odpadów. Zakłada się, że efektem końcowym NPRGN będzie zestaw działań nakierowanych bezpośrednio i pośrednio na redukcję emisji gazów cieplarnianych, a także instrumentów, które wspomogą wszystkich uczestników realizacji Programu w przechodzeniu na gospodarkę niskoemisyjną. NPRGN będzie kierowany do przedsiębiorców wszystkich sektorów gospodarki, samorządów gospodarczych i terytorialnych, organizacji otoczenia biznesu, organizacji pozarządowych, a także do wszystkich obywateli państwa Strategiczny Plan Adaptacji - SPA2020 Rada Ministrów przyjęła Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 tzw. SPA2020. To pierwszy polski dokument strategiczny, który bezpośrednio dotyczy kwestii adaptacji do zachodzących zmian klimatu. 33

35 Głównym celem SPA2020 jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmieniającego się klimatu. W dokumencie wskazano priorytetowe kierunki działań adaptacyjnych, które należy podjąć do 2020 roku w najbardziej wrażliwych na zmiany klimatu obszarach, takich jak: gospodarka wodna, rolnictwo, leśnictwo, różnorodność biologiczna, zdrowie, energetyka, budownictwo i gospodarka przestrzenna, obszary zurbanizowane, transport, obszary górskie i strefy wybrzeża. Działania te, podejmowane zarówno przez podmioty publiczne, jak i prywatne, będą dokonywane poprzez realizację polityk, inwestycje w infrastrukturę oraz rozwój technologii. Obejmują one zarówno przedsięwzięcia techniczne, takie jak np. budowa niezbędnej infrastruktury przeciwpowodziowej i ochrony wybrzeża, jak i zmiany regulacji prawnych, np. w systemie planowania przestrzennego ograniczające możliwość zabudowy terenów zagrożonych powodziami. SPA2020 zostało opracowane na podstawie wyników projektu badawczego o nazwie KLIMADA, realizowanego na zlecenie Ministerstwa Środowiska w latach ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W jego ramach opracowywane są ekspertyzy ilustrujące przewidywane zmiany klimatu do 2070 roku. Strategia wpisuje się w ramową politykę Unii Europejskiej w zakresie adaptacji do zmian klimatu, której celem jest poprawa odporności państw członkowskich na aktualne i oczekiwane zmiany klimatu, zwracając szczególną uwagę na lepsze przygotowanie do ekstremalnych zjawisk klimatycznych i pogodowych oraz redukcję kosztów społecznoekonomicznych z tym związanych Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) Strategia rozwoju transportu to średniookresowy dokument planistyczny, którego istotą jest wskazanie celów i odpowiednich kierunków rozwoju transportu, które etapowo, do 2030 r., przyczynią się do osiągnięcia celów założonych w Długookresowej Strategii Rozwoju kraju oraz Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju. Strategia wskazuje m.in., że ograniczanie kosztów i czasu transportu wpłynie pozytywnie na poprawę efektywności energetycznej i obniżenie jednostkowych wskaźników emisyjności. Celem głównym Strategii jest zwiększenie dostępności transportowej oraz poprawa bezpieczeństwa uczestników ruchu i efektywności sektora transportowego, przez stworzenie spójnego, zrównoważonego i przyjaznego użytkownikowi systemu transportowego w wymiarze krajowym, europejskim i globalnym. Cel ten realizowany będzie przez następujące cele strategiczne: Cel strategiczny 1: Stworzenie zintegrowanego systemu transportowego; Cel strategiczny 2: Stworzenie warunków dla sprawnego funkcjonowania rynków transportowych i rozwoju efektywnych systemów przewozowych. 34

36 Realizacja głównego celu transportowego w perspektywie do 2020 r. i dalszej wiąże się z realizacją pięciu celów szczegółowych właściwych dla każdej z gałęzi transportu: Cel szczegółowy 1: stworzenie nowoczesnej i spójnej sieci infrastruktury transportowej; Cel szczegółowy 2: poprawa sposobu organizacji i zarządzania systemem transportowym; Cel szczegółowy 3: poprawa bezpieczeństwa użytkowników ruchu oraz przewożonych towarów; Cel szczegółowy 4: ograniczanie negatywnego wpływu transportu na środowisko; Cel szczegółowy 5: zbudowanie racjonalnego modelu finansowania inwestycji infrastrukturalnych Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 Krajowy Plan Gospodarki Odpadami obejmuje pełny zakres zadań niezbędnych do utworzenia zintegrowanego systemu gospodarki odpadami w kraju, przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony środowiska i przy uwzględnieniu obecnych i przyszłych możliwości i uwarunkowań ekonomicznych, a także poziomu rozwoju infrastruktury technicznej. W Planie zawarto program zapobiegania powstawaniu odpadów oraz strategię redukcji składowania odpadów ulegających biodegradacji. Plan ten dotyczy odpadów powstających w kraju (w tym odpadów komunalnych, opakowaniowych, niebezpiecznych oraz komunalnych osadów ściekowych), jak również przywożonych na teren Polski. Działania przedstawione w Planie dotyczą okresu oraz perspektywy czasowej Dokument został sporządzony zgodnie ze stanem prawnym obowiązującym na dzień 15 października 2010r. Zakres planu obejmuje: opis stanu aktualnego gospodarki odpadami; prognozowane zmiany w obszarze wytwarzania i gospodarowania odpadami; cele gospodarki odpadami wraz z podaniem terminów ich osiągania; opis systemu gospodarowania odpadami; zadania mające na celu poprawę sytuacji w gospodarce odpadami; rodzaje przedsięwzięć i harmonogram ich realizacji; instrumenty finansowe służące realizacji ww. celów; system monitoringu i sposób oceny realizacji celów. W kontekście Planu Gospodarki Niskoemisyjnej oraz emisji gazów cieplarnianych z obszaru gospodarki odpadami, najistotniejszym celem KPGO jest zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowiska, w tym także postępowanie dotyczące odpadów biodegradowalnych i osadów ściekowych: 35

37 ograniczenie składowania osadów ściekowych; zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przetwarzanych przed wprowadzeniem do środowiska oraz przekształcanych metodami termicznymi; maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach. Jednym z priorytetów programu jest też maksymalizacja odzysku, wymagająca m.in.: utworzenia linii technologicznych do przetwarzania odpadów takich jak: kompostownie odpadów organicznych; instalacje fermentacji odpadów organicznych; instalacje mechaniczno0biologicnzeg przetwarzania; zakłady termicznego przekształcania zmieszanych odpadów komunalnych; co wpływa na wielkość emisji gazów cieplarnianych do powietrza oraz możliwości jej redukcji Krajowy Plan Ochrony Powietrza Krajowy Program Ochrony Powietrza jest dokumentem koordynującym ochronę powietrza na szczeblu krajowym. Wskazane w nim działania na poziomie krajowym będą ukierunkowane głównie na wprowadzenie niezbędnych zmian prawnych, pozwalających na efektywną realizację działań naprawczych określonych w lokalnych programach ochrony powietrza (POP). Projekt Krajowego Programu Ochrony Powietrza przewiduje m.in. nowelizację ustawy Prawo Ochrony Środowiska, wprowadzenie zmian w zakresie budownictwa i gospodarki przestrzennej czy też opracowanie standardów emisyjnych dla małych instalacji spalania paliw. KPOP wymienia także szereg działań naprawczych na poziomie regionalnym i lokalnym, kluczowych z punktu widzenia gospodarki niskoemisyjnej (m.in. wykorzystanie paliw niskoemisyjnych, wymiana starych, nieefektywnych źródeł ciepła, podniesienie atrakcyjności transportu zbiorowego, edukacyjne kampanie proekologiczne). Dokument jest obecnie w trakcie opracowania (proces konsultacji społecznych i międzyresortowych uległ już zamknięciu). 3.3 Polityka wojewódzka Strategia Rozwoju Województwa - podkarpackie 2020 Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata (Strategia) została uchwalona przez Sejmik Województwa Podkarpackiego w październiku 2006 roku. W 2010 roku dokument został zaktualizowany. Podstawową przesłanka aktualizacji była konieczność 36

38 dostosowania zapisów Strategii do wymogów zmienionych, obowiązujących wówczas przepisów prawnych i krajowych dokumentów strategicznych. Celem głównym strategii jest efektywne wykorzystanie zasobów wewnętrznych i zewnętrznych dla zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego i poprawy jakości życia mieszkańców. Dziedziny działań strategicznych i cele wyznaczone w dokumencie: KONKURENCYJNA I INNOWACYJNA GOSPODARKA Cel 1 Rozwijanie przewag rejonu w oparciu o kreatywne specjalizacje jako przejaw budowania konkurencyjności krajowej i międzynarodowej KAPITAŁ LUDZKI I SPOŁECZNY: Cel 2 Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego jako czynników: innowacyjności regionu oraz poprawy poziomu życia mieszkańców SIEĆ OSADNICZA: Cel 3 Podniesienie dostępności oraz poprawa spójności funkcjonalno-przestrzennej jako element budowania potencjału rozwojowego regionu ŚRODOWISKO I ENERGETYKA Cel 4 Racjonalne i efektywne wykorzystanie zasobów z poszanowaniem środowiska naturalnego sposobem na zapewnienie bezpieczeństwa i dobrych warunków życia mieszkańców oraz rozwoju gospodarczego województwa Ze względu na ciągłą i trwała eksploatację istniejących zasobów naturalnych województwa opolskiego, prowadzącą do postępującej degradacji środowiska, istnieje konieczność realizacji rozwiązań z zakresu ochrony środowiska w sposób kompleksowy. Do osiągnięcia poprawy jakości środowiska przyczynić mają się m.in. działania wspierające gospodarkę niskoemisyjną, obejmujące poprawę efektywności energetycznej oraz rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych. Dywersyfikacja zasobów i ich potencjału ilościowojakościowego, w szczególności wiatru, wody, biomasy i ciepła pochodzącego z ziemi, będzie sprzyjać rozwojowi odnawialnych źródeł energii. W ten sposób ilość energii pozyskiwanej z nowoczesnych źródeł energetycznych wzrośnie. Realizacji celu strategicznego 4: Racjonalne i efektywne wykorzystanie zasobów z poszanowaniem środowiska naturalnego sposobem na zapewnienie bezpieczeństwa i dobrych warunków życia mieszkańców oraz rozwoju gospodarczego województwa służyć będą następujące cele: Priorytet 4.2. Ochrona Środowiska CEL OPEACYJNY: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu środowiska oraz zachowanie bioróżnorodności poprzez zrównoważony rozwój województwa Priorytet 4.3. Bezpieczeństwo energetyczne i racjonalne wykorzystanie energii 37

39 CEL OPERACYJNY: Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego i efektywności energetycznej województwa podkarpackiego poprzez racjonalne wykorzystanie paliw i energii z uwzględnieniem lokalnych zasobów, w tym odnawialnych źródeł energii Działania realizowane w ramach celu operacyjnego 4.2 Zapewnienie dobrego stanu środowiska w zakresie czystości powietrza i hałasu. Zapewnienie właściwej gospodarki odpadami. Zapewnienie właściwej gospodarki wodno-ściekowej. Zachowanie i ochrona różnorodności biologicznej. Działania realizowane w ramach celu operacyjnego 4.3: Efektywne wykorzystanie dotychczasowych konwencjonalnych źródeł energii oraz zasobów gazu ziemnego występujących na terenie województwa podkarpackiego. Racjonalne wykorzystanie energii oraz zwiększenie efektywności energetycznej. Wsparcie rozwoju energetyki wykorzystującej odnawialne źródła energii (OZE). Współpraca sektora B+R z przedsiębiorcami i JST na rzecz innowacyjnych rozwiązań w zakresie alternatywnych źródeł energii, zwłaszcza OZE, i ich wdrażania Program Ochrony Środowiska Województwa Podkarpackiego na lata z perspektywą do 2019 roku Celem nadrzędnym Programu Ochrony Środowiska Województwa na lata jest wdrożenie polityki ekologicznej państwa na obszarze województwa podkarpackiego. Nadrzędnym strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Efektywne wykorzystanie i oszczędzanie zasobów środowiska to jedna z kluczowych inicjatyw Strategii Europa 2020, a dostępność do energii, kopalin i wysokiej jakości elementów środowiska, tj. woda, powietrze, gleby, ekosystemy przyrodnicze, żywność to podstawowy warunek bezpieczeństwa ekologicznego i rozwoju gospodarczego mieszkańców Europy, kraju i województwa podkarpackiego. Ochrona zagrożonych gatunków i siedlisk, racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych wspierających innowacje i przedsiębiorczość ma wpływ na wzrost konkurencyjności gospodarki województwa. Jego konkurencyjność będzie się również wiązać z wykorzystaniem jego potencjału w rozwijaniu funkcji związanych z przestrzenią czystą ekologicznie. Ochrona i utrzymanie wysokiej jakości środowiska naturalnego, zachowania bioróżnorodności, a także przeciwdziałanie zagrożeniom i usuwanie ich negatywnych skutków są jednymi z kierunków rozwoju województwa podkarpackiego do 2020 roku. 38

