Paszport. Zielonych Szlaków Greenways

Transkrypt

1 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Ekoturystyka na Zielonych Szlakach Greenways Regulamin Odznaki Zielonych Szlaków Greenways Centra zrównoważonej turystyki

2 Zielone Szlaki Greenways w Polsce w ww. greenways.p l B as P urszp zty ort n ow Z i el y ony S zl ak chgreenwa Szlaków ys G reenwa ys P as zp ort Z i el ony ch Szlaków G reenwa ys Paszport Zielonych Szlaków Greenways n y o o Ws en nwa rpaty ursztyn Gre zlak B s Zielo Odry S r k y Pe a s z p o r t Z i ei l o n y c h S z la a k ó w G r lea enways Ka i B 3 ay ocian y Row odlask reenw cy Sz wy W 1 o n P B a G n o Pół Mor Gre lak ys Ziel Odry edeń k i e i n i k j w a n y W ó la enw cy Sz wy y Nasz s Krak schod ztynow o y W a ra rs n r Pół Mo reenw enwa paty i Bu Rowe n e r a r i w G a akó odnie Szlak G ay K k Boc Zielony k Odr w h s la n y zla Wsc tynow Gree ski S nway cy Sz orawy o e a z l n M e s Bur ower ry Pod eń Gr ik Pół ów odnie n d h j k R d e ny lak O y Wi Naszy ys Kra y Wsc Burszt a y i Sz w at ora eenwa reenw Karp ocian ny R cy M B r lo G y G lak eenwa Szlak ays Zie Szlak ków dnie z S i y w ho Gr wy lask reen ółnoc Mo d Wsc sztyno er o G P ik P ków cho eń yjnpaszportu dwłaściciela Bur y Row O dri ynazwisko IMIĘ e i ra z Ws as k W s K on Ziel y Szla rawy way N nway rpaty iani B c Ka ee en oc Mo ółn ów ie Gre lak Gr way lak Bo Zielo n z n SzDOMUways y S ak i NR ree ULICA, y S ZAMIESZKANIA: k G s Kr schod owadres s oc en a W sztyn r ółn w odl ń Gre y P P e t r w k a e u ó o ry ni ni B ony R k Od Wied aszyj s Krak W a i c Ziel y Szla rawy way N nway rpaty ia o a e n POCZTOWY c ays ółnockod M Gree k Gre MIASTO y K k Bo a w P w a ó e a l i zl ys en Sz nik s Krak hodn y S Gre laski eenwa n w c y o s a W yn w ół od ń Gr wer dry PTELEFON aty Burszt kp k i e o p n r d j R KONTAKTOWY y ie O ra Ka iani W y Nasz ays K ony zlak l y oc e i B S w Z a w a pa k ays łnocy Mor reenw Green y Kar w n a k ee nik Pó raków nie G Szlak enw i Szla w d j e r K o y y k n asz ways Wsch tynow r G odlas ree G n y z P e t e s ń r Gre Karpa ni Bu y Row Odry Wiede szyjnik y a ia k on wa ays yn Boc Szla wy Ziel

3 2 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways 3 Zielone Szlaki Greenways Niniejszy Paszport jest zaproszeniem do odwiedzenia Zielonych Szlaków Greenways w Polsce. Szlaków, które oferują szereg możliwości aktywnego spędzenia czasu na łonie przyrody, odwiedzenia tchnących historią miejsc oraz poznania ciekawych osób tworzących greenways. Zdobywając Odznakę Zielonych Szlaków Greenways będziesz miał okazję odwiedzić żywe, otwarte ekomuzea prezentujące w ciekawy sposób dziedzictwo lokalnej społeczności. Posmakujesz wyśmienitych produktów lokalnych. Poznasz szereg pięknych i cennych przyrodniczo miejsc, do których możesz dotrzeć kajakiem, rowerem, pieszo czy konno. Będziesz miał okazję poczuć ducha odwiedzanych miejsc wędrując questami po skarby. Możesz też pomóc rozwijać zielone szlaki i zostawić na nich swój ślad posadź drzewo, zorganizuj ciekawą imprezę, stwórz wędrówkę odkrywców Pomóż nam rozwijać zrównoważona turystykę w Polsce czekamy na Twoje uwagi pod adresem: greenways@fpds.pl Odkryj Zielone Szlaki Greenways! Wielofunkcyjne zielone szlaki greenways służą niezmotoryzowanym użytkownikom, prowadząc wzdłuż naturalnych korytarzy, historycznych tras handlowych, rzek i kolei. Odpowiadają na potrzeby zarówno mieszkańców, jak i zwiedzających, wnosząc pozytywny wkład w ożywianie gospodarki lokalnej. Pobudzają zrównoważony rozwój i promują zdrowy styl życia. Tworzą ramy dla realizacji lokalnych inicjatyw społecznych i projektów związanych z ochroną przyrody i krajobrazu, zachowaniem dziedzictwa kulturowego, zrównoważonym transportem. Promowana i rozwijana jest na nich turystyka przyjazna dla środowiska, tj. dla mieszkańców, przyrody i krajobrazu. Realizowane wzdłuż zielonych szlaków greenways przez Fundację Partnerstwo dla Środowiska długofalowe programy: Grupy Partnerskie, Ekomuzea, Szkoły dla Ekorozwoju, Czysty Biznes i Produkt Lokalny, pomagają mieszkańcom ponad 20 regionów Polski zmieniać swoje otoczenie rozwijać współpracę lokalną, przedsiębiorczość i szacunek dla środowiska naturalnego. Zielone Szlaki Greenways

