W POLSCE. Bernard Jóźwiak Piotr Dobrołęcki. Patronat medialny. Europapier-Impap najlepsze media do druku i reklamy

Transkrypt

1 P O L I G R A F I A W POLSCE 2013 Bernard Jóźwiak Piotr Dobrołęcki Patronat medialny Europapier-Impap najlepsze media do druku i reklamy

2 RYNEK KSIĄŻKI W POLSCE 2013 P O L I G R A F I A

3

4 RYNEK KSIĄŻKI W POLSCE 2013 P O L I G R A F I A Bernard Jóźwiak Piotr Dobrołęcki współpraca Daria Dobrołęcka Warszawa 2013

5 Copyright by Bernard Jóźwiak, Piotr Dobrołęcki 2013 Copyright by Biblioteka Analiz Sp. z o.o., 2013 Wszystkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie lub reprodukcja jakiegokolwiek fragmentu tej książki wymaga pisemnej zgody wydawcy. Redakcja: Łukasz Gołębiewski Korekta: Joanna Ożóg Projekt okładki: Grzegorz Zychowicz Tatsu Opracowanie graficzne: Grzegorz Zychowicz Tatsu Łamanie: TYPO Druk i oprawa: OZGraf Olsztyńskie Zakłady Graficzne Wydrukowano na papierze Speed-E ISBN Wydanie I Warszawa 2013 Tom LXVIII w serii Raporty Biblioteka Analiz Sp. z o.o Warszawa ul. Mazowiecka 6/8 pok. 416 tel./fax (+48 22) Firma jest członkiem Polskiej Izby Książki

6 Spis treści Rozdział pierwszy Makrootoczenie poligrafii Rozdział drugi Metoda pięciu sił Portera Rozdział trzeci Analiza drukarń dziełowych Rozdział czwarty Ranking drukarń Magazynu Literackiego KSIĄŻKI Rozdział piąty Drukarnie dziełowe Rozdział szósty Producenci i dystrybutorzy maszyn i materiałów poligraficznych Rozdział siódmy Instytucje, organizacje, stowarzyszenia i targi Rozdział ósmy Szkolnictwo wyższe kierunki poligraficzne Rozdział dziewiąty Międzynarodowe i krajowe targi poligraficzne Rozdział dziesiąty Czasopisma i portale branżowe Wykaz tekstów źródłowych Oferta Biblioteki Analiz Indeks firm omawianych w książce

7

8 Część trzecia POLIGRAFIA

9

10 Wprowadzenie WPROWADZENIE Spojrzenie na rynek książki od strony poligraficznej pozwala obejrzeć zagadnienia związane z książką jeszcze z jednej strony, a więc pełniej. Poligrafia jako jeden z uczestników gry rynkowej, ma niemały wpływ na cykl wydawniczy książki. Wcześniej wpływ ten z powodów technologicznych oraz organizacyjnych był w zakresie czasu i terminowości czynnikiem negatywnym zapewne część z czytelników pamięta średni cykl produkcyjny bliski 6 miesięcy, obecnie książkę można wyprodukować w 6 dni, a nawet krócej. Z dotrzymywaniem terminów też nie było najlepiej dziś jeżeli drukarnia nie dotrzymuje terminów, w zasadzie nie ma czego szukać na rynku. Dyskusja czy książka elektroniczna zastąpi książkę papierową jest też dyskusją czy książka wyjdzie z poligrafii. Pojęcie (obszar działania) poligrafii znacznie się rozszerzyło i procesy prepressu dla jednej i drugiej postaci to też procesy poligraficzne. Poszerzenie obszaru działania poligrafii wynika również z konieczności oferowania usług dodatkowych, w tym przygotowywanie książki elektronicznej. Kryzys finansowo-gospodarczy w Unii Europejskiej się nie kończy, szczególnie w strefie euro. W polskiej gospodarce w drugiej połowie 2012 roku oraz na początku 2013 roku ujawniły się wpływy światowego kryzysu. Jak ten kryzys wygląda w polskiej poligrafii, to kolejny temat opracowania. Być może niektórzy będą zawiedzeni powtórzeniem wykresów z lat ubiegłych, tylko uzupełnionymi danymi z kolejnego roku. Ale spojrzenie historyczne, zmiany w czasie, dają więcej informacji o stanie poligrafii niż szukanie coraz to nowych perspektyw oglądania tej poligrafii. Oczywiście będą też nowe spojrzenia. Należy przypomnieć o nieprecyzyjnych lub niedostatecznych danych GUS, na podstawie których dokonywane są analizy. Sama definicja poligrafii w statystyce GUS jest nieprecyzyjna, bo zawiera również produkcję nośników informacji, a czasami dane podawane są łącznie dla poligrafii i wydawnictw. Ponadto dane statystyczne są opracowywane dla firm za- 9