40 Strategia działań w województwie w zakresie ochrony środowiska: Działania wynikają z przyjętych założeń, w tym oceny aktualnego stanu środowiska województwa. Realizowane będą cele o charakterze systemowym, jak również cele ekologiczne ochrony i poprawy stanu środowiska. Przyjmuje się, że na obszarze województwa podkarpackiego działania w zakresie ochrony środowiska będą zmierzać do: Wzmocnienia synergii pomiędzy ochroną środowiska a wzrostem gospodarczym m. in. Przez wsparcie ukierunkowane terytorialnie, a nie branżowo, Wykorzystania potencjału tkwiącego w zasobach naturalnych i kulturowych województwa do zwiększenia konkurencyjności i innowacyjności jego gospodarki, Ograniczania szkodliwych czynników wpływających na zdrowie, poprzez poprawę stanu środowiska, Uzyskania dobrych wskaźników w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami, w tym ograniczenia materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności, Zwiększenie roli wiedzy i ekoinnowacyjności w procesie rozwoju społecznogospodarczego województwa, Edukacji ekologicznej, zwiększenia dostępu do informacji i poszerzenie dialogu społecznego Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego Dokument zawiera inwentaryzację wszystkich rodzajów odpadów (komunalnych, niebezpiecznych, innych niż niebezpieczne), powstających na obszarze województwa jak i przywożonych do niego, ze szczególnym uwzględnieniem odpadów komunalnych. Zakres dokumentu obejmuje także prognozę zmian w sektorze gospodarki odpadami, cele do realizacji w latach , kierunki działań, ich harmonogram realizacji oraz sposób monitoringu i oceny wdrażania planu. W obszarze odpadów komunalnych zdefiniowano następujące cele główne: Zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, a także odzysk energii z odpadów. Objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych, wielkogabarytowych i budowlanych wszystkich mieszkańców województwa. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. Cele główne będą realizowane poprzez poniższe cele szczegółowe: Objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców, Objecie wszystkich mieszkańców systemem zbierania odpadów, 39

41 Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji unieszkodliwianych przez składowanie, Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, Wydzielenie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych i poddanie procesom odzysku i unieszkodliwiania, Wydzielenie odpadów budowlano-remontowych ze strumienia odpadów komunalnych i poddanie ich procesom odzysku i unieszkodliwiania, Wydzielenie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych i poddanie ich procesom unieszkodliwiania Wojewódzki Program Rozwoju Odnawialnych Źródeł Energii dla Województwa Podkarpackiego Plan Rozwoju OZE w województwie podkarpackim określa podstawowe założenia rozwoju odnawialnych źródeł energii na terenie województwa opolskiego. Dokument zawiera szczegółową analizę obecnego stanu pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych w regionie, określa potencjał rozwoju OZE w województwie a także prognozy rozwoju OZE w przestrzeni wieloletniej. Plan Rozwoju OZE jest ściśle skorelowany ze Strategią Rozwoju Województwa, w ramach którego przewiduje się m.in.: wzrost poziomu i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych; zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego. Plan wskazuje również konieczność m.in. wykorzystania potencjału i pozycji znaczących przedsiębiorstw w gospodarce regionu z zastosowaniem technologii proekologicznych, a także powiązania nauki z rozwojem technologii OZE w regionie. Zwiększenie poziomu pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych skutkować będzie ograniczeniem zużycia paliw kopalnych, redukcją emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń oraz zwiększonym wykorzystaniem lokalnych zasobów energetycznych oraz terenów niezagospodarowanych rolniczo (w tym nieużytków) Delimitacja obszarów korzystnych dla rozwoju energetyki odnawialnej na terenie województwa podkarpackiego. Aktualizacja 2013 Dokument zawiera oszacowany potencjał teoretyczny odnawialnych źródeł energii, będący podstawa do sporządzenia wojewódzkich dokumentów odnoszących się do rozwoju OZE. 40

42 3.3.6 Studium przestrzennych uwarunkowań krajobrazowych, przyrodniczych, kulturowych i turystycznych rozwoju energetyki wiatrowej w województwie podkarpackim W dokumencie wskazane są najkorzystniejsze obszary do umieszczania farm wiatrowych. 4. Program ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego dla pyłu PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu Podstawowym dokumentem wskazującym na konieczność wykonania POP w strefie podkarpackiej, w zakresie zanieczyszczeń pyłem PM10, PM2,5 i benzo(a)pirenem, jest bieżąca ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim za 2011 rok, wykonana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, w której strefa podkarpacka została zakwalifikowana do klasy C pod względem ochrony zdrowia mieszkańców. Program koncentruje się na istotnych powodach występowania przekroczeń zanieczyszczeń powietrza oraz na znalezieniu skutecznych i możliwych do zrealizowania działań, których wdrożenie spowoduje obniżenie poziomu zanieczyszczeń co najmniej do poziomów odpowiednio dopuszczalnych. Głównym celem sporządzenia i wdrożenia POP jest przywrócenia naruszonych standardów jakości powietrza, a przez to poprawa warunków życia mieszkańców, podwyższenie standardów cywilizacyjnych oraz lepsza jakość życia w strefie. Realizacja zadań wynikających z Programu ma na celu zmniejszenie stężenia substancji zanieczyszczających w powietrzu w danej strefie do poziomów dopuszczalnych i docelowego, i utrzymania go na takim poziomie. 41

43 5. Charakterystyka gminy 5.1 Dane ogólne Gmina Haczów leży w południowej części województwa podkarpackiego, w powiecie brzozowskim i stanowi odrębną jednostkę samorządu terytorialnego. Gmina zlokalizowana jest na pograniczu Pogórza Przemysko- Dynowskiego i Dołów Jasielsko- Sanockich, po lewej stronie drogi z Rzeszowa, przez Domaradz, do polsko- słowackiego przejścia granicznego w Barwinku. Przez teren gminy przebiegają drogi łączące Krosno z Brzozowem, Rymanów z Brzozowem oraz gęsta sieć dróg lokalnych. Rysunek 1. Przedstawia obszar gminy. Rysunek 1. Obszar Gminy Haczów Źródło: maps.google.pl Gmina Haczów zajmuję powierzchnię 71 km 2 Sąsiaduje z następującymi gminami: co stanowi 13% powiatu brzozowskiego. Od północy z gminą Jasienica Rosielna, Od południa z gminami Besko, Zarszyn i Rymanów, Od wschodu z gminą Brzozów, Od zachodu z gminami Korczyna, Krościenko Wyżne i Miejsce Piastowe. 42

44 Rysunek 2. Lokalizacja Gminy haczów na tle Powiatu Brzozowskiego Rysunek 3. Lokalizacja Powiatu Brzozowskiego na tle Województwa Podkarpackiego. 5.2 Warunki naturalne Gmina Haczów należy do dwóch mezoregionów (zgodnie z podziałem Polski na mezoregiony fizycznogeograficzne według J. Kondrackiego): Kotlina Jasielsko (513.67)- Krośnieńska- zachodnia część gminy Haczów Pogórze Dynowskie (513.64)- pozostała część gminy Formalny podział szczegółowy krain fizyko-geograficznych przedstawia się następująco: pod prowincja Zewnętrzna Karpaty Zachodnie (513) Pogórze Środkowo beskidzkie (513.6) Mezoregion Pogórze Dynowskie (513.64) Mezoregion Kotlina Jasielsko- Krośnieńska (513.67) Gmina Haczów w całości należy do makroregionu karpackiego. Karpaty są młodym górotworem systemy alpejskiego. Zbudowane są ze skał krystalicznych, wulkanicznych i osadowych, silnie pofałdowanych i po przemieszczanych w postaci płaszczowin. Pogórza tworzące Karpaty Zachodnie Zewnętrzne stanowią falistą wyżynę o deniwelacjach terenu 80-43

45 250 m, z licznymi, rozczłonkowanymi dolinami. Północną granicę pogórza stanowi wysoki na m próg, opadający w stronę kotlin karpackich. W obrębie pogórzy wyróżnia się trzy poziomy: najwyższy- z dolinami głównych rzek karpackich podgórski- tworzący platformę wzdłuż brzegu gór najniższy- przydoliny POGÓRZE DYNOWSKIE- oznaczone w klasyfikacji Kondrackiego symbolem Pogórze położone jest miedzy dolinami Wisłoka i Sanu. W części północnej jest to wyrównana, rozcięta erozyjne powierzchnia wyżynna o wysokości m n.p.m. W części południowo-zachodniej na granicy z Kotliną Jasielsko- Krośnieńską (Doły Jasielsko- Sanockie) występują wyraźniejsze pasma twardzielowe, z których najwyższym szczytem jest Sucha Góra (592 m n.p.m.) oraz formy skalne np. Prządki w okolicach Krosna. Powierzchnia tego mezoregionu to 1844 km 2 2 KOTLINA JASIELSKO- KROŚNIEŃSKA- oznaczenie w klasyfikacji Kondrackiego symbolem Kotlina wytworzona w ramach centralnej depresji karpackiej. Stanowi centralny człon szeregu kotlin powstałych wzdłuż biegu Wisłoki pomiędzy Jasiołką a Wisłoką- Dołów Jasielsko- Sanockich. Tabela 3. Podział fizycznogeograficzny obszaru Gminy Haczów NAZWA JEDNOSTKI PODZIAŁU REGIONALNEGO Makroregio n Prowincja Podprowinc ja Makroregio n Mezoregion Mikroregio n SYMBOL DZIESIĘT NY NAZWA JEDNOSTKI PODZIAŁU REGIONALNE GO Karpaty zachodnie (z podkarpaciem zachodnim i północnym) SYMBOL DZIESIĘT NY region karpacki NAZWA JEDNOSTKI PODZIAŁU REGIONALNEG O 51 Karpaty wschodnie (z podkarpaciem wschodnim) SYMBO L DZIESIĘ TNY zewnętrzne Karpaty zachodnie 513 Beskidy 522 wschodnie pogórze środkowo beskidzkie Beskidy lesiste kotlina jasielskokrośnieńska pogórze dynowskie

46 Rzeźbę terenu Gminy Haczów można podzielić na: tereny o rzeźbie płaskorówninnej (ok. 10%) tereny o rzeźbie falisto-pagórkowej (ok.60%) tereny o rzeźbie wzgórzowej (ok. 25%) Gleby w Gminie Haczów w około 65% stanowią utwory pochodzenia wodnego. Są to w przeważającej części dawne i współczesne tarasy rzeczne, które zostały wytworzone głównie z glin całkowitych oraz glin lub pyłów naiłowych zalegających głęboko na litej skale. Pozostały obszar przypada na utwory powierzchniowe- górskie (flisz karpacki) o rzeźbie erozyjnej. Na terenie gminy występuje duże zróżnicowanie zarówno pod względem glebowym, jak i przydatności występujących tu gleb. Na przeważającej części gminy (ok. 65%) występują gleby aluwialne- mady rzeczne, gleby starych tarasów akumulacyjnych. Gleby te wykształciły się w typach: brunatnym, pseudobielicowym i czarnej ziemi. Gleby te stanowią najlepsze pod względem użyteczności rolniczej gleby na terenie gminy. Są to na ogół żyzne gleby, o właściwym uwilgotnieniu. Jednak zdarza się, że występują niedobory podstawowych składników odżywczych- fosforu i potasu. Około 30% ogólnej powierzchni stanowią utwory wietrzelinowe na terenie o rzeźbie wzgórzowoerozyjnej- głównie północna i wschodnia część gminy. Z nich powstały gleby brunatne właściwe, wyługowane lub kwaśne. W zależności od składu mechanicznego i położenia gleby te posiadają różna wartość rolniczą. Największy udział w utworach zwietrzelinowych stanowią gleby położone na średnich stokach, podlegające intensywnym procesom erozyjnym, głównie erozji wodnej. Gleby te charakteryzują się mniej korzystnymi warunkami glebowo- siedliskowymi. Na grzbietach i stromych zboczach występują płytkie gleby o niewielkiej przydatności rolniczej, trudne do uprawy i przez to nieprzydatne do celów rolniczych. Gleby kwaśnie i bardzo kwaśne (ph powyżej 5,5) występują na zdecydowanej większości powierzchni gminy- 82%. Gleby lekko kwaśne stanowią 12%, obojętne- 3,5%, zasadowe- 2,5%. Pod względem przynależności do klas bonitacyjnych 1,5 % ziem należy do klasy II, 48% do klasy III a 43% do klasy IV. Do najsłabszych klas (V i VI) zalicza się 7,5% terenów gminy. W porównaniu do innych części Pogórza i Karpat teren Gminy Haczów charakteryzuje się niewielką zasobnością surowców mineralnych. Na terenie gminy występują jedynie piaski i żwiry. 5.3 Sytuacja demograficzna Według danych GUS, pod koniec 2014 roku liczba ludności w Gminie Haczów wyniosła 9294 mieszkańców, z czego 50,59 % stanowiły kobiety, a 49,41 % mężczyźni (współczynnik feminizacji wyniósł 102). Gęstość zaludnienia wynosiła 130 osób/km 2, natomiast przyrost 45