4 4 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways 5 Główne imprezy na Greenways Na zielonych szlakach greenways odbywa się rokrocznie kilka ważnych wydarzeń o randze międzynarodowej i europejskiej, służących promocji zielonych szlaków na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Kalendarz wydarzeń na zielonych szlakach można znaleźć na stronie Dzień Ziemi (22 kwietnia) Podczas Dnia Ziemi co roku organizowane są m.in. imprezy i wystawy ekologiczne, akcje sadzenia drzew i tworzenia parków wzdłuż zielonych szlaków z udziałem szkół i społeczności lokalnych. Przybliżane są różne aspekty ochrony środowiska, w tym ochrona przyrody i krajobrazu, tworzenie obszarów zielonych, edukacja ekologiczna. Tydzień Turystyki Rowerowej (pierwszy tydzień czerwca) oraz Międzynarodowy Dzień Szlaków (pierwsza sobota czerwca) Wydarzenia kierowane są bezpośrednio do użytkowników szlaków by uświadomić im, jak duży wkład w promocję zdrowego stylu życia wnoszą przyczyniając się do poprawy jakości życia i promocji zrównoważonych form turystyki. Można wtedy wziąć udział w rajdach pieszych, rowerowych oraz innych wydarzeniach promujących sport i rekreację na greenways. Dni Partnerstwa Lokalnego (sierpień wrzesień) W ramach Dni Partnerstwa Lokalnego odbywa się rokrocznie kilkadziesiąt imprez prezentujących bogactwo kulturowe i przyrodnicze różnych zakątków Polski. Celem Dni jest pokazanie wartości i efektów partnerskiej współpracy, która pozwala odkrywać i wydobywać piękno regionów. Od Małopolski po Pomorze i od Dolnego Śląska po Podkarpacie przez półtora miesiąca trwa festiwal regionalnego dziedzictwa, stworzony przez partnerstwa należące do Krajowej Sieci Grup Partnerskich. Europejski Tydzień Mobilności (Zrównoważonego Transportu) European Mobility Week (16 22 września), w tym Europejski Dzień Zielonych Szlaków Greenways Europejski Tydzień Mobilności służy promocji zrównoważonego transportu zapewniającego bezpieczeństwo i dostępność komunikacyjną w miastach. Organizowane są akcje zwracające uwagę na prawa pieszych, rowerzystów i innych użytkowników niezmotoryzowanych środków transportu i komunikacji publicznej. Promowana jest potrzeba tworzenia przestrzeni publicznych oraz odpowiedniej infrastruktury dla alternatywnych form transportu w miastach. Główne imprezy Szlak na Greenways 7Bursztynowy

5 lokalny Szlak Greenways 9Bursztynowy 7Produkt 6 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways Wzdłuż zielonych szlaków rozwijają się ekomuzea inicjatywy nastawione na ochronę i ekspozycję unikatowych wartości lokalnego dziedzictwa, aktywizację i zaangażowanie lokalnego społeczeństwa oraz poprawę jakości życia mieszkańców w zgodzie z duchem zrównoważonego rozwoju. E komuzeum to sieć rozproszonych w terenie obiektów, które tworzą żywą kolekcję, obrazującą wartości przyrodnicze i kulturowe regionu oraz dorobek jego mieszkańców. Wyjątkowy charakter regionu jest prezentowany jako wypadkowa warunków naturalnych i działalności ludzi, historycznej i obecnej. Ekomuzeum eksponuje autentyczność miejsca, poprzez prezentację zasobów przyrodniczo-kulturowych i działalność mieszkańców, w połączeniu z promocją, edukacją i rozwojem regionu, stwarzając możliwość integrowania ludzi i inicjatyw. Produkt lokalny jest czymś, co mieszkańcy danego terenu uważają za tradycyjne i pospolite, a osoby z zewnątrz za specyficzne i niepowtarzalne. Banalny przykład to potrawy przyrządzane na danym terenie w każdym domu, a poza nim zupełnie nieznane lub zapomniane. Wszelkie lokalne smakołyki, opowiastki i pamiątki, których nie można kupić w kiosku czy supermarkecie to wartości regionu, które stanowią o jego niepowtarzalnym wizerunku. Rozwój produktów lokalnych jest korzystny zarówno ze względów środowiskowych (wykorzystywane są naturalne zasoby środowiska), gospodarczych (nowe firmy, dochód dla mieszkańców, podatki dla gminy, rozruch lokalnej gospodarki), jak i społecznych (miejsca pracy, ciekawe zajęcie, realizacja celów życiowych, wzrost poziomu życia i przywiązania do regionu). Ekomuzea

6 8 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways 11 9 Questing Questing odkrywanie dziedzictwa miejsca to jeden ze sposobów prezentacji, udostępniania i interpretacji dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Polega na tworzeniu nieoznakowanych szlaków, którymi można wędrować, rozwiązując zagadki zawarte w wierszowanych wskazówkach. Na końcu przejścia na zdobywców czeka skarb skrzyneczka, a w niej pieczątka, której odbicie potwierdza przebycie całej trasy. Questy, nazywane też wędrówkami odkrywców, są doskonałą i atrakcyjną formą zwiedzania ciekawych i mniej, z pozoru, ciekawych miejsc i mogą stanowić doskonałe uzupełnienie znakowanych szlaków i tras turystycznych przede wszystkim tych nastawionych na prezentację dziedzictwa, jak zielone szlaki greenways i ekomuzea. Certyfikat Przyjazny Rowerom wspiera rozwój turystyki przyjaznej dla środowiska i promuje zrównoważony transport. Zapraszamy do bezpiecznych przystani dla rowerzystów! Przyjazne rowerom mogą być obiekty turystyczne, usługowe i użyteczności publicznej, które wprowadziły rozwiązania przyjazne rowerom, uwzględniając specyficzne potrzeby rowerzystów i turystów rowerowych. W każdym miejscu oznaczonym tablicą z logo certyfikatu znajdują się: bezpieczne stojaki rowerowe, zestaw pierwszej pomocy, zestaw narzędzi do przeprowadzenia podstawowych napraw i pakiet informacji przydatnych turyście rowerowemu. Bursztynowy Certyfikat Przyjazny Szlak Greenways Rowerom