11 trudniających ponad 9 osób, a więc nie uwzględniają danych z mikroprzedsiębiorstw. W polskiej poligrafii mikroprzedsiębiorstwa stanowią ponad 92 proc. firm, ale drukarnie dziełowe, którym przede wszystkim poświęcone jest to opracowanie, to drukarnie średnie i duże. Statystyka najczęściej prezentuje dane z 2012 roku, a nawet z 2011 roku. Dane z 2013 roku oczywiście są tylko w niektórych prezentacjach i obejmują półrocze lub tylko pierwszy kwartał. Bernard Jóźwiak

12 Rozdział pierwszy Makrootoczenie poligrafii

13

14 W dobie globalizacji jest oczywistym, że ani gałąź przemysłu, ani sektor w tym przemyśle nie funkcjonuje w oderwaniu od otoczenia. Raport na temat drukarń dziełowych zawiera analizę nie tylko samych drukarń, ale również ich otoczenia dalszego zwanego makrootoczeniem oraz otoczenia bliższego zwanego otoczeniem konkurencyjnym. Analiza PEST MAKROOTOCZENIE POLIGRAFII Analiza PEST jest jedną z metod analizy makrootoczenia, określa sfery: polityczną, ekonomiczną, społeczną i technologiczną. Czynniki w danej sferze, mające wpływ na sektor obecnie i w przyszłości, są ustawione w kolejności od najsilniejszego do najsłabszego wpływu. Analiza PEST Sfera Polityczna Czynniki makrootoczenia Integracja UE Prawo pracy Globalizacja i konkurencja międzynarodowa Komentarz Integracja w ramach UE jest dalej szansą dla polskiej poligrafii, ale możliwość dezintegracji strefy euro może być istotnym zagrożeniem. Proponowane i wprowadzone już zmiany w Kodeksie Pracy mają zwiększyć konkurencyjność polskich firm, ale powodują również negatywną reakcję związków zawodowych. Proces globalizacji stwarza dodatkową konkurencję na rynku wewnętrznym oraz rynkach zagranicznych, ale daje również szansę na eksport. Polska poligrafia to wykorzystuje. Kierunek siły wpływu obecnie przyszłość Stabilność krajowej sceny politycznej Do czasu wyborów raczej nie będzie przebudowy sceny politycznej, ale są sygnały wskazujące na możliwość znacznego przebudowania sceny politycznej. Konflikty i rewolucje społeczne na świecie Ustawy o działalności gospodarczej Stabilność władzy Regulacje dotyczące ochrony środowiska Stabilność prawa Rewolucje społeczne w krajach arabskich nie osiągnęły jeszcze masy krytycznej i trwają tam permanentne krwawe niepokoje społeczne. Ważnym elementem są również niepokoje w południowych krajach UE lub zapowiedzi takich niepokojów np. we Francji. Zmiany dotyczące ustaw o działalności gospodarczej są w dalszym ciągu tylko zapowiedziami, ich brak ma coraz większy wpływ na przedsiębiorczość. Kolejne wybory do sejmu odbędą się w 2015 roku, wcześniej będą wybory samorządowe lub referenda samorządowe. Ochrona środowiska jest tak oczywistym elementem działalności firm, że skutki regulacji zostały już wliczone w koszty i procesy produkcyjne. Brak istotnych zmian oznacza stabilność i coraz mniejszy wpływ na działalność gospodarczą, w tym poligrafię. regres 13

