22 LIPCA ROCZNICA DNIA GOSPODARCZEJ DESTRUKCJI PAŃSTWA POLSKIEGO 3

Transkrypt

1

2 22 LIPCA ROCZNICA DNIA GOSPODARCZEJ DESTRUKCJI PAŃSTWA POLSKIEGO 3 PRACE NAD MONOGRAFIĄ NACJONALIZACJI WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO PO 1944 ROKU 3 LUBELSZCZYZNA WYWŁASZCZONA KILKA UWAG NA TEMAT REFORMY ROLNEJ I NACJONALIZACJI PRZEMYSŁU NA LUBELSZCZYŹNIE 6 REFORMA ROLNA 6 WYKAZ NIERUCHOMOŚCI ZIEMSKICH POWYŻEJ 50 HA NA TERENIE WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO [1944] 9 Powiat Biała Podlaska 9 Powiat Biłgoraj 12 Powiat Chełm 12 Powiat Hrubieszów 14 Powiat Janów Lubelski 16 Powiat Krasnystaw 18 Powiat Lubartów 20 Powiat 21 Powiat Łuków 24 Powiat Puławy 26 Powiat Radzyń 28 Powiat Siedlce 29 Powiat Tomaszów 31 Powiat Włodawa 33 Powiat Zamość 35 ZESTAWIENIE OGÓLNE 37 NACJONALIZACJA PRZEMYSŁU 38 WYKAZ (NIEPEŁNY) UPAŃSTWOWIONYCH NA MOCY USTAWY Z 3 STYCZNIA 1946 R. PRZEDSIĘBIORSTW WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO (STAN POŁ R.). 40 Powiat Biała Podlaska 40 Powiat Chełm 41 Powiat Hrubieszów 43 Powiat Kraśnik 43 Powiat Krasnystaw 44 Powiat Lubartów 44 Powiat 45 Powiat Łuków 49 Powiat Puławy 49 Powiat Radzyń 50 Powiat Siedlce 50 Powiat Tomaszów 50 Powiat Włodawa 51 Powiat Zamość 53 PODSUMOWANIE 54 office@wei.org.pl, 2

3 PRACE NAD MONOGRAFIĄ NACJONALIZACJI WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO PO 1944 ROKU Przedwojenna Polska była średnio zamożnym krajem. Na terenach wschodnich nie brakowało obszarów nędzy, słabo rozwiniętego przemysłu i infrastruktury. Mocną stroną regionu były dobrze zorganizowane majątki zastępujące współczesne przedsiębiorstwa, nie brakowało przedsiębiorstw pomocniczych, zakładów przetwórstwa, maszyn rolniczych. Kwitła drobna produkcja rzemieślnicza. Lubelszczyzna była mekką rodzinnych firm, doskonale rozwijających się na szlaku handlowym między wschodem a zachodem. Przemysł w Lubelskiem tradycyjnie odgrywał nie tylko role czysto gospodarcze, ale też był ważnym elementem tożsamości narodowej i organizacji życia społecznego To, co od stuleci było największą siła regionu, okazało się być jego przekleństwem w epoce walk klasowych i kultu molochów produkcyjnych. Poniższa monografia otwiera serię opracowań historycznych o wprowadzaniu socjalistycznej gospodarki w Polsce. Mamy nadzieję obedrzeć z jakichkolwiek złudzeń Manifest 22 lipca, a rocznicę jego podpisania w 1944 roku ustanowić dniem zagłady gospodarczej Polski. To PRL a nie III Rzesza, ani nawet rosyjskie oddziały rabunkowe odpowiedzialne były za ostatni i najtrwalszy etap destrukcji Polski. Po II wojnie światowej, według rozmaitych szacunków, PKB Polski zostało zredukowane o proc. Infrastruktura, w tym szlaki komunikacyjne z koleją na czele, zostały zdewastowane w dwóch trzecich, straciliśmy połowę mostów, nie przetrwał ani jeden port morski i zaledwie kilka rzecznych. Rabunek i destrukcję państwa polskiego rozpoczęli oczywiście Niemcy w 1939 roku. Nacjonalizacja dotyczyła nie tylko majątków Polaków żydowskiego pochodzenia, ale również firm w polskich rękach, które mogły stanowić wartość dla niemieckich okupantów. Co jednak warto odnotować, to, że proces destrukcji nie zatrzymał się ani na chwilę do lat 60-tych. W okresie przejściowym, między niemiecką okupacją a osadzeniem się na dobre armii czerwonej, bandy rabusiów plądrowały miasta i wsie wywożąc prywatny dobytek. W miarę jak rządy przejmowała komunistyczna administracja, rabunkiem zajmowały się specjalnie do tego celu przygotowane oddziały armii radzieckiej, poszukujące nie tylko łatwo zbywalnych dóbr, ale też rozmontowywały fabryki, ładowały je na pociągi i wywoziły w głąb Rosji. Do naszych czasów przetrwały zapiski funkcjonariuszy UB o nieudanych próbach przekonania rosyjskich oficerów do pozostawienia w kraju co wartościowszych zakładów produkcyjnych. Zjawisko, które objęło terytorium całej powojennej Polski w mniejszym stopniu dotyczyło lubelskiego. Nie żeby Rosjanie darzyli ten region większym sentymentem, ale po prostu mniej w nim było zakładów wartych zrabowania. Prawdziwe spustoszenie zrobiła tu dopiero władza ludowa. Nacjonalizacja, zapoczątkowana manifestem z 22 lipca, była dopełnieniem dzieła office@wei.org.pl, 3

4 dewastacji kraju, czwartym etapem destrukcji. Według pierwszych PRL-owskich danych statystycznych nasze PKB po II wojnie światowej, w latach 48 49, było wyższe od PKB Hiszpanii czy Portugalii. Polskie PKB na mieszkańca było na poziomie 2447 dol., a hiszpańskie 2189 dolarów. Ale już w 1951 roku Hiszpania, Grecja i Portugalia wyprzedziły nas i ta różnica stopniowo się powiększała. U szczytu rozwoju PRL-u, przy największej dynamice rozwoju socjalistycznej gospodarki w 1978 roku, nasze PKB stanowiło zaledwie 60 proc najbiedniejszych państw Europy Zachodniej - Portugalii, Hiszpanii czy Grecji. Wyrosła między nami przepaść, którą do dziś odrabiamy. Same dane statystyczne nie są jednak w stanie oddać dramatu PRL-owskich zniszczeń. Losów rodzin ograbionych z wielopokoleniowego dorobku, miast i miasteczek pozbawionych miejsc pracy, wsi pozbawionych nie tylko sprzętu rolniczego, ale całego systemu kultywowania ziemi, transportu, przetwarzania zbiorów, giełd towarowych i nawet zwykłych lokalnych sklepików, które w miarę utrwalania komunistycznej władzy też były konfiskowane. Komunistyczne władze niszczyły nie tylko przedsiębiorstwa, ale całe otoczenie biznesowe dawnej Polski. Rozparcelowane majątki ziemskie nie miały szans same się utrzymać, brakowało maszyn, a te, które przetrwały kolejne fale rabunkowe niszczały w magazynach. W przeciwieństwie do trzech wcześniejszych fal, które doczekały się kilku solidnych opracowań, dewastacja Polski dokonana przez polskie władze wciąż owiana jest mitem romantycznej odbudowy państwa i sprawiedliwej redystrybucji powojennego majątku. Nic bardziej błędnego. Dokument, który państwu dziś prezentujemy, czyli długa lista destrukcji państwa polskiego przez komunistyczny reżim, jest zaledwie wycinkiem większego opracowania, nad którym wciąż pracujemy i który docelowo ma objąć całą Polskę. Dziś, dzięki ogromnemu zaangażowaniu Instytutu Pamięci Narodowej, a w szczególności Oddziału Lubelskiego i Doktora Tomasza Osińskiego, autora niniejszego opracowania, prezentujemy obraz destrukcji na terenie województwa lubelskiego. Znajdziecie tu państwo długą listę skonfiskowanych majątków, firm produkcyjnych, dokumentację pokazującą nie tylko skalę grabieży, ale też stopień destrukcji. Przeważająca większość skonfiskowanych przedsiębiorstw dziś już nie istnieje. Majątki, a zwłaszcza majątek firm przetwórstwa spożywczego, zostały po przejęciu przez komunistyczne władze zdewastowane, w wielu przypadkach bez szans na reaktywację działalności gospodarczej. Władze komunistyczne nie miały serca do małych rodzinnych firm na wschodzie Polski. Wielkie zakłady produkcyjne na Śląsku, w Łodzi czy w zachodniej Polsce - duże ośrodki robotnicze mogły liczyć na specjalną troskę partii robotniczej, ale nie małe przedsiębiorstwa. Silne więzy przedsiębiorców z lokalną społecznością, często demonstrujących swój patriotyzm i przywiązanie do tradycyjnych wartości, szczególnie drażniły komunistycznych ideologów. To, ze wiele z tych rodzinnych firm nie miało szans przetrwać bez oryginalnych właścicieli i kapitalistycznych zarządców powodowało, że władze bez większych skrupułów wydawały wyrok nie tylko na burżujów, ale też na ich browary, cegielnie, kiszalnie kapusty, fermy kurze, zakłady pachciarskie czy mleczarskie. Dosłownie nieliczne przedwojenne firmy przetrwały do końca lat stalinowskich w województwie Lubelskim. Kilkadziesiąt hurtowni, cukrowni i małych firm przetwórczych office@wei.org.pl, 4

5 funkcjonowało tu dopóty, dopóki na miejscu byli ich dawni zarządcy czy wydziedziczeni właściciele skierowani do pracy w swoich dawnych zakładach. Ale i oni z czasem się wykruszali, a z nimi padały przedsiębiorstwa. Na ich miejsce powstawały nowe. Często na gruzach dawnych rozkradzionych już po wojnie fabryk. Bywa, że dziś ktoś odkopie starą markę piwa i próbuje reaktywować nowy browar. Ale nie sposób dziś mówić o ciągłości gospodarczej i kontynuacji przedwojennej tradycji. Ta została ostatecznie przerwana w 1944 roku. Rozpadały się nie tylko firmy rodzinne, ale też rwała się ciągłość znanych rodów ceglarzy, piekarzy, cukrowników czy hodowców, często działających tu od wielu pokoleń. Ludzi stanowiących gospodarczy kręgosłup regionu, spinających wewnętrzny rynek i gwarantujący równomierny rozwój Lubelszczyzny od stuleci. Jeden z najciekawszych gospodarczo regionów Polski, na historycznym szlaku handlowym między wschodem i zachodem, został ostatecznie sprowadzony do prostej produkcji j. Szanse na odnowę gospodarczą zostały zaprzepaszczone na dziesiątki lat. Nic dziwnego, że do czasu dołączenia akcesji Rumunii i Bułgarii był najbiedniejszym regionem w całej Unii. Warsaw Eneterprise Institute office@wei.org.pl, 5