7 Regulamin Odznaki Zielonych Szlaków - Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways 11 Regulamin Odznaki Zielonych Szlaków - Greenways I. Postanowienia ogólne 1. Ekoturystyczna Odznaka Zielonych Szlaków Greenways, zwana dalej odznaką, została ustanowiona w roku 2010 przez Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, na wniosek Oddziału Akademickiego (OA) PTTK w Krakowie, w ramach współpracy PTTK z Fundacją Partnerstwo dla Środowiska (FPdS) mającej na celu rozwijanie turystyki zrównoważonej na Zielonych Szlakach Greenways. 2. Celem odznaki jest popularyzacja dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego regionów Polski oraz promowanie zrównoważonego rozwoju poprzez turystykę przyjazną dla środowiska, promocję lokalnej produkcji oraz inicjatywy społeczne. 3. Odznakę zdobywa się na terenie całego kraju na Zielonych Szlakach Greenways. Aktualna lista szlaków znajduje się w Załączniku nr 1 do regulaminu. 4. FPdS oraz PTTK wspólnie sprawują nadzór nad zdobywaniem odznaki za pośrednictwem Programu Zielonych Szlaków Greenways FPdS oraz Komisji Krajoznawczej OA PTTK w Krakowie. 5. Odznaka posiada następujące stopnie: popularny, brązowy, srebrny, złoty, z listkiem odznaka honorowa. Wzory odznak znajdują się w Załączniku nr 2 do regulaminu; dystrybucję odznak prowadzi referat weryfikacyjny odznaki. II. Warunki zdobywania Odznaki Zielonych Szlaków Greenways 6. Odznakę zdobywa się w kolejności stopni. 7. Warunkiem zdobycia odznaki w danym stopniu jest: zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów na Zielonych Szlakach Greenways, przebycie odpowiedniej liczby kilometrów podczas dowolnego rodzaju wycieczek po Zielonych Szlakach Greenways niezmotoryzowanymi środkami transportu, np. pieszych, kolarskich, konnych, kajakowych, uczestniczenie w wydarzeniach na Zielonych Szlakach Greenways (np. imprezy ekoturystyczne, jarmarki, rajdy i wycieczki, warsztaty rekodzielnicze, konferencje), organizowanych przez koordynatorów i partnerów lokalnych Zielonych Szlaków Greenways, zdobycie odpowiedniej liczby punktów za wykonanie określonych prac na rzecz rozwoju Zielonych Szlaków Greenways, przy czym na każdy stopień odznaki za wyjątkiem stopnia popularnego należy wykonać co najmniej 3 różne prace, odwiedzenie podczas zdobywania kolejnych stopni odznaki jak największej liczby Zielonych Szlaków Greenways. Szczegółowe warunki zdobycia odznaki określa Tabela nr Lista centrów zrównoważonej turystyki, ekomuzeów oraz questów wypraw odkrywców znajduje się w Załącznikach nr 3, 4 i 5 do regulaminu. Wykaz wydarzeń na Zielonych Szlakach Greenways znajduje się w Kalendarzu wydarzeń na stronie internetowej: pl, gdzie znajduje się też na bieżąco aktualizowany wykaz centrów zrównoważonej turystyki, ekomuzeów oraz questów wypraw odkrywców.

8 Regulamin Odznaki Zielonych Szlaków - Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways Za Zielony Szlak Greenways uznaje się wyznakowaną główną nitkę szlaku oraz jego pętle i odcinki lokalne wraz z obszarem do 15 km w każdą stronę od głównej nitki szlaku oraz jego pętli i odcinków lokalnych. Do odznaki zaliczane będą obiekty i wydarzenia z tak określonego obszaru. Tabela nr 1. Warunki zdobycia odznaki stopień popularny brązowy srebrny złoty 1. Zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów: a) centra zrównoważonej turystyki b) wyprawy odkrywców questy c) zabytki architektury d) muzea (w tym ekomuzea), izby regionalne e) rezerwaty przyrody, parki narodowe, parki krajobrazowe lub obszary NATURA Przebycie odpowiedniej liczby kilometrów: minimum Uczestnictwo w określonej liczbie wydarzeń: minimum Obiekty zaliczone do zdobywania kolejnych stopni odznaki nie mogą być zaliczone do zdobywania stopni wyższych. 11. Stopień popularny odznaki można zdobywać po ukończeniu szóstego roku życia, a kolejne stopnie po ukończeniu ósmego roku życia. Warunki zdobycia odznaki Stopień popularny brązowy srebrny złoty 4. Podjęcie określonych prac na rzecz Zielonych Szlaków: minimalna liczba punktów Liczba punktów za podjęcie określonych prac na rzecz Zielonych Szlaków: a) udział w pracach zalesieniowych (podczas Dni Ziemi, Dnia Drzewa, itp.) b) udział w stworzeniu/opieka nad questem wyprawą odkrywców c) współorganizacja wydarzenia na Zielonych Szlakach Greenways d) uczestniczenie w pracach porządkowych, np. z okazji Dni Ziemi, Sprzątania Świata e) przesłanie uwag odnośnie zagospodarowania turystycznego i infrastruktury szlaku f) udział w szkoleniach i wycieczkach przyrodniczych 1 5. Odwiedzenie określonej liczby Zielonych Szlaków Greenways minimum

