ROZDZIAŁ VIII SPRAWOZDANIA FINANSOWE

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ VIII SPRAWOZDANIA FINANSOWE 1 OPINIA NIEZALEŻNEGO BIEGŁEGO REWIDENTA O SPRAWOZDANIU FINANSOWYM POWSZECHNEJ KASY OSZCZĘDNOŚCI BANKU POLSKIEGO SPÓŁKI AKCYJNEJ ZA ROK ZAKOŃCZONY DNIA 31 GRUDNIA 2003 ROKU OPINIA NIEZALEŻNEGO BIEGŁEGO REWIDENTA Dla Rady Nadzorczej Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego Spółki Akcyjnej 1. Przeprowadziliśmy badanie załączonego sprawozdania finansowego za rok zakończony dnia 31 grudnia 2003 roku ( sprawozdanie finansowe ) Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego Spółki Akcyjnej ( Bank ) z siedzibą w Warszawie, przy ulicy Puławskiej 15, obejmującego: wprowadzenie do sprawozdania finansowego, bilans sporządzony na dzień 31 grudnia 2003 roku, który po stronie aktywów i pasywów wykazuje sumę tysiące złotych (słownie: osiemdziesiąt cztery miliardy trzysta siedemdziesiąt jeden milionów sześćset czterdzieści dwa tysiące złotych), współczynnik wypłacalności na dzień 31 grudnia 2003 roku, zestawienie pozycji pozabilansowych wykazujące na dzień 31 grudnia 2003 roku sumę tysiące złotych (słownie: siedemdziesiąt osiem miliardów czterysta trzydzieści milionów sześćset trzy tysiące złotych), rachunek zysków i strat za okres od dnia 1 stycznia 2003 roku do dnia 31 grudnia 2003 roku, wykazujący zysk netto w wysokości tysiące złotych (słownie: jeden miliard dwieście dwadzieścia osiem milionów sto dziewięćdziesiąt cztery tysiące złotych), zestawienie zmian w kapitale własnym za okres od dnia 1 stycznia 2003 roku do dnia 31 grudnia 2003 roku wykazujące zwiększenie stanu kapitału własnego o kwotę tysięcy złotych (słownie: dziewięćset dwanaście milionów dwieście sześćdziesiąt sześć tysięcy złotych), rachunek przepływów pieniężnych za okres od dnia 1 stycznia 2003 roku do dnia 31 grudnia 2003 roku wykazujący zmniejszenie stanu środków pieniężnych netto o kwotę tysiące złotych (słownie: jeden miliard sześćdziesiąt dziewięć milionów sześćset dwadzieścia dwa tysiące złotych), dodatkowe informacje i objaśnienia. 2. Porównywalne dane finansowe za lata zakończone dnia 31 grudnia 2002 roku i dnia 31 grudnia 2001 roku ( porównywalne dane finansowe ) zostały sporządzone na podstawie sprawozdań finansowych Banku za lata zakończone dnia 31 grudnia 2002 roku i dnia 31 grudnia 2001 roku. Sprawozdanie finansowe Banku za rok zakończony 31 grudnia 2001 roku było badane przez biegłego rewidenta działającego w imieniu innego podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych. Opinie z badania sprawozdań finansowych za lata 2002 i 2001 zostały zamieszczone w punktach 2.1 i 2.2 Rozdziału VIII Prospektu. 3. Za rzetelność, prawidłowość i jasność załączonego sprawozdania finansowego i porównywalnych danych finansowych jak również za prawidłowość ksiąg rachunkowych odpowiada Zarząd Banku. Naszym zadaniem było zbadanie załączonego sprawozdania finansowego i wyrażenie, na podstawie badania, opinii o tym, czy sprawozdanie finansowe jest, we wszystkich istotnych aspektach, rzetelne, prawidłowe i jasne oraz czy księgi rachunkowe stanowiące podstawę jego sporządzenia są prowadzone, we wszystkich istotnych aspektach, w sposób prawidłowy. ROZDZIAŁ VIII 250

2 4. Forma prezentacji i zakres danych ujawnionych w sprawozdaniu finansowym za rok zakończony dnia 31 grudnia 2003 roku, oraz w porównywalnych danych finansowych za lata zakończone dnia 31 grudnia 2002 roku oraz dnia 31 grudnia 2001 roku są zgodne z wymogami Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 października 2001 roku w sprawie szczegółowych warunków, jakim powinien odpowiadać prospekt emisyjny oraz skrót prospektu (Dz. U. nr 139, poz. 1568, z późniejszymi zmianami) ( Rozporządzenie ). 5. Badanie sprawozdania finansowego przeprowadziliśmy stosownie do obowiązujących w Polsce postanowień: rozdziału 7 ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości ( ustawa ), norm wykonywania zawodu biegłego rewidenta wydanych przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów, w taki sposób, aby uzyskać racjonalną pewność czy sprawozdanie to nie zawiera istotnych nieprawidłowości. W szczególności, badanie obejmowało sprawdzenie w dużej mierze metodą wyrywkową - dokumentacji, z której wynikają kwoty i informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym. Badanie obejmowało również ocenę poprawności przyjętych i stosowanych przez Zarząd zasad rachunkowości i znaczących szacunków dokonanych przez Zarząd, jak i ogólnej prezentacji sprawozdania finansowego. Uważamy, że przeprowadzone przez nas badanie dostarczyło nam wystarczających podstaw do wyrażenia opinii o sprawozdaniu finansowym traktowanym jako całość. 6. Sprawozdanie finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2001 roku było przedmiotem badania przez biegłego rewidenta działającego dla innego podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych, który wydał opinię bez zastrzeżeń o tym sprawozdaniu finansowym datowaną dnia 12 kwietnia 2002 roku, zwracając uwagę na dwie kwestie. Pierwsza z tych kwestii dotyczyła realizacji przez Bank programu naprawczego, której obecny status został opisany w punkcie 7 poniżej. Druga kwestia dotyczyła braku możliwości określenia wartości rynkowej na dzień bilansowy posiadanych przez Bank obligacji restrukturyzacyjnych i nie ma wpływu na załączone sprawozdanie finansowe. W załączonym sprawozdaniu finansowym obligacje te są wyceniane zgodnie z właściwymi przepisami Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. Nr 149, poz. 1674, z późniejszymi zmianami). 7. Sprawozdanie finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2002 roku było przedmiotem naszego badania i wydaliśmy opinię bez zastrzeżeń o tym sprawozdaniu finansowym datowaną dnia 15 kwietnia 2003 roku, zwracając uwagę na dwie kwestie. Pierwsza z tych kwestii dotyczyła zmian zasad rachunkowości wprowadzonych przez Bank począwszy od 2002 roku i nie ma wpływu na załączone sprawozdanie finansowe. Druga kwestia dotyczyła realizacji przez Bank programu naprawczego i wystąpienia przez Bank w dniu 19 listopada 2002 roku do Komisji Nadzoru Bankowego ( KNB ) o przedterminowe zakończenie realizacji programu naprawczego. W dniu 9 czerwca 2003 roku KNB wyraziła zgodę na zakończenie programu naprawczego. 8. Naszym zdaniem, załączone sprawozdanie finansowe, we wszystkich istotnych aspektach: przedstawia rzetelnie i jasno wszystkie informacje istotne dla oceny wyniku finansowego działalności gospodarczej za okres od dnia 1 stycznia 2003 roku do dnia 31 grudnia 2003 roku, jak też sytuacji majątkowej i finansowej badanego Banku na dzień 31 grudnia 2003 roku; sporządzone zostało zgodnie z zasadami rachunkowości określonymi w powołanej wyżej ustawie i wydanymi na jej podstawie przepisami, na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych; jest zgodne z powołaną wyżej ustawą i wydanymi na jej podstawie przepisami i postanowieniami statutu Banku, wpływającymi na jego treść. SPRAWOZDANIA FINANSOWE 251