15 RYNEK KSIĄŻKI W POLSCE 2013 Analiza PEST Sfera Ekonomiczna Czynniki makrootoczenia Fundusze pomocowe z UE Kryzys finansowy i gospodarczy Inwestycje zagraniczne Wzrost gospodarczy w Polsce Stopy procentowe Wydatki konsumentów Bezrobocie System podatkowy Fluktuacja waluty Komentarz Polska między innymi dzięki programom pomocowym UE mogła rozwijać się w szybszym tempie niż inne kraje. PKB na mieszkańca w 2000 roku wynosiło 48 proc. średniej unijnej, w 2010 roku 62 proc., w 2011 roku 65 proc., a w roku 2012 wyniosło 66 proc. Kolejną wielką szansą są środki na lata , które dla Polski będą jeszcze większe niż w poprzednim programie. Rok 2012 dawał pewne nadzieje na zakończenie kryzysu, ale trwał on nadal. W połowie 2013 roku są sygnały o ożywieniu gospodarczym zarówno w USA jak również w UE, przede wszystkim w Niemczech. Polska w 2010 roku była na 12. miejscu na świecie pod względem atrakcyjności dla inwestorów, w 2011 na 6., a w 2012 była na 5. miejscu. Wśród krajów środkowoeuropejskich jest na pierwszym miejscu ,9 proc.; ,3 proc.; ,9 proc. i prognoza na 2013 rok to tylko 1,1 proc. Dane po I połowie 2013 roku wskazują, że rzeczywiście gospodarka odbiła od dna i wynik może być wyższy niż obecna prognoza. Referencyjna stopa procentowa wynosiła na koniec 2011 roku 4,5 proc., na koniec 2012 roku wynosiła 4,25 proc., a w połowie roku 2013 jest na rekordowo niskim poziomie i wynosi 2,5 proc. Prawdopodobnie nastąpi okres braku zmian stóp. Niskie stopy powinny pobudzić gospodarkę do u. Realne wydatki na osobę w 2011 roku były o 1,8 proc. niższe niż w 2010 roku. Rok 2012 to dalszy spadek o 0,8 proc. w stosunku do roku ubiegłego. Hamujący popyt wewnętrzny przekłada się na zmniejszenie potrzeb na usługi poligraficzne. W 2009 roku bezrobocie wyniosło 12,1 proc., w ,4 proc., w ,5 proc., w ,4 proc., w połowie ,2 proc. Wzrost bezrobocia jest czynnikiem, który z jednej strony jest pochodną sytuacji gospodarczej, a z drugiej strony wpływa negatywnie na tę sytuację. CIT 19 proc., PIT 18 i 32 proc., VAT 23 proc. i 5 proc. na książki. Według informacji rządowych stawki nie ulegną zmianie, chociaż VAT miał powrócić do 22 proc. Kurs zł/euro 31 grudnia ,9603, 30 grudnia ,4168, 31 grudnia ,0882, 28 czerwca ,3292. Niewielka fluktuacja ma dobry wpływ na stabilizację kosztów zakupu materiałów poligraficznych. Kierunek siły wpływu obecnie przyszłość regres 14