9 Regulamin Odznaki Zielonych Szlaków - Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways Odznakę honorową w stopniu z listkiem, z własnej inicjatywy lub na złożony wniosek, nadaje Kapituła Zielonych Szlaków Greenways. Odznaka ta nadawana jest osobom zasłużonym na polu zrównoważonego rozwoju poprzez turystykę przyjazną dla środowiska, promocję lokalnej produkcji i inicjatyw społecznych, a także osobom lub instytucjom wspierającym Zielone Szlaki Greenways. III. Weryfikacja 13. Formalną podstawą weryfikacji odznaki jest krajoznawcza kronika wycieczek prowadzona przez zdobywcę odznaki. Forma takiej kroniki wycieczek może być dowolna, lecz powinna być prowadzona w sposób chronologiczny i zawierać: daty odbycia wycieczek, krótkie opisy krajoznawcze zwiedzanych obiektów, potwierdzenia zwiedzenia obiektów. 14. Do potwierdzania zwiedzenia centrów zrównoważonej turystyki zalecany jest Paszport Zielonych Szlaków Greenways, dostępny w referacie weryfikacyjnym odznaki. 15. Osoby, które wykonały dodatkowe prace, przedstawiają ich opis i potwierdzenie wykonania (np. dokumentację fotograficzną, zaświadczenie od organizatora, kopię certyfikatu ukończenia szkolenia, itp.). 16. Dopuszcza się elektroniczną wersję kroniki z zapisem na płycie CD lub DVD. 17. W celu weryfikacji kroniki zarówno w wersji tradycyjnej, jak i elektronicznej należy dodatkowo sporządzić zestawienie odwiedzonych obiektów, przebytych kilometrów, wydarzeń, prac oraz odwiedzonych szlaków, zawierające: datę, miejsce, typ obiektu, liczbę punktów oraz podpisane przez zdobywcę. 18. Potwierdzeniem zwiedzenia danego obiektu może być pieczątka, bilet wstępu, fotografia, imienny podpis (organizatora wycieczki, przewodnika, przodownika, itp. obecnych podczas wycieczki). Potwierdzeniem zwiedzenia centrów zrównoważonej turystyki jest specjalna pieczątka Odznaki Zielonych Szlaków Greenways dostępna w każdym centrum. 19. Odznakę Zielonych Szlaków Greenways weryfikuje i przyznaje zespół weryfikacyjny złożony z przedstawicieli FPdS oraz OA PTTK w Krakowie. Adres referatu weryfikacyjnego: ul. Radziwiłłowska 21/4 (I piętro), Kraków 20. Do książeczki przysłanej do weryfikacji należy załączyć znaczki pocztowe o nominałach równych jak przy wysyłanej książeczce (na list zwykły lub polecony). 21. Referat dokonuje weryfikacji odznaki najpóźniej w okresie dwóch miesięcy od daty złożenia książeczki. IV. Przepisy końcowe 22. Interpretacja regulaminu należy do Kapituły Zielonych Szlaków Greenways oraz do Zespołu Weryfikacyjnego Odznaki Zielonych Szlaków Greenways. 23. Aktualna wersja Regulaminu Odznaki Zielonych Szlaków Greenways wraz z załącznikami znajduje się na stronach internetowych: oraz

10 Regulamin Odznaki Zielonych Szlaków - Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways 17 Lista Zielonych Szlaków Greenways: 1. Bursztynowy Szlak Greenways 2. Kraków Morawy Wiedeń Greenways 3. Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie 4. Greenway Naszyjnik Północy 5. Szlak Odry 6. Podlaski Szlak Bociani Lista centrów zrównoważonej turystyki na Zielonych Szlakach Greenways: Bursztynowy Szlak Greenways 1. Zawoja Przysłop Ścieżka dydaktyczna Szkoły Podstawowej nr 4 2. Ekomuzeum Lanckorona 3. Opactwo Benedyktynów w Tyńcu 4. Ćmielów Żywe Muzeum Porcelany 5. JuraPark Bałtów 6. Lipsko Szlak Żółwia i Dinozaura 7. Gołąb Muzeum Nietypowych Rowerów 8. Pionki Skansen Leśnej Kolei Wąskotorowej im. Jana Szweda 9. Zielonka Zielonkowski Zielony Szlak 10. Kijewo Królewskie Droga Smaku Zakola Dolnej Wisły Kraków Morawy Wiedeń Greenways 1. Kraków, Park Decjusza Autorska Galeria Rzeźby prof. Bronisława Chromego 2. Kryspinów Alejka zadedykowanych drzew na szlaku 3. Ekomuzeum Alwernia 4. Wygiełzów Nadwiślański Park Etnograficzny 5. Pszczyna Biuro Informacji Turystycznej 6. Rudzica Galeria Autorska Floriana Kohuta Pod Strachem Polnym 7. Cieszyn Trasa spacerowa śródmiejska 8. Cieszyn Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie 1. Bóbrka Gospodarstwo Agroturystyczne Bazyl 2. Czarna Bieszczadzka Galeria Barak 3. Ustrzyki Dolne Fundacja Bieszczadzka, Karpackie Centrum Zielonej Turystyki 4. Zatwarnica Ekomuzeum W krainie Bojków 5. Lutowiska Ekomuzeum Trzy Kultury 6. Dźwiniacz Dolny Ekomuzeum Hołe 7. Myczkowce Orelec Uherce, Ekomuzeum W krainie bobrów 8. Łukowe Dolina Koni Greenway Naszyjnik Północy 1. Borne Sulinowo Restauracja Sasza Kaffe 2. Tuchola Galeria Bory Tucholskie 3. Biały Bór Punkt Informacji Turystycznej 4. Galeria Produktu Lokalnego w Debrznie 5. Buczek Mały Nadleśnictwo Lipka 6. Człuchów Zamek Krzyżacki 7. Odry Rezerwat Kamienne Kręgi 8. Drawsko Pomorskie Punkt Informacji Turystycznej