3 9. Porównywalne dane finansowe zostały sporządzone w sposób zapewniający ich porównywalność przez zastosowanie jednolitych zasad rachunkowości we wszystkich prezentowanych okresach, zgodnych z zasadami rachunkowości stosowanymi przez Bank przy sporządzaniu sprawozdania finansowego za rok 2003 oraz przez ujęcie korekt błędów podstawowych w okresach, których one dotyczą, bez względu na okres, w którym zostały ujęte w księgach rachunkowych, z wyjątkiem ujęcia zmian zasad rachunkowości dotyczących instrumentów finansowych w danych porównywalnych za rok zakończony dnia 31 grudnia 2001 roku, wykazanych jako korekta wyniku z lat ubiegłych lub korekta kapitału z aktualizacji wyceny na dzień 1 stycznia 2002 roku jak opisano szerzej w punkcie 9 Wprowadzenia do załączonego sprawozdania finansowego. Uzgodnienie porównywalnych danych finansowych do pozycji zbadanych sprawozdań finansowych rzetelnie odzwierciedla dokonane przekształcenie, zaś porównywalne dane finansowe wynikają ze zbadanych sprawozdań finansowych, po uwzględnieniu korekt doprowadzających do porównywalności z tytułu zmian zasad rachunkowości z wyżej wymienionym wyjątkiem zmian zasad rachunkowości dotyczących instrumentów finansowych. Biegły rewident w imieniu Nr 9291/6975 Ernst & Young Audit Sp. z o.o. ul. Emilii Plater 53, Warszawa Nr ewidencyjny 130 Tomasz Bieske Iwona Kozera Biegły rewident Nr 9528/7104 Warszawa, dnia 5 lipca 2004 roku Informacje na temat miejsca zamieszkania biegłego rewidenta i osoby fizycznej działającej w imieniu podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych zostały objęte wnioskiem o niepublikowanie. 2 ŹRÓDŁA INFORMACJI STANOWIĄCYCH PODSTAWĘ SPORZĄDZENIA SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO ORAZ PORÓWNYWALNYCH DANYCH FINANSOWYCH Prezentowane w Prospekcie sprawozdanie finansowe Emitenta za rok zakończony dnia 31 grudnia 2003 r. zostało sporządzone na podstawie zatwierdzonego sprawozdania finansowego Emitenta za ten rok. Badanie sprawozdania finansowego Emitenta za okres od dnia 1 stycznia 2003 roku do dnia 31 grudnia 2003 roku zostało przeprowadzone przez Ernst & Young Audit Sp. z o.o., podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych. Z datą 14 kwietnia 2004 roku podmiot ten wydał opinię bez zastrzeżeń z przeprowadzonego badania. Prezentowane w Prospekcie porównywalne dane finansowe za lata zakończone dnia 31 grudnia 2001 roku oraz dnia 31 grudnia 2002 roku zostały sporządzone w oparciu o uprzednio zatwierdzone sprawozdania finansowe za te okresy. Badanie sprawozdania finansowego Emitenta za okres od dnia 1 stycznia 2002 roku do dnia 31 grudnia 2002 roku zostało przeprowadzone przez Ernst & Young Audit Sp. z o.o., podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych. Z datą 15 kwietnia 2003 roku podmiot ten wydał opinię bez zastrzeżeń ze zwróceniami uwagi z przeprowadzonego badania. Pełna treść tej opinii została zamieszczona w punkcie 2.1 niniejszego Rozdziału. Badanie sprawozdania finansowego Emitenta za okres od dnia 1 stycznia 2001 roku do dnia 31 grudnia 2001 roku zostało przeprowadzone przez Arthur Andersen Sp. z o.o., podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych. Z datą 12 kwietnia 2002 roku podmiot ten wydał opinię bez zastrzeżeń ze zwróceniami uwagi z przeprowadzonego badania. Pełna treść tej opinii została zamieszczona w punkcie 2.2 niniejszego Rozdziału. ROZDZIAŁ VIII 252

4 2.1 Opinia biegłego rewidenta z badania sprawozdania finansowego Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego Spółki Akcyjnej za rok zakończony dnia 31 grudnia 2002 roku SPRAWOZDANIA FINANSOWE 253

5 ROZDZIAŁ VIII 254

6 SPRAWOZDANIA FINANSOWE 255

7 2.2 Opinia biegłego rewidenta z badania sprawozdania finansowego Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego Spółki Akcyjnej za rok zakończony dnia 31 grudnia 2001 roku ROZDZIAŁ VIII 256

8 SPRAWOZDANIA FINANSOWE 257

9 3 SPRAWOZDANIE FINANSOWE POWSZECHNEJ KASY OSZCZĘDNOŚCI BANKU POLSKIEGO SPÓŁKI AKCYJNEJ ZA ROK ZAKOŃCZONY DNIA 31 GRUDNIA 2003 ROKU ORAZ PORÓWNYWALNE DANE FINANSOWE ZA LATA ZAKOŃCZONE DNIA 31 GRUDNIA 2002 ROKU ORAZ DNIA 31 GRUDNIA 2001 ROKU Wprowadzenie do sprawozdania finansowego Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego Spółki Akcyjnej sporządzonego za rok zakończony dnia 31 grudnia 2003 roku wraz z danymi porównywalnymi za lata zakończone dnia 31 grudnia 2002 roku oraz dnia 31 grudnia 2001 roku Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski Spółka Akcyjna ( PKO BP SA, Bank ) została utworzona na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2000 roku w sprawie przekształcenia banku państwowego Powszechna Kasa Oszczędności bank państwowy w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa pod nazwą Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski Spółka Akcyjna (Dz. U. z 2000 roku nr 5, poz. 55) z siedzibą w Warszawie, przy ul. Puławskiej 15. W dniu 12 kwietnia 2000 roku Spółka została wpisana do Rejestru Przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla Miasta Stołecznego Warszawy, XVI Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS Kapitał zakładowy wynosi tysięcy złotych. 1. Działalność Banku Czynności szczegółowo opisane w punktach poniżej odpowiadają następującym przedmiotom działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności: pozostała działalność bankowa PKD A, działalność pomocnicza związana z ubezpieczeniami i funduszami emerytalno-rentowymi PKD Z, działalność maklerska i zarządzanie funduszami PKD Z, pozostałe pośrednictwo finansowe gdzie indziej nie sklasyfikowane PKD Z, działalność pomocnicza finansowa, gdzie indziej nie sklasyfikowana PKD Z, prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych PKD A, pośrednictwo w dokonywaniu przez rezydentów przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń w kraju z nierezydentami PKD B. Zakres prowadzonej działalności PKO BP SA jest uniwersalnym bankiem depozytowo-kredytowym, obsługującym osoby fizyczne, prawne oraz inne podmioty będące osobami krajowymi i zagranicznymi. PKO BP SA może posiadać wartości dewizowe i dokonywać obrotu tymi wartościami, jak również wykonywać operacje walutowe i dewizowe oraz otwierać i posiadać rachunki bankowe w bankach za granicą a także lokować środki dewizowe na tych rachunkach. Według statutu przedmiotem działalności PKO BP SA jest wykonywanie następujących czynności: przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub w oznaczonym terminie i prowadzenie rachunków tych wkładów, prowadzenie innych rachunków bankowych, udzielanie kredytów, udzielanie pożyczek pieniężnych, udzielanie gwarancji i poręczeń bankowych, przeprowadzanie rozliczeń bankowych w formach stosowanych w obrocie krajowym i zagranicznym, prowadzenie operacji czekowych i wekslowych, emitowanie bankowych papierów wartościowych, wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu, prowadzenie terminowych operacji finansowych z bankami krajowymi, zagranicznymi i innymi instytucjami finansowymi, ROZDZIAŁ VIII 258