6 Zamiast wprowadzenia przytoczę słowa, które napisałem o przekształceniach własnościowych w Polsce po 1944 r. we wstępie do pracy zborowej Rewolucja społeczna czy dzika przebudowa? : W dziejach Polski bez trudu wskazać można okresy, w których toczono ożywione dyskusje na temat własności. Jednak trudno o bardziej brzemienny w skutki program społeczno-gospodarczy od tego, który realizowały władze komunistyczne w Polsce po 1944 r. [ ] W latach pod pretekstem przeprowadzenia reform gospodarczych dokonano zmiany struktury społecznej, ale także stylu życia i mentalności, uruchomiono ponadto nieznane w Polsce socjalistyczne mechanizmy gospodarcze. Deprecjonując własność prywatną osłabiano indywidualizm, inicjatywę, naturalną dla człowieka potrzebę działania, eksperymentowania, ulepszania. Zmarginalizowano także w ten sposób ważny mechanizm różnicujący i hierarchizujący jednostki 2. REFORMA ROLNA Reforma rolna była przedmiotem ożywionej dyskusji politycznej już przed wojną. Wprawdzie potrzeby jej przeprowadzenia nie kwestionowała żadna z liczących się sił politycznych, aczkolwiek opracowywane projekty różniły się zasadniczo w wielu kwestiach. Ukształtowany pod koniec II wojny światowej układ sił spowodował, że ostatecznie zrealizowano najbardziej radykalną koncepcję. Ogólne założenia oficjalnie ogłoszono już w pierwszym dokumencie instalującej się w Polsce władzy komunistycznej, czyli Manifeście PKWN. Konsekwencją tej deklaracji była rozpoczęta kilka tygodni później, na mocy dekretu z 6 września 1944 r, reforma rolna, której propaganda nadała rangę pierwszego wielkiego aktu społecznego i politycznego. Na ten cel przeznaczono nieruchomości o charakterze rolnym należące do skarbu państwa, skonfiskowane obywatelom niemieckim, kolaborantom i przeciwnikom nowej władzy oraz stanowiące własność osób fizycznych. W tym ostatnim przypadku przejęto nieruchomości powyżej 50 ha użytków rolnych (powyżej 100 ha ogólnej powierzchni) lub powyżej 100 ha ogólnej powierzchni w przypadku województw pomorskiego, poznańskiego i śląskiego. 1 2 Fragment dotyczący reformy j opracowany został na podstawie (tam szczegółowa bibliografia): T. Osiński, Klika obszarnicza. Ziemianie jako element polityki personalnej w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich ( ), Pamięć i Sprawiedliwość 2012, nr 2(20); T. Osiński, Złamać opór obszarników. Ziemianie Lubelszczyzny aresztowani w 1944 r. związku z realizacją reformy j, Wiadomościach Ziemiańskich 2011, nr 44; T. Osiński, Powojenne migracje polskich ziemian jako element inżynierii społecznej władz komunistycznych. Rekonesans badawczy [w:] Wysiedlenia jako narzędzie polityki ludnościowej w Europie XX wieku, red. J. Wołoszyn, 2015; T. Osiński, W oczekiwaniu na wywłaszczenie. Warunki życia i pracy w majątkach ziemskich na Lubelszczyźnie pomiędzy lipcem a październikiem 1944 r. [w:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie, pod red. H. Łaszkiewicza, t. V, T. Osiński, Wstęp [w:] Rewolucja społeczna czy dzika przebudowa? Społeczne skutki przekształceń własnościowych w Polsce ( ), red. T. Osiński, 2016, s. 5 i nast. office@wei.org.pl, 6

7 Łącznie przejęto ok. 13 tys. majątków ziemskich, w tym ok. 10 tys. na tzw. ziemiach dawnych (tereny należące do Polski przed 1 września 1939 r.). Reforma objęła nie tylko grunty, ale również budynki mieszkalne i gospodarcze, obszary leśne, inwentarz żywy i martwy, zakłady przemysłowe oraz przedmioty o dużej wartości artystycznej i historycznej. Dysponująca niewielkim poparciem społecznym nowa władza zmuszona została do szybkich działań. Powody natychmiastowego przeprowadzenia reformy j tłumaczono chęcią przejęcia wielkich majątków ziemskich w nienaruszonym stanie i obawami, że zagrożeni wywłaszczeniem właściciele dokonają dewastacji. Najważniejsze było jednak to, iż podobnie jak w innych krajach, które znalazły się w sowieckiej strefie wpływów, polityka gospodarcza miała doprowadzić do określonych skutków społecznych, mianowicie eliminacji grup nie tylko posiadających, ale i uważanych za niebezpieczne politycznie. Niestabilna sytuacja polityczna, słabość aparatu administracyjnego, grabież i represje ze strony sojuszniczej Armii Czerwonej i NKWD, aktywność podziemia, pozostawanie w majątkach właścicieli skutecznie onieśmielały przyszłych beneficjentów. Na wyraźny rozkaz Stalina od października 1944 r. stosowano rewolucyjne metody: aresztowania, wywózki do ZSRR oraz ostrą propagandową walkę z ziemiaństwem, przełamując stopniowo chłodny i nieufny stosunek wsi do zmian. Pozostających w majątkach właścicieli i ich współpracowników usuwano w trybie natychmiastowym, wprowadzając zakaz osiedlania się i przebywania w pobliżu wywłaszczonego majątku. Zaangażowanie tzw. czynnika społecznego w postaci komitetów folwarcznych i brygad robotniczo chłopskich miało udowodnić, że reformę realizuje i popiera społeczeństwo. Reformę rolną przeprowadzano w pośpiechu. Doszło do wielu przypadków przejęcia majątków niespełniających kryteriów wyznaczonych przez dekret z 6 września 1944 r., co generowało liczne problemy w późniejszym okresie. Urzędy ziemskie wydały szereg decyzji o nieważności parcelacji (50 w Krakowie). Władze szybko zareagowały na aktywność reprywatyzacyjną wywłaszczonych, podejmując już w sierpniu 1945 r. działania gwarantujące nienaruszalność parcelacji. Okólnik nr 41 Ministra Sprawiedliwości z 7 sierpnia 1945 r. wprowadzał zasadę, iż między osobą pozbawioną własności a otrzymującą akt nadania nie zachodził stosunek prawny. W ten sposób powstały dwie niezależne relacje: pozbawiony własności państwo i państwo nowy nabywca. Teoretycznie, tym samym zablokowano możliwość odebrania ziemi chłopom, pozostawiając dawnym właścicielem jedynie prawo do rekompensaty. Prowadzone wówczas postępowania w sprawie niezgodnego z treścią dekretu o reformie j przejęcia majątków ukazały ogrom piętrzących się trudności natury prawnej. Administracja państwowa, pod ścisłą kontrolą PPR (Polskiej Partii Robotniczej), skrupulatnie wykorzystywała wszelkie nieścisłości i luki prawne. Sprzyjała temu złożona sytuacja własnościowa poszczególnych majątków w momencie wywłaszczenia, na którą rzutowało nieprzeprowadzenie postepowań spadkowych, śmierć lub nieobecność (np. emigracja, wywózka do ZSRR, śmierć w czasie wojny). Materiały archiwalne zawierają przykłady powtarzania pomiarów majątków i klasyfikacji gruntów, aby można je było zaklasyfikować jako posiadające obszar użytków rolnych stanowiący podstawę do wywłaszczenia (np. zaliczano do użytków rolnych tereny znajdujące się okresowo pod wodą). office@wei.org.pl, 7

8 W świetle komunistycznej propagandy reforma - akt sprawiedliwości społecznej - miała zlikwidować główne problemy przedwojennej wsi polskiej - przeludnienie agrarne i związane z nim rozdrobnienie gospodarstw chłopskich. Podkreślano, że podstawę ustroju go będą stanowić silne, zdrowe i zdolne do wydatnej produkcji gospodarstwa, stanowiące prywatną własność ich posiadaczy. Generalnie beneficjentami zostali bezrolni oraz małorolni chłopi. Parcelacja miała swoją regionalną specyfikę. Na ziemiach dawnych nadziały były mniejsze i wynosiły poniżej 5 ha, podczas gdy na tzw. ziemiach odzyskanych 7-15 ha. Za oddłużone działki chłopi musieli uiścić zapłatę w wysokości średniej wartości zbiorów z otrzymanej wielkości gruntu, często rozłożoną na okres lat. W latach rozparcelowano w ramach reformy j tys. ha gruntów. W tej liczbie tys. na tzw. ziemiach dawnych i tys. na tzw. ziemiach odzyskanych. W wyniku parcelacji powstało 814 tys. nowych gospodarstw o przeciętnej powierzchni 6,9 ha, a 254,4 tys. gospodarstw powiększono średnio o 1,9 ha. Ogółem beneficjentami reformy j stało się ok rodzin 3. Największa intensyfikacja prac parcelacyjnych na terenie woj. lubelskiego miała miejsce na przełomie 1944 i 1945 r. Dysponujemy danymi z końca marca 1945 r., z których wynika, że na terenie całego województwa przejęto na cele reformy j 804 majątki o powierzchni użytków rolnych. Od parcelacji wyłączono całkowicie 51 majątków ( ha) i częściowo 79 (5 552 ha), czyli łącznie ha użytków rolnych. Do 27 marca 1945 r. rozparcelowano 629 majątków o powierzchni ha. Ziemię otrzymało rodzin: służby folwarcznej rodzin ( ha), bezrolnych rodzin ( ha), małorolnych rodzin ( ha), średniorolnych rodzin (2 469 ha), zasłużonych, inwalidów, żołnierzy i innych 460 rodzin (540 ha). Dalsze ha stanowiły grunty użyteczności publicznej drogi, rowy itp. 4. Według danych na 1 stycznia 1949 r. na cele reformy j na terenie woj. lubelskiego przejęto 823 obiekty i rozparcelowano ha, w tym przyznano m.in.: służbie folwarcznej ha, bezrolnym ha, właścicielom gospodarstw karłowatych (do 2 ha) ha, małorolnym (2-5 ha) ha. W wyniku reformy j na terenie woj. lubelskiego wyznaczono ponad nadziałów, w tym: dla służby folwarcznej, dla bezrolnych, dla właścicieli gospodarstw karłowatych i dla małorolnych. Przeciętna wielkość nadziału wyniosła: dla służby folwarcznej 3,5 ha, dla bezrolnych 2,5 ha, dla właścicieli gospodarstw karłowatych 1,5 ha, dla małorolnych 1,6 ha 5. Poznanie wszystkich aspektów reformy j niewątpliwie wymaga przeprowadzenia nowych badań zarówno przez specjalistów w zakresie historii gospodarczej, jak i społecznej. Wiele istotnych wątków z różnych względów pomijano, koncentrując się głównie na statystykach dotyczących ziemi odebranej prawowitym właścicielom C. Kukło, J. Łukasiewicz, C. Leszczyńska, Historia Polski w liczbach, Warszawa 2014, s Archiwum Państwowe w ie (dalej: APL), Pełnomocnik Wojewódzki PKWN ds. Reformy Rolnej w ie, 10, Zestawienie danych o przebiegu prac parcelacyjnej na dzień 20.III.1945 r., bp. Rocznik Statystyczny 1949, Warszawa 1950, s office@wei.org.pl, 8

9 i następnie rozparcelowanej beneficjentom. Pomijano problemy z uruchomieniem pozbawionych inwentarza i budynków gospodarstw, błędy gospodarki socjalistycznej, złożoność relacji dwór - wieś, pozbawienie wywłaszczonych dworów, zabytkowych przedmiotów, zakładów przemysłowych, ale także np. wolności wyboru miejsca zamieszkania i wiele innych interesujących kwestii. Załączony wykaz to ważne świadectwo realizacji dekretu z 6 września 1944 r. na terenie woj. lubelskiego, które ożywia podane wyżej statystyki. Nie jest to wprawdzie wykaz rozparcelowanych majątków, a raczej lista punkt wyjścia do wdrażania reformy. Czytając wykaz można wyobrazić sobie skalę problemu, ponieważ tylko nieliczne z wymienionych dóbr ziemskich uniknęły parcelacji, a władze przejęły również pewną liczbę takich, które w tym dokumencie nie figurują. Co ciekawe, na liście znalazły się także majątki kościelne (przejęte po 1950 r.) i państwowe. Za każdym wywłaszczonym majątkiem kryje się dramatyczna historia jego i osób z nim związanych, zaczynając od najbliższej rodziny, a kończąc na robotnikach rolnych beneficjentach reformy. Lista kilkuset wywłaszczonych majątków to inspiracja do odkrywania wielu interesujących faktów i dokonywania na ich podstawie analiz. Prezentowany niżej dokument zawiera znaczną ilość błędów w zakresie nazw miejscowości i nazwisk właścicieli ziemskich, które starałem się w miarę możliwości usunąć. Wątpliwości budzą także dane liczbowe (w kilku przypadkach błędy zaznaczono odręcznie na oryginale dokumentu), których ze względu na brak materiału porównawczego i sposób prezentacji (nie wyszczególniono w wykazie np. powierzchni nieużytków, a suma powierzchni podanych kategorii nie jest równoznaczna z ogólną powierzchnią dóbr) nie udało się zweryfikować. WYKAZ NIERUCHOMOŚCI ZIEMSKICH POWYŻEJ 50 HA NA TERENIE WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO [1944] POWIAT BIAŁA PODLASKA Nazwa majątku Mokrany Stare Telatycki Zdzisław Pratulin-Zaczopki Fundacja im. J. Potockiego 515,35 191,86-738,58 Neple Dymsza Zofia Krzyczew Kuczewscy Stanisław i Janusz Woroblin Bryndza Nacki Ludwik Kijowiec Majątek Państwowy 80, office@wei.org.pl, 9