47 naturalny na 1000 ludności 3,1. Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2014 r. było ujemne. Tabela 4. Liczba ludności gminy Haczów Rok liczba mieszkańców kobiety mężczyźni ogółem Źródło:GUS 2014 Struktura ludności gminy ze względu na możliwości produkcyjne przedstawiona została w Tabeli 3. Przeważającą grupą dla 2014 roku jest ludność w wieku produkcyjnym stanowiąca 62,2%, wśród których, aż 64,7% stanowi grupa osób w wieku produkcyjnym-mobilnym. W stosunku do lat poprzednich można zaobserwować spadek liczebności grupy w wieku przedprodukcyjnym, natomiast wzrost grupy poprodukcyjnej. W skutek ujemnego przyrostu naturalnego oraz zwiększenia poziomu emigracji można wnioskować o dalszym spadku liczebności grupy w wieku produkcyjnym Tabela 5. Struktura ludności w gminie pod względem wieku, porównanie roku 2011 i 2014 Ludność w wieku Rodzaj wieku przedprodukcyjnym (17 lat i mniej), produkcyjnym i poprodukcyjnym Przedprodukcyjny Produkcyjny Poprodukcyjny ogółem Źródło:GUS 2014 Bezrobocie w powiecie brzozowskim sięga 24,8%, a w gminie Haczów sięga 14,8% (853 os.). Wśród osób bezrobotnych w wieku produkcyjnym wynosi 12,6% dla mężczyzn oraz 17,2% dla kobiet (GUS, 2014r). 46

48 5.4 Gospodarka W Gminie Haczów działalność prowadzi 570 podmiotów gospodarczych (dane GUS według stanu na koniec 2014 roku), z czego 95% swoją działalność prowadzi w sektorze prywatnym. Tabela 6. Podmioty gospodarki narodowej w 2014 roku wg sektorów własności i rodzajów Jednostka terytorialna Gmina Haczów Źródło GUS 2014 Sektor własności Rodzaje Wartość Sektor publiczny Sektor prywatny Ogółem 25 Państwowe i samorządowe 22 jednostki prawa budżetowego Spółdzielnie 3 Ogółem 545 Osoby fizyczne prowadzące 481 działalność gospodarczą Spółki handlowe 5 Spółki handlowe z udziałem 1 kapitału zagranicznego Spółdzielnie 2 Stowarzyszenia i organizacje 21 społeczne W strukturze podmiotów gospodarczych według rodzaju prowadzonej działalności przeważają podmioty prowadzące pozostałą działalność (361). 203 podmiotów działa w zakresie przemysłu i budownictwa, a 6 w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie. W strukturze podmiotów gospodarczych według klas wielkości w Gminie Haczów dominują mikroprzedsiębiorstwa i stanowią one 97%, następnie przedsiębiorstwa małe ok. 3,0%. Tabela 7. Podmioty gospodarki narodowej według klas wielkości (stan na koniec 2014 r.) Jednostka terytorialna Podmioty według klas wielkości o liczbie pracujących ogółem Gmina Haczów Źródło GUS 2014 Według danych GUS na koniec 2014 roku w Gminie Haczów w przetwórstwie przemysłowym działa 73 podmiotów gospodarczych, a w budownictwie działa 127 podmiotów gospodarczych. 47

49 Tabela 8. Podmioty gospodarcze najbardziej znaczące w gminie Branża Nazwa firmy Zakład produkcyjno handlowy Wafleks Małgorzata Prajsnar Firma Fiberstudio Sp. z o.o. Szul Kazimierz Zakład Usługowo Działalność publiczna Produkcyjny SZUL S.C Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe "WULKANEX" Stapiński Krzysztof Firma Handlowo Usługowa Pol - Bud Zajdel Paweł Działalność budowlana Zakład Budowlano Remontowy "MURBET" Bogdan Jakubowski Źródło: Strategia rozwoju Gminy Haczów do 2024 roku Na branże handlowo-usługową gminy składa się wiele firm regionalnych. W Gminie Haczów nie ma obiektów handlowych wielkopowierzchniowych, funkcjonują tu natomiast 24 sklepy spożywczo-przemysłowe, 4 sklepy z odzieżą i obuwiem, 3 bary, jedna stacja paliw i 8 zakładów fryzjerskich. Zgodnie z danymi w GUS ilość podmiotów gospodarczych sekcji A wg PKD: Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo, wynosiła 6. Całkowita powierzchnia gruntów rolnych na terenie gminy stanowi 5391 ha, przy czym grunty orne to 3065 ha, pastwiska i łąki 2033 ha oraz sady 16 ha. Według danych zgodnych z Powszechnym Spisem Rolnym 2010r. (GUS) na terenie gminy rolnictwo jest źródłem utrzymania dla 18% gospodarstw domowych. Wbrew powszechnie panującym na obszarach wiejskich trendom w Gminie Haczów da się zauważyć wzrost udziału gospodarstw ze źródłem utrzymania z rolnictwa w ogóle gospodarstw rolnych w gminie. Gmina posiada średnie warunki glebowo-klimatyczne do rozwoju produkcji rolniczej. Użytki rolne stanowią ponad 42% powierzchni całej gminy. W strukturze gospodarstw według powierzchni przeważają gospodarstwa o areale do 1ha, blisko 20% stanowią gospodarstwa o powierzchni od 1 do 5ha. Pozostałe gospodarstwa mieszczą się w przedziale od 5 do 10ha. Na terenie gminy Haczów nie ma gospodarstw o powierzchni powyżej 10ha. W strukturze gospodarstw rolnych według pogłowia zwierząt gospodarskich na terenie Gminy Haczów przeważają gospodarstwa hodujące drób, a w następnej kolejności bydło. Znaczna część gospodarstw specjalizuje się w produkcji wielokierunkowej, obejmującej wartość produkcji roślinnej, zwierzęcej, łącznie z produktami zużytymi na pasze we własnym gospodarstwie oraz produktami nierolniczymi pozyskiwanymi także w niektórych gospodarstwach. 48

50 5.5 Środowisko Jakość powietrza Gmina Haczów należy do mniej zanieczyszczonych rejonów województwa podkarpackiego. Wśród gospodarstw domowych dominuje jednak opalanie mieszkań i domów paliwami stałymi węglem i drzewem. Pozostałą część stanowi gaz ziemny. Wszystkie obiekty użyteczności publicznej opalane są gazem ziemnym. W zakresie dwutlenku siarki stężenia średnioroczne w województwie podkarpackim nie przekroczyły 50 % dopuszczalnej normy średniorocznej. Najwyższe wartości w województwie notowano w rejonie Jarosławia, natomiast stężenia średnioroczne SO2 w obrębie powiatu Brzozowskiego były w zakresie 1-4 μg/m 3, średnio w powiecie ok. 2 μg/m3. Zatem rejon Brzozowa jest jednym z najmniej skażonych terenów województwa pod względem zanieczyszczenia SO2. Podobnie w zakresie stężeń NO2 w skali województwa należy stwierdzić, iż ponad 80% wyników pomiarów tych stężeń nie przekroczyło 50% normy dopuszczalnej. Powiat Brzozowski należy tu również do mniej zanieczyszczonych rejonów, ponieważ stężenia średnioroczne NO2 wynoszą tu 8 20 μg/m 3, przy maksymalnej wartości w województwie ponad 44 μg/m 3 (w Rzeszowie). W zakresie stężeń pyłu zawieszonego (drobnego) Powiat Brzozowski jest również jednym z czyściejszych terenów województwa maksymalne stężenia pyłu zawieszonego notowane są w rejonie Rzeszowa i Jarosławia ponad 44 μg/m 3, na terenie powiatu Brzozowskiego stężenia te wynosiły 8 16 μg/m 3, średnio ok. 12 μg/m 3. Opad pyłu na omawianym terenie powiatu Brzozowskiego jest również niewielki 38,2 g/(m 2 rok), przy maksymalnej wartości w województwie ponad 315 g/(m 2 rok). W najbliższym otoczeniu gminy nie ma zakładów przemysłowych, które w znaczny sposób zanieczyszczałyby powietrze. Biorąc pod uwagę przewagę wiatrów południowych, największe zagrożenie stanowią zakłady przemysłowe, położone o kilkadziesiąt kilometrów na południe na terenie Słowacji. W ostatnich latach zagrożenie to wyraźnie się zmniejszyło ze względu na ograniczenie produkcji lub upadek zakładów. Wpływ na stan czystości powietrza w gminie mają również zakłady przemysłowe Krosna oddalonego o 15 kilometrów na północny zachód od granic gminy. Największe zagrożenie stanowią tutaj Krośnieńskie Huty Szkła. Skutki działalności tych zakładów widoczne w postaci obniżonego ph deszczu oraz opadów pyłów. Stwierdzić to można szczególnie w miesiącach zimowych. Spowodowane jest to zmniejszonym w tym okresie działaniem ochronnym lasów Beskidu Niskiego. Dodatkowe zagrożenia czystości powietrza stanowi niska emisja. Ze względu na wzrost cen gazu część właścicieli domów wraca do opalania węglem. 5.6 Leśnictwo i tereny zielone Na terenie Gminy Haczów znajdują się dwa rezerwaty leśne oraz cztery parki podworskie zawierające liczne okazy wiekowych drzew uznanych za pomniki przyrody. W parkach reprezentowane są również gatunki drzew egzotycznych. Pierwszy rezerwat nosi nazwę Cisy w Malinówce" (powierzchnia 4,02 ha). Drzewostan rezerwatu ma charakter lasu mieszanego, 49

51 złożonego głównie z sosny oraz jodły z domieszką dębu, buka, grabu i jarzębu. Osobliwością rezerwatu jest występowanie 1000 okazów cisa w różnych klasach wieku, jednego z bogatszych dobrze zachowanych drzewostanów cisowych w całym kraju. Kolejny rezerwat w gminie Haczów położony jest około 2 km na północny-wschód od miejscowości Jabłonica Polska, jego powierzchnia to 94,52 ha. Drzewostan rezerwatu, pierwotnie wielogatunkowy, pochodzenia naturalnego, w wyniku działalności gospodarczej podległ systematycznej zmianie w monokultury sosnowe. W miejscowości Haczów w parku dworskim ze starodrzewia ocalały pozostałości naturalnych zbiorowisk z wiązem górskim, klonem polnym, klonem jaworem i klonem zwyczajnym. Dominującym gatunkiem w zbiorowiskach parkowych jest grab pospolity, lipa drobnolistna i szerokolistna, dąb szypułkowy i wiąz górski. Natomiast w parku we wsi Wzdów są rozległe aleje dębowe. W składzie florystycznym występuje czereśnia ptasia, brzoza brodawkowata, wiąz górski, brzoza czarna, klon paklon, w tym jedno pięciopniowe drzewo. W Trześniowie wśród starodrzewia występuje pomnikowy dąb szypułkowy i największy w dawnym województwie krośnieńskim platan klonolistny. Ochrona przyrody w Gminie Haczów instytucjonalnie zorganizowana jest w postaci istniejących parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, rezerwatów przyrody oraz pomników przyrody. Teren gminy bezpośrednio graniczy z Czarnorzecko-Strzyżowskim Parkiem Krajobrazowym. Wokół parku krajobrazowego została powołana strefa ochronna, która na terenie dawnego województwa krośnieńskiego miała do lipca 1998 r. postać Czarnorzeckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Utworzonego Rozporządzeniem Wojewody Krośnieńskiego 2 lipca 1998 r. ponownie utworzono obszary chronionego krajobrazu. Rozporządzenie to w zakresie odnośnie parku krajobrazowego na terenie gminy zawiera niespójność pomiędzy opisem a częścią graficzną. Faktycznie w części opisowej Obszar Chronionego Krajobrazu został zlikwidowany. Otulina parku krajobrazowego zajmowała około 30 % powierzchni gminy. 5.7 Gospodarka komunalna Gospodarka odpadami Gmina nie posiada własnego składowiska odpadów. Wywozem i zagospodarowaniem odpadów objęte są wyłącznie nieruchomości zamieszkałe. Właściciele nieruchomości zamieszkałych na których powstają odpady komunalne obowiązani są do pozbywania się odpadów komunalnych z terenu nieruchomości w oparciu o system segregacji odpadów z podziałem na odpady mokre i odpady suche. Odpady mają być zgromadzone w pojemnikach lub workach zakupionych przez Właścicieli nieruchomości z umieszczonym na nich czytelnym numerem identyfikacyjnym podatnika nadanym przez Urząd Gminy Haczów. Odpady zmieszane, zielone oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych Wykonawca ma ustawowy obowiązek dostarczyć na Regionalną Instalację do Przetwarzania Odpadów Komunalnych w Krośnie. Natomiast odpady komunalne zebrane selektywnie do instalacji odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, mają być zagospodarowane, zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami, o której mowa w art. 7 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Wywóz odpadów mokrych, suchych i zmieszanych komunalnych odbywa się co dwa tygodnie zgodnie z harmonogramem opracowanym i załączonym do oferty przez wykonawcę. Odpady na czas 50

