Zakon Rycerski Bożego Grobu wycinek z przeszłości i teraźniejszości

Transkrypt

1 Zakon Rycerski Bożego Grobu wycinek z przeszłości i teraźniejszości Referat ks. prał. Jerzego Bieleckiego wygłoszony 20 X 2011 r. na spotkaniu w siedzibie Redakcji Tygodnika Katolickiego Niedziela Zwierzchnika Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie z bożogrobcami z Częstochowy Dlaczego dzisiaj, 20 października we wspomnienie św. Jana Kantego, w redakcji Tygodnika Katolickiego Niedziela gromadzą się Damy i Kawalerowie Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie? Dlaczego przybył dzisiaj do Częstochowy Zwierzchnik tegoż Zakonu w Polsce? W naszej refleksji poszukajmy odpowiedzi na te pytania. Najpierw przywołajmy postać patrona dnia dzisiejszego św. Jana Kantego, a później spójrzmy na łamy Katolickiego Tygodnika Niedziela, aby dostrzec znaki obecności Zakonu Rycerskiego w Polsce. Św. Jan Kanty i jego związki z Bożogrobcami Św. Jan Kanty - wykształcony, pracowity, wymagający wiele od siebie nauczyciel i kapłan, uparcie upominający się o wierność Chrystusowi w każdym codziennym uczynku, pokorny mędrzec - to święty, który na chwałę ołtarzy zasłużył sobie całym długim życiem. Jego życie to z jednej strony dobroć i miłosierdzie, z drugiej strony działalność naukowa i uniwersytecka. Choć rozpoczął studiować dopiero w 23. roku życia, jako zdobywca wiedzy osiągnął duży sukces: szybko uzyskał tytuły bakałarza i magistra sztuk wyzwolonych. Co to były sztuki wyzwolone? W średniowieczu mianem sztuk wyzwolonych (artes liberales) określano siedem dyscyplin, których opanowanie było wstępem do studiów wyższych. Nauczanie dzieliło się na dwa poziomy: triviumgramatykę, retorykę i logikę, oraz quadrivium-arytmetykę, geometrię, astronomię i muzykę, Kontynuując studia teologiczne dołączył do swego dorobku tytuł doktora teologii. Zrobił to już jako wykładowca Akademii Krakowskiej i uczony o bardzo szerokim wachlarzu zainteresowań. W roku 1421, na prośbę bożogrobców, młody 28-letni doktor Jan Kanty został kierownikiem szkoły klasztornej w Miechowie. Prze 6 lat pobytu w Miechowie był zajęty wychowaniem młodzieży w bojaźni i mądrości. Chociaż piastował zaszczytne funkcje, chętnie dzielił się zdobytą wiedzą i sam dalej pilnie się uczył. W żywotach Świętego wspominano też o jego pielgrzymowaniu do Ziemi Świętej. Faktycznie były to pielgrzymki do Miechowa, gdzie w kościele bożogrobców, w Grobie Pańskim przechowywano relikwie ziemi z Jerozolimy.