10 nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych, w tys. zł wykonywanie czynności obrotu dewizowego i przeprowadzanie rozliczeń związanych z tym obrotem, wykonywanie czynności związanych z emisją papierów wartościowych, przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych, wykonywanie czynności bankowych na zlecenie innych banków, prowadzenie kasy mieszkaniowej, prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych, pośrednictwo w dokonywaniu przez rezydentów przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń w kraju z nierezydentami. Ponadto przedmiotem działalności jest: prowadzenie obsługi pożyczek państwowych i obligacji, zaciąganie kredytów i pożyczek pieniężnych, przyjmowanie gwarancji i poręczeń, prowadzenie działalności maklerskiej na zasadach określonych w odrębnych przepisach, świadczenie usług finansowych polegających na prowadzeniu działalności akwizycyjnej w rozumieniu ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, wykonywanie funkcji depozytariusza na podstawie przepisów ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, prowadzenie obrotu papierami wartościowymi wyemitowanymi w kraju lub za granicą w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach oraz prowadzenie depozytu tych papierów, prowadzenie szkolnych kas oszczędności, świadczenie usług powierniczych, świadczenie usług pośrednictwa w zakresie dopuszczonym przepisami ustawy, działalność ubezpieczeniowa, świadczenie usług konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych, świadczenie usług w zakresie transportu wartości, organizowanie i obsługiwanie leasingu finansowego, kupowanie i sprzedawanie na rachunek własny udziałów i wierzytelności oraz świadczenie usług faktoringowych. Ponadto Bank może: obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej, a także nabywać jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych, lokować środki pieniężne w papierach wartościowych krajowych i zagranicznych, nabywać i zbywać nieruchomości oraz rzeczy ruchome, a także oddawać je w najem lub dzierżawę, świadczyć usługi finansowo-rozliczeniowe i doradcze w zakresie instrumentów rynków finansowych, dokonywać obrotu papierami wartościowymi. Bank działa na następujących rynkach: rynek walutowy, rynek pieniężny, SPRAWOZDANIA FINANSOWE 259

11 rynek papierów wartościowych, w tym dłużnych papierów wartościowych Skarbu Państwa i NBP, w tys. zł rynek klientów instytucjonalnych i przedsiębiorców indywidualnych bez względu na skalę prowadzonej działalności, rynek klientów detalicznych (ludność). 2. Czas trwania Banku Czas trwania Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego Spółki Akcyjnej jest nieoznaczony. 3. Okresy, za które prezentowane jest sprawozdanie finansowe Sprawozdanie finansowe Banku prezentowane jest za okres od dnia 1 stycznia 2003 roku do dnia 31 grudnia 2003 roku wraz z porównywalnymi danymi finansowymi za okres od dnia 1 stycznia 2002 roku do dnia 31 grudnia 2002 roku i od dnia 1 stycznia 2001 roku do dnia 31 grudnia 2001 roku. Dane finansowe prezentowane są w tysiącach złotych. 4. Informacje dotyczące składu osobowego Zarządu oraz Rady Nadzorczej Skład Zarządu Banku na dzień 31 grudnia 2003 roku: Andrzej Podsiadło Kazimierz Małecki Danuta Demianiuk Jerzy Gapiński Piotr Kamiński Jacek Obłękowski Prezes Zarządu Wiceprezes l Zastępca Prezesa Zarządu Wiceprezes Zarządu Członek Zarządu Członek Zarządu Członek Zarządu dnia 19 grudnia 2002 roku Rada Nadzorcza Banku powołała z dniem 2 stycznia 2003 roku Danutę Demianiuk na stanowisko Wiceprezesa Zarządu, dnia 13 lutego 2003 roku Rada Nadzorcza Banku odwołała z dniem 28 lutego 2003 roku, z funkcji Wiceprezesa Zarządu Krzysztofa Markowskiego i Krzysztofa Mazura oraz powołała z dniem 10 marca 2003 r. Piotra Kamińskiego na stanowisko Członka Zarządu, dnia 13 maja 2004 roku Rada Nadzorcza Banku odwołała z funkcji Członka Zarządu Jerzego Gapińskiego oraz powołała z dniem 14 maja 2004 roku Krystynę Szewczyk na stanowisko Członka Zarządu. Skład Rady Nadzorczej na dzień 31 grudnia 2003 roku: Bazyl Samojlik Ryszard Kokoszczyński Arkadiusz Kamiński Andrzej Giryn Jerzy Osiatyński Władysław Szymański Stanisław Kasiewicz Przewodniczący Rady Nadzorczej Wiceprzewodniczący Rady Nadzorczej Sekretarz Rady Nadzorczej Członek Rady Nadzorczej Członek Rady Nadzorczej Członek Rady Nadzorczej Członek Rady Nadzorczej dnia 25 sierpnia 2003 roku Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy powołało Bazyla Samojlika na stanowisko Przewodniczącego Rady Nadzorczej. dnia 25 sierpnia 2003 roku Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy powołało Stanisława Kasiewicza na stanowisko Członka Rady Nadzorczej. 5. Wewnętrzne jednostki organizacyjne wchodzące w skład Banku Sprawozdanie finansowe Banku, obejmujące dane finansowe za rok kończący się dnia 31 grudnia 2003 r., wraz z porównywalnymi danymi finansowymi, zostało sporządzone na podstawie danych finansowych wszystkich jednostek organizacyjnych wchodzących w skład Banku, za których pośrednictwem Bank ROZDZIAŁ VIII 260