52 odbioru przez Wykonawcę maja znajdować się poza terenem nieruchomości przy drogach publicznych wyznaczonych do przejazdu śmieciarek. Tabela 9. Ilość odpadów komunalnych w Gminie Haczów w 2013 r. Rodzaj odpadów Ilość [t] Mokre 568 Suche 272 Publiczne (z ulicznych koszy na śmieci) 2 Zmieszane 4 Budowlane 10 Wielkogabarytowe 16,5 Niebezpieczne 1 Ogółem 873,5 Źródło: Strategia rozwoju Gminy Haczów do 2024 roku Odpady wielkogabarytowe, budowlane i niebezpieczne są wywożone raz do roku. Odpady komunalne mogą odbierać firmy które są wpisane do ewidencji działalności regulowanej prowadzonej przez Wójta gminy. Musza spełniać wymagania określone w odrębnych przepisach Gospodarka wodno-ściekowa Na terenie Gminy Haczów czynna sieć wodociągowa według stanu na koniec 2014 roku ma długość 0,9 km. Ilość wody dostarczanej gospodarstwom domowym wynosiła 4 dam 3. Źródłem zasilania sieci wodociągowej w Gminie Haczów są studnie kopane. Zgodnie z przepisami ustawy prawo wodne, studnie których wydajność nie przekracza 5m 3 /d nie są objęte obowiązkiem uzyskania pozwolenia wodno-prawnego, wg posiadanych informacji instalacje wodociągowe w gospodarstwa domowych nie uzyskują takiej wydajności. W przyszłości tj. w perspektywie finansowej na lata gmina Haczów zamierza wykonać sieć wodociągowa na terenie gminy w oparciu o zaprojektowaną magistralę wodociągową relacji Sieniawa - Krosno. W przyszłości zarzadzaniem i administrowaniem sieci wodociągowej zajmował się będzie Zakład ds. obsługi gospodarki Wodno-Ściekowej, w Haczowie, który w chwili obecnej zarządza gospodarka ściekową. Gospodarka komunalna w zakresie zaopatrzenia w wodę i odprowadzane ścieków prowadzona jest przez zakład budżetowy : zakład ds. Obsługi Gospodarki Wodno Ściekowej. Na terenie gminy wykonana jest sieć kanalizacyjna o długości ponad 140 km która dostarcza ścieki do trzech oczyszczalni ścieków w Haczowie, Trześniowie i Wzdowie, o łącznej przepustowości

53 m3/d/ Na terenie gminy brak jest sieci wodociągowej, trwają prace projektowe umożliwiające złożenie wniosku o dofinansowanie w programach unijnych na lata Tabela 10. Charakterystyka sieci kanalizacji sanitarnej zlokalizowanej w Gminie Haczów Wyszczególnienie Jednostka miary Wartość długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 143,0 długość czynnej sieci kanalizacyjnej będącej w zarządzie bądź administracji gminy długość czynnej sieci kanalizacyjnej będącej w zarządzie bądź administracji gminy eksploatowanej przez jednostki gospodarki komunalnej przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania km 143,0 km 143,0 szt ścieki odprowadzone dam 3 289,0 ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba 5784 Źródło GUS 2013 Tabela 11. Charakterystyka lokalnych oczyszczalni ścieków Rodzaj oczyszczalni Rok budowy Parametry techniczne Układ technologiczn y Ilość odbieranych ścieków rocznie Stopień redukcji zanieczyszcze ń Mechaniczno biologiczna w Haczowie 1995 Q=930 m 3 /d Osadnik imhoffa, złoża zraszane 188,370 m 3 /d Mechaniczno biologiczna w Trześniowie 1998 Q=310 m 3 /d Osadnik imhoffa, złoża zraszane 53,550 m 3 /d Mechaniczno biologiczna we Wzdowie 1999 Q=310 m 3 /d Osadnik imhoffa, złoża zraszane 46,99 m 3 /d Źródło Strategia rozwoju Gminy Haczów do 2024 roku 52

54 Bezpośrednim przejawem poprawy sytuacji w zakresie oczyszczania ścieków jest tendencja do zmniejszania się ładunków BZT5, zawiesiny ogólnej, azotu ogólnego i fosforu ogólnego w ściekach odprowadzanych do wód lub do ziemi. W związku z wprowadzaniem Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków od 1990 roku widoczny jest wyraźny przyrost ludności gmin korzystających z oczyszczalni ścieków. Dominują ścieki bytowo-gospodarcze, brak jest ścieków przemysłowych w związku z tym nie ma zanieczyszczeń ponadstandardowych. Na terenie Gminy Haczów nie występuje sieć kanalizacji deszczowej. 5.8 Administracja publiczna Liczba pracowników Urzędu Gminy w Haczów na dzień r. wynosiła 49 osób. Budynek Urzędu Gminy w Haczowie o powierzchni użytkowej 2115,40 m2 jest odpowiedni do potrzeb, funkcjonalne i właściwie wyposażony. Dostosowanie do potrzeb osób niepełnosprawnych i matek z małymi dziećmi odpowiada obowiązującym przepisom prawa powszechnego, wydanym w ich delegacji normom oraz normom przyjętym dobrowolnie (w obszarze przeznaczonym do bezpośredniej obsługi klienta). W Urzędzie funkcjonują: 1. Urząd Stanu Cywilnego, 2. Referatu Organizacyjno-Administracyjny, 3. Referat Finansów i Budżetu, 4. Referat Inwestycji i Inicjatyw Gospodarczych, 5. Stanowisko do spraw obywatelskich i obronnych. Sprawy urzędowe można załatwić przez Internet na stronach Urzędu Gminy Haczów. Poprzez formularz e-puap Pismo ogólne można złożyć dowolny wniosek, podpisać kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub profilem zaufanym, ewentualne opłaty wnieść na konta podane na stronach urzędu. Urząd nie posiada formularzy dedykowanych pod poszczególne sprawy. 53

55 Rysunek 4. Schemat organizacyjny Urzędu Gminy Haczów Źródło dane Urzędu Gminy Haczów Jednostkami budżetowymi działającymi w Gminie Haczów są: Urząd Gminy Haczów, Gminny Ośrodek Kultury i Wypoczynku, Gminna Biblioteka Publiczna w Haczowie, Zakład ds. Obsługi Gospodarki Wodno-Ściekowej w Haczowie, Samodzielna Administracja Placówek Oświatowych Gminy Haczów, Szkoła Podstawowa w Haczowie, Zespół Szkół w Malinówce, Zespół Szkół we Wzdowie, Zespół Szkół w Jasionowie, Zespół Szkół w Jabłonicy Polskiej, Zespół Szkół w Trześniowie, Przedszkole Samorządowe w Haczowie z Filią w Trześniowie. 5.9 Budownictwo i gospodarstwa domowe Wśród form budownictwa mieszkaniowego wyróżnia się mieszkania spółdzielcze, komunalne, przeznaczone na sprzedaż i wynajem, społeczno-czynszowe, indywidualne i zakładowe oraz budynki mieszkalne. Na zasoby mieszkaniowe składa się 2652 mieszkań, o łącznej powierzchni m 2, w 2581 budynkach mieszkaniowych (GUS 2014). Do zasobów 54

56 komunalnych gminy należą 7423 mieszkania o łącznej powierzchni 1016 m 2, w tym 3 lokale socjalne oraz 3 pustostany (GUS 2013). Przeciętna powierzchnia użytkowa dla jednego mieszkania wynosi 89,1 m 2, natomiast powierzchnia użytkowa przypadająca na jedną osobę to 25,4 m 2. Gmina Haczów administracyjnie zlokalizowana jest w województwie podkarpackim, w którym w latach wystąpił przeszło 12 procentowy przyrost mieszkań, co dało województwu trzecie pod względem najwyższej wartości przedmiotowego wskaźnika miejsce w kraju. 6. Charakterystyka nośników energetycznych zużywanych na terenie gminy. 6.1 Zaopatrzenie w ciepło W Gminie Haczów brak jest zbiorczego zaopatrzenia w energię cieplną w większości użytkowane systemy są systemami indywidualnymi. Szczegółowe dane nt. zużycia poszczególnych paliw w sektorze mieszkaniowym przedstawiono w rozdziale Zaopatrzenie w energię elektryczną Zaopatrzenie Gminy w energię elektryczną zapewnia PGE Dystrybucja S.A. Oddział Rzeszów. Na terenie Gminy Haczów znajduje się 66 stacji transformatorowych SN/nN będących na majątku PGE Dystrybucja S.A. Oddział Rzeszów o sumarycznej mocy transformatorów 7,3 MVA oraz 5 stacji transformatorowych będących na majątku odbiorców o sumarycznej mocy transformatorów 0,65 MVA. Zaopatrzenie w energię elektryczną gospodarstw domowych oraz zakładów usługowych następuje poprzez urządzenia Zakładu Energetycznego w Rzeszowie. Warunki zasilania mieszkańców gminy w energię elektryczną obecnie ocenia się jako dobre Odbiorcy energii elektrycznej Tabela 12. Zużycie energii w usługach i edukacji Rodzaj budynku zużycie energii elektrycznej [kwh/rok] szkoły budynki administracji sklepy 343 szatnie sportowe 3465 Ogółem ,47 źródło: Opracowanie własne Tabela 13. Zużycie energii w budynkach mieszkaniowych 55

57 Rodzaj budynku zużycie energii elektrycznej [MWh/rok] Zasoby mieszkaniowe 28343,52 Źródło: opracowanie własne 6.3 Oświetlenie uliczne Na terenie gminy Haczów w 2013 r. wybudowano 2 odcinki oświetlenia ulicznego tj. w m. Haczów i Malinówka. Koszt budowy wyniósł ,00 zł. Za konserwacje istniejącego oświetlenia ulicznego w 2013 r. zapłacono 62 tys. zł., a za zużytą energię zapłacono ,00 zł. 6.4 System gazowniczy Cała gmina jest zgazyfikowana i posiada dobre warunki zasilania w gaz. Na terenie gminy istnieją gazociągi wysokoprężne fi 250 Strachocina Pustyny 4,0 MPa, oraz fi 300 6,4 MPa, gazociągi średnio i niskoprężne wraz ze stacjami redukcyjno pomiarowymi. Projektowana jest budowa gazociągu wysokoprężnego fi 700 Strachocina Podgórska Wola. Podstawowe dane charakteryzujące sieć gazową w Gminie Haczów na koniec 2012 roku i jej odbiorców przedstawia poniżej zamieszczona tabela. Tabela 14. Podstawowe dane charakteryzujace sieć gazową w Gminie Haczów na koniec 2012 roku i jej odbiorców Długość czynnej sieci ogółem w m Długość czynnej sieci przesyłowej w m Długość czynnej sieci rozdzielczej w m Czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych 2387 Odbiorcy gazu 2203 Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem 439 Zużycie gazu w tys. m 3 986,2 Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m 3 322,4 Ludność korzystająca z sieci gazowej 7905 Źródło: Strategia rozwoju Gminy Haczów do 2024 roku 56

58 7. Odnawialne źródła energii na terenie gminy 7.1 Odnawialne źródła energii Polska, jako członek Unii Europejskiej, została zobowiązana do transpozycji do krajowych przepisów prawnych wymogów Dyrektyw Parlamentu Europejskiego. Jedną z nich jest Dyrektywa 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (OZE). Podstawowym celem wyznaczonym dla Polski jest uzyskanie 15 [%] udziału OZE w bilansie energetycznym do 2020 r. Na dzień dzisiejszy wspomniana dyrektywa nie została wdrożona do polskiego prawa. Na terenie zabudowanym, zwłaszcza w budownictwie, istnieją warunki do wykorzystania odnawialnych źródeł energii: słonecznej, geotermalnej, wodnej i wiatrowej. Technologie, które mogą być wykorzystane w tym obszarze to w szczególności: panele fotowoltaiczne (PV); kolektory słoneczne (termiczne); źródła geotermiczne; małe i mikro elektrownie wodne; małe i mikro elektrownie wiatrowe Energia słońca Energia promieniowania słonecznego może służyć do produkcji energii w czterech formach: podgrzewanie cieczy przy wykorzystaniu kolektorów słonecznych; produkcja energii elektrycznej za pomocą ogniw fotowoltaicznych (PV); produkcja energii elektrycznej i podgrzewanie cieczy w systemach hybrydowych fotowoltaiczno-termicznych; poprzez tzw. pasywne systemy solarne elementy obudowy budynku służące maksymalizacji zysków ciepła zimą i ich minimalizacji latem. Technologie te nie powodują skutków ubocznych dla środowiska, takich jak zubożenie zasobów naturalnych czy szkodliwych emisji. Wartość natężenia promieniowania słonecznego zależna jest od położenia geograficznego, pory dnia i roku, co stwarza duże ograniczenia w możliwościach wykorzystania tego źródła energii. Na naszej szerokości geograficznej ok. 80% całkowitej rocznej sumy napromieniowania przypada na sześć miesięcy sezonu wiosenno-letniego, od początku kwietnia do końca września. Średnioroczna wartość nasłonecznienia dla Gminy Haczów na podstawie mapy nasłonecznienia stworzonej przez IMGW wynosi 956 kwh/m 2 /rok jest to maksymalny 57