2 W historii zakonu bożogrobców początek XV wieku, a więc także lata pobytu Jana Kantego w Miechowie, to czas świetności zakonu. Jan Kanty wszedł w bogatą tradycję zakonu, która zaczyna się w 1163 roku, gdy z wyprawy do Ziemi Świętej wrócił do Miechowa rycerz Jaksa, herbu Gryf. Razem z nim przybyła grupa zakonników stróżów Grobu Bożego z Jerozolimy. W Miechowie powstał pierwszy konwent, a już około 1170 roku poświecono kościół pod wezwaniem Grobu Bożego. Organizatorem i pierwszym prepozytem klasztoru został wydelegowany przez patriarchę Jerozolimy Almeryka, brat Marcin z pochodzenia Francuz zwany Gallus. Nowa wspólnota zakonna rozwijała się bardzo dynamicznie, o czym świadczy wydany w 1198 roku przez kolejnego patriarchę Jerozolimy o imieniu Monachus przywilej konfirmacyjny jej stan posiadania. Nowe sanktuarium kultu Grobu Bożego nabierało coraz większego znaczenia. Stale rósł krąg jego świeckich i duchownych dobrodziejów. Chociaż rycerstwo i duchowieństwo polskie nie brało udziału w zdobyciu i obronie Ziemi Świętej, to jednak chciało się przyczynić tej drogiej sercu każdego chrześcijanina sprawie. Wyrażali to przez szczodre jałmużny dawane miechowskiemu klasztorowi w przekonaniu, że w ten sposób spełniają swój obowiązek chrześcijański i uzyskują zarazem odpusty i łaski duchowe. Każdy dobrodziej miechowskich Bożogrobców był jednocześnie przyjmowany do Bractwa Grobu Świętego i otrzymywał prawo noszenia wyszytego na swym odzieniu godła zakonu w postaci podwójnego czerwonego krzyża, co wiązało się z bardzo pożądanym mianem krzyżowca. Zwierzchnictwo nad zgromadzeniem miechowskim należało do Patriarchy Jerozolimskiego, który zatwierdzał wybranego przez konwent w drodze wolnego wyboru przełożonego, zwanego prepozytem bądź proboszczem. Rychło klasztor miechowski uzyskał papieski przywilej egzempcji, czyli wyjęcia spod władzy miejscowego biskupa ordynariusza. Papież Urban IV będący wcześniej patriarchą Jerozolimskim i legatem papieskim w Polsce zatwierdził wszystkie przywileje i wolności nadane wcześniej polskim Bożogrobcom. Wysuwane ze strony urzędującego generalnego przeora w Perugii roszczenia do zwierzchności nad Miechowem oddalili patriarcha i papieże, co uczyniono ostatecznie na soborze w Bazylei w 1433 roku. Od wyboru Michała z Radomska na prepozyta, którego zatwierdził na tym stanowisku papież Bonifacy IX bullą z roku 1395 z pominięciem Patriarchy Jerozolimskiego, miechowici podlegali bezpośrednio już tylko papieżom, a w ich imieniu występowali biskupi krakowscy. Ukoronowaniem pozycji Miechowa i jego prepozytów stała się bulla z roku 1411 nadająca Michałowi z Radomska i jego następcom prawo używania insygniów pontyfikalnych: infuły, pastorału, pierścienia, dalmatyki i prawo udzielania ludowi błogosławieństwa pasterskiego. Zakon znalazł się u szczytu swego powodzenia. Wzrosła liczba zakonników, podniósł się poziom obserwancji zakonnej, wzrosło znaczenie Bożogrobców na dworze królewskim i wśród możnowładztwa, jak i wśród szerokich sfer społeczeństwa polskiego. W tym czasie do Miechowa przybył Jan Kanty.

3 Co robił w tym szczytowym okresie w Miechowie młody doktor Jan Kanty? Nie tylko był kierownikiem szkoły klasztornej, ale również głosił kazania w języku polskim oraz przepisywał (kopiował) dzieła, szczególnie św. Augustyna, gdyż bożogrobcy jako kanonicy regularni opierali się na regule zakonnej opracowanej przez wspomnianego biskupa Hippony. Czynił to także później przez lat 40, kopiując dzieła także innych autorów, w tym św. Tomasza z Akwinu. Pozostawił po sobie wyjątkową spuściznę w postaci własnoręcznie przepisanych dziesiątków prac i traktatów naukowych - łącznie około 14 tysięcy stron. Po zakończeniu misji w Miechowie, Jan Kanty wrócił do na Akademię Krakowską, gdzie był dziekanem i wychowawcą studentów. Zakon Bożogrobców, zwanych Miechowitami jeszcze przez wiele lat prowadził swoją misję aż do roku 1819, gdy ukazem carskim uległ kasacie, którą do skutku doprowadził ówczesny minister Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Stanisław Potocki, wielki mistrz loży masońskiej Wielkiego Wschodu Polski. Trzeba było długich lat, aby Bożogrobcy ponownie wrócili do Polski, ale w swej gałęzi świeckiej. Odrodzenie Zakonu Rycerskiego w Polsce na łamach Niedzieli Momentem przełomowym dla odnowienia Zakonu Rycerskiego Bożego Grobu w Jerozolimie stanowił fakt reaktywowania patriarchatu w Jerozolimie w 1847 roku. Nowy patriarcha Giovanni Valerga mocą postanowienia papieża Piusa IX otrzymał 10 stycznia 1848 roku tytuł Wielkiego Mistrza Zakonu Grobu Świętego. W dwadzieścia lat później w 1868 roku, ten sam papież ostatecznie uformował nowe stowarzyszenie nadając mu charakter Papieskiego Zakonu Rycerskiego. A więc nie był to już zakon kanoników osób duchownych, żyjących według reguły św. Augustyna, lecz jako stowarzyszenie osób duchownych i świeckich, wprawdzie nie związanych ślubami zakonnymi, ale złączonych tradycjami i ideałami niesienia pomocy chrześcijanom w Ziemi Świętej. Papież Leon XIII w 1888 roku zezwolił do zakonu przyjmować również panie. Następuje szybki rozwój zakonu i na przełomie XIX i XX wieku liczył on już ponad 2000 kawalerów i dam. W końcu 90. lat XIX wieku utworzono stałe przedstawicielstwo Zakonu w Rzymie, co było wyrazem znacznego poparcia dla niego Stolicy Apostolskiej. Od niej też wyszły kolejne impulsy w reformowaniu Zakonu. Papież Pius X ( ) w 1907 roku przejmuje kierowanie Zakonem i obejmuje urząd Wielkiego Mistrza zachowując nadal tytuł protektora. Następca na urzędzie Wielkiego Mistrza papież Benedykt XV ( ) powierzył Zakonowi założone przez siebie "Dzieło Zachowania Wiary w Palestynie". Kolejny zwierzchnik Zakonu papież Pius XI ( ) zreformował Statut wprowadzając zwierzchnictwa krajowe, co przyczyniło się bardzo wydatnie do dalszego rozwoju Bożogrobców. W 1929 uformowało się pierwsze Zwierzchnictwo