12 prowadzi działalność. Na dzień 31 grudnia 2003 roku należą do nich: Centrala Banku w Warszawie, BDM - Bankowy Dom Maklerski, COK - Centrum Operacji Kartowych, COI - Centrum Obsługi Inteligo (od 1 listopada 2002 roku), 12 oddziałów regionalnych (w 2002 roku 12, w 2001 roku 13), 143 oddziały centra (w 2002 roku 143, w 2001 roku 154), 497 oddziałów operacyjnych (w 2002 roku 494, w 2001 roku 471), 586 ekspozytur (w 2002 roku 616, w 2001 roku 631) oraz agencje (w 2002 roku 4 227, w 2001 roku 4 682). Wymienione jednostki, poza BDM, nie sporządzają samodzielnie sprawozdań finansowych. 6. Wskazanie, czy Bank jest jednostką dominującą lub znaczącym inwestorem oraz czy sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe Bank PKO BP SA jest jednostką dominującą Grupy Kapitałowej Banku PKO BP SA oraz znaczącym inwestorem dla jednostek podporządkowanych i powiązanych z nimi, będących w posiadaniu Banku. W związku z tym PKO BP SA sporządza skonsolidowane sprawozdanie finansowe Grupy Kapitałowej obejmujące dane finansowe tych jednostek. 7. Kontynuacja działalności Sprawozdanie finansowe Banku zostało sporządzone przy założeniu kontynuowania działalności gospodarczej przez Bank w okresie 12 miesięcy po dniu bilansowym, czyli po dniu 31 grudnia 2003 roku. Zarząd Banku nie stwierdza na dzień podpisania sprawozdania finansowego istnienia faktów i okoliczności, które wskazywałyby na zagrożenia dla możliwości kontynuacji działalności przez Bank w okresie 12 miesięcy po dniu bilansowym na skutek zamierzonego lub przymusowego zaniechania bądź istotnego ograniczenia przez Bank dotychczasowej działalności. 8. Format sprawozdania finansowego Sprawozdanie finansowe za rok zakończony dnia 31 grudnia 2003 roku wraz z danymi porównywalnymi zostało sporządzone w formacie określonym w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 16 października 2001 r. w sprawie szczegółowych warunków jakim powinien odpowiadać prospekt emisyjny oraz skrót do prospektu (Dz. U. z 2001 roku nr 139, poz z późniejszymi zmianami). 9. Porównywalne dane finansowe Porównywalne dane finansowe za lata zakończone dnia 31 grudnia 2002 roku i dnia 31 grudnia 2001 roku zostały sporządzone przy zastosowaniu jednolitych zasad rachunkowości w odniesieniu do zasad stosowanych w roku kończącym się dnia 31 grudnia 2003 roku, w formacie zgodnym z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 października 2001 roku w sprawie szczegółowych warunków jakim powinien odpowiadać prospekt emisyjny oraz skrót do prospektu (Dz. U. z 2001 roku nr 139, poz z późniejszymi zmianami). Dane za rok zakończony dnia 31 grudnia 2001 roku zostały przekształcone w sposób zapewniający ich porównywalność przez zastosowanie jednolitych zasad rachunkowości zgodnych z zasadami rachunkowości stosowanymi przez Bank przy sporządzaniu sprawozdania finansowego za lata zakończone dnia 31 grudnia 2003 roku i dnia 31 grudnia 2002 roku, za wyjątkiem wpływu zmiany zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych, który został ujęty jako korekta wyniku z lat ubiegłych lub korekta kapitału z aktualizacji wyceny na dzień 1 stycznia 2002 roku. Wyjątek ten jest zgodny z obowiązującymi przepisami, tj. Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. Nr 149, poz. 1674, z późniejszymi zmianami). Przepisy wyżej wymienionego Rozporządzenia nie nakazywały ujęcia retrospektywnego w odniesieniu do podziału oraz wyceny aktywów i zobowiązań finansowych. W konsekwencji zasady rachunkowości opisane w punkcie 11 poniżej w zakresie instrumentów finansowych dotyczą danych za lata kończące się dnia 31 grudnia 2003 r. i 31 grudnia 2002 roku. Opis zastosowanych zasad rachunkowości oraz prezentacji instrumentów finansowych w sprawozdaniu finansowym Banku za rok zakończony dnia 31 grudnia 2001 roku został przedstawiony w punktach 32 i 33 Dodatkowych not objaśniających. Dokonane przekształcenia sprawozdań finansowych sporządzonych na dzień 31 grudnia 2002 roku i 31 grudnia 2001 roku zostały przedstawione w punkcie 32 Dodatkowych not objaśniających. 10. Opinie audytora z badania sprawozdań finansowych Opinie podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych za lata 2001, 2002 i 2003 nie zawierały zastrzeżeń i w związku z tym nie było potrzeby dokonywania korekt do zatwierdzonych sprawozdań finansowych za te lata. SPRAWOZDANIA FINANSOWE 261

13 11. Opis przyjętych zasad rachunkowości w tys. zł Podstawę sporządzania sprawozdania finansowego stanowią: - Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz. U. z 1994 roku nr 121, poz. 591 z późniejszymi zmianami); - Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (Dz. U. z 1997 roku nr 140, poz. 939 z późniejszymi zmianami); - Rozporządzenie Ministra Finansów z 10 grudnia 2001 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków (Dz. U. z 2001 roku nr 149, poz z późniejszymi zmianami); - Ustawa z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993 roku nr 106, poz. 482 z późniejszymi zmianami); - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 października 2001 roku w sprawie informacji bieżących i okresowych przekazywanych przez emitentów papierów wartościowych (Dz. U. z 2001 roku nr 139, poz z późniejszymi zmianami); - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 października 2001 roku w sprawie szczegółowych warunków jakim powinien odpowiadać prospekt emisyjny oraz skrót prospektu (Dz. U. z 2001 roku nr 139, poz z późniejszymi zmianami); - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. z 2001 r. nr 149, poz. 1674, z późniejszymi zmianami); - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 roku w sprawie określenia wzorcowego planu kont dla banków (Dz. U. z 2001 roku nr 152, poz. 1727); - Rozporządzenie Ministra Finansów z 10 grudnia 2001 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. U. z 2001 roku nr 149, poz. 1672, z późniejszymi zmianami) - W odniesieniu do danych finansowych za rok kończący się 31 grudnia 2001 roku Uchwała nr 8/1999 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 22 grudnia 1999 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. Urz. NBP z 1999 roku nr 26, poz. 43); - Zarządzenie Nr 102 Ministra Finansów z dnia 29 grudnia 1993 roku w sprawie emisji obligacji restrukturyzacyjnej serii B (Dz. Urz. MF z 1993 roku nr 23, poz. 99); - Uchwała Nr 75/KNB/2000 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 20 lipca 2000 roku w sprawie ustalenia innej metody klasyfikacji należności z tytułu kredytów mieszkaniowych Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego SA, udzielonych spółdzielniom mieszkaniowym, które są spłacane na warunkach określonych w ustawie z dnia 30 listopada 1995 roku o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, refundacji bankom wypłacanych premii gwarancyjnych oraz zmianie niektórych ustaw, na realizację budownictwa towarzyszącego i kredytów mieszkaniowych udzielonych osobom fizycznym; - Ustawa z dnia 29 listopada 2000 roku o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych (Dz. U. z 2000 roku nr 122, poz. 1310); - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2001 roku w sprawie trybu i warunków rozliczeń z bankami z tytułu poręczeń Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 roku nr 85, poz. 928); - Uchwała nr 5/2001 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 12 grudnia 2001 roku w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka, w tym z tytułu przekroczenia limitów koncentracji wierzytelności, sposobu i szczegółowych zasad obliczania współczynnika wypłacalności banku, z uwzględnieniem powiązań banków z innymi podmiotami zależnymi lub działającymi w tym samym holdingu oraz określenia dodatkowych pozycji bilansu banku ujmowanych łącznie z funduszami własnymi w rachunku adekwatności kapitałowej oraz zakresu i sposobu ich wyznaczania (Dz. U. z 2001 roku nr 22 poz. 43 z późniejszymi zmianami); w odniesieniu do danych finansowych za rok kończący się 31 grudnia 2001 roku: Zarządzenie nr 5/98 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 2 grudnia 1998 roku w sprawie sposobu wyliczania współczynnika wypłacalności banku oraz procentowych wag ryzyka przypisanych poszczególnym kategoriom aktywów i zobowiązań pozabilansowych (Dz. Urz. NBP z 1998 roku nr 26, poz. 61). ROZDZIAŁ VIII 262