10 Nazwa majątku cd. Koczukówka Grodzicki Stefan 99,50 10, Zalesie Młyniec Lubatynek S-cy Sobolewskiego Michała Dzierzbicki Edward i Niewęgłowska Natalia Orzeszko Ostrejko Waler. 159,37 58,18 5, ,25-56 Litewniki Majątek Państwowy Wygoda Majątek Państwowy Janów Majątek Państwowy 265, ,94 Jakówki Rusecki Władysław 63,45 3 3,90 73,35 Romanów Opałko Jan 52, ,04 Zaborek Szumer Hipolit 39, ,88 Konty Wirowski Teodor 48,89 24,12-75,64 Konty Kolbusz Ludwika 50,47 30,59-83,33 Konty Błodziszewska Józefa 28,08 66,24-94,84 Konty Błociszewska Wiktoria 15, Konty Błociszewska Janina Konty Krajewska Helena ,66 Lebiedziew Antoniuk Izydor Lebiedziew Tarasiuk Ambroży Ortel Królewski Czajkowski Stefan 82,86 35,95-176,30 Zalutyń Komorowski Stanisław Zagościniec Ługowska Maria 60,40 16, Zagościniec Sawicki Julian 54,03 3,92-50,39 Kodeń Klasztor O.O Oblatów 74,35 25, ,98 Rotarków Liczkowska Maria 52, Połoski Pounicki ,15 Piszczac Pounicki 27, ,62 Choroszczynka 62, Cieleśnica Rosenwerth Stanisław , ,47 Klonownica Rosenwerth Jadwiga Pokinianka Kuczewska Alicja 129-2,50 131,50 Rokitno Pounicki par. rzym. kat. 54, ,22 office@wei.org.pl, 10

11 Nazwa majątku cd. Kozula Tołłoczko Kazimierz ,50 Ortel Książęcy Zaniewski Ludwik ,35 Ortel Książęcy Zaniewski Marcin 43 8,15-60 Wozareckie Pieńki Grabanów Szulc Wacław 90,50 46, Zacisze Szulc Witold Marcinów Wilczyn Szulc Helena Woskrzenice D Staniszewski Witold 87, ,74 Woskrzenice D Pow. Zw. Samorz Ortel Książęcy Pounicki par. rz. k. 137, ,07 Cicibór Duży Gierkiewicz Jan Styrzyniec S-cy Kuglera Ludwiga Worgule i Jagodnice Szeliski Jan Terebela Pióro Antoni ,50 Woroniec Komnaty Kazimierz i Józef Świętopełk - Mirscy i Zofia Górska Zaborowscy Tadeusz i Jadwiga ,88 32,77 1, Koroszczyn Kuczyński Stanisław 226 0, Łobaczew Majątek Państwowy 66-1, Podolański Dwór Domański Seweryn 31, ,20 Władysławów Grylic-Gryzina Sewer. 144, ,21 Roskosz i Hrud Karska Helena Nosów Wężyk Franciszek Witulin Wędrychowska Helena Drobin Majątek. Państwowy Bukowiec Majątek. Państwowy 36, ,40 Konstantynów Plater -Zyberk Tadeusz Wólka Nosowska Wroczyński Czesław Jabłeczna Pounicki 61, , , ,98 331, ,51 office@wei.org.pl, 11

12 POWIAT BIŁGORAJ Nazwa majątku Siedliska Wieczorek Czesław Panasówka Lenartowicz 39, ,7 Izbice Główne Bernard Piotr Aleksandrów Sitorski Juliusz Tarnowola Ordynacja Zamojska Obsza Nowa Pleśniarowicz Władysław Obsza Głowna Lewiccy Janina i Juliusz Biszcza Młodzianowska Józefa 47, Lipiny Dolne Dzbeńska Jadwiga 39,7 3,7 8,6 57 Gruszka Zaporoska Bramska Zofia Płusy Wójcicki Kazimierz 54,5-9,5 73,5 Korchów Wysocki Roman Goraj Barscy Ignacy i Maria Radzięcin Matras Wacław Chmielek S-cy Matczyńskiego Różaniec Jagowel Eugenia i Maria 85, Abramów Gerlicz Helena Rożnówka Państwo 62, , ,64 67,70 299, ,44 POWIAT CHEŁM Nazwa majątku Kulik i Terebiń S-cy Załuski Henryk Świerszczów S-cy Bieńkowskiego Maksa 161,41 645,02 1,49 827,17 Dryszczów S-cy Titenbrunna Stefana Wólka Leszczańska i Żmudź Tadeusz Dziewicki 320,22 189,28 61, Horodyszcze Brachman Kazimierówka S-cy Bolesława Tora 149,92 16,80-181,28 Antonin Zdzisław Smorczewski Depułtycze Nowe Mieczysław Podczaski ,75 office@wei.org.pl, 12

13 Nazwa majątku cd. Koza Gotówka Stefan Szczęsny 56, ,75 Serebryszcze Felicjan Lechnicki 113, Zahajki Karolina Rudko 42, Kamienna Góra Lechnicka Janina 175,20 122,77-300,27 Zahajki Cecylia Rudko Pniówno Tadeusz Lechnicki Święcica Zdzisław Lechnicki Terebiń Bronisław Broniewski 77, Kanie i Wólka Kańska Stanisław Ksawery Wojciechowski Krasne Antonina Gutowska ,70 Liszno Klaudel Michał Pawłów Kruszewski Jerzy 42,68-2,80 53,68 Wólka Kańska Korczak Tadeusz Żulin Budny Jan Dębiny Bielecka Stefania Dębiny B Iżycka Irena 110, Dębiny D Smorczewska Maria Kasiłan Rzewuski Marian Ostrów Poletyło Aleksander 52 1,90-59 Sielec Rzewuski Dominik Hruszów Czachowska Felicja Krzywowola Około-Kułak Jadwiga Rejowiec Budny Antoni Stajne S-cy Morawskiego Michała 433 4, Choinie Wersocki Józef Chojna Boduszyński Mieczysław 208-0, Lipówki Zieliński Kazimierz Mogilnice Jankowski Piotr i Julia Bezek Lechnicka Maria Czułczyce S-cy Oraczewskiego Seweryna Brzeźno Więckowski i Brodziak Hniszów Karpińska Zofia Świerże Dwór Tarnowski Adam Husynne Gutowska Maria Zieline Grode Lisikiewicz Zdzisław office@wei.org.pl, 13

14 Nazwa majątku cd. Garbatówka Bogdanowicz Henryk Świerże Ostowy Kuszel Maria Świerże Nr 27 Kruzensztern Aleksander Świerże Zamiesne Kruzensztern Aleksander Starostwo Chełm Państwo / stacja doświadczalna , ,32 529, ,60 POWIAT HRUBIESZÓW Nazwa majątku Raciborowice Władysław Kostary 211, ,56 Strzelce Julia du Chateau Starosiele Zbigniew Suchodolski 59, ,25 Uchanie Roman Raciszewki Dąbrowa Henryk Mackiewicz Czyżowice i kol. Szreniawa Tuszowski Edward , Stepankowice Maria Gutowska Nieledew Stefan Świerzawski Kąty A.B Cukrownia Nieledew ,30-309,94 Obrowiec Kazimiera Krycka 315,40 78, Nowosiółki Józef Sarek Hrebenne Anna Trzeciecka 188-0,50 188,50 Kobło Wincenty Chrzanowski Kopyłów Wincenty Chrzanowski 234, , Moroczyn Wincenty Chrzanowski 272, ,50 Świerszczów Wincenty Chrzanowski 200, ,50 Teptiuków Wincenty Chrzanowski 228, ,50 Kolonia Dzierżanów Łoniewski i Sawicki 78, ,50 Iwanki Bohdan Chróściewicz 74, ,50 Potoki Wincenty Sawicki 53, ,75 Kolonia Nieledew Maria Teorodyska 46, ,94 Strzyżów Cukrownia Strzyżów 74, ,47 office@wei.org.pl, 14

15 Nazwa majątku cd. Podhorce W. Wielowiejska 299,04 141,82-440,86 Terebiń Anna Milawicz 420, ,50 Terebiniec Dwór Kazimierz Dobiecki 94, ,52 Gozdów Paweł Kubaszewski 63,95 3,55-67,50 Świdniki Ksawery Węgleński 318, , Horyszów Ruski Michał Girdwoyń Rogów Klimkiewicz 243, , Piotrówka Franciszek Jan Grun 62, ,72 Franciszka I Jakób Bernard 52, ,43 Obłyczyn S. F. Przemański 89,04 3,36-92,40 Grabowiec Miasto Józef Tuszowski Grabowczyk Zofia Dzieńkowska ,50-256,50 Białowody i Dziekanów Gustaw Grotthus 225-0,40 225,00 Ornatowice Janina Jadwiga Rudnicka 314, , Tuczępy A K. Rudnicki 295,48 43, ,44 Tuczępy B Lucyna Rudnicka 177,73 58,16 0,56 236,45 Szystowice Henryk Weychert Skomorochy Wielkie Skomorowski Hołuśno Główczyński 70, ,28 Małodiatycze W. Wierzejska Zaborcze i Ostrówek W. Horodyski Dobromierzyce M. Bełdowska Trzeszczany Jan Bielski Wolicka Podhorecka, Mieniany Ostróg Wolski 164,05-0,43 164,53 Cichobórz K. Podhorecki ,40 990,40 Łotoszyny K. Podhorecki Kozodawy Wł. Podhorecki Ślipcze i Wołynka Jad. Podhorecka Czumów Banaszkiewicz Masłomęcz i Czerni Gabriel Rulikowski Kosmów Tadeusz Świeżawski 216,32 126,96-343,28 office@wei.org.pl, 15

16 Nazwa majątku cd. Szychowice Kazimierz Rulikowski Wereszyn Wilhelm Greger 140,76 72,70 1, Miętkie Roman Świeżawski 381, , Mircze Kisielnicka Cecylia 216,90 156,10 0,40 373,40 Modryniec Miłowicz Radostów Dobieccy Jerzy, Kazimierz i Janina 285,60-4,48 290,08 Wiszniów AB Szymańska Maria 244, Hołubie, Pierechno, Dołhobyczów Eustachy Świeżawski Dołhobyczów Tadeusz Świeżawski ,17 1, ,46 Kadłubiska Tadeusz Świeżawski 75,75 1,00-76,75 Tuczępy Jan Chrzanowski Werbkowice, Wołkowyje i Strzyżów Teresa Rulikowska 1 322,95 129, ,80 Starzeń Rulikowska Wincentyna Husynne Woroniecka Jadwiga ,68-396,48 Gródek Woroniecka Jadwiga Dańczypol Garfinkel 167-8, Skryhiczyn S-ów Rottenberga 325, ,60 Wieniawka Czułajewski Wiktor 80,42 3, Zawalów Lachman Filipina , ,72 261, ,64 POWIAT JANÓW LUBELSKI Nazwa majątku Blinów Kunczyńska 82, Bliskowice 81,40 183,78-276,30 Wałowice S-cy Hempla Antoniego 373, f. Zofiopole 248, Kłodnica Dolna Kazimierz Russanowski ,40 3, Kępa Lakutowicz office@wei.org.pl, 16

17 Nazwa majątku cd. Łysaków Dwór Kiełczewski 123, ,50 Moniaki S-cy Zembrzuskiego L. 243,80 128,23 0,87 386,13 Michalin S-cy Niwińskiego Feliksa 209, Olbięcin Rudliccy Jerzy i Jadwiga 190, , Popkowice Podkościelne S-cy Piaseckiego Antoniego Potoczek Przanowski Wojciech Stojeszyn Rzeczyca Łaskarzewski 146, Skorczyce Lechnicki Tadeusz Sosnowa Wola Rudzki 167,36 167,72-344,96 Wierzchowiska Świda 91 91,50 19, Zakrzówek Nowy Dw. Sachs Karol , Zaklików 49, Tarnowski Szczepan Zdziechowice Gościeradów Wólka Gościeradowska Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności Malanowska ,60 349,50 209,50-1, Liśnik Salomin Mikiewicz ,50 Węglin Czarkowski 169, Ostrów Popkowice M. Węglińska, J. Mazurkiewicz i Anna Mazurkiewicz Wyżnica Potocki 129, Dębińszczyzna Domańska 54,50 35,50 1, Metelin Metelski 72, Potok Niwiński Skoropycz Wojewódzki 57, Zofiówka Kozłowski Stróża Targowski 51,90-9,50 65 Sucha Wólka Zakrzewski 71,50 2,50-78 Suchynia Bojan. Ślaski 57-0,50 58 Wilkołaz Górny Kleniewski Wilkołaz Dolny Dębowska office@wei.org.pl, 17