59 możliwy do osiągnięcia potencjał teoretyczny przy założeniu bezstratnej przemiany w użyteczne formy energii. Potencjał techniczny uwzględnia sprawność instalacji, która zmienia się w zależności od natężenia promieniowania słonecznego (nasłonecznienia), pory dnia i warunków atmosferycznych oraz różnicy temperatur w stosunku do otoczenia. Potencjał techniczny produkcji energii dla Gminy Haczów (wartości średnioroczne) wynosi: kwh/m 2 /rok energia cieplna - obliczony uzysk energii w kolektorach słonecznych z jednego metra kwadratowego powierzchni kolektora ; 956 kwh/m 2 /rok energia elektryczna obliczony przeciętny roczny uzysk energii z modułów fotowoltaicznych z jednego metra kwadratowego powierzchni płaskiej w instalacji o mocy 1kWp. Obecnie na rynku dostępne są dwa typy kolektorów słonecznych płaskie oraz próżniowe. Oba stosuje się w identyczny sposób, jednak różnią się sprawnością. Panele próżniowe mają większy uzysk energii w skali całego roku, jednak nieco mniejszy w lecie niż płaskie kolektory. Im większa różnica temperatur między kolektorem a otoczeniem, tym jego sprawność jest niższa. Panele próżniowe są mniej podatne na to niekorzystne zjawisko. Większość kolektorów dostępnych na rynku posiada certyfikat Solar Keymark i świadectwo uzysku energetycznego 525 kwh/m2. Oszczędności zostaną uzyskane dzięki obniżeniu kosztów zakupu energii potrzebnej do podgrzewania wody lub ogrzewania budynku. Niezwykle istotne przy doborze kolektorów słonecznych jest właściwe zaprojektowanie układu zasilanie-magazynowanie, ponieważ w okresie letnim może dochodzić do częstej sytuacji osiągania temperatury stagnacji przez kolektory w przypadku braku zagospodarowania ciepłej wody. Jest to sytuacja wysoce niekorzystna ponieważ wpływa znacząco na skrócenie żywotności instalacji, częstsze serwisowanie i spadek sprawności układu. Największą słabością instalacji fotowoltaicznych jest ich niska sprawność, która w zależności od użytych do produkcji paneli materiałów, waha się od kilku procent (np.: ogniwa z tellurku kadmu) do kilkudziesięciu procent (krzem monokrystaliczny maksymalnie ok. 25%). Najpopularniejszymi ogniwami są mono- i polikrystaliczne (krzemowe). Charakterystyczne dla instalacji fotowoltaicznych są jednostki mocy w jakich się je wyraża kwp kilowatopiki, moc szczytowa instalacji. System fotowoltaiczny może być podłączony do istniejącej sieci (system ongrid) energetycznej bądź pracować w autonomii zasilając w pełni dany obiekt lub urządzenie (tzw. systemy wyspowe - offgrid). Średnio, koszt samych paneli to ok. 2/3 kosztów całej instalacji (wliczając koszty montażu do pozostałej części kosztów). Warto dodać, że koszty operacyjne stanowią ok. 2-3% kosztu instalacji. Miernikiem oszczędności jest obniżone zużycie energii z sieci, czyli mniejsze rachunki za energię elektryczną oraz możliwość wprowadzenia energii elektrycznej do sieci dystrybucyjnej energii elektrycznej po stałych stawkach za 1 kwh. Kolektory słoneczne: Instalacje układów solarnych na potrzeby przygotowania c.w.u. najłatwiej zamontować jest w budynkach nowo budowanych. Jest również możliwość 58

60 zainstalowania takich układów w budynkach istniejących. Nie ma również przeciwskazań dla budowy instalacji na konstrukcjach naziemnych. Poza zapewnieniem ciepłej wody kolektory mogą być również stosowane do dogrzewania budynków (w ograniczonym zakresie). Fotowoltaika: Moduły fotowoltaiczne mogą służyć do zasilania: obiektów leżących poza zasięgiem sieci energetycznej, domków letniskowych, urządzeń komunalnych, telekomunikacyjnych, sygnalizacyjnych, oświetlenia, przydomowych mikro elektrowni w celu sprzedaży energii do sieci lub uzupełnienia bilansu energetycznego budynku, urządzeń transportowy i infrastruktury transportowej. Możliwa jest również budowa większych instalacji PV produkujących energię elektryczną na sprzedaż (do sieci, na zasadach komercyjnych). Słoneczne systemy ogrzewania pasywnego: są to różne sposoby konwersji fototermicznej - wykorzystanie energii promieniowania słonecznego do pozyskania ciepła poprzez konwekcję, przewodzenie i promieniowanie. Kolektory i PV mogą być zainstalowane zarówno na gruncie, jak i na dachach oraz ścianach budynków (mieszkalnych, użytkowych), co daje duże możliwości rozbudowy tego typu instalacji w mieście. Jednakże biorąc pod uwagę wysoką wartość gruntów w mieście oraz stosunkowo niską sprawność instalacji PV, jej instalacja na gruncie nie jest wskazana. Ponadto dla zabezpieczenia nasłonecznienia należy wyłączyć z użytkowania na gruncie znacznie większą powierzchnię niż na dachu Energia wiatrowa Pozyskiwanie energii z ruchu mas powietrza odbywa się za pomocą siłowni wiatrowych, które przetwarzają energię mechaniczną na elektryczną, która dalej doprowadzana jest do sieci elektroenergetycznej. Dla określenia potencjału technicznego możliwego do wykorzystania ważne jest określenie częstości występowania prędkości progowych wiatru: minimalnej i maksymalnej. Wyznaczają one zakres prędkości wiatru w jakich możliwa jest produkcja energii. Wartości prędkości progowych uzależnione są od konstrukcji elektrowni wiatrowych. Z reguły minimalna prędkość progowa tzw. prędkość startowa wynosi ok. 3-4 m/s, natomiast prędkość maksymalna tzw. prędkość wyłączenia ok. 25 m/s. Dolną granicą opłacalności wykorzystania wiatru do potrzeb energetycznych jest jego średnioroczna prędkość powyżej 5 m/s. Istotne jest również ustalenie stałości kierunku wiejącego wiatru, gdyż częste chwilowe podmuchy o różnych kierunkach są niekorzystne. Na podstawie mapy wiatrów w Polsce można stwierdzić, że teren powiatu sanockiego, w którego granicach administracyjnych leży analizowana Gmina Haczów posiada korzystne warunki do rozwoju elektrowni wiatrowych. 59

61 Energia biomasy Biomasa to substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także inne części odpadów, które ulegają biodegradacji. Biomasa może być wykorzystywana w formie nieprzetworzonej, lub przetworzonej (biopaliwa płynne, biogaz). Sposób wytwarzania biopaliw i biomasy i jego wpływ na środowisko jest jednym z najważniejszych czynników, jakie należy wziąć pod uwagę przy planowaniu działań, w zakresie wykorzystania biomasy. Ogólnie rzecz biorąc biomasę i biopaliwa traktuje się jako odnawialne źródła energii, których wykorzystanie nie wpływa na zawartość CO2 w atmosferze. W rzeczywistości jest tak jedynie w przypadku, gdy biomasa/biopaliwa są wytwarzane w sposób zrównoważony. Decydując się na uwzględnienie w PGN/SEAP środków związanych z wykorzystaniem biomasy/biopaliw, a także sporządzając inwentaryzację emisji, należy zwrócić uwagę na dwie kwestie: Wpływ wytwarzania i wykorzystania biomasy/biopaliw na koncentrację CO2 w atmosferze W efekcie spalania węgla zawartego w materii organicznej, np. w drewnie, bioodpadach lub biopaliwach transportowych, tworzy się CO2. Emisji tych nie bierze się jednak pod uwagę podczas sporządzania inwentaryzacji emisji CO2, jeżeli można założyć, że ilość węgla uwalnianego w procesie spalania jest równa ilości węgla pobranego przez biomasę w trakcie wzrostu (proces fotosyntezy). W takim przypadku standardowy wskaźnik emisji CO2 dla biomasy/biopaliw wynosi zero. Założenie to jest często uzasadnione w przypadku upraw wykorzystywanych do produkcji biodiesla i bioetanolu, jak również w przypadku drewna pochodzącego z lasów zarządzanych w zrównoważony sposób, co oznacza, że średni przyrost lasu jest równy lub wyższy niż pozyskanie drewna. Jeżeli drewno nie jest pozyskiwane w zrównoważony sposób, to należy przyjąć wskaźnik emisji CO2 wyższy od zera. Emisje w całym cyklu życia, bioróżnorodność i inne kwestie związane z równowagą ekologiczną Nawet jeśli biopaliwo/biomasę jako źródło energii cechuje neutralny bilans CO2, jej wykorzystania nie można uznać za przyjazne środowisku, jeżeli jej produkcja wywiera negatywny wpływ na bioróżnorodność lub wiąże się z wysoką emisją gazów cieplarnianych, jak np. emisja N2O związana z zastosowaniem nawozów lub emisja CO2 związana ze zmianą użytkowania terenu. Dlatego też należy sprawdzić, czy wykorzystywana przez nie biomasa/biopaliwo spełnia kryteria zrównoważonego rozwoju. W tym celu można wykorzystać kryteria zapisane w Dyrektywie 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych. Jedynie biomasa/biopaliwa, które spełniają te kryteria będą uznawane za odnawialne w kontekście Porozumienia Burmistrzów. W przypadku gdy miasto lub gmina stosuje standardowe wskaźniki emisji i wykorzystuje biopaliwo, które nie spełnia kryteriów zrównoważonego rozwoju, zaleca się zastosowanie dla tego biopaliwa wskaźnika emisji, który jest równy wskaźnikowi odpowiadającego mu paliwa kopalnego. Na przykład jeżeli miasto lub 60

62 gmina wykorzystuje biodiesel, który nie jest wytwarzany w sposób zrównoważony, należy zastosować wskaźnik emisji dla zwykłego diesla. Choć reguła ta nie znajduje zastosowania w konwencjonalnych standardach szacowania emisji, jest wykorzystywana w celu zapobieżenia stosowaniu nieprzyjaznych środowisku biopaliw w miastach będących sygnatariuszami Porozumienia. Jeżeli miasto lub gmina stosuje wskaźniki emisji LCA i wykorzystuje biopaliwo, które nie spełnia kryteriów zrównoważonego rozwoju, zaleca się opracowanie dla niego wskaźnika emisji, który będzie uwzględniał wszystkie emisje powstające w całym cyklu jego życia. Biomasa w formie nieprzetworzonej może pochodzić z gospodarki leśnej, użytków zielonych na terenie miasta i parków. Często jest to biomasa odpadowa. Należy zwrócić szczególną uwagę na pozyskiwanie drewna z odpadów budowlanych lub rozbiórki, gdyż może być ono zanieczyszczone impregnatami i powłokami ochronnymi, które mogą zawierać związki chlorowcoorganiczne lub metale ciężkie. Drewno takie nie powinno być spalane jako paliwo. Ze względu na dużą objętość biomasy w postaci nieprzetworzonej, szeroki przedział wilgotności, niskie ciepło spalania na jednostkę masy i dużą różnorodność technologii produkcji energii biomasa powinna być wykorzystywana lokalnie, w granicach opłacalności ekonomicznej. Poza biomasą odpadową praktykuje się wykorzystanie biomasy z upraw energetycznych, czyli upraw roślin szybko rosnących o znacznym potencjale energetycznym takich jak np. wierzba energetyczna, miskantus olbrzymi. Biogaz, czyli gaz powstający w procesie rozkładu materii organicznej. Najważniejsze źródła pochodzenia biogazu to: oczyszczalnie ścieków; składowiska odpadów; biogazownie rolnicze Proces powstawania biogazu w źródłach jest podobny i zachodzi na skutek fermentacji beztlenowej w obecności bakterii metanogennych, które w odpowiednich warunkach zamieniają związki organiczne w biogaz oraz substancje nieorganiczne. Możliwości pozyskania biogazu w Gminie Haczów: bydło 927 sztuk, produkcja biogazu m 3 / rok trzoda chlewna sztuk, produkcja biogazu 32476,2 m 3 / rok Łączna suma produkcji biogazu wynosi ,2 m 3 /rok, wartość energetyczna wyprodukowanego biogazu 13536,41 GJ. Obszar gminy ma korzystne warunki lokalizacyjne. 61