14 Po dniu 31 grudnia 2003 roku weszły w życie zmiany wynikające z następujących przepisów: - Nowelizacji Ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości oraz Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 roku w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków (Dz. U. z 2001 roku nr 149, poz. 1673, z późniejszymi zmianami); - Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2003 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. U. z 2003 roku nr 218, poz. 2147); - Uchwały Nr 1/2003 Komisji Nadzoru Bankowego z 4 czerwca 2003 roku zmieniającej uchwałę 5/2001 KNB z dnia 12 grudnia 2001 roku w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka, w tym z tytułu przekroczenia limitów koncentracji wierzytelności, sposobu i szczegółowych zasad obliczania współczynnika wypłacalności banku, z uwzględnieniem powiązań banków z innymi podmiotami zależnymi lub działającymi w tym samym holdingu oraz określenia dodatkowych pozycji bilansu banku ujmowanych łącznie z funduszami własnymi w rachunku adekwatności kapitałowej oraz zakresu i sposobu ich wyznaczania (Dz. Urz. NBP z 2003 roku nr 11, poz. 16); - Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 23 lutego 2004 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. z 2004 roku nr 31, poz. 266); Zmiany przepisów po dniu 31 grudnia 2003 roku zostały opisane w punkcie 28 Dodatkowych not objaśniających Znaczące zdarzenia, które nastąpiły po dniu bilansowym. Podstawowe zasady i metody rachunkowości stosowane przez PKO BP SA Sprawozdanie finansowe zostało przygotowane zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz. U. z 1994 roku nr 121, poz. 591 z późniejszymi zmianami); a) Podstawa księgowa Ewidencja księgowa jest prowadzona według Planu kont PKO BP SA z zastosowaniem obowiązujących zasad rachunkowości, zasady kompletności i chronologii zapisów księgowych, zasady memoriału, zasady współmierności przychodów i kosztów, zasady istotności, zasady ostrożności, zasady ciągłości w zakresie grupowania operacji gospodarczych, zasady powtórzonego zapisu w zakresie ewidencji analitycznej. Sprawozdanie finansowe przygotowane zostało w oparciu o konwencję kosztu historycznego zgodnie z polskimi przepisami rachunkowości. Konwencja kosztu historycznego została zmodyfikowana w wypadku sald bilansowych wyrażonych w walutach obcych, udziałów i instrumentów finansowych, wartości niematerialnych i prawnych oraz środków trwałych. Aktywa i pasywa wyceniane są według rzeczywiście poniesionych kosztów, z uwzględnieniem zachodzących zmian w poszczególnych składnikach. b) Wycena pozycji wyrażonych w walutach obcych i wynik z pozycji wymiany Aktywa i pasywa stanowiące bilansowe i pozabilansowe pozycje walutowe wykazane są w złotych po przeliczeniu według średniego kursu, ustalonego dla poszczególnych walut przez Prezesa NBP, obowiązującego na dzień bilansowy. Rezerwy celowe na ekspozycje kredytowe oraz odpisy aktualizujące inne należności wyrażone w walutach obcych, które są tworzone w złotych podlegają uaktualnieniu wraz ze zmianą wartości wyceny aktywów walutowych, na które są tworzone. Zrealizowane i niezrealizowane różnice kursowe zaliczane są do rachunku zysków i strat. c) Należności od sektora finansowego, rezerwy celowe na ekspozycje kredytowe Należności od sektora finansowego wykazane są w bilansie według wartości nominalnej powiększonej o odsetki należne a pomniejszonej o utworzone rezerwy celowe. Rezerwy celowe zostały utworzone w oparciu o Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. U. Nr 149, poz. 1672, z późniejszymi zmianami) dzielące kredyty na pięć kategorii: normalną, pod obserwacją, poniżej standardu, wątpliwą i straconą. Wielkość podstawy do wyliczenia rezerwy korygowana jest o wartość zabezpieczeń zgodnie z powyższym rozporządzeniem. Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia, PKO BP SA dokonała również pomniejszenia wymaganego poziomu rezerw celowych na ekspozycje kredytowe pod obserwacją o kwotę nieprzekraczającą 25% rezerwy na ryzyko ogólne, utworzonej zgodnie z artykułem 130 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 roku nr 72, poz. 665, z późniejszymi zmianami). SPRAWOZDANIA FINANSOWE 263