18 Nazwa majątku cd. Wyżnica Kamiński 39, Wyżnianka Ślaski 56,50-0,50 59 Rachów-Annopol Świdry Jakób Leib Rozenberg i Scy. Abrama Minca Scy Bieńkowskiego Maksymiliana ,30 621, , , , , ,33 POWIAT KRASNYSTAW Nazwa majątku Żółkiewka Walczak Karol Dąbie Żylicz Ignacy Wola Żółkiewska Janisławski Ksawery Średnia Wieś Janisławski August i Bartkowicz Marian Czernięcin Ordynat Zamoyski Wierzchowina K. Chróściechowski Bzowiec W. Mogilnicki Przymiarki Guzówka Kiełczewski J Wierzbica Gustaw Kowerski , Mościska B. Suchodolski Płonka Koszarski Maszów Siwiński Stary Dwór Sobociński Z Nowy Dwór Garbaczewski St Olchowiec Kudzia Jan Sobieska Wola Stachowicza Maszów Górny Pleszczyński Rudnik Mazurkiewicz Wiktoria Wielobycz Olchowiec Plewiński Kazimierz office@wei.org.pl, 18

19 Nazwa majątku cd. Wielkopola Plewiński Jan ,50 Wierzchowiny Smorczewski 238, Żdżanne Piaski Szlacheckie Lipiński Stanisław 105, Siennica Różana Smorczewski Krupe Okulicz Kozaryn Boruń Watson Tomasz 108, Siennica Królewska Koszarski Jerzy Orłów Dworzyska Warsz. T wo Patronatu nad nieletnimi Warsz. T wo Patronatu nad nieletnimi Stryjów Smorczewski Olszanka Kałużyński Edward Zosin Nowiny Hempel Stanisław Surhów Kraśniczyn Cieszkowski Tyszkiewicz Jan Tow. Opieki nad ociemniałymi Bończa Potocki Białka Majątek Państwowy Lubańki Majątek Państwowy Rońsko Majątek Państwowy Jaślików Ostrowski Józef Pilaszkowice Epsztein Leon 546, Rybczewice Kania Władysław Borek Rzewuska Gardzienice Głogowski Władysław Fajsławice Florkowska Maria Oleśniki Stokowski K Suchodoły Michalski W Żegotów Doroba P Siedliska Eichenbaum Szmul Tarnogóra Smorczewski 346, office@wei.org.pl, 19

20 Nazwa majątku cd. Żabno Chróściechowski Tarnawa Grodzki St Bończa Potocki Stawce Kamiński B Starowiejski Majdan Wańkowska S , , ,50 POWIAT LUBARTÓW Nazwa majątku Niemce Marta Łoś Baszki Józef Sulczyński 114, ,15 Ciecierzyn Olgierd Stachiewcz 442, ,62 Dys Adam Zamoyski 145,90 3,40-149,30 Nasutów Adam Zamoyski Elizówka Adam Zamoyski 300,88 1,25-302,13 Półko Adam Zamoyski Jawidz Jan Ostrowski Zawieprzyce Jan Ostrowski 324, ,90 Charlęż Jan Ostrowski 103, ,02 Łęczna Podzamcze Halina Bogusławska Kaniowola Jan Zdzienicki Rozkopaczew Włodzimierz Mostowoj 125, ,64 Dratowskie S-cy Szymchy Goldberga i Jakób Siemiatycki 110, ,72 Młyniska Kucharski Władysław 102, ,70 Samoklęski Kuszel Wacław ,50 201,19 693,33 Czemierniki Raczyński Karol i inni 552, , ,55 Dębica Grodzicka Janina Pałecznica S-cy Chromińskiego Kazimierza Tarło Bartkiewicz Bronisław 145, ,32 office@wei.org.pl, 20

21 Nazwa majątku cd. Ostrów Jankowski Aleksander 153, ,88 Lubartowskie Żółtowska Ludwiga Serock Janiszów S-cy Żabińskiego Erazma 13,8 31,36 208,27 253,43 Brzostówka Majątek Państwowy Serniki Majątek Państwowy Wola Sernicka Majątek Państwowy , , , ,69 POWIAT LUBLIN Nazwa majątku Babin Nowakowski Jan 170, ,01 Kierz Klarner Maria Katarzyna 399,03 100,25 0,30 499,58 Krężnica - Okrągła S-cy Kuźnickiego Stanisława 502,52 53,76 10,08 566,36 Matczyn Ligowski Wacław, Jan Antoniusz 296-5,20 301,20 Babin Wojtowicz Andrzej 51,80 1,68-53,48 Milejów Starościce-Natalin, Blisko Roztworowski Stanisław i S-cy Roztworowskiego Antoniego 345,73 377,93 21,14 744,80 226,89 131, ,68 Ciechanki Lachert Wacław Łańcuchów Stecka Maria 420,25 168,47-588,72 Górne Stecka Maria Turowola Grąbczewski Władysław Wesołówka Grabowska Maria Bychawa- Podzamcze Budny Antoni 638,45 161,28 24, Wola-Gałęzowska Wysocka Konstancja 283,91 38,33 1,12 323,36 Gałęzów Zakrzewska Teresa 344,76 57,70 4,73 407,19 Józwów Kowerski Stefan, Kazimierz, Stanisław Wola Bychawska Skawiński Jan i Anna 53,53-0,56 54,09 Jeżów Nowakowski Jerzy Łopiennik Kochanowscy: Adam, Józef, Jerzy, Stanisław 339, ,59 office@wei.org.pl, 21

22 Nazwa majątku cd. Radlin Aniela, Kazimiera i Janina Gosiewscy, Stanisław Boduszyński i S-cy Stefana Boduszyńskiego 278,77 56,16 8,68 343,61 Ratoszyn Konrad Libieli 95,98-0,28 96,26 Snopków Piaszczyńscy Kazimierz i Zofia 193,68 13,83 14,34 221,85 Jastków S-cy Nikodema Budnego Ługów Łabęcki Stanisław 135,20-0,25 135,45 Moszna A Czaplicki Marian Moszna B Kolitscher Jadwiga 176, ,40 Tomaszowice S-cy Piotra Ostromęckiego 257,30-0, Jadzin Modzelewska J Łysołaje Popławski August 505,18-3,67 508,85 Stróża S-cy Tomasza i Teodora Szczepańskich 333,29 3, ,04 Trawniki Michalska Aleksandra 528,53 151,45-679,98 Siostrzytów Boduszyński Józef 290,21 472, Motycz Hodowla nasion buraka cukrowego Motycz Sp-cy Radawiec Wielki S-cy Stadnickiego Józefa 379,90 198,60 0, Wola Sławińska Rzewuski Wacław - Józef 207,18 53,40 11,50 272,08 Węglin Sobieszczański Zygmunt Sławin S-cy Krychowskiego Antoniego 131,93 3,99 0,49 136,41 Uniszowice S-cy Łazuka Walentego Konopnica Wołłodkowa Jadwiga 78,50-1,90 80,40 Sławinek Mędrkiewicz Maria 52, ,56 Sławinek Mędrkiewicz Jerzy, Janina, Tadeusz 56,57-0,54 57,11 Motycz Dziemski Bolesław 51, ,50 Kosarzew Turowski Cyprian 183,15 3,35 0, Rury Michalewska Kamilla Tatary Graf Wanda Lemszczyzna Kleniewscy Zofia, Jan, Stanisław 86, ,51 Ponikwoda Koryzna Leon office@wei.org.pl, 22

23 Nazwa majątku cd. Krępiec S-cy Vetter Bronisławy 175, ,44 Jabłonna S-cy Vetter Bronisławy 477,66 65,85 10,96 554,47 Mełgiew - Podzamcze Rulikowski Zygmunt 1 136,88 524, ,37 Krzesimów Drecki Kazimierz 398, ,80 544,70 Minkowice Skarb Państwa 61, ,78 Niedrzwica - Mała Mazurkiewicz Mieczysław ,50 3, Dębina S-cy Tomasza Mazurkiewicza 50,02-22,40 72,42 Strzeszowice Brzeziński Tadeusz Radawczyk Witt Gotlieb Kawęczyn S-cy Wybranowskiej Jadwigi 277,29 0,50 5, Brzezice Scipio del Campo Włodzimierz 357,12 38,80 3,13 399,05 Brzeziczki Scipio del Campo Maria 173,10 12,49 0,83 186,42 Wierzchowiska Koźmian Jan 164,75 546,33 7,99 319,07 Kozice - Dolne Kozienicki Włodzimierz Kozice - Górne Kijok Kazimierz 176,70-0,50 177,20 Piaski Wielkie Lechnicka Janina Siedliszczki Czarniccy Anna i Emil 197,18-33,25 230,43 Wola Piasecka S-cy Ramułtowej Joanny 301, ,50 Ludwików Szpilarowicz K. 52, ,63 Piotrków Skarb Państwa Piotrowice Łosiowa Maria 255,91-0,75 256,66 Bychawka Włocki Witold i Tadeusz 548,80 164,86 3,02 710,64 Kiełczewice Okulicz Kozaryn Ksawery i Leonia Okulicz - Kozaryn Strzyżewice Kołaczkowski Kazimierz 130, ,40 Tuszów Rolandowa Helena 403,97 79,18 11,14 494,29 Żabia Wola Rolandowa Helena 121 2,50 3, Osmolice Stadnicki Juliusz 336,56 279,50 2,29 666,35 Bychawka Poduchowna Miłocin Skarb Państwa 562,20 275,60 6,70 844,50 Wł. Smorczewski, Wł. Popławka i Stan. Skarbek Palikije Pleszczyński Ludwik 248,70-11, Bystrzyca Rojewski Zbigniew i Przemysław 215-3,50 218,50 office@wei.org.pl, 23

24 Nazwa majątku cd. Jakubowice Murowane Laśkiewicz Roman 387,54 2,24 7,29 397,07 Łuszczów Tow. Kredytowe Ziem. 122,50-0, Sobianowice Kazimierz i Antoni Rojewscy Maria Wasilewska, Teresa Zajączkowska Świdnik Duży Szpital Św. Wincentego a Paula 2 72,99-0,22 273,21 Felin Maj. Fundacyjny Zemborzyce Majątek Państwowy Abramowice Sachs Mieczysław 423,65-13,19 436,84 Dominów Ślaski Kazimierz 159,29-7,29 166,58 Podsiadłowska Wł., Boduszyn Janina Majewska, Rojowski Antoni, Fortuna Kazimiera Turka S-cy Bielińskiego Adama 78,40-5,60 84 Rudnik Ciświcka Maria i inni Puchaczów - Dwór Grabowska Maria 523,06 156,46 0,47 706,27 Siostrzytów i Zofiówka Radawiec Mały Trześnica Folw. S-cy Bogusławskiego Józefa 264,04 55,52 0,12 845,76 Stadniccy Karol, Andrzej i Stanisław Maj. Fund. Tow. Przyr. uczącej się młodzieży , ,33 458, ,62 POWIAT ŁUKÓW Nazwa majątku Burzec Dmochowski Stefan 372,32 278,46 82,92 733,70 Oszczepalin Krzemieniecki Jan 101,52 10,92-112,44 Wojcieszków Plater Zyberk Maria 1 120,41 503,89 23, ,45 Wola Burzecka Zalesi Michał 41, ,60 Wola Osowińska Państwowy Bank Rolny w Warszawie Rogale Olszewski Bronisław 39, ,80 Kock Żółtowski Józef Charlejów Łękawski Józef Krzywda Kolnicki-Szulc Władysław 314, ,50 office@wei.org.pl, 24

25 Nazwa majątku cd. Anielin Kolnicki-Szulc Leon 223, ,43 Kosiorków Kolnicki-Szulc Kazimierz 102, ,50 Radoryż Potworowska Ksawera ,66 141,12 707,78 Kawęczyn Olędzki Stanisław Podlodów Meisner Mieczysław Przytoczno Kuszel Kazimierz Blizocin W-kie Tow Wólka Domaszewska Biernacki Wacław 318,29 32,31-350,61 Ryżki Zawadzki Jerzy Domaszewnica Skolasińska Władysława 263,32 10,25-273,57 Kazimierzów 47,05 6,60-53,65 Lewicki Tadeusz i inni Ławki 158,16 39,25-197,41 Zagórze Lewicki Edward 40,61 18,89-59,50 Wola Okrzejska Bernstein Leon 636,29 313, ,83 Gułów Czartoryska Ludwika Konorzatka 58,37 10,51 6,46 75,34 Tuchowicz s-cy Hempla Aleksego 42, ,19 Niedźwiadka S-cy Czerskiego Andrzeja 145,50 44, Sarnów Dmochowski Roman 664, ,10 987,60 Sobole Okrzeja, Jakubówka Scy Gerlacha Michała i Żywiecka Jadwiga Bernstein Markus, Bernstein Leon i Lewy Herman 233,13 61,23 4, ,72 327,80 68, ,59 Mysłów i Gierki Chwalibóg Tadeusz 346, ,90 Jeleniec Scy Dmowskiego Jana Wilczyska Scy Korzyleskiego Jana Strzyżew Kujawy Huta Dąbrowa Scy Błociszewskiego Kazimierza Fundacja Stypend. Uniw. Warszawskiego Sp. Akc. Huta Szkła Dąbrowa Jarczew Scy Podoskiej Faustyny Wagram Małż. Różańscy Mieczysław i Maria Kownatki Majątek Państwowy , , , ,39 office@wei.org.pl, 25