63 Energia geotermalna Wyróżnia się dwa typy geotermii głęboka (właściwa) i płytka. Geotermia głęboka (klasyczna, wysokiej entalpii - GWE) Są to instalacje dużej skali i służą do ogrzewania większej ilości budynków, lub nawet miast. Otwory wiercone są nawet na głębokość powyżej 2500 m. Przy takiej głębokości ciepło odzyskiwane jest w tradycyjnych wymiennikach, bez pomocy pompy ciepła. Woda geotermalna wykorzystywana jest bezpośrednio doprowadzana systemem rur, bądź pośrednio oddając ciepło chłodnej wodzie i pozostając w obiegu zamkniętym. W Polsce wykorzystywana jest w pięciu miastach (Pyrzyce, Mszczonów, Bańska Niżna, Uniejów, Stargard Szczeciński), nie tylko na potrzeby energetyczne, ale również rekreacyjne baseny termalne. Polska charakteryzuje się zróżnicowanym potencjałem energii geotermalnej. Aby ocenić potencjał głębokiej geotermii, niezbędne jest uzyskanie informacji o: temperaturze wody, głębokości, z której woda taka będzie wypompowywana oraz jej składu chemicznego. Geotermia płytka (niskiej entalpii - GNE) Wykorzystuje wody gruntowe i ciepło ziemi do głębokości kilkuset metrów o temperaturze kilkunastu do 20ºC stopni. Do tego typu źródeł zalicza się pompy ciepła, które odbierają energię z gruntu ogrzewanego energią słoneczną. Stosowane są w pojedynczych budynkach mieszkalnych lub biurowych. Instalacje te wspomagają centralne ogrzewanie budynku, wymagają jednak zewnętrznego zasilania (pompa obiegowa). Pompy ciepła charakteryzowane są wskaźnikiem COP (ang. Coefficient Of Performance). Współczynnik wydajności COP jest to stosunek ciepła użytkowego do zużycia energii przez sprężarkę wraz z jednoznacznie określonymi urządzeniami pomocniczymi pompy ciepła. Minimalne wymagane wartości COP dla pomp ciepła (zgodnie z normą PN 14511) określa decyzja 2007/742/WE Komisji Europejskiej, określająca kryteria ekologiczne dotyczące przyznawania wspólnotowego oznakowania ekologicznego pompom ciepła zasilanym elektrycznie, gazowo lub absorpcyjnym pompom ciepła, wynoszą obecnie min. 4,3 dla pomp gruntowych. Zgodnie z Dyrektywą 2009/28/WE minimalna wartość COP dla pomp ciepła zasilanych energią elektryczną musi wynosić co najmniej 2,5 aby energia została uznana za energię odnawialną. 62

64 Rysunek 5. Strefy przemarzania gruntów. Mapa głębokości przemarzania. źródło: Gmina Haczów jest położona w strefie przemarzania gruntów dla Hz=1,2 m co oznacza, iż granicą przemarzania gruntów jest 1,2 m poniżej poziomu terenu. Spośród wytypowanych na terenie województwa podkarpackiego 32 perspektywicznych stref występowania wód geotermalnych, za szczególnie interesujące należy uznać te, które zaklasyfikowane zostały do kategorii A i B. Gmina Haczów znajduje się w strefie XXV o kategorii D, czyli zasoby nieustalone z powodu braku danych hydrogeotermalnych Energia wód powierzchniowych Zasoby wodno-energetyczne zależne są od przepływów, określanych na podstawie wieloletnich obserwacji. Przepływy rzek mogą charakteryzować się dużą zmiennością w czasie. Potencjał techniczny wód powierzchniowych jest znacznie mniejszy od zasobów teoretycznych gdyż wiąże się z wieloma ograniczeniami i stratami, z których najważniejsze to: nierównomierność naturalnych przepływów w czasie; sprawność stosowanych urządzeń; bezzwrotne pobory wody dla celów nieenergetycznych; konieczność zapewnienia minimalnego przepływu wody w korycie rzeki poza elektrownią (nienaruszalnego lub biologicznego). 63

65 Uwarunkowania środowiskowe Gminy Haczów: brak Parków Narodowych, Parków Krajobrazowych, Obszarów chronionego Krajobrazu i innych rodzajów ochrony. Możliwość lokalizacji hydroelektrowni: Uwarunkowania podłączenia do sieci są korzystne. Możliwa lokalizacja to rzeka Wisłok. Łatwość w uzyskaniu pozwolenia. Moc 0,2 MW Czynniki ograniczające wykorzystanie OZE Pomimo, iż technologie wykorzystujące odnawialne źródła energii są znacznie bardziej ekologiczne niż źródła konwencjonalne, istnieje szereg czynników ograniczających ich zastosowanie, wśród których należy wymienić: duże koszty inwestycyjne długi okres zwrotu. W podejmowaniu decyzji o inwestycji w OZE bierze się pod uwagę przede wszystkim zyski finansowe pomijając korzyści środowiskowe czy społeczne. brak stabilnych uregulowań prawno-finansowych. Brak wdrożenia w polskim prawie Dyrektywy OZE. Długi czas przygotowania inwestycji ze względu na skomplikowane procedury. wykluczenie obszarów chronionych, rezerwatów przyrody, parków narodowych i obszarów Natura 2000 z terenów inwestycji w OZE (zwłaszcza wiatrowe i wodne) wystawianie negatywnych ocen o oddziaływaniu na środowisko. niska świadomość społeczna. Brak wiedzy i zakorzenione mity dotyczące wpływu instalacji OZE na środowisko i człowieka. brak zrozumienia celu rozwoju odnawialnych źródeł energii. brak koordynacji działań władz dla rozwoju OZE w Polsce. 8. System transportowy 8.1 Układ drogowo uliczny Długość dróg gminnych ogółem w gminie wynosi 23 km, w tym 0,002 km na 1 mieszkańca. Wartość nakładów na utrzymanie, w tym remonty dróg gminnych i obiektów mostowych w porównaniu z potrzebami prezentuje Tabela 7. 64

66 Tabela 15. Wartośc nakładów na utrzymanie, w tym remonty dróg gminnych i obiektów mostowych w porównaniu z potrzebami Nakłady na utrzymanie: Potrzeby związane z utrzymaniem: Na remonty dróg gminnych Na remonty obiektów mostowych Wartość ogółem Na remonty dróg gminnych Na remonty obiektów mostowych Wartość ogółem [PLN] [PLN] [PLN] [PLN] [PLN] [PLN] , , , , , ,00 Źródło: Strategia rozwoju Gminy Haczów do 2024 roku 8.2 Kolej Na terenie Gminy Haczów nie ma infrastruktury kolejowej. 8.3 Gminny transport publiczny Połączenia komunikacji autobusowej w Gminie Haczów zapewnia przede wszystkim Przedsiębiorstwo Arriva Bus Transport Polska Sp. z o.o., oraz Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Krośnie S.A. Na terenie Gminy Haczów dla obsługi ruchu pasażerskiego zlokalizowanych jest 53 przystanków autobusowych. Tabela 16. Pojazdy gminne Lp Nazwa jednostki objętej Pojazd lub Rodzaj paliwa inwentaryzacją urządzenie 1 OSP w Haczowie STAR 244 ON FORD ON 2 OSP w Jabłonicy Polskiej STAR 266 ON GAZ Gazela ON 3 OSP w Malinówce STAAR 244 ON ŻUK Pb95 4 OSP w Trześniowie STAR 244 ON Peguot ON 5 OSP w Jasionowie STAR 200 ON FORD ON 6 OSP w Bukowie STAR 200 ON 7 OSP we Wzdowie STAR 244 ON Peguot ON 8 Urząd Gminy Haczów FORD TRANSIT ON Ciągnik URSUR C-330 ON 65

67 10.Plan Gospodarki Niskoemisyjnej - Struktura 10.1 Wprowadzenie i metodyka/ Wyznaczenie roku bazowego W celu sporządzenia bazowej inwentaryzacji emisji konieczne jest wyznaczenie roku bazowego, w stosunku do którego Gmina zobligowana będzie do poprawy w zakresie: redukcji emisji CO2 oraz pozostałych gazów cieplarnianych wyrażonych w ekwiwalencie CO2, zwiększenia udziału energii pochodzącej z odnawialnych źródeł, ograniczenia zużycia energii finalnej, które bezpośrednio wpłynie na poprawę efektywności energetycznej Gminy Haczów. Zgodnie z zaleceniami zawartymi w Porozumieniu Burmistrzów, za rok bazowy należy przyjąć rok 1990 lub najbliższy mu rok, dla którego możliwe jest zebranie pełnych i wiarygodnych danych, niezbędnych do rzetelnego określenia skali emisji. Po uwzględnieniu powyższych zaleceń, za rok bazowy przyjęto rok Zgromadzone dane pozwoliły na dokonanie oceny sytuacji wyjściowej, stanowiącej podstawę do ustalenia właściwych celów, opracowania odpowiedniego planu działania oraz dokonania wyboru właściwych wskaźników monitoringu jego wdrażania. Jako rok bazowy, dla którego została sporządzone inwentaryzacja emisji przyjęto rok Decyzja ta została podjęta, ponieważ dla tego roku Gmina Haczów dysponowała dużą ilością informacji, pozwalających oszacować z dobrą dokładnością wielkość emisji Zasięg terytorialny oraz zakres inwentaryzacji Sporządzona w ramach niniejszego Planu Gospodarki Niskoemisyjnej inwentaryzacja, swoim zakresem objęła zarówno emisję CO 2, jak i pozostałych gazów cieplarnianych wyrażonych jako ekwiwalent CO 2. Wielkość emisji określono na podstawie końcowego zużycia energii na terenie Gminy Haczów wyznaczonego w ramach przygotowywanie Planu Założeń do Zaopatrzenia w ciepło, energie elektryczną i paliwa gazowe dla Gminy Haczów. Podczas estymacji uwzględniono: Zużycie energii elektrycznej (MWh), Zużycie ciepła sieciowego (MWh), Zużycie paliw kopalnych (GJ, MWh), Zużycie energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych. 66

68 Wielkość zużycia oszacowano w podziale na sektory, wśród których wyróżniono: Budynki, wyposażenia/urządzenia komunalne, Budynki mieszkalne, Komunalne oświetlenie publiczne, Transport publiczny, Transport prywatny i komercyjny. Uzyskane wyniki pozwoliły na identyfikację obszarów stanowiących główne, antropogeniczne źródła emisji, wywołanej działalnością człowieka, a także dokonanie priorytetyzacji działań mających na celu redukcję emisji w porównaniu do roku bazowego. Zakres geograficzny inwentaryzacji objął obszar leżący w granicach administracyjnych Gminy Haczów. Zgodnie z postanowieniami Porozumienia Wójtów w zakres bazowej inwentaryzacji włączono: emisje bezpośrednie ze spalania paliw w budynkach, instalacjach oraz w sektorze transportu, emisje pośrednie towarzyszące produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodu wykorzystywanych przez odbiorców końcowych, pozostałe emisje bezpośrednio związane z produkcją energii elektrycznej. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej powinien zostać opracowany w oparciu o solidną wiedzę na temat lokalnej sytuacji w dziedzinie energii i emisji gazów cieplarnianych. Dlatego też konieczna jest ocena aktualnej sytuacji w tym zakresie. Obejmuje ona sporządzenie bazowej inwentaryzacji emisji CO 2 (BEI). Bazowa inwentaryzacja emisji będzie stanowić instrument umożliwiający władzom lokalnym pomiar efektów zrealizowanych przez nie działań związanych z ochroną klimatu. BEI pokaże, w jakim punkcie gmina znajdowała się na początku, a kolejne inwentaryzacje kontrolne pokażą postępy w realizacji przyjętego celu redukcyjnego. Inwentaryzacja emisji 1 Celem bazowej inwentaryzacji emisji (BEI) jest wyliczenie ilości CO2 wyemitowanego wskutek zużycia energii na terenie gminy w roku bazowym. BEI pozwala zidentyfikować główne antropogeniczne źródła emisji CO2 oraz odpowiednio zaplanować i uszeregować pod względem ważności środki jej redukcji. W inwentaryzacji bazowej wylicza się wielkość emisji, która miała miejsce w roku bazowym. Oprócz tego w późniejszych latach sporządzane będą tzw. inwentaryzacje kontrolne, mające na celu monitorowanie osiąganych rezultatów i porównywanie ich z założonym celem. 1 Źródło: Poradnik Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP), Instytut ds. Energii Wspólnego Centrum Badawczego, Wyd. pol.: Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć Energie Cités. 67

