I. ANALIZA PRZYPADKÓW AGRESJI

Transkrypt

1 Spis treści Przedmowa...19 Podziękowania CZĘŚĆ I. ANALIZA PRZYPADKÓW AGRESJI Rozdział 1. Spojrzenie na agresję z róŝnych perspektyw Perspektywy...25 Podsumowanie Polecana lektura Rozdział 2. Agresja w statystykach Statystyki Czynniki ryzyka w agresji pies - człowiek...30 Czynniki ryzyka agresji w relacji pies - pies Podsumowanie Polecana lektura Rozdział 3. Umiejętność analizy i prowadzenia przypadków Rola (perspektywy konsultantów oraz klientów Profil psychologiczny właścicieli psów agresywnych Wsparcie dla właścicieli i pomoc w osiągnięciu sukcesu Podstawowe umiejętności komunikacyjne Sygnały niewerbalne Małe zachęty (podpowiedzi) Pytania otwarte i zamknięte...41 Śledzenie wypowiedzi...41 Parafrazowanie Odzwierciedlenie Podsumowywanie Prowadzenie przypadku Konsultacje korespondencyjne a stacjonarne WyposaŜenie Etyka zawodowa w terapii behawioralnej zwierząt domowych Zasady etycznego postępowania...46 Wspieranie słabszych stron w konflikcie interesów...47 Kompetencja...47 Poufność...49 Zgoda na piśmie...50 Ocena Rozwiązywanie dylematów etycznych...51 Odpowiedzialność prawna Odpowiedzialność prawna właściciela...53 Odpowiedzialność prawna konsultanta...55 Podsumowanie...58 Polecana lektura...58

2 CZĘŚĆ II. CO TO JEST ZACHOWANIE AGRESYWNE Rozdział 4. Zrozumieć zachowanie agresywne u psów Wyjaśnić, przewidzieć i zmieniać zachowania...63 Podejście biologiczne...63 Podejście kognitywne...63 Stosowana analiza behawioralna...64 Podejście przyjęte w ksiąŝce...65 Co to jest agresja u psów Dlaczego psy zachowują się agresywnie Zachowanie w ostatecznym kontekście ewolucyjnym PrzybliŜony kontekst zachowania...70 Normalne a nienormalne Ogólna klasyfikacja behawioralna zachowań agresywnych Zachowanie agresywne reaktywne...71 Zachowanie agresywne instrumentalne...72 Klasyfikacja agresji według czynników anatomicznych i fizjologicznych Agresja nieafektywna Agresja afektywna...75 Reakcje emocjonalne...76 Zachowanie komunikacyjne psów...78 Sygnały afiliacyjne...82 Sygnały zabawowe...83 Sygnały afiliacyjne przy mniejszym pobudzeniu...84 Sygnały dwuznaczne afiliacyjno-uspokajające...85 Sygnały agonistyczne...85 Sygnały uspokajające...86 Bierne sygnały uspokajające...86 Aktywne sygnały uspokajające...87 Dwuznaczne sygnały uspokajająco-agresywne...88 Sygnały agresywne...89 Sygnały dwuznaczne agresywno-afiliacyjne...90 Sygnały konfliktu motywacyjnego...90 Sygnały niejednoznaczne...91 Sygnały odcinające...91 Zachowania przerzutowe...92 Jak poradzić sobie z sygnałami agresywnymi Rytuały powitalne Zespoły sygnałów...95 Co z wzorem zachowań drapieŝniczych i oznakami stresu...95 Zakłócenia we wzajemnej komunikacji...96 Progowy model agresji...96 Warczenie, kłapanie zębami, gryzienie...97