26 POWIAT PUŁAWY Nazwa majątku Drzewce Głębocka Józefa 133,50 8,80 0,70 150,20 Łąki Sieczkowicz Ignacy 56,04 9,40 0,32 69,44 Kębło Janiszewski Paweł 414,30 66,60 0,80 510,50 Łopatki ,90 Antoni Wołk Łaniewski Bronice 132,61 25,13 5,33 192,20 Niezabitów Brzezińska Zofia Felin Truszkowski Marian Świdno Holezman Pejsach 165, ,56 Skoków Czemiński Stefan Ruda Wyrzykowska Aniela 38, Komaszyce Truszkowski Stanisław 47,40-0,40 53,60 Wronów S-cy Kochanowskiego J. 249,50-0, Kurów S-cy Orsetti Jana i Marii Rąblów Klemensowski Józef Celejów Klemensowski Józef Wylągi Ślusarski Józef ,50 62 Józefów Rostworowski Roman i Teresa Zakrzewska 179, Mazanów Świerczewski Stefan 258,60 70, ,50 Krasne i Jabłonowska Irena 93,80 183,50 19,60 323,10 Czesławice i Ludwin Milowicz Tomasz 230, ,70 Antopol Śliwiński Zygmunt Sadurki Śliwińscy Zygmunt i Maria Jankowo Pomor. Kleniewski Lech i Maria Kalinka Przegaliński Jan Janiszkowice Przegaliński Jan 117,70-0,25 122,05 Grabówka Franczak Jan 75 2, ,80 Zagłobin S-cy Kleniewskiego Jana 83, ,80 Wrzelów Kleniewski Przemysław 574,50 16,80 6,50 638,96 Kluczkowice Kleniewski Przemysław Niezdów Jankowo - Kozienne Kleniewski Olga, Diwa i Jan Pietrzyk 169,70 156,40 17,30 343,40 Arkuszewski Kazimierz 12,13 138,52-179,39 office@wei.org.pl, 26

27 Nazwa majątku cd. Ruda Opolska Schonett Wanda 12,23 35,84 27,08 82,15 Siekierża - Kulig Siekierzyńska Ludmiła Górna Owczarnia Fabryka Cukru Opole 54, ,11 Podgórz Pawłowska Maria 53, ,24 Szczekarków Wilków Kleniewscy Jan i Stanisław Baranów Wierzbicki Tadeusz i E , ,94 Łukawka Niwa Zalewska Zofia 55, ,50 Łukawka Kudelski Wacław ,25 0, Łukawka i Michalin Kudelski Tadeusz i Bolesław Karczmiska Radyszkiewicz Janina Łubki Stare Dąbrowska Halina Strażyszcze - Owczarnia Strażyc Stanisław 144, ,50 Kraczewice Gerlicz Henryk 314,20 56,50 1,70 376,85 Gutanów Czerwiński Henryk 160,90 45,50 8, Garbów Broniewscy Mieczysław i Zygmunt 1 091,30 466,40 215, ,50 Leśce Studzińska Janina 264,90 57,30-336,70 Piotrowice Wielkie S-cy Kopcia Ludwika Zagórki Bisping Maria 7,90 587,41-714,79 Żyrzyn Dolny Siemiątkowski Andrzej 58, ,84 36, ,25 Żyrzyn Główny Bisping M. i Tuszowska M. 423, ,37 Kośmin Tański Tadeusz 90, Głodno Maj, Państwowy Piotrawin Cywiński Juliusz 191, ,10 Kamień Cywiński Stanisław Średnie Iłłakowicz Adam 91, Łaziska Iłłakowicz Halina Borowina Majątek Państwowy 206, Pólki Majątek Państwowy Końskowola Majątek Państwowy 578,17 4,94 4,60 631,16 Mokradki Majątek Państwowy 98,90 5,27-115,64 Osiny Majątek Państwowy 276,44 3,36 4, , ,70 774, ,90 office@wei.org.pl, 27

28 POWIAT RADZYŃ Nazwa majątku Stasinów Koczkodaj Aleksander 39, ,80 Antonin Borki Ludwik Burczak Abramowicz Jadźwiński Zygmunt Konstanty 51, ,50 51, ,64 Białka Bronisław Dewiałowicz 497,13 297,29-794,42 Gubernia Szlubowski Bronisław 379, ,20 Stara-Wieś Chełmicki Włodzimierz 959, , ,62 Wrzosów Wrześniewski Władysław Żabików Ośniałowski Stanisław Dołhołęka, Halasy, Przyłucki, Żabce Potocki Andrzej Rudno Parafia rz. kat Planta Grocholska Maria 512, ,30 Gęś Par. Rzym. Kat Jabłoń Par. Rzym. Kat Radcze Par. Rzym. Kat Jabłoń Zamoyski Tomasz Rudzieniec Czetwertyński Włodzimierz Jurki Oknińska Konstancja Grabowiec Jezierska Zofia Turów Witoroż Artur Potocki 729, , ,77 Międzyrzecz Andrzej Potocki 482, , ,73 Dołsza Andrzej Potocki 72, ,61 Witoroż Artur Potocki 55, ,39 Turów i Aleksander Szóstka Artur Potocki 1 126, ,05 Międzyrzec Andrzej Potocki 312,28 12,59 17,44 342,01 Suchowola Czetwertyński Seweryn 1 092, , Gliny Stok Zaorski Jan 103,30 17,10 30,10 150,50 Żminne Zajączkowska Jadwiga 56,82 14, Żminne Gorazdowska Halina 36,68 12,07-48,75 Żminne Michalska Janina 47,45 28,12-75,57 Żminne Łubkowski Kondrat 27,35 22,50-49,85 office@wei.org.pl, 28

29 Nazwa majątku cd. Żminne Adamczewska Wacława 44,36 15,55-59,51 Żulinki Stolarczyk Józef 93, ,07 Przegaliny Duże Szaniawski Władysław Przegaliny Duże Par. Rzym. Kat ,50 60,50 Żelizna Skarb Państwa 174, ,57 Kolembrody Par. Rzym. Kat 126,16 48,32-174,48 Brzeziny Bożyk Feliks 67, ,98 Bezwola Andrycz Aniela 211-1,50 212,50 Bojanówka Podbielska Maria 153, ,60 Wymyśle Rudniecka Maria 140,70 135,10 0,50 276,30 Siemień Zaorski Jan 219,75 52,36 594,75 866,66 Komarno Czarnecki Rudolf 17, ,68 Radzyń Bronisław Szlubowski 75, ,55 Kopina Czetwertyński Włodzimierz 383,48 160,16-543,64 Jasionka Tarnowska Maria 211,68 207,20-418,88 Milanów Żółtowska Wanda 774,22 833, ,24 Strzyżew Cukrownia Strzyżew S.A , ,87 POWIAT SIEDLCE Nazwa majątku Chotycze Jasieńska Maria Kazim. 262,70 242,80-539,10 Czeberaki i Falatycze Antoni Jan Bądzyński 192,20 34,40-235,70 Dziadkowskie Chrzanowski Zygmunt 222,20 99,92-347,82 Falatycze Helena Bądzyńska 364,68 61,67 8,64 435,12 Hruszniew Plater Kazimierz 293,31 599,80-971,27 Huszlew Korybut Woroniecka Maria 437,48 247,27-851,73 Józefów Wojciech Skibiński 205,31 6,06 0,47 245,54 Kobylany S-cy. Frankowskiego Karola ,93-492,80 Krzesk Sabor Marchocki Zygmunt 508,96 195,96-750,85 Leszczyny Warsz. Tow. Naukowe 267, ,32 office@wei.org.pl, 29

30 Nazwa majątku cd. Mordy Henryk Przewłocki 684,97 332,97 187, ,68 Natolin Fonberg Ignacy 296,75 57,68-380,50 Niwiski S-cy Przanowkiej Julii 377,87 216,30 33,52 688,81 Ostromęczyn z Lasem Kisielew Potulicka Helena 188,83 694,17-916,02 Paczyce Jankowska Józefa 137,35 66,74-208,79 Rusków Kumanicka Maria 897,66 425, ,60 Seroczyn Helena Bogusławińska 345,21 715,77 55, ,60 Stanisławów Okniński Stanisław 178, Szostak Toporów S-cy Przczółkowskiego Józefa , ,40 S-cy Winnickiego Stanisława 261,25 30,60 1,60 306,55 nie Nowelski Jan Wiktor 288,94 124,74 40,64 480,63 Wola Sucho- Brzeska Poklewski Stanisław 396, ,08 Woźniki Rawita Ostrowska Maria 640,60 140,16 88,19 910,47 Zawady Ścibor Marchecka Janina 389,73 127,75-540,18 Krzymosze Bajki Maria Zalewska 64,32 78,18-140,70 Koty Wiszniew Majątek Państwowy Aleksander Pliszka Biernaty- Rudnik i Joanna Kunicka 109, ,40 141,65 Pliszka Zygmunt 101,50 14, Broszków- Ośrodek Jerzy Kwiatkowski i Jerzy Banachel Broszków Stary Helena Huniewska 193,27 24, ,10 Cisie Jerzy Konopka 60,50-67,10 147,60 Czepielin Karpiński Jan ,25 60 Czołomyje Hegner Zygmunt i Ochalski Włodzimierz 57,60 25,50 75,30 158,40 Gaj Kazimierz Pniewski 65, ,22 Golice Majątek Państwowy Grala Rakoniecki i Leszczyńska Kr. 69, ,50 99,76 Jedlina Las Helena Hemr 14, ,20 131,40 Klimczyce Górne Michał Łopatnik 78,40 36,90 19,60 127,90 Klasztor Skórzec Nadl. Państ. Skoków ,6 71,60 Kol. Kurpierz Jan Socha 34,75 36,40 1,65 72,80 Kol. Michałów Stanisław Kocot 29, ,30 49,80 Kol. Stok Ruski Wincenty Kobyliński office@wei.org.pl, 30

31 Nazwa majątku cd. Kol. Tuszetów Korzeniowski Wacław 55,87 3,22-59,09 Kownaty Świderska Anna 57,60 25,50 75,30 158,40 Krzymosze Wachowicz Zenon Leśniczówka Wojtczuk Wacław 31,20 29,70 9,10 70 /Olędy/ Cielemącki Stanisław Łosice Czyżewska Antonina 46,70 3,24 3,30 53,24 Łuczynie Krzymowski Aleksander ,40 78,40 Lucynów A Jastrzębska Helena Łupiny Orzechowska Sabina 61,60-12,35 73,35 Łysów Gniazdowski Michał 128,60 21,70 43,30 193,60 Mościbrody Majątek Państwowy 243,46 1,80 114,52 359,76 Myrcha Roszkowski Józef i Kulebiak W. 55, Nowiny Werner Henryk ,53 115,37 643,90 Okrągłe/Czepielin/ Zylak Władysław 80,02 9 5,60 94,62 Ostrówek Lipiński Stanisław Patków Józefów Stasiakowa Anna Patków Prusy Kopeć Tadeusz 187,31 40,50 12,09 239,90 Ruski Heltman Józef Reczki Dmowski Władysław 56 3,36 3,34 67,70 Stara Wieś Majątek Państwowy 122,94 5,40 9,60 137,40 Wola ńska Chomiczewski 80 52,60 20,20 132,80 Zaborów Zaborowski Stanisław 67, , Żeliszew Grabowski 18,65 32,35 51 Żelków Dziewicka Maria i Stęcel Czesław 58, , , , , ,72 POWIAT TOMASZÓW Nazwa majątku Stara-Wieś Bogdan Kiciński 147,40 201, ,16 Łykoszyn Stanisław Świeżawski Dutrów Stanisław Jabłoński 112,70-1, Żulice Stanisław Jabłoński 198,27 72,20-270,47 office@wei.org.pl, 31