15 Jak to opisano powyżej w roku kończącym się dnia 31 grudnia 2001 roku Bank stosował przepisy z Uchwały nr 8/1999 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 22 grudnia 1999 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. Urz. NBP z 1999 roku nr 26, poz. 43). d) Należności od sektora niefinansowego, rezerwy celowe na ekspozycje kredytowe Należności od sektora niefinansowego wykazywane są w bilansie według wartości nominalnej, powiększonej o odsetki należne a pomniejszonej o wartość rezerw celowych utworzonych w celu zabezpieczenia ściągalności należności zakwalifikowanych jako należności normalne i zagrożone. Rezerwy na ryzyko z tytułu udzielonych kredytów są tworzone w oparciu o dokonywaną ocenę jakości portfela kredytowego. Rezerwy na ekspozycje kredytowe od sektora niefinansowego, z uwzględnieniem specyfiki kredytów mieszkaniowych starego portfela, zostały utworzone w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz.U. z 2001 roku nr 149, poz. 1672, z późniejszymi zmianami) dzielące kredyty na pięć kategorii: normalną, pod obserwacją, poniżej standardu, wątpliwą i straconą. Wielkość podstawy do wyliczenia rezerwy korygowana jest o wartość zabezpieczeń zgodnie z powyższym rozporządzeniem. Rezerwy dla poszczególnych kategorii kredytów obliczono według następujących stawek: w zakresie kredytów konsumpcyjnych Kategoria kredytu Stawka rezerw Normalny 1,5% Poniżej standardu 20% Wątpliwy 50% Stracony 100% w zakresie kredytów gospodarczych oraz mieszkaniowych nowego portfela Normalny 0% Pod obserwacją 1,5% Poniżej standardu 20% Wątpliwy 50% Stracony 100% Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków, PKO BP SA dokonała pomniejszenia wymaganego poziomu rezerw celowych na ekspozycje kredytowe normalne (dla kredytów konsumpcyjnych) i pod obserwacją o kwotę nieprzekraczającą 25% rezerwy na ryzyko ogólne, utworzonej zgodnie z artykułem 130 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe. Jak to opisano powyżej w roku kończącym się dnia 31 grudnia 2001 roku Bank stosował przepisy z Uchwały nr 8/1999 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 22 grudnia 1999 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. Urz. NBP z 1999 roku nr 26, poz. 43), Zasady klasyfikacji należności starego portfela kredytów mieszkaniowych oraz tworzenia rezerw celowych wynikają z uchwały Nr 75/KNB/2000 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 20 lipca 2000 roku w sprawie ustalenia innej metody klasyfikacji należności z tytułu kredytów mieszkaniowych PKO BP SA udzielonych spółdzielniom mieszkaniowym, które są spłacane na warunkach określonych w ustawie z dnia 30 listopada 1995 roku o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, refundacji bankom wypłacanych premii gwarancyjnych oraz zmianie niektórych ustaw, na realizację budownictwa towarzyszącego i kredytów mieszkaniowych udzielonych osobom fizycznym. W celu zastosowania szczegółowych zasad klasyfikacji należności do poszczególnych kategorii dokonuje się rozróżnienia należności z tytułu kredytów mieszkaniowych starego portfela w podziale na należności od spółdzielni mieszkaniowych i osób prywatnych. Przy ustalaniu ryzyka bankowego z tytułu należności w spłacie starego portfela kredytów mieszkaniowych wykorzystuje się: W odniesieniu do należności od spółdzielni mieszkaniowych - dwa niezależne od siebie kryteria: i) terminowość spłaty kapitału i odsetek, rozumianą jako wnoszenie w terminie, zgodnym z umową kredytową lub w terminie umożliwiającym bankowi przedstawienie niespłaconej za dany kwartał części odsetek do wykupu ze środków budżetu państwa, wymaganych rat spłaty kredytu, ROZDZIAŁ VIII 264

16 ii) sytuację ekonomiczno-finansową dłużnika. W odniesieniu do należności od osób fizycznych - kryterium terminowości spłaty kapitału i odsetek. w tys. zł Rezerwy dla poszczególnych kategorii kredytów mieszkaniowych starego portfela obliczono według następujących stawek: Kategoria kredytu Stawka rezerw Normalny 0% Pod obserwacją 1,5% Poniżej standardu 20% Wątpliwy 50% Stracony 100% Do kategorii pod obserwacją kwalifikowane są wyłącznie kredyty spłacane przez spółdzielnie mieszkaniowe. Przy kalkulacji rezerw celowych przyjęto szacunki wartości zabezpieczeń zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz wewnętrznymi zasadami Banku określającymi metody szacowania przyjmowanych wartości zabezpieczeń. e) Należności od sektora budżetowego, rezerwy celowe na ekspozycje kredytowe Należności od sektora budżetowego wykazywane są w bilansie według wartości nominalnej, powiększonej o odsetki należne a pomniejszonej o wartość rezerw celowych utworzonych w celu zabezpieczenia ściągalności należności zakwalifikowanych jako należności normalne i zagrożone. Rezerwy na ryzyko z tytułu udzielonych kredytów są tworzone w oparciu o dokonywaną ocenę jakości portfela kredytowego. Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. U. z 2001 roku nr 149, poz. 1672, z późniejszymi zmianami) PKO BP SA dokonała pomniejszenia wymaganego poziomu rezerw celowych na ekspozycje kredytowe pod obserwacją o kwotę nieprzekraczającą 25% rezerwy na ryzyko ogólne, utworzonej zgodnie z artykułem 130 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe. Rezerwy na należności od sektora budżetowego zostały utworzone w oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. U. z 2001 roku nr 149, poz. 1672, z późniejszymi zmianami) dzielące kredyty na pięć kategorii: normalną, pod obserwacją, poniżej standardu, wątpliwą i straconą. Wielkość podstawy naliczania rezerwy korygowano o wartość zabezpieczeń przewidzianych w tym rozporządzeniu. Rezerwy dla poszczególnych kategorii kredytów obliczono według następujących stawek: w zakresie należności od Skarbu Państwa Kategoria kredytu Stawka rezerw Normalny 0% Wątpliwy 50% Stracony 100% w zakresie należności od jednostek samorządu terytorialnego Normalny 0% Pod obserwacją 1,5% Poniżej standardu 20% Wątpliwy 50% Stracony 100% Jak to opisano powyżej w roku kończącym się dnia 31 grudnia 2001 roku Bank stosował przepisy z Uchwały nr 8/1999 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 22 grudnia 1999 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. Urz. NBP z 1999 roku nr 26, poz. 43). SPRAWOZDANIA FINANSOWE 265

17 Przy kalkulacji rezerw celowych przyjęto szacunki wartości zabezpieczeń zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz wewnętrznymi zasadami Banku określającymi metody szacowania przyjmowanych wartości zabezpieczeń. f) Dłużne papiery wartościowe Dłużne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu wykazane są według wartości godziwej: 1) dla których istnieje aktywny rynek - według wartości rynkowej, 2) dla których nie istnieje aktywny rynek - według innej wartości uznanej za wartość godziwą ustaloną: a) metodą wartości aktywa referencyjnego, b) metodą krzywej dochodowości na podstawie rynkowych kwotowań stóp procentowych, c) jako cena ostatnio przeprowadzonej na rynku transakcji pod warunkiem, że w okresie między datą transakcji, a dniem bilansowym nie nastąpiły znaczne zmiany uwarunkowań gospodarczych, które mogłyby wpłynąć na jej wartość. Skutki zmiany wartości godziwej zaliczane są odpowiednio do przychodów lub kosztów z operacji finansowych. Dłużne papiery wartościowe dostępne do sprzedaży wykazane są według wartości godziwej: 1) dla których istnieje aktywny rynek - według wartości rynkowej, 2) dla których nie istnieje aktywny rynek - według innej wartości uznanej za wartość godziwą ustaloną: a) metodą wartości aktywa referencyjnego, b) metodą krzywej dochodowości na podstawie rynkowych kwotowań stóp procentowych, c) według wartości, w jakiej papier został wyceniony w chwili początkowego ujęcia, powiększonej o przychody naliczone oraz pomniejszonej o naliczone koszty i odpisy aktualizujące z tytułu ryzyka emitenta. Skutki zmiany wartości godziwej w odniesieniu do skorygowanej ceny nabycia, odniesiono na kapitał z aktualizacji wyceny. Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości ujmowane są bezpośrednio w rachunku zysków i strat. Dłużne papiery wartościowe utrzymywane do terminu zapadalności wykazane są według ceny nabycia skorygowanej o naliczone odsetki, dyskonto, premię, z uwzględnieniem odpowiednio odpisów z tytułu trwałej utraty ich wartości. g) Obligacje restrukturyzacyjne Obligacje restrukturyzacyjne wykazano według wartości nominalnej, powiększonej o odsetki skapitalizowane, nie wypłacone przez budżet państwa na koniec okresu oraz odsetki naliczone na koniec okresu. Zgodnie z zarządzeniem Nr 102 Ministra Finansów z dnia 29 grudnia 1993 roku w sprawie emisji obligacji restrukturyzacyjnej serii B (Dz. Urz. MF z 1993 roku nr 23, poz. 99), wartość kapitału obligacji restrukturyzacyjnych powiększana jest o kwotę odsetek podlegających kapitalizowaniu (niespłaconych) przy użyciu stopy redyskontowej weksli ustalonej przez Radę Polityki Pieniężnej. h) Papiery wartościowe z prawem do kapitału Papiery wartościowe z prawem do kapitału zakwalifikowane do papierów przeznaczonych do obrotu i dostępnych do sprzedaży wykazane są według wartości godziwej: 1) dla których istnieje aktywny rynek - według wartości rynkowej, 2) dla których nie istnieje aktywny rynek: a) w zakresie papierów zarządzanych przez Bank - według innej wartości uznanej za wartość godziwą ustaloną: - jako otrzymana bieżąca oferta kupna, - w drodze wyceny przez wyspecjalizowany podmiot zewnętrzny świadczący tego rodzaju usługi, ROZDZIAŁ VIII 266