3 Agresja uogólnia się... szybko i łatwo!... 9& Natura kontra nauka Podsumowanie Polecana lektura Rozdział 5. Biologiczne podstawy zachowań agresywnych Układ nerwowy u ssaków Mózgowie Układ limbiczny Kora mózgowa Układ limbiczny a kora mózgowa Neuroprzekaźniki Dopamina Serotonina Glutaminian i GABA Ukła d dokrewny Gruczoły i hormony układu dokrewnego Testosteron Adrenalina i noradrenalina Kortyzol Biologia stresu Definicja stresu Dystres Ogólny zespół adaptacyjny Silny stres (reakcja atak-lub-ucieczka) Reakcje na chroniczny stres (fazy: adaptacyjna i wycieńczenia) Oznaki stresu i dystresu Podsumowanie...ll5 Polecana lektura CZĘŚĆ III. ZAPOBIEGANIE ZACHOWANIOM AGRESYWNYM Rozdział 6. Predyspozycje genetyczne i wybór właściwego psa Nowa filozofia hodowli psów Adoptowanie psa Wybór rasy Teriery (np. parson russell terrier czy jack russell terrier) Retrievery (np. labrador retriever, golden retriever, chesapeake bay retriever) Spaniele (np. amerykański cocker-spaniel, angielski cocker-spaniel, angielski springer spaniel) WyŜły (np. wyŝeł weimarski, wyŝe! niemiecki krótkowłosy, spaniel bretoński) Setery (np. seter irlandzki, seter angielski, gordon seter)

4 Psy do pilnowania stad (np. komondor, pirenejski pies górski, owczarek węgierski kuvasz) Psy gończe (np. beagle, basset hound, bloodhound) Charty (np. greyhound, chart afgański, wilczarz irlandzki, whippet, borzoi) Psy stróŝujące (np. doberman, rottweiler, bokser, dog niemiecki, sznaucer olbrzym) Molosy i psy ratownicze (np. nowofundland, bernardyn, berneński pies pasterski) Psy pierwotne (np. siberian husky, alaskan malamute, samoyed) Psy ozdobne (np. mops, papillon, maltańczyk, yorkshire terrier) Psy pasterskie (np. collie, owczarek niemiecki, owczarek szetlandzki, border collie, owczarek australijski) Psy towarzyszące i rasy rzadkie Popularne mieszanki ras Testy psychiczne Skąd wziąć psa Schroniska Źródło Rady dla klientów Wybór schroniska Odwiedziny schroniska Adoptowanie psa i nawiązywanie nowej relacji Towarzystwa pomocy psom rasowym Profesjonalni hodowcy Fermy szczeniąt i sklepy zoologiczne Podsumowanie Polecana lektura Rozdział 7. Wpływ środowiska i zapobieganie zachowaniom agresywnym Etapy rozwoju psa domowego Faza prenatalna (przed urodzeniem) Okres neonatalny (od urodzenia do 2. tygodnia ) Faza przejściowa (2.-3. tydzień) Faza socjalizacyji (od 2,5.-3 tygodni do tygodnia, szczyt pomiędzy 6. a 8. tygodniem) Faza młodzieńcza (od 12. tygodnia do 6. miesiąca) Dojrzałość (od 6. miesięca do róŝnego wieku w zaleŝności od rasy) Starość (początek w róŝnym wieku w zaleŝności od rasy) Wnioski wyciągnięte z pracy Scotta i Fullera Socjalizacja Podstawowy program socjalizacyjny Program socjalizacji...155

5 tydzień Ŝycia tydzień Ŝycia tydzień do 1. roku Ŝycia Od 1. roku Ŝycia (dorosłość i starość) Zapobieganie zachowaniom agresywnym w praktyce Podstawowe metody zapobiegawcze Wczesne rozpoznanie i interwencja Nauka delikatnego gryzienia Dziecko i pies Nigdy nie wiązać psa Unikać stymulacji awersyjnej Przedszkole dla szczeniąt Szkolenie NILIF, przewodnictwo czy dominacja, czyli coś dla nowicjuszy Dzielenie się własnością Zabiegi wykonywane przy psie Ćwiczenia z miską Podsumowanie Polecana lektura CZĘŚĆ IV. OCENA PRZYPADKÓW AGRESJI. Rozdział 8. Wstęp do oceny zachowania agresywnego Podejście arbitralne Podejście modelowe Podejście wielostronne Ocena funkcjonalna Podsumowanie Polecana lektura Rozdział 9. Ocena funkcjonalna Co to jest ocena funkcjonalna Ocena funkcjonalna Strategia informacyjna Wywiad oceny funkcjonalnej Strategia bezpośrednich obserwacji Formularz obserwacyjny oceny funkcjonalnej Informacje ogólne Kolumna czasowa Kolumna dotycząca zachowania Kolumna czynników prognozujących Kolumna domniemanej funkcji Faktyczne konsekwencje Rząd: komentarz Rząd: suma