32 Nazwa majątku cd. Kolonie Miętkie III Józef Reymak, Tadeusz Świeżawski Nowosiółki Tadeusz Świeżawski 89, ,14 203,27 Poturzyn Rulikowski Wólka Poturzyńska Rulikowski Radków St. Biernacki Posadów Henryk Mattausch 305,34 149,75 0,55 455,84 Rzeplin Wanda Rakowska 188, ,10 206,60 Nocówka Adam Nowakowski Łabunie Jan Kazimierz Szeptycki 654,90 904, Pukarzów Stanisław Szanecki 316, ,40 Niemirówek S-cy Florentyny Bramskiej 152, Kryszyn Irena Janiszewska 151,20 0,56-153,50 Mikulin Julian Włodzimierski 251, Celestyny Mieczysław Holzer Czartowczyk S-cy Józefa Gałczyńskiego Podlodów S-cy Stanisława Sobieszczańskiego 258,30 3, Rachanie Mieczysław Bełdowski 104,60-10, Falków Zofia Czartoryska 112, Dobużek Władysław Kołaczkowski 334, ,80 Rachanie Nowe Emil i Julia Redychowie 213,70 14,30-232,50 Chodywańce Radosław Paluszyński 78, , Polesie Kazimierz Kozłowski 110,90 5,50 27,40 159,20 Siemierz B Antoni Krupa 65, ,90 Antonówka Chracka Olga 61, ,50 Poddębie Helena Głogowska 78, Prawda Zgr. Sióstr Misjon. w Wilnie 117,20 22, Michałówka Grzegorz Kowerski 218, Łaszczówka Bogusław i Zofia Augustynowicz 89,10-32,50 148,20 Przewale Józef Głogowski 163,10 5 0,50 171,20 Rogóźno Jadwiga Jastrzębska i Wanda Taczanowska Krynice Grzegorz Lipczyński ,90 Kryniczki Grzegorz Lipczyński Siennice Nowe Tadeusz Holtzer Siennice I Kazimierz Holtzer 46, ,50 office@wei.org.pl, 32

33 Nazwa majątku cd. Siennice II Stefan Holtzer 71, Hucisko Albin Wimorek 32, ,40 Czartowiec Wanda Chrzanowska ,80 Janówka Wschodnia Monika Wojciechowska 47, Sielec Makowski Adam 176,70 215,50-409,70 Wożuczyn Sc-y Tytusa Wydźgi Zimno Stanisław Starowiejski Nadolce Jan Kazimierz Szeptycki Żulice S-cy Bolesława Halika Michałów- Grodysławice Dub Cukrownia Wożuczyn S-cy Stanisława Kowerskiego , Niewirków S-cy J. Płacheckiego 317, ,70 534,30 Tarnawatka Władysław Tyszkiewicz ,90 491, ,90 Kotlice Władysław Rulikowski , Cześniki Klątwy S-cy Adama Sierakowskiego Jungermilch Moszek i Mintz J. 255,80 27,60 0, Żurawce Federbuchs Korhynie - Leliszka Lisowski Kazimierz , , , ,14 POWIAT WŁODAWA Nazwa majątku Uhnin Majątek Państwowy 182, ,63 Kulczyn Boretti Maria ,94 Kołacze Chilian Waldemar Lubowierz i Dubeczno Szultberg Olga i s-cy Szultberga Józefa Julianówka Prawdzic Tell Stanisław Opole /paraf./ Pounicki par. rz. kat. 117, ,45 Hołowno Pounicki par. rz. kat. 55, ,57 Antopol S-cy Zalewskiego J. 184, ,50 office@wei.org.pl, 33

34 Nazwa majątku cd. Miechy S. Sikorska, K. Puchniewska i N. Rudziecka Mosty Targońska Romanów Rościszewscy Jan i Paul Dołhobrody Pounicki par. rz. kat. 130, ,68 Hanna Pounicki par. rz. kat Holeszów Pounicki par. rz. kat Rusawka las 139, ,44 Majdan stoleński Świeccy Wład. i Zofia Sobibór Szymański Kaz Stulno Śliwińska Karolina Uhrusk i Siedliszcze Niemirycz Stan. 411,70 319, Zawołocze Chełmicki Michał 44,41 2,80 90,15 139,89 Jedlanka Maj. Państwowy Dołholiska Pounicki par. rz. kat. 36, ,40 Kotwica Pounicki par. rz. kat Wisznice Pounicki par. rz. kat. 15,15 0,09-71,28 Leszczynka Pounicki par. rz. kat. 58, ,97 Zofiówka Zaleski Władysław Omszana Kraszewski Mieczysław Polubicze S-cy Dmochowskiego Zdzisława 178,13 10,53-211,63 Horodyszcze S-cy Horodyńskiego Jul. 277, ,12 505,56 Małgorzacin Hankiewicz Bogdan 62,10 44,48-115,54 Małgorzacin Porucka Janina 29, ,20 Małgorzacin Zbysław Edward ,20 Małgorzacin [nieczyt.] Tytus ,50 Wygoda Rucińska Bronisława 33, ,63 Różanki i las Augustów Miasto Włodawa i Adampol Kamierowski Andrzej i Tomasz ,44 Zamoyski Konstanty 982, ,76 30, ,02 Dębiny-Łukie Ulasiński Stanisław 36, ,68 Andrzejów Nowy Karpińska Janina Helenin Karpińska Maria Bożena 250, Łysocha Zw. Izb i Org. Roln Wereszczyn Chilian Waldemar office@wei.org.pl, 34

35 Nazwa majątku cd. Wola Wereszczyńska Rudniewski Roman Wytyczno Karpiński Jakub Zarudka Emilia Chlebowicka ,10 Bruss Załuski Stefan 126, ,85 881,10 Libiszów Grabowski Leon 53,88 64,72 339,62 514,89 Ludwiczyn Nowy Woyno Helena 39,12 19, ,05 Piesia Wola Krasowski Grzmisław Sosnowica Libiszowski Teodor Urszulin Przybyszewski Józef 126, Zawady Bór Zawadzki Ignacy 39,20 0,45-98,45 Walerianów Jankowscy Józef i Baltazar 34, , , , , ,47 POWIAT ZAMOŚĆ Nazwa majątku Korolówka Felicja Ruczajewska 134, ,5 Hyża Adam Sajkiewicz Topornica Kazimierz Lewanowicz 90, Bortatycze Ordynacja Zamojska 249,30-1,1 272 Różki Udryckie Bracia Bernard 131,90 16,80-166,50 Stary Zamość Ordynacja Zamojska Borowina Ordynacja Zamojska 320, Łapiguz Ordynacja Zamojska Jarosławiec Ordynacja Zamojska ,6 Stabrów Ordynacja Zamojska Horyszów Polski Ordynacja Zamojska 284, Skierbieszów Maria Miklewicz Hajowniki Scy. Władysława Koskowskiego Ujazdów Scy Marii Sierakowskiej Wirkowice Wojciech Wołowski Ruskie Piaski Scy Zygmunta Bukraby office@wei.org.pl, 35

36 Nazwa majątku cd. Staw Noakowski Scy Bronisławy Skupieńskiej Lipsko Zjawienie Irena Kuncewicz 14,60 88, Łaziska Antoni Świdziński 213,4 207,80-440,5 Suchowola Marta Dziechowska 198, Ewusin S-cy K. Rzewuskiego Sulowiec S-cy K. Huskowskiej Niedzieliska Władysław Baran Adamów Maria Łoś 482, , ,3 Krasnobród Kazimierz Fudakowski 411, , ,7 Popławy Piotr i Maria Grün 68, ,2 Narol Ordynacja Zamojska ,7 Zwierzyniec- Florianka Ordynacja Zamojska 318, , Bodaczów Ordynacja Zamojska 176,90 3,50-190,60 Janowice Małe Państwowy (w pos. Sejmiku pow.) Średnie Neis Samuel Łabunie Szeptycki Jan 654,90 904, Macówka Nowakowski Adam , ,30 335, ,60 office@wei.org.pl, 36

37 ZESTAWIENIE OGÓLNE Lp. Powiat Ilość obiektów ogólny 1. Biała Podlaska , ,98 331, ,51 2. Biłgoraj ,64 67,70 299, ,44 3. Chełm , ,32 529, ,60 4. Hrubieszów , ,72 261, ,64 5. Janów Lubelski , , , ,33 6. Krasnystaw , , ,50 7. Lubartów , , , , , ,33 458, ,62 9. Łuków , , , , Puławy , ,70 774, , Radzyń , , , , Tomaszów , , , , Włodawa , , , , Zamość , ,30 335, , Siedlce , , , ,72 Razem: , , , ,42 Źródło: APL, Pełnomocnik Wojewódzki PKWN d/s. Reformy Rolnej w ie, sygn. 40, k office@wei.org.pl, 37

38 W gospodarce województwa lubelskiego dominującą rolę odgrywało rolnictwo 6. Krótko przed II wojną światową zaledwie ok. 14 proc. ludności województwa utrzymywało się z pracy w przemyśle. Specyficzna baza surowcowa, którą poza złożami mineralnymi (złoża węgla kamiennego, torfu, fosforyty, rudy darniowe, surowce budowlane: wapienie, gliny zwałowe, piaski silikatowe, kwarcyty) stanowiły głównie płody 7 spowodowała, że niebagatelny udział w życiu przemysłowym miało miejscowe ziemiaństwo. Wiele zakładów przemysłowych, głównie z branży spożywczej, działało w ramach wielkich majątków ziemskich lub powstawało z udziałem kapitału ziemiańskiego i z inicjatywy przedstawicieli tej warstwy społecznej 8. Z tego faktu wynikała także słabość lubelskiego przemysłu, a problemy finansowe wielkich właścicieli ziemskich odbijały się na poziomie technologicznym i wartości produkcji przemysłowej. Zdaniem Janusza Kalińskiego, historyka, profesora nauk ekonomicznych, specjalisty w zakresie historii gospodarczej, względy taktyczne zadecydowały o braku postulatów nacjonalizacyjnych w Manifeście PKWN, który zapowiadał jedynie konfiskatę własności niemieckiej oraz zdrajców narodu polskiego. Kluczowe znaczenie w tym okresie miało kontrolowanie zakładów przemysłowych pozbawionych stale lub czasowo opieki właścicieli 9. Ze względu na ogromne straty demograficzne, migracje oraz zmiany granic, będące następstwem wojny, już w 1944 r. pod zarządem państwowym znalazł się poza mieniem poniemieckim także majątek opuszczony. Termin mienie opuszczone odnosił się do własności osób zamordowanych w czasie wojny lub zmuszonych do migracji (przesiedleni, wywiezieni na roboty). Ważnym składnikiem tej kategorii był majątek żydowski. Wiosną 1945 r. powyższą praktykę usankcjonowała, w imię szczególnych interesów państwa, ustawa z 6 maja 1945 r. O majątkach opuszczonych i porzuconych 10. Władze niechętnie odnosiły się do zwrotu majątku opuszczonego argumentując swoje stanowisko szczególnym znaczeniem dla interesów państwa, brakiem gwarancji szybkiego uruchomienia przedsiębiorstw lub zmianami majątku trwałego w okresie wojny 11. Ogłoszona 3 stycznia 1946 r. ustawa O przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej stanowiła odpowiedź na obarczony licznymi wadami, w opinii władz, proces reprywatyzacji w przemyśle i nieskuteczność TZP (Tymczasowego Zarządu Państwowego). Krok ten uzasadniono dążeniem do odbudowy gospodarki Zob. np. B. Mikulec, Przemysł Lubelszczyzny w latach , Zob.: T. Mieczyński, Zarys fizyczno-geograficzny województwa lubelskiego, Monografia statystyczno-gospodarcza województwa lubelskiego, t. 1, Zagadnienia podstawowe, pod. red. I. Czumy, 1932; W. Wołczew, Przemysł Lubelszczyzny w okresie władzy ludowej, Wyd. Lubelskie, 1969, s B. Mikulec, Przemysł Lubelszczyzny, np. s. 52, 107; M. Eckert, Przemysł rolno spożywczy w Polsce , Poznań 1974, s. 67. J. Kaliński, Gospodarka w PRL, Warszawa 2012, s. 11, 13; J. W. Gołębiowski, Założenia, realizacja i wyniki nacjonalizacji przemysłu [w:] Gospodarka Polski Ludowej , pod red. J. Kalińskiego i Z. Landaua, Warszawa 1974, s. 73. A. Machnikowska, Prawo własności w Polsce w latach Studium historycznoprawne, Gdańsk J. W. Gołębiowski, Założenia, realizacja i wyniki nacjonalizacji przemysłu [w:] Gospodarka Polski Ludowej , pod red. J. Kalińskiego i Z. Landaua, Warszawa 1974, s. 87. office@wei.org.pl, 38