18 - na podstawie wartości aktywów ogółem jednostki emitującej dany papier, pomniejszonych o zobowiązania, rezerwy i rozliczenia międzyokresowe bierne, z uwzględnieniem bieżącego wyniku oraz ogólnej sytuacji ekonomiczno-finansowej tej jednostki (w przypadku, gdy jednostka emitująca papier wartościowy wykaże stratę przewyższającą sumę: kapitału zapasowego, kapitałów rezerwowych i 1/3 części kapitału zakładowego, wartość tego papieru w bilansie Banku wykazywana jest w wartości zerowej), jednak nie wyższej niż pierwotna cena nabycia, b) w zakresie papierów zarządzanych przez Bankowy Dom Maklerski jako cena ostatnio przeprowadzonej na rynku transakcji pod warunkiem, że w okresie między datą transakcji a dniem bilansowym nie nastąpiły znaczne zmiany uwarunkowań gospodarczych, które mogłyby wpłynąć na jej wartość. Skutki zmiany wartości godziwej papierów wartościowych z prawem do kapitału zakwalifikowanych do papierów przeznaczonych do obrotu zaliczono odpowiednio do przychodów lub kosztów z operacji finansowych. Skutki zmiany wartości godziwej papierów wartościowych z prawem do kapitału zakwalifikowanych do papierów dostępnych do sprzedaży odniesiono na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny. Udziały lub akcje w jednostkach zależnych, współzależnych i stowarzyszonych wyceniono metodą praw własności. Udziały mniejszościowe wykazano w bilansie po koszcie nabycia, z uwzględnieniem odpisów z tytułu trwałej utraty ich wartości. i) Efektywna stopa procentowa PKO BP SA skorzystała z zapisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 grudnia 2003 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków, w części dotyczącej możliwości wprowadzenia wyceny instrumentów finansowych według zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej od 1 stycznia 2005 roku. Bank podjął działania związane z przystosowaniem swoich systemów księgowych do wdrożenia zasady zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej w terminie do 1 stycznia 2005 r. j) Wartości niematerialne i prawne Wartości niematerialne i prawne wykazane są według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne a także odpisy z tytułu trwałej utraty ich wartości. k) Rzeczowe aktywa trwałe Wartość rzeczowych aktywów trwałych wyceniono na dzień bilansowy według cen nabycia lub kosztów wytworzenia lub w wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych) pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne a także o odpisy z tytułu trwałej utraty ich wartości. l) Odpisy amortyzacyjne oraz odpisy z tytułu trwałej utraty wartości Odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych dokonywane są metodą liniową zgodnie z szacowanym okresem ich ekonomicznej użyteczności, który w głównych grupach odpowiada okresom przyjętym dla ustalenia stawek wynikających z przepisów podatkowych. Wysokość stosowanych stawek amortyzacyjnych odzwierciedla ekonomiczny okres użytkowania i uwzględnia zużycie fizyczne i ekonomiczne środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Przyjęte okresy i stawki amortyzacyjne podlegają okresowej weryfikacji pod względem poprawności ich stosowania. Odpisy amortyzacyjne dokonywane są od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych o jednostkowej wartości początkowej przekraczającej kwotę złotych, a w przypadku sprzętu komputerowego bez względu na wartość. Rozpoczęcie amortyzacji środka trwałego lub wartości niematerialnych i prawnych następuje od pierwszego miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym przyjęto je do używania, a jej zakończenie, nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z ich wartością początkową lub przeznaczenia ich do likwidacji. Amortyzacji nie podlegają grunty, dzieła sztuki i eksponaty muzealne. SPRAWOZDANIA FINANSOWE 267