6 Rząd: wydarzenia Rząd: data Zapisywanie danych Interpretacja formularza FAO Analiza funkcjonalna Podstawowa zasada Metody jednotematyczne Schemat odwrócony Schemat naprzemienny Analiza funkcjonalna czynników poprzedzających Analiza funkcjonalna konsekwencji Wskazówki dotyczące wykonywania analizy funkcjonalnej Czynniki środowiskowe, które mogą wpfywać na zachowanie Podsumowanie Polecana lektura Rozdział 10. Przewidywanie prawdopodobieństwa sukcesu Oszacowanie prawdopodobieństwa sukcesu. Czas trwania zachowania i schemat wzmocnień Siła ugryzień Poziomy pogryzień ludzi Poziomy pogryzień psów Przewidywalność Kontrola Wyszkolenie Posłuszeństwo Motywacja społeczna Dzieci, osoby starsze, niepełnosprawni ruchowo lub umysłowo Wielkość psa Rasa Zasoby właściciela (czas i pieniądze) ZaangaŜowanie właściciela Realizowanie programu przez właściciela Agresja między psami mieszkającymi w jednym domu Umiejętności behawiorysty Podsumowanie Polecana lektura CZĘŚĆ V. ZASADY RZĄDZĄCE ZACHOWANIEM I PROGRAMOWANIE ZMIAN ZACHOWANIA Rozdział 11. Zasady behawioralne Podstawowe pojęcia Zachowanie Środowisko

7 Uczenie się Warunkowanie klasyczne Warunkowe reakcje emocjonalne Habituacja (przywykanie) Wygaszanie instrumentalne Generalizacja i rozróŝnienie Warunkowanie klasyczne w praktyce Przesłonięcie Blokowanie Sensoryczne warunkowanie wstępne Zmienne, które wpływają na warunkowanie klasyczne Siła BB i BW Czasowy związek między BW a BB UzaleŜnienie BW od BB Liczba skojarzeń Wcześniejsze działanie BW Warunkowanie instrumentalne ZaleŜność trójskładnikowa Zwiększanie częstotliwości występowania poŝądanego zachowania Wzmocnienie pozytywne (SR+) Schematy nagradzania Wzmacnianie ciągłe Wzmacnianie częściowe Rozkład stosunkowy stały Rozkład stosunkowy zmienny Stały odstęp czasowy Zmienny odstęp czasowy Stały rozkład zaleŝny od czasu trwania zachowania Zmienny rozkład zaleŝny od czasu trwania zachowania Ograniczenie dostępu Okres przejściowy Bezwarunkowe i warunkowe wzmocnienie pozytywne Zasada Premacka Kształtowanie zachowania Wzmocnienie negatywne (SR~) Zmniejszanie częstotliwości zachowania Karanie pozytywne (Sp+) Karanie negatywne (Sp~) Zmienne, które wpływają na warunkowanie instrumentalne Natychmiastowość ZaleŜność Operacje motywacyjne...237

8 RóŜnice indywidualne Skala Wygaszanie instrumentalne Wybuch wygaszeniowy Samoistne odnowienie Pojawienie się reakcji Wybuchy wygaszeniowe, samoistne odnowienie i pojawienie się reakcji Reakcje emocjonalne i wygaszanie Odporność na wygaszanie Relacje między warunkowaniem klasycznym a instrumentalnym Stymulacja awersyjna i wynikające z niej niepoŝądane skutki uboczne Kryteria uŝycia stymulacji awersyjnej w celu wzmocnienia lub wygaszenia zachowania oraz minimalizowanie niepoŝądanych skutków ubocznych Natychmiastowość ZaleŜność Siła NiepoŜądane skutki uboczne stymulacji awersyjnej Interakcje klasyczno-instrumentalne oraz wytrwałość Wyuczona bezradność Agresja Zakłócenie relacji społecznych i efekt tłumienia zachowań Przeciwkontrola Tymczasowe stłumienie kontra eliminacja Czy karanie działa"? Wnioski dotyczące stosowania stymulacji awersyjnej Dlaczego ludzie ostro" karcą psy i jak moŝna temu zaradzić Podsumowanie Polecana lektura Rozdział 12. Procedury zmiany zachowania Procedurykontroli czynników poprzedzających Manipulowanie układem zdarzeń Manipulowanie operacjami motywacyjnymi Manipulowanie bodźcami róŝnicującymi Manipulowanie łatwością uzyskania reakcji Zasady i techniki oparte na warunkowaniu klasycznym Przeciwwarunkowanie Systematyczne odwraŝliwianie Zasady i techniki oparte na warunkowaniu instrumentalnym Wzmocnienie róŝnicujące Wzmocnienie wykluczających się zachowań...273