69 Jako podstawę do sporządzenia inwentaryzacji wykorzystano wytyczne Porozumienia Burmistrzów zamieszczone w dokumencie Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP), wyd. Instytut ds. Energii Wspólnego Centrum Badawczego. Według ww. bazowa inwentaryzacja emisji powinna spełniać następujące warunki: Bazowa inwentaryzacja emisji musi dokładnie odzwierciedlać sytuację lokalną, tzn. być sporządzona na podstawie danych dotyczących zużycia/produkcji energii, mobilności itp. na terytorium zarządzanym przez dany samorząd, Metodologia i źródła danych mimo upływu czasu powinny pozostawać spójne, BEI musi obejmować przynajmniej te sektory, w których samorząd zamierza podjąć działania zmierzające do zmniejszenia emisji CO2, tzn. wszystkie sektory będące jej znaczącym źródłem: budynki oraz wyposażenie i urządzenia mieszkalne, komunalne i usługowe, a także transport, BEI powinna być dokładna i ścisła, lub przynajmniej przedstawiać sensowną, możliwą do przyjęcia wizję rzeczywistości, Proces zbierania danych, ich źródła oraz metodologia wyliczania BEI powinny być dobrze udokumentowane. Zakres inwentaryzacji W zakres inwentaryzacji wchodzą emisje bezpośrednie ze spalania paliw w budynkach, instalacjach oraz sektorze transportu oraz emisje pośrednie towarzyszące produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodu wykorzystywanych przez odbiorców końcowych zlokalizowanych na terenie gminy Dla gminy wyznaczono następujące sektory, dla których przeprowadzono analizę zużycia energii oraz emisji dwutlenku węgla: Budownictwo mieszkaniowe, Budynki użyteczności publicznej, Oświetlenie drogowe, Przedsiębiorstwa i usługi, Transport drogowy, Transport publiczny, Inwentaryzacją nie zostały objęte emisje niezwiązane z produkcją energii: emisje CH 4 ze składowisk odpadów, emisje CH 4 i N 2 O powstające w trakcie oczyszczania ścieków, gdyż samorząd nie planuje inwestycji w powyższych zakresach. Z uwagi na niski poziom skanalizowania gminy i mały ładunek ścieków, jak również na liczne protesty mieszkańców gminy, również budowa biogazowni przy oczyszczalni ścieków nie jest planowana. 68

70 Założenia Inwentaryzacją objęte zostały emisje gazów cieplarnianych wynikające ze zużycia energii finalnej w poszczególnych sektorach odbiorców na terenie gminy. Poprzez zużycie energii finalnej rozumie się zużycie: energii paliw kopalnych (na potrzeby gospodarczo-bytowe, transportowe i przemysłowe), energii elektrycznej oraz energii ze źródeł odnawialnych. Z inwentaryzacji wyłączony jest przemysł (także duże źródła spalania) objęty wspólnotowym systemem handlu uprawnieniami do emisji CO 2. Budownictwo mieszkaniowe W celu przeprowadzenia inwentaryzacji sektora budownictwa mieszkalnego przeprowadzono ankietyzację. Wyniki inwentaryzacji zebrano w tabeli, w celu obliczenia łącznej wielkości emisji CO 2 do powietrza. Oprócz diagnozy stanu aktualnego, pytania w ankiecie dotyczyły także planów inwestycyjnych, co pozwoliło na przypisanie konkretnych zadań poszczególnym interesariuszom. Budownictwo użyteczności publicznej i oświetlenie drogowe W celu przeprowadzenia inwentaryzacji sektora użyteczności publicznej, wygenerowano wszystkie dokumenty sprzedaży (faktury) na zakup energii elektrycznej oraz paliw. Przeanalizowanie ww. dokumentów pozwoliło na określenie wielkości zużycia poszczególnych nośników energii przez budynki użyteczności publicznej, przez co umożliwiło wyliczenie łącznej wielkości emisji CO 2 do powietrza. Analogicznie postępowano w przypadku oświetlenia drogowego, gdzie pod uwagę wzięto faktury za zużycie energii elektrycznej. Wyznaczone w planie zadania wyznaczono po uprzedniej konsultacji z pracownikami Urzędu Gminy. Przedsiębiorstwa i usługi W celu przeprowadzenia inwentaryzacji sektora przedsiębiorstw i usług przeprowadzono ankietyzację. Wyniki inwentaryzacji zebrano w tabeli, w celu obliczenia łącznej wielkości emisji CO 2 do powietrza. Oprócz diagnozy stanu aktualnego, pytania w ankiecie dotyczyły także planów inwestycyjnych, co pozwoliło na przypisanie konkretnych zadań poszczególnym interesariuszom. Transport drogowy W celu oszacowania emisji związanej z transportem drogowym na drodze wojewódzkiej wykorzystano dane na temat ruchu pojazdów pochodzące z Generalnego Pomiaru Ruchu przeprowadzonego przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad w roku Dane te zostały następnie przeliczone zgodnie z metodyką GDDKiA zawartą w opracowaniu Zasady prognozowania wskaźników wzrostu ruchu wewnętrznego na okres na sieci drogowej do celów planistyczno-projektowych celem jak najwierniejszego przedstawienia wyników zbliżonych do stanu z roku Szczegóły metodyki zawiera 69

71 opracowanie Zasady prognozowania wskaźników wzrostu ruchu wewnętrznego na okres na sieci drogowej do celów planistyczno-projektowych dostępne na stronie internetowej GDDKiA: Transport publiczny W celu przeprowadzenia inwentaryzacji sektora transportu publicznego, przeprowadzono ankietyzację, która umożliwiła określenie ilości zużywanego paliwa w ramach pełnionych usług. Podczas prowadzonej ankietyzacji pozyskano dane na temat planowanych inwestycji Rok bazowy 2 Rok bazowy jest rokiem, w stosunku do którego władze lokalne będą się starały ograniczyć wielkość emisji CO2 do roku Zaleca się, by jako rok bazowy wybrać rok 1990, gdyż właśnie ten rok stanowi punkt wyjścia dla celów redukcyjnych przyjętych w pakiecie klimatyczno-energetycznym UE oraz w Protokole z Kioto. Jeżeli jednak władze lokalne nie dysponują danymi umożliwiającymi sporządzenie inwentaryzacji emisji dla roku 1990, mogą wybrać inny, dla którego są w stanie zgromadzić pełne i wiarygodne dane. Dla gminy jako rok bazowy wybrano 2013, dla którego są wiarygodne dane dotyczące źródeł ciepła i zużycia energii. PGE Dystrybucja S.A. Oddział Łódź-Teren udostępnił dane na temat zużycia energii na rok W przypadku transportu drogowego na drogach krajowych i wojewódzkich poziom ruchu drogowego z dużą wiarygodnością został przeliczony z roku 2010 na 2013 zgodnie z zaleceniami GDDKiA. Dla roku 2013 możliwe było również uzyskanie kompletnych faktur za zużycie energii i paliw w budynkach użyteczności publicznej oraz na potrzeby oświetlenia ulicznego. W przypadku budynków mieszkalnych wybór roku bazowego dostosowano do uwarunkowań z pozostałych sektorów, w celu zachowania spójności BEI Źródła danych 4 Na potrzeby inwentaryzacji wykorzystano dane na temat: zużycia energii elektrycznej, zużycia gazu płynnego LPG, zużycia węgla i pochodnych, zużycia oleju opałowego, biomasy, zużycia paliw transportowych (benzyna silnikowa, olej napędowy), zużycia energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia, 2 2 Źródło: Poradnik Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP), Instytut ds. Energii Wspólnego Centrum Badawczego, Wyd. Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć Energie Cités. 70

72 Wskaźniki CO 2 Wskaźniki emisji określają, ile ton CO2 przypada na jednostkę zużycia poszczególnych nośników energii. Wielkość emisji wylicza się mnożąc odpowiedni wskaźnik emisji przez zużycie danego nośnika. Inwentaryzację emisji CO 2 przeprowadzono w oparciu o standardowe wskaźniki emisji zgodne z zasadami IPCC (Międzyrządowy Panel ds. Zmian Klimatu), które obejmują całość emisji CO 2 wynikłej z końcowego zużycia energii na terenie gminy zarówno emisje bezpośrednie ze spalania paliw w budynkach, instalacjach i transporcie, jak i emisje pośrednie towarzyszące produkcji energii elektrycznej, ciepła i chłodu wykorzystywanych przez mieszkańców. Standardowe wskaźniki emisji bazują na zawartości węgla w poszczególnych paliwach i są wykorzystywane w krajowych inwentaryzacjach gazów cieplarnianych. Na potrzeby sporządzenia inwentaryzacji wykorzystano standardowe wskaźniki emisji IPCC. Wyjątek stanowią paliwa płynne, dla których zastosowano wskaźniki Krajowej Inwentaryzacji Emisji Gazów Cieplarnianych oraz energia elektryczna, dla której referencyjny wskaźnik jednostkowej emisyjności dwutlenku węgla przy produkcji energii elektrycznej został podany przez Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami. Krajowe wskaźniki emisji oraz europejski wskaźnik emisji zmieniają się z roku na rok ze względu na zmiany w mieszance paliw i innych źródeł energii wykorzystywanych do produkcji energii elektrycznej. Zmiany te są związane z zapotrzebowaniem na ciepło/chłód, dostępnością odnawialnych źródeł energii, sytuacją na rynku energii, importem i eksportem energii. Zaleca się wykorzystanie tych samych wskaźników emisji zarówno w bazowej, jak i w kontrolnych inwentaryzacjach emisji. W przeciwnym razie na efekty tych inwentaryzacji mogą wpłynąć czynniki, na które samorząd lokalny nie ma wpływu. Główne obliczenia emisji dwutlenku węgla przeprowadzono w oparciu o wzór: Emisja CO 2 = zużycie energii [MWh] * współczynnik emisji [MgCO 2 /MWh] Tabela 17. Wskaźniki emisji CO 2 przyjęte w opracowaniu Energia elektryczna Gaz sieciowy Wskaźniki emisji przyjęte w opracowaniu [MgCO 2 /MWh] Gaz płynny LPG Węgiel Olej opałowy Drewno Benzyna silnikowa Olej napędowy 0,812 0,202 0,227 0,346 0,279 0,201 0,249 0,267 71

73 11. Wyniki inwentaryzacji emisji dwutlenku węgla Budynki użyteczności publicznej Tabela 18. Zużycie energii dla obiektów użyteczności publicznej Końcowe zużycie energii na terenie gminy dla budynków użyteczności publicznej [MWh/rok] [%] Energia elektryczna 235,32 6,87 Gaz ziemny 3188,90 93,13 RAZEM 3424,22 100,00 Rysunek 6. Przedstawienie zużycia energii dla obiektów użyteczności publicznej energia elektryczna gaz ziemny 72

74 Tabela 19. Emisja CO2 dla poszczególnych rodzajów paliw w obiektach użyteczności publicznej Emisja CO2 na terenie gminy dla budynków użyteczności publicznej [tco2/rok] [%] Energia elektryczna 231,09 26,40 Gaz ziemny 644,16 73,60 RAZEM 875,25 100,00 Rysunek 7. Przedstawienie emisji CO2 dla poszczególnych rodzajów paliw w obiektach użyteczności publicznej energia elektryczna gaz ziemny 73

75 11.2 Budynki mieszkalne Zużycie energii dla obiektów mieszkalnych na terenie gminy: Tabela 20. Zużycie poszczególnych rodzajów paliw w budynkach mieszkalnych Końcowe zużycie energii na terenie gminy dla budynków mieszkalnych [MWh/rok] [%] Energia elektryczna 28343,52 33,85 Gaz ziemny 8198,29 9,79 Węgiel kamienny 32385,33 38,68 Drewno 14798,09 17,67 RAZEM 83725,23 100,00 Rysunek 8. Przedstawienie zużycia poszczególnych rodzajów paliw w budynkach mieszkalnych energia elektryczna gaz ziemny węgiel drewno 74

76 Emisja CO 2 dla obiektów mieszkalnych na terenie gminy: Tabela 21. Emisja CO 2 dla poszczególnych rodzajów paliw w budynkach mieszkalnych Emisja CO 2 na terenie gminy dla budynków mieszkalnych [tco2/rok] [tco2/rok] [%] Energia elektryczna 27833,34 68,67 Gaz ziemny 1656,05 4,09 Węgiel kamienny 11043,40 27,25 Drewno 0,00 0,00 RAZEM 40532,79 100,00 Rysunek 9. Przedstawienie zużycia poszczególnych rodzajów paliw w budynkach mieszkalnych energia elektryczna gaz płynny LPG węgiel drewno 75