11 Regulamin Odznaki Zielonych Szlaków - Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways 19 Szlak Odry 1. Wietszyce Ekomuzeum Dziadoszan 2. Dziewin Ekomuzeum Dziewin 3. Tarchalice Ekomuzeum Dymarki 4. Lubiąż Ekomuzeum Cysterskie 5. Malczyce Ekomuzeum Techniki 6. Chobienia Renesansowy zamek z parkiem 7. Głogów Zamek Książąt Głogowskich 8. Środa Śląska Skarb Średzki Podlaski Szlak Bociani 1. Białowieski Park Narodowy Ścieżka edukacyjna Poznajemy tajemnice lasu 2. Trześcianka Soce Puchły, Kraina Otwartych Okiennic 3. Suraż Wczesnośredniowieczna Osada Słowiańska Nawia 4. Narwiański Park Narodowy Ścieżka przyrodnicza Kładka wśród bagien 5. Pentowo VII Europejska Wieś Bociania 6. Osowiec Forty i Muzeum Twierdzy 7. Stary Folwark Muzeum Wigier 8. Góra Zamkowa Suwalski Park Krajobrazowy Lista ekomuzeów na Zielonych Szlakach Greenways: Bursztynowy Szlak Greenways Ekomuzeum Babiej Góry Ekomuzeum Lanckorona Kraków Morawy Wiedeń Greenways Ekomuzeum Alwernia Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie Ekomuzeum W Krainie Bobrów Ekomuzeum Trzy Kultury Ekomuzeum W krainie Bojków Ekomuzeum Hołe Szlak Odry Ekomuzeum Dziadoszan Ekomuzeum Dymarki Ekomuzeum Cysterskie Ekomuzeum Dziewin Ekomuzeum Techniki Lista questów wędrówek odkrywców na Zielonych Szlakach Greenways: Bursztynowy Szlak Greenways O zabudowie Lanckorony Lanckorona Piaszczan dzieje Kraków, Piaski Wielkie Śladami rodu Kępińskich po Szczurowej Szczurowa Szlakiem dęblińskiej przeszłości Dęblin Kraków Morawy Wiedeń Greenways Od La Verny do Alwerni Alwernia Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie Bandrów wielo-narodowy Bandrów Narodowy Barwinkowy wianek Moczary Skarb monastyra Orelec

12 Regulamin Odznaki Zielonych Szlaków - Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways Greenway Naszyjnik Północy Odkryj Drawsko Pomorskie Drawsko Pomorskie Śladami Krzyżaków w Debrznie Debrzno Szlak Odry Rzeźbiony Dziewin Dziewin Szlakiem solnym po Nowej Soli Nowa Sól Ulicami historycznej Rudnej Rudna W cieniu klasztornych wież Lubiąż Podlaski Szlak Bociani Tykocińska mozaika Tykocin Przed wyruszeniem na zielone szlaki odwiedź strony internetowe i Znajdziesz tam regulamin Odznaki Zielonych Szlaków Greenways wraz z aktualnymi listami: zielonych szlaków greenways, centrów zrównoważonej turystyki, ekomuzeów i questów. Centra zrównoważonej turystyki na Zielonych Szlakach Greenways 21 Paszport Zielonych Szlaków Greenways

13 22 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 23 Gdańsk Szlak i jego lokalne pętle tematyczne eksponują unikalne wartości regionów, ich przyrodę, tradycje, lokalną kuchnię, rzemiosło, sztukę, imprezy i jarmarki, przyczyniając się do ożywienia gospodarczego regionów przez które biegnie. Bursztynowy Szlak Greenways Bursztynowy Szlak Greenways Pionki to międzynarodowa trasa dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego, biegnąca śladami starożytnego traktu, którym transportowano bursztyn znad Lipsko Morza Bałtyckiego nad Adriatyk. Bałtów Prowadzi od Budapesztu przez Bańska Szczawnicę do Krakowa i dalej, doliną Wisły po Morze Bałtyckie, łącząc ludzi i miejsca o bogatych i różnorodnych tradycjach kulturowych, rękodzielniczych i kulinarnych. Kijewo Królewskie Tyniec Kraków Budapeszt Warszawa Ćmielów Lanckorona Zawoja Zielonka Gołąb W Polsce szlak jest wyznakowany na odcinku od granicy państwa ze Słowacją w rejonie Lipnicy Wielkiej do Niepołomic; trwają prace nad oznakowaniem dalszej części trasy wzdłuż Wisły, aż do Morza Bałtyckiego. Bursztynowy Szlak Greenways

14 24 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 25 Zawoja Przysłop Lanckorona Ścieżka dydaktyczna Szkoły Podstawowej nr 4 Ekomuzeum Lanckorona Bursztynowy Szlak Greenways Szkoła Podstawowa nr 4, Zawoja 886 (33) zawojasp4@interia.pl Kawiarnia Cafe Pensjonat Lanckorona 114 (górna pierzeja rynku) (33) nbs.lanckorona@gmail.com Bursztynowy Szlak Greenways

15 26 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 27 Tyniec Ćmielów Opactwo Benedyktynów Żywe Muzeum Porcelany Bursztynowy Szlak Greenways Recepcja Domu Gości Kraków, ul. Benedyktyńska 37 (12) Ćmielów, ul. Sandomierska 243 (15) Bursztynowy Szlak Greenways

16 28 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 29 Bałtów JuraPark Lipsko Szlak Żółwia i Dinozaura Bałtów 8a (41) rezerwacja.baltow@jurapark.pl Oddział PTTK w Lipsku, ul. Iłżecka 2a (48) pttklipsko@wp.pl Bursztynowy Szlak Greenways Bursztynowy Szlak Greenways

17 30 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 31 Gołąb Pionki Bursztynowy Szlak Greenways Muzeum Nietypowych Rowerów Gołąb, ul. Puławska muzeumrowerow@gmail.com Skansen Leśnej Kolei Wąskotorowej im. Jana Szweda Pionki, ul. Partyzantów 1 (48) pawelszwed@go2.pl Bursztynowy Szlak Greenways