19 Stawki amortyzacyjne dla podstawowych grup środków trwałych stosowane w PKO BP SA: Środki trwałe Stawki Budynki, lokale, spółdzielcze prawa do lokalu 1,5% -10% Ulepszenia w obcych środkach trwałych (budynkach, lokalach) 10%* Maszyny, urządzenia techniczne, narzędzia i przyrządy 4% - 50%** Zespoły komputerowe 30%** Środki transportu 17% -20% w tys. zł * Dla ulepszeń w obcych środkach trwałych stosuje się stawki wynikające z okresu trwania umowy. Dla ulepszeń w obcych budynkach i lokalach, w przypadku umów najmu zawartych na czas nieokreślony, indywidualna stawka wynosi 10%. ** Dla środków trwałych wprowadzonych do ewidencji od dnia 1 stycznia 2003 roku z grupy maszyn, urządzeń technicznych, narzędzi i przyrządów oraz zespołów komputerowych, poddanych szybkiemu postępowi technicznemu, zastosowano stawki amortyzacyjne podwyższone współczynnikiem 2,0. Stawki amortyzacyjne dla wartości niematerialnych i prawnych stosowane w PKO BP SA: Wartości niematerialne i prawne Stawki Licencje na programy komputerowe 20% - 50% Prawa autorskie 20% - 50% Wartość firmy, pozostałe wartości niematerialne i prawne 20% Na dzień bilansowy PKO BP SA każdorazowo ocenia, czy wartość bilansowa wykazanych aktywów nie przekracza wartości przewidywanych przyszłych korzyści ekonomicznych. Jeżeli istnieją przesłanki, które by na to wskazywały, wartość bilansowa aktywów jest obniżana o trwałą utratę wartości. Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości środków trwałych są ujmowane w pozostałych kosztach operacyjnych. m) Aktywa przejęte do zbycia Aktywa przejęte za długi wykazano w wartości godziwej. Na różnicę pomiędzy kwotą długu a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów tworzone są rezerwy celowe lub dokonuje się odpisów aktualizujących wartość tych aktywów. W przypadku, gdy wartość godziwa przejętych aktywów jest wyższa od kwoty długu, różnica stanowi zobowiązanie wobec kredytobiorcy. n) Zasady spisywania należności Spisywanie ekspozycji kredytowych następuje w ciężar rezerw celowych, natomiast innych należności w ciężar odpisów aktualizujących ich wartość. W przypadku ekspozycji kredytowych, gdy nie utworzono rezerw celowych lub ich wartość jest mniejsza od ekspozycji kredytowej, to spisywanie następuje bezpośrednio w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. Analogicznie postępuje się w przypadku innych należności, jeśli odpisy aktualizujące nie pokrywają w 100% spisywanej należności, to pozostała kwota bezpośrednio obciąża koszty. o) Ustalanie wyniku finansowego PKO BP SA uznaje wszystkie istotne pozycje kosztów i przychodów zgodnie z zasadami: memoriału, współmierności przychodów i kosztów, ujmowania i wyceny aktywów i pasywów, tworzenia rezerw celowych, wyceny aktywów i zobowiązań finansowych. Przychody i koszty z tytułu odsetek Przychody z tytułu odsetek obejmują należne odsetki zapadłe i niezapadłe oraz odsetki skapitalizowane i naliczone do skapitalizowania od należności normalnych, z wyjątkiem odsetek przewidzianych do umorzenia lub do spłaty w dłuższym okresie od należności restrukturyzowanych objętych ugodą, odsetki otrzymane (przypadające za bieżący okres sprawozdawczy), odsetki otrzymane w poprzednich okresach, w tym dyskonto, przypadające na bieżący okres sprawozdawczy. Koszty z tytułu odsetek obejmują odsetki z tytułu zobowiązań od sektora finansowego, niefinansowego i budżetowego. Przychody i koszty z tytułu prowizji Przychody z tytułu prowizji obejmują kwoty inne niż odsetki otrzymane od kredytów, gwarancji, akredytyw, prowadzenia rachunków bankowych i wykonywania operacji bankowych, obsługi kart płatniczych. Koszty z tytułu prowizji obejmują głównie kwoty prowizji płaconych agentom. ROZDZIAŁ VIII 268

20 Wynik z pozycji wymiany w tys. zł Wynik z pozycji wymiany obejmuje dodatnie i ujemne różnice kursowe zarówno zrealizowane jak i niezrealizowane, wynikające z codziennej wyceny aktywów i pasywów walutowych po obowiązującym na dzień bilansowy średnim kursie NBP. Pozostałe przychody i koszty operacyjne Do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych zalicza się przychody i koszty nie związane bezpośrednio z działalnością bankową. Są to w szczególności przychody i koszty z tytułu sprzedaży lub likwidacji środków trwałych oraz aktywów do zbycia, koszty z tytułu odszkodowań, kar i grzywien. p) Odsetki zastrzeżone, odsetki skapitalizowane w trybie ustawowym, pozostałe odsetki skapitalizowane Odsetki niezapadłe oraz odsetki zapadłe od kredytów w sytuacji pod obserwacją i zagrożonej oraz odsetki przewidziane do umorzenia lub do spłaty w dłuższym okresie od należności restrukturyzowanych objętych ugodą w sytuacji normalnej wykazywane są w pasywach bilansu w pozycji Pozostałe przychody przyszłych okresów oraz zastrzeżone. Odsetki naliczone oraz skapitalizowane ustawowo (niezapadłe i zapadłe) - od kredytów mieszkaniowych starego portfela w sytuacji pod obserwacją i zagrożonej, z wyłączeniem 90% odsetek skapitalizowanych ustawowo do 31 grudnia 1999 roku od kredytów mieszkaniowych starego portfela (część objęta poręczeniem Skarbu Państwa na mocy ustawy z dnia 29 listopada 2000 roku o objęciu poręczeniami Skarbu Państwa spłaty niektórych kredytów mieszkaniowych), oraz odsetki przewidziane do umorzenia lub do spłaty w dłuższym okresie od należności restrukturyzowanych objętych ugodą w sytuacji normalnej wykazywane są w pasywach bilansu w pozycji Pozostałe przychody przyszłych okresów oraz zastrzeżone (odsetki skapitalizowane w trybie ustawowym). Odsetki podlegające kapitalizacji na podstawie odrębnych umów - naliczone oraz skapitalizowane umownie (niezapadłe i zapadłe) - od kredytów w sytuacji pod obserwacją i zagrożonej oraz odsetki przewidziane do umorzenia lub do spłaty w dłuższym okresie od należności restrukturyzowanych objętych ugodą w sytuacji normalnej, wykazywane są w pasywach bilansu w pozycji Pozostałe przychody przyszłych okresów oraz zastrzeżone jako Pozostałe odsetki skapitalizowane. q) Udzielone zobowiązania pozabilansowe Udzielone zobowiązania pozabilansowe wykazywane są według wartości nominalnej. Na udzielone zobowiązania pozabilansowe obarczone ryzykiem braku wywiązania się zleceniodawcy z warunków umowy tworzone są rezerwy. W przypadku niewykorzystanych kwot kredytów, zgodnie z obowiązującym do 31 grudnia 2003 roku, rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 10 grudnia 2001 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. U. z 2001 roku nr 149, poz. 1672, z późniejszymi zmianami), rezerwy są tworzone jeśli zobowiązanie ma charakter bezwarunkowy. Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia, PKO BP SA dokonała pomniejszenia wymaganego poziomu rezerw celowych na udzielone zobowiązania pozabilansowe pod obserwacją o kwotę nieprzekraczającą 25% rezerwy na ryzyko ogólne, utworzonej zgodnie z artykułem 130 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe. Jak to opisano powyżej w roku kończącym się dnia 31 grudnia 2001 roku Bank stosował przepisy z uchwały nr 8/1999 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 22 grudnia 1999 roku w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. Urz. NBP z 1999 roku nr 26, poz. 43), r) Podatek dochodowy Podatek dochodowy obliczany jest w oparciu o zysk księgowy brutto skorygowany o: przychody, które zgodnie z przepisami podatkowymi nie są zaliczane do przychodów podatkowych, przychody podatkowe niebędące przychodami księgowymi, koszty niestanowiące kosztów uzyskania przychodów i koszty podatkowe niebędące kosztami księgowymi, zgodnie z polskimi przepisami podatkowymi. Pozycje te obejmują głównie przychody i koszty z tytułu odsetek naliczonych do otrzymania i zapłacenia oraz rezerwy na należności, zobowiązania pozabilansowe i inne aktywa. Przy ustaleniu podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym uwzględniono przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 7 maja 2001 roku w sprawie przedłużenia bankom udzielającym pożyczek (kredytów) na cele budownictwa mieszkaniowego, terminów wpłat zaliczek i podatku dochodowego od osób prawnych (Dz.U. z 2001 roku nr 43, poz. 481). SPRAWOZDANIA FINANSOWE 269