39 narodowej, suwerenności gospodarczej i podniesienia ogólnego dobrobytu. Prasa pisała w duchu marksistowsko-leninowskiej ideologii o wyzwoleniu gospodarki polskiej z niewoli karteli i obcego kapitału. Faktycznie legitymizowano istniejący już stanu rzeczy. Nacjonalizacji podlegały przedsiębiorstwa górnicze, energetyczne, hutnicze, przemysłu wydobywczego, włókienniczego, poligraficznego, zbrojeniowego i spożywczego (gorzelnie, browary, młyny, fabryki drożdży, cukrownie i rafinerie cukru, olejarnie). W przypadku innych branż warunkiem było posiadanie zdolności zatrudniania na jedną zmianę minimum 50 pracowników. Deklarowane odszkodowania wypłacono jedynie obywatelom krajów zachodnich. Społeczne niezadowolenie zamierzano osłabić uchwaloną tego samego dnia ustawą wspierającą inicjatywę prywatną w zakresie tworzenia nowych przedsiębiorstw przemysłowych i handlowych. Połowa z przedsiębiorstw znacjonalizowanych w latach była zlokalizowana na ziemiach odzyskanych. W wyniku nacjonalizacji przemysłu państwo stało się pracodawcą dla 93 proc. zatrudnionych w tym sektorze gospodarki. Dzieje lubelskiego przemysłu po 1944 r. to nadal, pomimo kilku, wiekowych z reguły, monografii, przestrzeń szerzej niezbadana. Szczególnie interesujące wydaje się zagadnienie zmian własnościowych po wojnie, gdy słaby lubelski przemysł wprzęgnięto w tryby centralnie zarządzanej gospodarki. Pomimo, iż w Manifeście PKWN dosyć ostrożnie formułowano plany odnośnie nacjonalizacji przemysłu to jej pierwsza fala nastąpiła de facto już w 1944 r. na mocy dekretów o reformie j i nacjonalizacji lasów, dlatego bardzo ważne wydaje się odtworzenie w przyszłości wykazu tych zakładów przemysłowych. Prezentowane niżej zestawienie obejmuje zakłady przemysłowe upaństwowione na podstawie ustawy z 3 stycznia 1946 r. Powstało na bazie dokumentu znajdującego się w materiałach Wydziału Przemysłu Urzędu Wojewódzkiego Lubelskiego, sporządzonego ok. połowy 1950 r. W oparciu o orzeczenia publikowane w Monitorze Polskim zweryfikowałem nazwy zakładów, dodałem informacje na temat profilu produkcji oraz uszczegółowiłem opis aktu przejęcia przedsiębiorstwa i źródła, w którym go opublikowano. Dokument został uzupełniony także o kilka pozycji. Lista przejętych przez państwo przedsiębiorstw dobitnie potwierdza rolno - spożywczy profil regionu. Największe przedsiębiorstwa wśród wyszczególnionych poniżej to związane z ziemiaństwem cukrownie. Zwraca uwagę także liczna reprezentacja przedsiębiorców narodowości żydowskiej oraz Niemców, w przypadku których moglibyśmy mówić o mieniu opuszczonym i porzuconym, aczkolwiek przed ostateczną opinią należałoby każdy przypadek przeanalizować. Nacjonalizacja przemysłu, przyjęta chłodno przez lubelski świat robotniczy 12, uruchomiła proces marginalizacji sektora prywatnego na Lubelszczyźnie i miniaturyzacji i tak z reguły niewielkich zakładów. Już na koniec 1946 r. zakłady państwowe i spółdzielcze (ok. 24 proc. wszystkich zakładów) zatrudniały połowę pracowników przemysłu województwa. Średnie zatrudnienie w zakładzie państwowym wynosiło 45 pracowników, spółdzielczym 9, 12 APL, Izba Przemysłowo-Handlowa w ie, sygn. 64, Sprawozdanie z sytuacji okręgu Izby Lubelskiej za m. styczeń 1946, 4 II 1946, bp. office@wei.org.pl, 39

40 a prywatnym 4,5 13. Izba Przemysłowo - Handlowa w ie pisała wprost o wielkim zniechęceniu i obawach przed podjęciem ryzyka własnej działalności gospodarczej. W praktyce oznaczało to, iż właściciele zakładów pozbawieni surowców, zmuszeni do sprzedawania wyrobów po cenach sztywnych, a więc także poniżej kosztów produkcji, poddani presji politycznej i podatkowej likwidowali swoje przedsiębiorstwa. Kolejnym zjawiskiem było likwidowanie zakładów na mocy orzeczeń różnego rodzaju organów ścigających przejawy niezgodnej z restrykcyjnym prawem działalności. Na tym etapie badań trudno określić skalę samolikwidacji, likwidacji i organizacji nowych przedsiębiorstw, aczkolwiek źródła i analogiczna sytuacja w handlu i rzemiośle sugerują dużą dynamikę zmian. Na przełomie lat 40. i 50. zlokalizowano na terenie województwa istotne inwestycje, aby przełamać jego wybitnie rolniczy charakter, niszcząc równocześnie warunki dla rozwoju prywatnej inicjatywy. Przez kolejne 10 lat sektor prywatny został w zasadzie ograniczony do minimum. Według danych z 1956 r. zakłady prywatne stanowiły wprawdzie blisko 30 proc. zakładów przemysłowych woj. lubelskiego, ale zatrudniały zaledwie ok 2 proc. zatrudnionych w przemyśle. Średnie zatrudnienie w zakładzie państwowym wynosiło 65 pracowników, spółdzielczym 19, a prywatnym 2. Sektor prywatny pod względem branżowym został ograniczony w zasadzie do przemysłu zbożowego i przetworów zbożowych (83 proc.) reprezentowanego głównie przez młyny i kaszarnie. Stan posiadania uzupełniały 33 tartaki i 22 wytwórnie materiałów wiążących i elementów budowlanych 14. WYKAZ (NIEPEŁNY) UPAŃSTWOWIONYCH NA MOCY USTAWY Z 3 STYCZNIA 1946 R. PRZEDSIĘBIORSTW WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO (STAN POŁ R.). POWIAT BIAŁA PODLASKA Lp. Nazwa Siedziba Zakłady Przemysłowe H. B. Raabe Młyn Zbożowy Jan Ratajewicz Zakłady Cegielniane Sukc. J. Widelskiego Tartak Parowy i Stolarnia Mechaniczna Biała Podlaska Biała Podlaska Chotyłów Biała Podlaska Przedmiot działania Produkcja kołków szewskich Wyrób cegły Przecieranie drewna i wyroby drewniane Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa nr 30 z 24 V 1948 Orz. ML nr 6 z 30 IV 1948 Źródło poz. 222 nr 58, poz. 351 nr 60, poz APL, Izba Przemysłowo-Handlowa w ie, sygn. 65, Sprawozdanie z sytuacji gospodarczej okręgu Izby Lubelskiej oraz działalności władz i biura Izby za 1946 r., 22 IV 1947, bp. Statystyka przemysłu, statystyka zakładów przemysłowych i rzemieślniczych 1956, Statystyka Polski, seria 2, z. 4, Warszawa 1958, s office@wei.org.pl, 40

41 Lp. Nazwa cd. Siedziba 5 Tartak Chotyłów Chotyłów 6 7 Młyn Zbożowy Genia Nortman Młyn Gospodarczy Jan Kumanowicz Biała Podlaska Rossosz Przedmiot działania Przecieranie drewna Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Orz. ML nr 1 z 20 XI Młyn Zbożowy Cieleśnica MRiRR 9 Cegielnia Welcman Chotyłów Wyrób cegły Drukarnia Lubelczyk Drukarnia (utworzona z połączonych drukarń: Lubelczyka i Pow. Wydz. Samorządowego w Białej ) Biała Podlaska Biała Podlaska Wykonywanie wszelkich druków Wykonywanie wszelkich druków Orz. MPL nr 2 z 26 VII 1949 Orz. MPL nr 6 z 5 VIII 1949 Orz. MPL nr 12 z 8 IX 1949 Źródło MP 1947, nr 145, poz. 881 nra-52, poz. 723 nr A-59, poz. 802 nr A-75, poz. 943 POWIAT CHEŁM Lp. Nazwa Siedziba Przedmiot działania Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Źródło Młyn Zbożowy Dalke Gustaw Polska Spółka Robotnicza Wyrobu Szkła, Sp. z o.o. Młyn Motorowy K. Gryziński Młyn Zbożowy Biały i Młyn Zbożowy Czerwony J. Boguszewska Młyn Zbożowy J. Rolnik, A. Brodziak i Ska, Zjednoczenie Pracowników i Właścicieli Młyna G. Michalenko Młyn Gospodarczy Otto Hein Kamień Ruda Opalin Chełm Chełm Chełm Cyców Wyroby szklane nr 23 z 13 II 1948 Orz. MPL nr 18 z 15 X 1949 nr 30 z 24 V 1948 nr 30 z 24 V 1948 nr 23 z 13 II 1948 poz. 223 poz. A-84, poz nr 58, poz. 351 nr 58, poz. 351 poz. 223 office@wei.org.pl, 41

42 Lp. Nazwa cd. Siedziba R. Dratt i Spółka. Fabryka Maszyn Rolniczych i Odlewnia Żelaza Sp. Akc. Wiatrak Edward Lisiecki Wiatrak Rudolf Malert Olejarnia Gustaw Benc Wiatrak Adolf Hiegier Wiatrak Juliusz Pachołka Tartak Chełm Rampa Chełm Sermiary Bachus Gotówka Aleksandria Krzywowolska Kulik Chełm Przedmiot działania Produkcja maszyn rolniczych Olejarnia Przecieranie drewna 25 Wiatrak Ludwin 26 Cegielnia mechaniczna Horodyszcze Horodyszcze Wyrób cegły 27 Młyn Zbożowy Rejowiec Zakład Mechaniczny F. Gassner, K. Najdeker i W. Orłowski Drukarnia Zwierciadło i Wytwórnia Stempli Kauczukowych Spółka Akcyjna Cukrowni i Rafinerii Rejowiec Chełmska Rektyfikacja i Fabryka Wódek A. Dauman Cegielnia Romana Wederka Chełm Chełm Rejowiec Chełm Os. Sowicz 33 Browar Trubaków Chełm Produkcja i reperacja maszyn rolniczych drukarnia Wyrób cukru Rektyfikacja spirytusu, gorzelnia przemysłowa i fabryka wódek gatunkowych Wyrób cegły Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Orz. MPC nr 6 z 2 XII 1949 Orz. ML nr 2 z 24 XI 1947 nr 43 z 14 VII 1948 nr 37 z 14 VI 1948 Z reformy j Orz. MPL nr 21 z 31 X 1949 Orz. MPL nr 11 z 8 IX 1949 nr 2 z 17 VI 1947 Orz. MS nr 1 z 14 V 1948 Zarządzenie MPL z 16 VIII 1949 (zarząd przymusowy) Orz. MPRiS z 14 VI 1949 Źródło MP 1950, nr A-1, poz. 8 MP 1947, nr 145, poz. 882 nr 58, poz. 358 nr. A-94, poz nr A-75, poz. 942 MP 1947, nr 90, poz. 608 nr 53, poz. 302 nr 74, poz. 937 office@wei.org.pl, 42