18 32 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 33 Zielonka Kijewo Królewskie Zielonkowski Zielony Szlak Droga Smaku Zakola Dolnej Wisły Bursztynowy Szlak Greenways Hotel U Pietrzaków Zielonka, ul. Lipowa 20 (22) marketing@upietrzakow.pl Biuro LGD Zakole Dolnej Wisły Kijewo Królewskie 54 (56) biuro@zakolewisly.pl Bursztynowy Szlak Greenways

19 34 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 35 Kraków Morawy Wiedeń Greenways Kraków Morawy Wiedeń Greenways to szlak dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego tworzony w oparciu o sieć tras rowerowych, pieszych, wodnych, konnych oraz edukacyjnych ścieżek tematycznych. Jego oś główną stanowi 780-kilometrowa trasa rowerowa, która łączy zabytkowe miasta i miasteczka, a także cenne przyrodniczo, krajobra zowo i kulturowo tereny wiejskie w samym sercu Europy Środkowej. Cieszyn Pszczyna Rudzica Ustroń Wisła Wygiełzów Oświęcim Bielsko-Biała Żywiec Alwernia Kryspinów Kraków Wadowice Trasa zaczyna się w Krakowie na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej i biegnie przez Dolinę Oświęcimską, Ziemię Pszczyńską i Śląsk Cieszyński. Szlak prowadzi przez Beskidy na pograniczu polsko-czeskim, a następnie przez Morawy Południowe, gdzie pośród winnic dociera do Dolnej Austrii i Wiednia. W ramach inicjatywy greenway mieszkańcy terenów wzdłuż szlaku zachęcani są do sadzenia lokalnych odmian drzew owocowych, aby zielony szlak Kraków Morawy Wiedeń stał się w przyszłości najdłuższą aleją drzew owocowych w Europie. Kraków Morawy Wiedeń Greenways

20 36 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 37 Kraków, Park Decjusza Kryspinów Autorska Galeria Rzeźby Prof. Bronisława Chromego Alejka zadedykowanych drzew na szlaku Kraków Morawy Wiedeń Greenways Kraków, ul. Krańcowa office@chromy.art.pl Karczma Rohatyna, Cholerzyn info@rohatyna.pl Kraków Morawy Wiedeń Greenways

21 38 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 39 Alwernia Wygiełzów Kraków Morawy Wiedeń Greenways Ekomuzeum Alwernia EURO Sklep Regulice, ul. Chrzanowska promocja@alwernia.pl Nadwiślański Park Etnograficzny Babice, ul. Podzamcze 1 (32) sekretariat@mnpe.pl Kraków Morawy Wiedeń Greenways

22 40 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 41 Pszczyna Rudzica Kraków Morawy Wiedeń Greenways Biuro Informacji Turystycznej Pszczyna, Brama Wybrańców 1 (32) bit@pszczyna.info.pl Galeria Autorska Floriana Kohuta Pod Strachem Polnym Rudzica, ul. Grabówka 108 (33) galeria@kohutflorian.art.pl Kraków Morawy Wiedeń Greenways

23 42 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 43 Cieszyn Cieszyn Trasa spacerowa śródmiejska Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości Kraków Morawy Wiedeń Greenways Cieszyńskie Centrum Informacji Cieszyn, Rynek 1 (33) mci@um.cieszyn.pl Punkt Informacji Turystycznej Cieszyn, ul. Zamkowa 3 (33) info@zamekcieszyn.pl Kraków Morawy Wiedeń Greenways

24 44 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 45 Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie Lesko Łukowe Myczkowce Polańczyk Cisna Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie to międzynarodowy szlak dziedzictwa łączący atrakcje przyrodnicze i kulturowe bieszczadzkiego pogranicza warsztaty twórców ludowych, galerie, lokalne inicjatywy na rzecz ochrony przyrody i dziedzictwa kulturowego. Bóbrka Dźwiniacz Dolny Zatwarnica Krościenko Ustrzyki Dolne Czarna Lutowiska Bieszczady to najdalej na południowy wschód wysunięty region Polski, będący częścią wielkiego łuku Karpat Wschodnich świata przyrody bez granic. Od stuleci region ten był miejscem stykania się różnych kultur, narodów i grup etnicznych Wołochów, Łemków, Bojków, Żydów, Romów, Rusinów, Polaków, Słowaków, Ukraińców i Węgrów. Bieszczady dzisiaj to także jeden z najrzadziej zamieszkanych obszarów górskich w Europie, ich znaczną część zajmują fragmenty pierwotnej puszczy karpackiej, które nadal zamieszkują duże ssaki drapieżne z niedźwiedziem, wilkiem i rysiem na czele. Główna oś szlaku rowerowego Zielony Rower w Bieszczadach liczy 125 km, a przylegające do niej pętle lokalne oraz inne szlaki tematyczne blisko 1300 km, rozciągając się na obszarze 2428,6 km 2 i przebiegając przez pierwszy na świecie trójstronny rezerwat biosfery UNESCO Karpaty Wschodnie. Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie

25 46 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 47 Bóbrka Czarna Gospodarstwo Agroturystyczne Bazyl Bieszczadzka Galeria BARAK Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie Bóbrka k. Soliny 60a (13) Czarna 149a angoba@wp.pl Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie

26 48 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 49 Ustrzyki Dolne Zatwarnica Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie Fundacja Bieszczadzka, Karpackie Centrum Zielonej Turystyki Ustrzyki Dolne, Rynek 14 (13) Ekomuzeum W krainie Bojków Chata Bojkowska, Zatwarnica bieszkola@gmail.com Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie

27 50 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 51 Lutowiska Dźwiniacz Dolny Ekomuzeum Trzy Kultury Ekomuzeum Hołe Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie Gminne Centrum Informacji Turystycznej, Lutowiska 14 (13) Gospodarstwo Agroturystyczne,,U Flika, Dźwiniacz Dolny 13 (13) Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie

28 52 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 53 Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie Myczkowce Orelec Uherce Ekomuzeum W krainie bobrów Zagroda Magija, Orelec 6a magdademkowicz@tlen.pl Łukowe Dolina Koni Ośrodek Jeździecki Dolina Koni Łukowe 105 (13) biuro@dolinakoni.com.pl Zielony Rower Greenway Karpaty Wschodnie

29 54 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Greenway Naszyjnik Północy to szlak rowerowy długości 870 km, prowadzący przez malownicze tereny Środkowego i Wschodniego Pomorza w Polsce północnej, ukształtowane 12 tys. lat temu przez lodowiec. Szlak przebiega przez pojezierza: Drawskie, Bytowskie i Krajeńskie, które oferują różne możliwości rekreacji i wypoczynku. Region może pochwalić się szerokim wachlarzem tradycyjnych produktów, a ofertę pobytową wzbogacają rozwijające się gospodarstwa agroturystyczne. Warto tu wspomnieć ekologiczną mąkę z tradycyjnego młyna w Debrznie, chleb z Barwic pieczony w gospodarstwach agroturystycznych, wyroby rękodzielnicze z witek brzo- Centra Zrównoważonej Turystyki 55 zowych ze Skowranek, kompozycje z suszonych kwiatów, wyroby ceramiczne z Człuchowa oraz tradycyjny haft kaszubski. Dziedzictwo kulturowe Kaszub, Krajny i Pomorza Środkowego tworzy barwną mozaikę. Liczne zabytki architektury, dwory i pałace w otoczeniu parkowego starodrzewu, wiekowe kościoły, ryglowe, z kamienia ciosanego i czerwonej cegły, wzbogacają niepowtarzalne piękno polodowcowego krajobrazu. Na trasie napotykamy ścieżki edukacyjno-przyrodnicze. Fenomenem na skalę europejską są kamienne kręgi w Odrach i Leśnie oraz kalwaria w Wielu. Greenway Naszyjnik Północy Drawsko Pomorskie Połczyn Zdrój Kalisz Pomorski Biały Bór Odry Człuchów Chojnice Szczecinek Borne Debrzno Sulinowo Tuchola Mały Buczek Złotów Greenway Naszyjnik Północy

30 56 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 57 Borne Sulinowo Restauracja Sasza Kaffe Tuchola Galeria Bory Tucholskie Borne Sulinowo, ul. B. Chrobrego szaszaborne@poczta.onet.pl Tuchola, ul. Szkolna 2a (52) towarzystwo@tuchola.pl Greenway Naszyjnik Północy Greenway Naszyjnik Północy

31 58 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 59 Biały Bór Punkt Informacji Turystycznej Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury Biały Bór, ul. Tamka 3 (94) mgok@bialybor.com.pl Debrzno Galeria Produktu Lokalnego w Debrznie Debrzno, ul. Ogrodowa 26 (59) biuro@naszyjnikpolnocy.pl Greenway Naszyjnik Północy Greenway Naszyjnik Północy

32 60 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 61 Mały Buczek Nadleśnictwo Lipka Człuchów Zamek Krzyżacki Nadleśnictwo Lipka, Mały Buczek 38 (67) Muzeum Regionalne Człuchów, al. Wojska Polskiego 3 (59) muzeumczl@interia.pl Greenway Naszyjnik Północy Greenway Naszyjnik Północy

33 62 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 63 Odry Rezerwat Kamienne Kręgi Odry, ul. Ks. Zawadzińskiego Drawsko Pomorskie Punkt Informacji Turystycznej Drawsko Pomorskie, Park Chopina 1 (94) turystyka@drawsko.pl Greenway Naszyjnik Północy Greenway Naszyjnik Północy

34 64 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 65 Zielona Góra Szlak Odry to ponad tysiąc kilometrowa oś rowerowa wzdłuż rzeki Odry oraz szlaków wodnych, tras pieszych i edukacyjnych, prowadzących przez najbardziej malownicze zakątki doliny rzecznej. Główną oś szlaku tworzy tzw. Rowerowy Szlak Odry, oznakowany i biegnący po obu stronach rzeki od Chałupek, przez Wrocław, aż do Kostrzynia. Wzdłuż trasy rowerowej, co kilkanaście kilometrów znajdują się tablice informacyjne i mapy pokazujące najciekawsze atrakcje turystyczne Wietszyce w okolicy, są również miejsca, w których można odpocząć. Przy trasie zlokalizowano też pola namiotowe. Wzdłuż szlaku wodnego zlokalizowane są niewielkie przystanie, z miejscami na piknik oraz na rozbicie namiotu. Największymi atutami szlaku są liczne starorzecza, obszerne lasy łęgowe i grądowe oraz łąki zalewowe. Dużym atutem są ekomuzea i atrakcje turystyczne ukazujące dziedzictwo tych terenów oraz malownicze krajobrazy. Uruchomienie szlaku zainspirowało mieszkańców do podjęcia działań związanych z ekoturystyką, edukacją ekologiczną, społeczną ochroną przyrody i lokalnymi produktami. Głogów Chobienia Szlak Odry Dziewin Tarchalice Lubiąż Legnica Malczyce Środa Śląska Wrocław Szlak Odry

35 66 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 67 Wietszyce Ekomuzeum Dziadoszan Dziewin Ekomuzeum Dziewin Stowarzyszenie Regionalne Nadodrzański Zakątek, Wietszyce nadodrzanskizakatek@o2.pl Dziewin 9 (76) aktywnydziewin@vp.pl Szlak Odry Szlak Odry