4 Rycerzy Grobu Bożego w Stanach Zjednoczonych Ameryki, w 1932 roku odbył się pierwszy światowy kongres Zakonu w Jerozolimie, a w 1933 roku powstało Zwierzchnictwo Niemieckie. Na ten sam czas przypadają próby polskich członków Zakonu utworzenia zwierzchnictwa w naszym kraju. Podejmowane wówczas próby były nieudane i dopiero w połowie lat 90 XX wieku udało się w Polsce utworzyć Zwierzchnictwo Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie. Pierwsza inwestytura po odrodzeniu zakonu miała miejsce w Warszawie 25 marca 1996 roku w uroczystość Zwiastowania Pańskiego. Podczas uroczystej Eucharystii, której przewodniczył wielki Przeor Zakonu w Polsce kard. Józef Glemp, ustanowiono kawalerów i damy Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie. Złożyli oni zobowiązanie i przysięgę, że jako kawalerowie i damy będą doskonalej służyć Chrystusowi i jego Kościołowi dla chwały Bożej i zbawienia świata. W ten sposób będą realizować dwa podstawowe cele Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie, a mianowicie: zgodnie z nauczaniem i doktryną Kościoła katolickiego wzmacniać swoje życie chrześcijańskie, z wiernością Ojcu Świętemu, oraz podtrzymywać i wspierać dzieła Kościoła katolickiego w Ziemi Świętej, szczególnie podległe Patriarchatowi Łacińskiemu Jerozolimy. Odnowiony w Polsce Zakon Rycerski Grobu Bożego podjął w Polsce swoją misję z nadzieją, że jak najwięcej wiernych włączy się w pomoc dla chrześcijan w Ziemi Świętej. Jednakże w pierwszym okresie swego istnienia pojawienie się członków zakonu w płaszczach z krzyżem wywoływało zdziwienie i pytanie kto to jest? Jakie są cele działania tej organizacji? Czym się zajmują? Trzeba było dotrzeć do wiernych z odpowiedziami na te i inne pytania. W jaki sposób to zrobić najlepiej? W dzisiejszym świecie nieodzownym elementem w działalności każdego człowieka czy jakiejś grupy są środki masowego przekazu: telewizja, radio, prasa, Internet. Działalność Zakonu znajdowała odbicie we wszystkich mediach, ale szczególne miejsce należy się tutaj Tygodnikowi Katolickiemu Niedziela. Warto to podkreślić, zwłaszcza teraz, gdy Niedziela obchodzi 30 lecie wznowienia swojej działalności, cały czas pod czujnym okiem kawalera Zakonu Rycerskiego Ks. Infułata Ireneusza Skubisia. Na lamach ogólnopolskiej Niedzieli, jak również edycji diecezjalnych znajdujemy szereg artykułów dotyczących historii i tradycji Bożogrobców, jak również relacje ze współczesnych wydarzeń. W dotychczasowej historii Polskiego Zwierzchnictwa głównym wydarzeniem były inwestytury, czyli włączenia do Zakonu nowych członków Takie inwestytury odbywają się co roku. Większość tych inwestytur znalazła swoje odbicie na łamach Niedzieli. Chciałbym zwrócić szczególnie uwagę na artykuł pt. Bożogrobcy z Miechowa (19/1999). Znajdujemy opis inwestytury, która odbyła się 17 kwietnia 1999 roku w Miechowie. Data jest znacząca, bo to 900-lecie zdobycia Jerozolimy przez Krzyżowców. O tej inwestyturze warto wspomnieć także z tego powodu, że wówczas do grona członków Zakonu zostali włączeni min.: komandor