16 Analiza PEST Sfera Społeczno-Kulturowa Czynniki makrootoczenia Komunikacja społeczna Struktury demograficzne Struktura zatrudnienia Poziom realnych dochodów Wydarzenia społeczno- -kulturalne Edukacja Czas wolny Styl życia Poziom wykształcenia Komentarz Komunikacja społeczna odbywa się przede wszystkim przez media elektroniczne. Internet w gospodarstwach domowych: ,0 proc., ,6 proc., ,4 proc., ,6 proc., ,5 proc. W grupie młodzieży i młodych ludzi dużą rolę odgrywają portale społecznościowe jak Facebook. Firmy również wykorzystują portale w swojej działalności marketingowej. Dzieci i młodzież w wieku przedprodukcyjnym stanowiły w 2005 roku 20,6 proc., w 2010 roku 18,8 proc., w 2011 roku 18,5 proc., w roku ,3 proc. Spadek tej grupy zagraża w przyszłości wielu dziedzinom życia w Polsce. Pracujący to: w 2005 roku 64,0 proc., w 2010 roku 64,4 proc., w 2011 roku 64,2 proc., w 2012 roku 63,9 proc. Ludzie w wieku poprodukcyjnym stanowili w 2005 roku 15,4 proc., w 2010 roku 16,8 proc., w 2011 roku 17,3 proc., a w 2012 roku 17,8 proc. Reforma emerytalna wydłużająca czas przechodzenia na emeryturę będzie miała wpływ na gospodarkę dopiero za parę lat, ale obecnie wzbudza niepokój polityczny i społeczny. Wskaźnik u wynosił: 2010/ ,4 proc., 2011/ ,2 proc., 2012/ ,2 proc. Spadek dochodów realnych byłby wyższy gdyby nie niska inflacja. Spadek wpływa m.in. na spadek zakupów, a więc i mniejsze zapotrzebowanie na opakowania. Wpływ EURO 2012 na gospodarkę był mniejszy niż się spodziewano, na poligrafię również. Ilość wydarzeń sportowych i kulturalnych stabilizuje się, a potrzeby informacyjne są zaspokajane w większym stopniu przez internet. Od roku 2009 spada udział wydatków na edukację w budżecie państwa: ,82 proc., ,66 proc., ,52 proc., za rok 2012 brak danych, ale prawdopodobnie nie będzie u. Wydatki na kulturę i rekreację w zasadzie nie rosną, a nawet biorąc pod uwagę inflację, spadają: ,2 proc., ,8 proc., ,0 proc. Zmiana stylu życia zwiększająca potrzeby sportowe i kulturalne generuje potrzeby w zakresie poligrafii, ale zmiana stylu jest uwarunkowana też możliwościami finansowymi, które w ostatnim okresie spadają. Absolwenci szkół wyższych w poszczególnych latach wynosili: 2000 rok 261 tys rok 391 tys rok 479 tys rok 498 tys rok 485 tys. Pierwszy rok kiedy spada liczba absolwentów, ale jest to tendencja trwała wynikająca z demografii. Kierunek siły wpływu obecnie przyszłość regres MAKROOTOCZENIE POLIGRAFII 15

17 RYNEK KSIĄŻKI W POLSCE 2013 Analiza PEST Sfera Technologiczna Czynniki makrootoczenia Technologia komunikowania Stopień informatyzacji Stan internetu Szybkość transferu technologii Stan systemów zarządzania Poziom technologiczny Wydatki na B+R Nowe odkrycia w technologii Cykl życia produktów Komentarz Technologie komunikowania to już nie jest tylko komputer w firmie. Rozwijają się przede wszystkim urządzenia i oprogramowania mobilne pozwalające na pracę i komunikowanie się nie tylko w nominalnym miejscu pracy. Praktycznie nie ma firmy, która by nie korzystała z informatyki w swoich działaniach produkcyjno-usługowych oraz związanych z zarządzaniem. Rośnie stopień informatyzacji i uzależnienia firm od informatyki w dobrym i złym znaczeniu. Dostęp do internetu w 2010 roku miało 95,8 proc. firm, w 2011 roku 93,9 proc. i w roku ,2 proc. Ale dostęp do internetu szerokopasmowaego miał inną dynamikę: ,0 proc., ,5 proc. i w ,9 proc. Szybki transfer technologii w ramach globalizacji gospodarki w połączeniu z coraz łatwiejszym transferem finansów oraz migracją wyszkolonych pracowników. Systemy zarządzania MIS i ERP II w coraz większym stopniu wdrażane są do przedsiębiorstw. Ich wpływ na wyniki również rośnie, chociaż nie tak widocznie jak powinien. Poziom technologiczny świata, Europy i w tym Polski bardzo szybko rośnie. Wiąże się to z szybkim przepływem technologii wynikającym z technik komunikowania się nowoczesnych społeczeństw oraz ich przemieszczaniem. Wskaźnik wydatków na prace badawczo-rozwojowe wynosił: w ,64, w ,57, w ,67, w ,74, a w ,77. Plan na 2020 zakłada 1,7. Średnia UE w 2011 wyniosła 2,03 proc., a plan na 2020 to powyżej 3 proc. Technologiczne odkrycia już nie zdarzają się tak często, wymagają wielu lat pracy i wysokich nakładów. Skraca się z powodów technologicznych oraz oczekiwań konsumenckich, wpływa to również na potrzeby usług poligraficznych. Kierunek siły wpływu obecnie przyszłość Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Szanse Sfera polityczna często generuje szanse, które wymagają czasu do ich wykorzystania Szansą, o której mówi się od dłuższego czasu jest integracja UE, ale pozostaje dalej tylko szansą. Zmiany w prawie pracy nie są jednoznacznie odbierane przez społeczeństwo. Zwiększenie swobody w formie zatrudniania oraz elastyczności w wykorzystaniu czasu pracy są dobre dla firm, gorzej są jednak oceniane przez związki zawodowe. Poligrafia od długiego już czasu korzysta z zatrudniania na umowy zlecenia oraz elastycznego rozliczania czasu pracy. Szansą zdecydowanie wykorzystywaną przez polską poligrafię jest globalizacja, która w połączeniu z integracją gospodarczą w ramach UE już powoduje wysoki i coraz wyższy eksport usług poligraficznych. 16