9 Wzmocnienie zachowań alternatywnych Wzmocnienie innych zachowań Wzmocnienie zachowań o niskiej powtarzalności Wzmocnienie słuŝące kształtowaniu zachowania docelowego Wzmocnienie zachowania z uwzględnieniem przeprowadzania prób wygaszenia Wzmocnienie pozytywne i kara negatywna (przerwy w dostarczaniu wzmocnienia pozytywnego) Wzmocnienie pozytywne i wzmocnienie negatywne Wzmocnienie pozytywne i kara pozytywna Programy łączone klasyczne i instrumentalne Utrzymywanie igeneralizacja zachowania Podsumowanie Polecana lektura Rozdział 13. Programowanie zmiany zachowania Eksperymentalna zmiana zachowania Zasada najmniej awersyjnej interwencji Decydowanie o uŝyciu stymulacji awersyjnej w programie zmiany zachowania Programowanie zmiany zachowania Warianty Kontrola czynników poprzedzających Znalezienie nowego domu Eutanazja Zmiana zachowania Opinia innego konsultanta Realna ocena sytuacji Charakterystyka programu zmiany zachowania Program zmiany zachowania opisuje NASZE zachowanie Programy zmiany zachowania oparte na ocenie funkcjonalnej Programy zmiany zachowania zgodne z zasadami behawioralnymi Elastyczne i realistyczne programy zmiany zachowania Strategie skutecznej zmiany zachowania - 3 razy nie"! Spraw, aby zachowanie było niestosowne Spraw, aby zachowanie było niewydajne Spraw, aby zachowanie było nieskuteczne Strategie konstrukcjanalne kontra eliminacyjne Konstruowanie programu zmiany zachowania Zestawienie zaleŝności Cele Czynniki poprzedzające...300

10 Układ zdarzeń Operacje motywujące Bodźce róŝnicujące Stosowanie procedur kontroli bodźców poprzedzających Konsekwencje Generalizacja Monitoring i dalsze konsultacje Podsumowanie Polecana lektura CZĘŚĆ VI. ZMIANY ZACHOWAŃ W PRAKTYCE: NAJWAśNIEJSZE ZASADY Rozdział 14. Ogólna kontrola czynników poprzedzających Szkolenie Kontrolowanie bodźców Zabawa Wysiłek fizyczny Ćwiczenia i nastrój" Rozpoczęcie ćwiczeń Rozgrzewka i ochłoniecie Wytyczne i zasady dotyczące ćwiczeń Rodzaje aktywności Dieta Wpływ odŝywiania na zachowanie Stymulacja umysłowa Zabiegi chirurgiczne Kastracja samców Sterylizacja suk Środki psy chofarmakologiczne Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny Fluoksetyna (prozac) Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne Amitryptylina (elavil) Klomipramina (clomicalm) Suplementy diety i pseudoleki L-tryptofan (ProOuiet, calmaid) Podsumowanie Polecana lektura Rozdział 15. Stosowane procedury i przykładowe protokoły Zachowania agresywne na smyczy Agresja wywalana czynnikami patofizjologicznymi Agresja terytorialna" Nadmierne pilnowanie zasobów Pilnowanie miski...340

11 Pilnowanie przedmiotów Pilnowanie miejsca Pilnowanie osób Nieafektywne zachowania agresywne Zachowania agresywne w relacji pies -pies Agresja pomiędzy psami pod wspólnym dachem Szkolenie kaŝdego psa indywidualnie Szkolenie psów w parach Szkolenie grupowe Podsumowanie Polecana lektura DODATKI Dodatek 1. Program raportowania obraŝeń i zapobiegania im, prowadzony w szpitalach kanadyjskich Dodatek 2. Przykładowy kwestionariusz oceny funkcjonalnej Dodatek 3. Źródła KsiąŜki Słownik Bibliografia