5 Karol Szlenkier obecny Zwierzchnik Zakonu w Polsce, komandor Stanisław Osmenda obecny ceremoniarz świecki, a także komandor Wanda Terlecka z Częstochowy. Ważnym elementem wiadomości o zakonie były wywiady, w tym dwukrotnie z kard. Johnem Foleyem, Wielkim Mistrzem Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie. Pierwszy wywiad ukazał się pt,, Nie zapominajmy o chrześcijanach w Ziemi Świętej, mówiący o sytuacji Chrześcijan w ojczyźnie Jezusa ukazał się w Niedzieli(52/2009). Drugi wywiad nawiązujący do Synodu Biskupów w Rzymie w 2010 roku, pt,, Sytuacja Katolików ukazał się w Niedzieli w grudniu 2010 roku (niedziela 52/2010). Na łamach Niedzieli znajdujemy też wywiady z zwierzchnikami Polskiego Zwierzchnictwa Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie w edycji Warszawskiej (35/2002), znajdujemy wywiad z Profesorem Jerzym Wojtczakiem-Szyskowskim pierwszym zwierzchnikiem pt,, Zależni tylko od Papieża. Natomiast w Niedzieli ogólnopolskiej, można było przeczytać,, W Polskiej Jerozolimie - wywiad z komandorem Karolem Szlenkierem- obecnym zwierzchnikiem zakonu w Polsce oraz komandorem Janem Włudarczykiem- reprezentującym grupę Bożogrobców z Miechowa. Wywiad przeprowadziła Dama zakonu Lidia Dutkiewicz. Ona też jest autorem relacji o rekolekcjach Bożogrobców odbywających się na Jasnej Górze. W roku 2010 artykuł pt,, Jerozolima nasza Duchowa Ojczyzna (niedziela 09/2010), natomiast w 2011 roku,, W życiu nie ma przypadków, są znaki. Bożogrobcy na śladach Prymasa Tysiąclecia i Papieża Polaka. (niedziela 13/2011). Na łamach Niedzieli znajdujemy też okolicznościowe inne artykuły, które dotyczą historii Zakonu i nawiązują do współczesnych wydarzeń. Wśród niech należy wspomnieć pierwsze Miechowskie Dni Jerozolimy, które odbyły się 11 i 12 września 2010 roku, z udziałem Patriarchy Jerozolimy Arcybiskupa Fouda Twala. Należy tu zauważyć dwa artykuły Agnieszki Dziarmagi: w ogólnopolskiej Niedzieli pt,, Miechów- Polskie Jeruzalem (niedziela 39/2010) oraz w edycji Kieleckiej,, Miechów oficjalną siedzibą Bożogrobców ( edycja kielecka 40) Wszystkie te artykuły, można podsumować felietonem ks. inf. Ireneusza Skubisia pt,, Rycerska służba Chrystusowi. W prasie i na antenie - edycja czestochowska 22/2003. Zakończenie Dlaczego dzisiaj w redakcji Tygodnika Katolickiego Niedziela gromadzą się Damy i Kawalerowie Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie? Patron dnia dzisiejszego św. Jan Kanty był kierownikiem szkoły klasztornej w Miechowie, tam również głosił kazania w języku polskim oraz przepisywał (kopiował) dzieła św. Augustyna. Zachowane księgi potwierdzają opinię, iż na drodze do świętości Jan Kanty nie zaniedbał pracy nad własnym umysłem, a zapisując myśli innych autorów miał na względzie przekazanie ich innym. Jego życie jest przesłaniem, że nie należy zaniedbywać pracy nad własnym umysłem nawet wtedy, gdy jest się kierownikiem

6 szkoły klasztornej Bożogrobców, będących u szczytu świetności. Wniosek: nie należy zaniedbywać pracy nad własnym umysłem nawet wtedy, gdy jest się członkiem tak zacnego Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego. I drugi wniosek. Nasza obecność w redakcji Niedzieli jest znakiem, że. pracując na własnym umysłem, tak jak św. Jan Kanty, dostrzegamy i rozumiemy wielkie znaczenie w działalności naszego Zakonu środków masowego przekazu. Tytuł felietonu ks. inf. Ireneusza Skubisia pt,, Rycerska służba Chrystusowi. W prasie i na antenie - niech będzie drugim przesłaniem płynącym z dzisiejszego spotkania w redakcji Katolickiego Tygodnika Niedziela Ks. Jerzy Bielecki