18 Podstawowa szansa sfery ekonomicznej, to wykorzystanie funduszy pomocowych UE w nowym rozdaniu na lata Po długich negocjacjach przyznane Polsce środki są wyższe od poprzednich. Jak te szanse i możliwości wykorzysta polska poligrafia? Mówienie o szansach w kontekście światowego kryzysu gospodarczo-finansowego może być źle zrozumiane, ale to też jest szansa. Trudniejsze warunki prowadzenia firm powodują często, że dokonywane są w nich zmiany w zakresie zarządzania i optymalizacji, które wzmacniają te firmy. Trzecią istotną szansą w tej sferze są inwestycje zagraniczne w Polsce. Polska jest bardzo dobrze postrzegana jako kraj do inwestycji, co zawsze przynosi nowe zatrudnienie i know-how w sferach technologicznej i organizacyjnej. W sferze społeczno-kulturowej bardzo istotnym czynnikiem jest komunikacja społeczna, sprzyjająca rozwojowi gospodarczemu, a więc i poligrafii. Wykorzystywanie mobilnych technologii w zakresie komunikacji i informacji oraz korzystania z portali społecznościowych również do sprzedaży usług i produktów jest dużą szansą dla gospodarki. Szansa wynikająca z wydłużenia okresu pracy kobiet i mężczyzn do 67 roku życia będzie możliwa do wykorzystania dopiero za parę lat, szczególnie gdy okres dochodzenia do wieku emerytalnego kobiet będzie trwał ponad 20 lat. Sfera technologiczna wzmacnia szanse wynikające ze stosowania mobilnych urządzeń komunikacji. Rozwój sprzętowy i programowy pozwala prowadzić firmy w zasadzie z dowolnego miejsca na ziemi. Wyposażenie w komputery oraz systemy informatyczne na świecie, także w Polsce, w firmach osiągnęło prawie pełne nasycenie. Korzystanie z internetu nie tylko do komunikowania się, ale również w procesach marketingowych i produkcyjnych jest praktyką dnia codziennego. Poligrafia należy do dziedzin najlepiej wykorzystujących tę szansę. Paradoksalnie, szansą jest również poziom wydatków na B+R, gorzej nie będzie, a przy założeniu większej integracji w UE i planach u wydatków w UE na ten cel, szansa dla Polski może być duża. MAKROOTOCZENIE POLIGRAFII Zagrożenia Sfera polityczna to w dalszym ciągu zagrożenie możliwością dezintegracji lub co najmniej stagnacji procesów integracyjnych w ramach UE. O ile skutki tego zagrożenia dalej są duże, to samo wystąpienie zagrożenia jest chyba obecnie mniej prawdopodobne niż przed rokiem. Wzrasta natomiast zagrożenie wynikające z terroryzmu oraz niepokojów społecznych w państwach arabskich, szczególnie Egipcie i Syrii. 17