77 11.3 Oświetlenie uliczne Zużycie energii i emisja CO 2. Tabela 22. Zużycie energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia gminnego Końcowe zużycie energii i emisja CO 2 na terenie gminy dla oświetlenia ulicznego Końcowe zużycie energii na terenie gminy dla oświetlenia ulicznego Emisja CO 2 na terenie gminy dla oświetlenia ulicznego 203,58 [MWh/rok] 202,86 [tco 2 /rok] 11.4 Transport W celu oszacowania emisji związanej z transportem drogowym na drodze wojewódzkiej wykorzystano dane na temat ruchu pojazdów pochodzące z Generalnego Pomiaru Ruchu przeprowadzonego przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad w roku Dane te zostały następnie przeliczone zgodnie z metodyką GDDKiA zawartą w opracowaniu Zasady prognozowania wskaźników wzrostu ruchu wewnętrznego na okres na sieci drogowej do celów planistyczno-projektowych celem jak najwierniejszego przedstawienia wyników zbliżonych do stanu z roku Szczegóły metodyki zawiera opracowanie: Zasady prognozowania wskaźników wzrostu ruchu wewnętrznego na okres na sieci drogowej do celów planistyczno-projektowych dostępne na stronie internetowej GDDKiA: Do wyliczenia emisji tlenku siarki (IV) SO 2, tlenków azotu NO X, pyłu PM10, pyłu PM2,5 oraz benzo(a)prienu wykorzystano metodykę zawartą w poradniki EMEP/EEA air pollutant emission inventory guidebook 2013 Technical guidance to prepare national emission inwentories 6. 76

78 Samochody osobowe Sam. dostawcze Sam. ciężarowe bez przyczep i naczep Sam. ciężarowe z przyczepami i naczepami Autobusy Pojazdy dwukołowe RAZEM Tabela 23. Wyliczenie zużycia paliw w transporcie drogowym ,6 Liczba przejechanych kilometrów [mln km] Razem 49,77 Rozkład pojazdów [% ogólnej liczby przejechanych km] Ogółem Benzyna Olej Napędowy Średnie zużycie paliwa (l/km) Benzyna 0,096 0,04 Olej Napędowy 0,069 0,098 0,298 0,298 0,292 Wyliczona liczba przejechanych kilometrów [mln km] Benzyna 29,86 0,50 Olej Napędowy 14,93 1,49 1,00 1,00 1,00 Wyliczone zużycie paliwa [mln l paliwa] Benzyna 2,87 0,00 0,00 0,00 0,02 Olej Napędowy 1,03 0,15 0,30 0,30 0,29 0,00 Wyliczone zużycie paliwa [GWh] Benzyna 26,38 0,00 0,00 0,00 0,00 0,18 Olej Napędowy 10,30 1,46 2,97 2,97 2,91 0,00 Tabela 24. Współczynnik przeliczeniowy dla najbardziej typowych paliw transportowych (EMEP/EEA 2009; IPCC 2006) Paliwo Współczynnik przeliczeniowy [kwh/l] Benzyna 9,2 Olej napędowy 10,0 77

79 Tabela 25. Sumaryczna emisja CO2 wg rodzaju transportu Emisja CO 2 na terenie gminy [tco 2 /rok] [tco 2 /rok] [%] Tabor Gminy 12,74 0,1 Transport publiczny 776,24 6,4 Transport prywatny i komercyjny 11354,47 93,5 Suma 12143, Tabela 26. Zestawienie emisji CO2 we wszystkich sektorach Emisja CO 2 na terenie gminy [tco 2 /rok] [tco 2 /rok] [%] Budynki użyteczności publicznej 875,24 1,63 Budynki mieszkalne 40532,79 75,40 Oświetlenia uliczne 202,86 0,38 Tabor Gminy 12,74 0,02 Transport publiczny 776,24 1,44 Transport prywatny i komercyjny 11354,47 21,12 Suma 53754, BEI zestawienie emisji CO 2 we wszystkich sektorach. 78

80 79

81 80

82 Tabela 27. Sumaryczne zużycie energii z podziałem na sektory Końcowe zużycie energii na terenie gminy wd. sektorów [MWh/rok] [%] Użyteczność publiczna 3424,22 2,54 Budownictwo mieszkaniowe 83725,23 62,22 Oświetlenie 206,58 0,15 Tabor gminy 47,90 0,04 Transport publiczny 2906,76 2,16 Transport prywatny 44258,46 32,89 RAZEM ,15 100% Rysunek 10. Przedstawienie sumarycznego zużycia energii z podziałem na sektory Budownictwo mieszkaniowe Użyteczność publiczna Oświetlenie Tabor gminy Transport publiczny Transport prywatny 81

83 Tabela 28. Sumaryczna zużycie paliw na terenie gminy Końcowe zużycie energii na terenie gminy wd. rodzaju paliw [MWh/rok] [%] Energia elektryczna 28785,42 21,39 Gaz ziemny 11387,19 8,46 Węgiel kamienny 32385,33 24,07 Drewno 14798,09 11,00 Benzyna silnikowa 26562,17 19,74 Olej napędowy 20650,95 15,35 RAZEM , Rysunek 11. Przedstawienie sumarycznej ilości zużycia paliw na terenie gminy Energia elektryczna Gaz ziemny Węgiel kamienny Drewno Benzyna silnikowa Olej napędowy 82

84 Tabela 29. Sumaryczna emisja CO2 wg. rodzajów paliw Emisja CO 2 na terenie gminy [tco2/rok] [tco2/rok] [%] Energia elektryczna 28267,28 52,60 Gaz ziemny 2300,21 4,28 Węgiel kamienny 11043,40 20,55 Drewno 0,00 0,00 Benzyna silnikowa 6613,98 12,31 Olej napędowy 5513,80 10,26 RAZEM 53725, Rysunek 12. Przedstawienie sumarycznej emisji CO2 wg. rodzajów paliw Energia elektryczna Gaz ziemny Węgiel kamienny Drewno Benzyna silnikowa Olej napędowy 83

85 12. Wyniki inwentaryzacji emisji SO2, NOx, PM10, PM2,5, B(a)P W rozdziale przedstawiono wyniki inwentaryzacji: Tlenku siarki (IV) SO 2, Tlenków azotu NOx, Pyłu zawieszonego PM10 Pyłu zawieszone PM2,5 Benzo(a)pirenu B(a)P. Inwentaryzację emisji tlenku siarki (IV) SO 2, tlenków azotu NO X, pyłu PM10, pyłu PM2,5 oraz benzo(a)pirenu przeprowadzono analogicznie do inwentaryzacji CO 2 (rozdz. 11). Wykorzystano standardowe wskaźniki emisji oraz metodykę NFOŚiGW. Poniższe tabele przedstawiają wskaźniki emisji wykorzystane do wyliczenia emisji tlenku siarki (IV) SO 2, tlenków azotu NO X, pyłu PM10, pyłu PM2,5 oraz benzo(a)pirenu do powietrza. Tabela 30. Wskaźniki emisji Wskaźniki emisji zanieczyszczeń służące dla wyznaczania efektu ekologicznego Energia elektryczna Gaz sieciowy Gaz płynny LPG Węgiel Olej opałowy SO 2 [gso 2 /GJ] 900,0 0,5 0,5 900,0 140,0 10,0 NO x [gso 2 /GJ] 130,0 50,0 50,0 130,0 70,0 50,0 Drewno PM10[gSO 2 /GJ] 380,0 0,5 0,5 380,0 3,0 810,0 PM2,5[gSO 2 /GJ] 360,0 0,5 0,5 360,0 3,0 810,0 B(a)P[gSO 2 /GJ] 270, ,0 0,07 250, Emisja tlenku siarki (IV) SO 2 w Gminie Haczów. Całkowita emisja SO 2 w 2013 roku we wszystkich sektorach w gminie Haczów wyniosła 198,39 tso 2. Na tę wartość emisji w największym stopniu ma wpływ sektor budownictwa mieszkaniowego (99,19%). 84

86 Tabela 31. Emisja tlenku siarki (VI) SO 2 w Gminie Haczów wg rodzaju paliw Emisja SO 2 na terenie gminy [tso2/rok] [tso2/rok] [%] Energia elektryczna 93,26 47,01 Gaz ziemny 0,02 0,01 Węgiel kamienny 104,93 52,89 Olej napędowy 0,03 0,01 Drewno 0,15 0,08 Benzyna silnikowa 0,53 0,27 RAZEM 198, Rysunek 13. Przedstawienie emisji tlenku siarki (VI) SO2 w Gminie Haczów energia elektryczna gaz węgiel drewno benzyna silnikowa olej napędowy 85

87 Tabela 32. Emisja SO 2 w gminie wg sektorów Emisja SO 2 na terenie gminy [tso 2 /rok] [tso 2 /rok] [%] Budynki użyteczności publicznej 0,768 0,39 Budynki mieszkalne 197,31 99,19 Oświetlenia uliczne 0,669 0,34 Tabor Gminy 0,0001 0,00 Transport publiczny 0,004 0,00 Transport prywatny i komercyjny 0,172 0,09 RAZEM 198, Emisja tlenków azotu NO X w Gminie Haczów Całkowita emisja tlenków azotu NOx w roku 2013 we wszystkich sektorach w gminie Haczów wyniosła 81,75 tnox. Na tę wartość emisji w największym stopniu mają wpływ sektory transportu (59,93 %) oraz budownictwa mieszkaniowego (39,83%). Tabela 33. Emisja NOx w gminie wg. rodzajów paliw Emisja NO x na terenie gminy [tnox/rok] [tnox/rok] [%] Energia elektryczna 13,47 16,91 Gaz ziemny 2,05 2,57 Węgiel kamienny 15,16 19,02 Olej napędowy 23,66 29,70 Benzyna silnikowa 25,33 31,79 Drewno 2,66 3,34 RAZEM 82,

88 Rysunek 14. Przedstawienie emisji NOx w gminie wg. rodzajów paliw energia elektryczna gaz węgiel drewno benzyna silnikowa olej napędowy Tabela 34. Emisja NOx w gminie wg. sektorów Emisja NO X na terenie gminy [tno X /rok] [tno x /rok] [%] Budynki użyteczności publicznej 0,097 0,12 Budynki mieszkalne 32,56 39,55 Oświetlenia uliczne 0,097 0,12 Tabor Gminy 0,054 0,07 Transport publiczny 3,331 4,05 Transport prywatny i komercyjny 46,19 56,10 Suma 82,

89 12.3 Emisja pyłu PM10 w Gminie Haczów Całkowita emisja PM10 w roku 2013 we wszystkich sektorach w gminie Haczów wyniosła 128,26 tpm10.. Na tę wartość emisji w największym stopniu ma wpływ sektor budownictwa mieszkaniowego (98,43%). Tabela 35. Emisja PM10 w gminie wg. rodzajów paliw Emisja pm10 na terenie gminy [tpm2,5/rok] [%] Energia elektryczna 39,38 30,70 Gaz ziemny 0,02 0,02 Węgiel kamienny 44,30 34,54 Olej napędowy 1,03 0,80 Drewno 0,38 0,30 Benzyna silnikowa 43,15 33,64 RAZEM 128, Rysunek 15. Przedstawienie emisji pyłu PM10 w gminie energia elektryczna gaz węgiel drewno benzyna silnikowa olej napędowy 88

90 Tabela 36. Emisja PM10 w gminie wg. sektorów Emisja PM10 na terenie gminy [tpm10/rok] [tpm10/rok] [%] Budynki użyteczności publicznej 0,328 0,26 Budynki mieszkalne 126,243 98,43 Oświetlenia uliczne 0,283 0,22 Tabor Gminy 0,002 0,00 Transport publiczny 0,145 0,11 Transport prywatny i komercyjny 1,260 0,98 RAZEM 128, Emisja pyłu PM2,5 w gminie Haczów Całkowita emisja PM2,5 w roku 2013 we wszystkich sektorach w gminie Haczów wyniosła 123,86 tpm2,5.. Na tę wartość emisji w największym stopniu ma wpływ sektor budownictwa mieszkaniowego (98,4%). Tabela 37. Emisja pyłu PM2,5 w gminie Haczów Emisja PM 2,5 na terenie gminy [tpm2,5/rok] [%] Energia elektryczna 37,31 29,09 Gaz ziemny 0,02 0,02 Węgiel kamienny 41,97 32,72 Olej napędowy 1,03 0,80 Drewno 0,38 0,30 Benzyna silnikowa 43,15 33,64 RAZEM 123,

91 Rysunek 16. Przedstawienie emisji pyłu PM2,5 w Gminie Haczów energia elektryczna gaz węgiel drewno benzyna silnikowa olej napędowy Tabela 38. Emisja PM2,5 w gminie wg. sektorów Emisja PM2,5 na terenie gminy [tpm2,5/rok] [tpm2,5/rok] [%] Budynki użyteczności publicznej 0,311 0,25 Budynki mieszkalne 121,871 98,40 Oświetlenia uliczne 0,268 0,22 Tabor Gminy 0,002 0,00 Transport publiczny 0,145 0,12 Transport prywatny i komercyjny 1,260 1,02 RAZEM 123,