36 68 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 69 Tarchalice Ekomuzeum Dymarki Lubiąż Ekomuzeum Cysterskie Świetlica wiejska w Tarchalicach Karczma Cysterska Lubiąż, Pl. Klasztorny 1 (71) mk@karczmacysterska.pl Szlak Odry Szlak Odry

37 70 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 71 Malczyce Ekomuzeum Techniki Izba Muzealna w Malczycach ul. Stocznia 6 (71) rciszewska@malczyce.wroc.pl Chobienia Renesansowy zamek z parkiem Chobieński Ośrodek Kultury Chobienia, Rynek 6 (76) chok-chobienia@wp.pl Szlak Odry Szlak Odry

38 72 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 73 Głogów Zamek Książąt Głogowskich Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Głogowie, ul. Brama Brzostowska 1 (76) muzeum@muzeum.glogow.pl Środa Śląska Skarb Średzki Muzeum Regionalne w Środzie Śląskiej pl. Wolności 3 (71) museum.sroda@wp.pl Szlak Odry Szlak Odry

39 74 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 75 Podlaski Szlak Bociani Suwałki Osowiec Góra Zamkowa Augustów Stary Folwark Pentowo Białystok Narwiński Park Narodowy Trześcianka Podlaski Szlak Bociani łączy ze Suraż sobą cztery parki narodowe: Białowieski, Narwiański, Biebrzański i Wigierski. Swoją unikalność zawdzięcza Białowieża występowaniu wielu skupisk bocianów gniazdujących w dolinie Narwi i Biebrzy. Dlaczego bociany właśnie te miejsca lubią najbardziej, dlaczego tu wracają? Odpowiedź jest prosta. Cisza, spokój, bogactwo pożywienia wynikające z warunków naturalnych, pobliża rzek, łąk i mokradeł, powodują, że ptaki te czują się tu wyśmienicie i pojawiają się co rok. Już dzisiaj zapraszamy wszystkich rowerzystów, którzy spragnieni piękna krajobrazów i kontaktu z gościnnymi, otwartymi ludźmi pragną aktywnie odpocząć z dala od zgiełku wielkich miast. Tylko tutaj turysta najlepiej pozna życie i zwyczaje bociana białego, utrwalonego w świadomości turystów z kraju i z zagranicy jako najbardziej charakterystyczny element polskiego krajobrazu. Główni użytkownicy szlaku to rowerzyści. W wielu punktach na szlaku można jednak wypożyczyć kajaki, popływać tradycyjną łodzią pychówką, pojeździć konno, czy udać się na pieszą wędrówkę. Podlaski Szlak Bociani

40 76 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 77 Białowieski Park Narodowy Ścieżka edukacyjna Poznajemy tajemnice lasu Ośrodek Edukacji Przyrodniczej BPN Białowieża, Park Pałacowy 11 (85) Trześcianka Soce Puchły Kraina Otwartych Okiennic Gospodarstwo Agroturystyczne RADUHA, Puchły 62 (85) Podlaski Szlak Bociani Podlaski Szlak Bociani

41 78 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 79 Suraż Wczesnośredniowieczna Osada Słowiańska Nawia Społeczne Muzeum Archeologiczne Suraż, ul. Białostocka dragowit@suraz.org.pl Narwiański Park Narodowy Ścieżka przyrodnicza Kładka wśród bagien Narwiański Park Narodowy, Kurowo 10 (85) npn@npn.pl Podlaski Szlak Bociani Podlaski Szlak Bociani

42 80 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 81 Pentowo VII Europejska Wieś Bociania Osowiec Forty i Muzeum Twierdzy Dworek Pentowo, Tykocin kol. Kaczorowo 39 (85) lukasz@pentowo.pl Osowieckie Towarzystwo Fortyfikacyjne Osowiec Twierdza Podlaski Szlak Bociani Podlaski Szlak Bociani

43 82 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Centra Zrównoważonej Turystyki 83 Stary Folwark Muzeum Wigier Góra Zamkowa Suwalski Park Krajobrazowy Muzeum Wigier, Stary Folwark 50 (87) Suwalski Park Krajobrazowy Malesowizna-Turtul (87) Podlaski Szlak Bociani Podlaski Szlak Bociani

44 86 Paszport Zielonych Szlaków Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways Paszport Zielonych Szlaków Greenways Fundacja Partnerstwo dla Środowiska od 1997 r. wspiera działania na rzecz rozwoju zrównoważonego poprzez budowanie partnerstwa, społeczeństwa obywatelskiego, proponowanie nowych rozwiązań oraz upowszechnianie sprawdzonych wzorów działań przyjaznych dla środowiska. Fundacja Partnerstwo dla Środowiska ul. św. Krzyża 5/ Kraków (12) , Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze to największe w Polsce stowarzyszenie skupiające turystów i krajoznawców. Członków PTTK łączy pasja uprawiania turystyki, chęć odkrywania piękna kraju i potrzeba społecznego działania. Rozwijają i upowszechniają oni turystykę aktywną we wszystkich jej odmianach. Referat weryfikacyjny Odznaki Zielonych Szlaków Greenways: Oddział Akademicki PTTK w Krakowie ul. Radziwiłłowska 21/ Kraków (12) oakrakow@oakrakow.pttk.pl Zielone Szlaki Greenways w Europie Środkowo-Wschodniej Paszport Zielonych Szlaków Greenways

45 Zrównoważona turystyka na Zielonych Szlakach Greenways sierpień 2009 grudzień 2010 Projekt realizowany dzięki wsparciu udzielonemu przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także budżetu Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych koncepcja paszportu i odznaki: Małgorzata Fedas i Krzysztof Florys proj. graf. paszportu i odznak: M. Front / Publikacja bezpłatna