43 POWIAT HRUBIESZÓW Lp. Nazwa Siedziba Przedmiot działania 34 Młyn Zbożowy Bełz Młyn i Tartak Imperial M. Goldberg i Ska Młyn Zbożowy Bug Hrubieszów Nowy Dwór 37 Młyn Gazowy Kryłów 38 Młyn Zbożowy Zabuże 39 Tartak Werbkowice Werbkowice Młyn Handlowy Rekord Brandt i Regel Zakłady Rolno Przemysłowe Leszczków Hrubieszów Hrubieszów 42 Młyn Zbożowy Dołhobyczów Spółka Akcyjna Cukrowni Strzyżów Cegielnia St. Gmurczyka Cegielnia Bronisława Szymanowicza POWIAT KRAŚNIK Strzyżów Horodło Horodłowice Przecieranie drewna Wyrób cukru Wyrób cegły Wyrób cegły Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Orz. ML nr 1 z 20 XI 1947 nr 52 z 15 VII 1948 Reforma rolna Reforma rolna nr 2 z 17 VI 1947 Zarządzenie MPL z 16 VIII 1949 (zarząd przymusowy) Zarządzenie MPL z 16 VIII 1949 (zarząd przymusowy) Źródło MP 1947, nr 145, poz. 881 nr A-68, poz. 528 MP 1947, nr 90, poz. 608 nr 74, poz. 937 nr 74, poz. 937 Lp. Nazwa Siedziba 46 Zakłady Przemysłowo- Handlowe w Kraśniku Sp. z o.o. Kraśnik 47 Tartak Lipa Lipa 48 Tartak Zaklików Zaklików Przedmiot działania Upaństwowiono zakład energetyczny Przecieranie drewna Przecieranie drewna Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa nr 13 1 XII 1947 Orz. ML nr 6 z 30 IV 1948 Orz. ML nr 9 z 30 XI 1948 Źródło MP 1947, nr 5, poz. 27 nr 60, poz. 365 nr A-86, poz. 983 office@wei.org.pl, 43

44 Lp. Nazwa cd. Siedziba Tartak Mucha Aleksander Fosforyty Rachowskie Elektrotar Sp. z o.o. Janów Lubelski Rachów Janów Lubelski Przedmiot działania Przecieranie drewna Kopalnia fosforytów Wytwarzanie przesyłanie i rozdział energii elektrycznej Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Zarz. Przew. GKdSUP z 31 III 1949 nr 8 z 24 VI 1947 nr 10 z 30 VII 1947 Źródło Lubelski Dziennik Wojewódzki nr 13/1949 MP 1947, nr 96, poz. 622 MP 1947, nr 115, poz. 735 POWIAT KRASNYSTAW Lp. Nazwa Siedziba Młyn Motorowy Rekord Nusyn Terkieltaub, Szloma Rozenberg i Ska Młyn Wodno- Elektryczny Kazimierz Ślewiński 54 Młyn zbożowy Cegielnia Józefa Fornala Cegielnia Marcina Sławińskiego Cegielnia Michała Plewy Krasnystaw Gorzków Częstoborowice Łopiennik Zadisane Izbica Przedmiot działania Wyrób cegły Wyrób cegły Wyrób cegły Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Z reformy j Zarządzenie MPL z 16 VIII 1949 (zarząd przymusowy) Zarządzenie MPL z 16 VIII 1949 (zarząd przymusowy) Zarządzenie MPL z 16 VIII 1949 (zarząd przymusowy) Źródło nr 74, poz. 937 nr 74, poz. 937 nr 74, poz. 937 POWIAT LUBARTÓW Lp. Nazwa Siedziba Młyn Motorowy Rekord Aron Halbersberg Huta Szklana Lubartów A. Halbersberga Wiatrak Emil Lohstein Lubartów Lubartów Wólka Zabłocka Przedmiot działania Wyrób butelek ze szkła półbiałego Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa nr 37 z 14 VI 1948 nr 37 z 14 VI 1948 Źródło nr 58, poz. 358 nr 58, poz. 358 office@wei.org.pl, 44

45 Lp. Nazwa cd. Siedziba Wiatrak Ferdynand Jentz Wiatrak Beniamin Bryks Wiatrak Krystian Nykiel Kol. Baran (pow. Lubartów) Rozpłucie Grabów Kol. Zawada Przedmiot działania 64 Wiatrak Jan Betkier Brzeziny Wiatrak August Gudrian Wiatrak Adam Ferdynand Grabów Stanisławów Duży 67 Młyn zbożowy Łęczna POWIAT LUBLIN Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Z reformy j Źródło Lp. Nazwa Siedziba Przedmiot działania Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Źródło Bengal Fabryka przetworów chemicznych Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych M. Wolski i S-ka Lubelska Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych Plon Karwin-Trzyniec S-ka Górniczo- Hutnicza Fabryka Wag W. Hess Sp. z o.o. Specjalna Fabryka wag Uchylnych J. Caudr Młyn Zbożowy Korona Icek Horowicz Wyrób Czekolady p.n. Veritas Piaski Pasta do obuwia i podłogi Wytwarzanie maszyn i narzędzi rolniczych i odlewnia żelaza Wytwarzanie maszyn i narzędzi rolniczych Wytwórnia gwoździ i łańcuchów Wyrób wag i odważników Wyrób wag uchylnych Wyrób czekolady i cukierków nr 26 z 14 II 1948 nr 9 24 VI 1947 nr 9 24 VI 1947 nr 30 z 24 V 1948 nr 30 z 24 V 1948 nr 30 z 24 V 1948 nr 30 z 24 V 1948 poz. 226 MP 1947, nr 96, poz. 623 MP 1947, nr 96, poz. 623 nr 58, poz. 351 nr 58, poz. 351 nr 58, poz. 351 nr 58, poz. 351 office@wei.org.pl, 45

46 Lp. Nazwa cd. Siedziba Browar Parowy Jeleń Fabryka Garbarska Peisach Brikman Spółka Robotnicza Huta Szkła Sp. z o.o. Fabryka Soków Owocowych Lumowerke Fabryka Marmolady Milejów Ost und Gemȕse Ververtungs- Genossenschaft mit Anteli-Haftung Kwaszarnia Kapusty Milejów Młyn Pszenno-Żytni Central Boruch Orensztein, Izaak Leib Rubinsztejn i Ska Młyn Zbożowy Piaski Berek Ślimak Młyn parowowodny Adolf i Henryk B-cia Krauze Państwowa F-ka Papy i Przetw. Smołowych Zakłady Przemysłowe Eternit Zakłady Graficzne Pietrzykowski Drukarnia Estetyczna Fabryka Garbarska M. Sillberstein Fabryka Garbarska Zorkraut Państwowa fabryka Obuwia im. M. Buczka Technische Zentrale Fabryka Pasów, Uprzęży, Wł. Klimczak, Otto Schleid, Kalnin -Tatary Milejów Przedmiot działania Produkcja piwa garbarnia Wyroby szklane Wytwórnia soków owocowych Przetwórnia owocowo warzywna Wyrób papy Wyrób płyt eternitowych i mat. nowych Druki druki Garbarnia Garbarnia Wyrób obuwia Produkcja pasów i uprzęży Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa nr 26 z 14 II 1948 nr 26 z 14 II 1948 Orz. MPL nr 4 z 30 VII 1949 nr 29 z 24 V 1948 Z reformy j nr 25 z 14 II 1948 Z reformy j nr 37 z 14 VI 1948 Orz. MPL nr 17 z 5 X 1949 Orz. MOdb. z 28 II 1949 Orz. MPL nr 8 z 5 VIII 1949 Orz. MPL nr 8 z 5 VIII 1949 nr 26 z 14 II 1948 Orz. MPL nr 13 z 8 IX 1949 Źródło poz. 226 poz. 226 M.P nr 55 poz. 749 nr 58, poz. 350 poz. 225 nr 58, poz. 358 nr 81, poz. 993 nr. 17, poz. 227 nr 59, poz. 804 nr 59, poz. 804 poz. 226 nr 75, poz. 944 office@wei.org.pl, 46

47 Lp. Nazwa cd. Siedziba Przetwórnia Mięsa Poels et Co Olejarnia S-cy Tanchena i Izraela Grynfeldów Przedmiot działania Wyrób konserw i wyrobów mięsnych Produkcja oleju 96 Fabryka Skrzyń Wyrób skrzyń 97 Piekarnia Mechaniczna Helena Cenzarowicz Wypiek pieczywa 98 Mleczarnia Mleczarnia 99 Młyn zbożowy Jakubowice 100 Młyn zbożowy Krzesimów 101 Cegielnia Rekord Wyrób cegły Cegielnia Sierakowszczyzna właść. Jakub Izrael Brodt Cegielnia Czechówka Górna Cegielnia Helenów Cegielnia Lemszczyzna Helenów Produkcja cegły Wyrób cegły Wyrób cegły Wyrób cegły 106 Młyn zbożowy Piotrowice 107 Młyn zbożowy Trawniki Lubelska Fabryka Wódek i Likierów S. M. Krychowscy Rektyfikacja Lubelska S-cy J. Czarneckiego Fabryka wódek i likierów Rektyfikacja spirytusu i gorzelnia przemysłowa 110 F-ka wag Ideal Produkcja wag Wytwórnia Cukru Skrobiowego Lubelska Fabryka trykotaży i pończoch (Lubań Wronki) Produkcja drożdży, krochmalu i słodu Wytwórnia pończoch i trykotaży Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa nr 30 z 24 V 1948 Orz. MPL nr 71 z 12 II 1949 Orz. ML z 16 XI 1948 nr 62 z 27 XII 1948 Reforma rolna Reforma rolna Orz. MPL nr 33 z 1 II 1950 i MS nr 58 z 22 XI 1948 Orz. MPL nr 28 z 2 I 1950 nr 30 z 24 V 1948 Z reformy j Z reformy j Z reformy j Orz. MS nr 2 Orz. MS nr 2 Orz. MPL nr 28 z 2 I 1950 Orz. MPRiS nr 7 z 9 XII 1949 Orz. MPL nr 28 z 2 I 1950 Źródło nr 58, poz. 351 nr. 15, poz. 212 nr 81, poz. 762 nr 1, poz. 3 MP 1950, nr 23, poz. 242 nr A-86, poz. 975 MP 1950,, poz. 240 nr 58, poz. 351 nr 63, poz. 426 nr 63, poz. 426 MP 1950,, poz. 230 MP 1950, nr 4, poz. 49 MP 1950,, poz. 230 office@wei.org.pl, 47

48 Lp. Nazwa cd. Siedziba Fabryka Maszyn i Aparatów Elektrycznych inż. T. Szwentchner Lechia Sp. akcyjna. Lubelskie Zakłady Mechaniczne Cukrownia i Rafineria Spółka Akcyjna Elektrownia w Piaskach Sp. z o.o. Drukarnia Kossakowskiej - Piaski Przedmiot działania Wyrób maszyn rolniczych i elektrycznych Wytwórnia maszyn młyńskich, gorzelniczych i cukrowniczych Wyrób cukru i produktów ubocznych Wytwarzanie i rozdział energii elektrycznej Drukarnia 118 Drukarnia Drukarnia Chemigrafia Lubelska Lubelskie Zakłady Graficzne A. Szczuka Drukarnia (obecnie WK PPS) Cegielnia Kalinowszczyzna Browar Parowy K. R. Vetter (wł. Olga Lipczyńska i S-ka) oraz lodownia i słodownia (wł. A. Strakaczowa i S-ka) Wytwórnia Lemoniady i Wód Gazowanych K. R. Vetter (wł. A. Strakaczowa i S-ka) Fabryka Wódek i Likierów K. R. Vetter (wł. J. Karszo- Siedlewski i S-ka) Wykonywanie wszelkich druków Drukarnia Drukarnia Wyrób cegły Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Orz. MPL nr 33 z 1 II 1950 Orz. MPL nr 35 z 25 II 1950 nr 2 z 17 VI 1947 nr 13 z 1 XII 1947 Orz. MPL z 18 VII 1949 Orz. MPL nr 8 z 5 VIII 1949 Orz. MPL nr 6 z 5 VIII 1949 Orz. MPL nr 8 z 5 VIII 1949 Orz. MPL nr 11 z 8 IX 1949 Zarządzenie MPL z 31 X 1949 (zarząd przymusowy) Orz. MPRiS nr 1 z 15 VI 1949 Orz. MPRiS nr 1 z 15 VI 1949 Orz. MPRiS nr 1 z 15 VI 1949 Źródło MP 1950, nr 23, poz. 242 MP 1950, nr 31, poz. 365 MP 1947, nr 90, poz. 608 nr 5, poz. 27 nr 48, poz. 659 nr 59, poz. 804 nr A-59, poz. 802 nr 59, poz. 804 nr A-75, poz. 942 nr A-85, poz nr 41, poz. 573 nr 41, poz. 573 nr 41, poz. 573 office@wei.org.pl, 48

49 POWIAT ŁUKÓW Lp. Nazwa Siedziba Huta Szklana Dąbrowa Sp. Akcyjna Tartak Parowy Szymczak i Kreński Sp. z o.o. 128 Młyn i tartak 129 Młyn zbożowy i elektrownia Br. Zakalik Dabrowa Łuków Stoczek Łukowski Kock Przedmiot działania Wyroby szklane Przecieranie drewna i tarcie drzewa Upaństwowiono zakład energetyczny Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Orz. MPL nr 35 z 25 II 1950 Orz. ML nr 6 z 30 IV 1948 nr 13 1 XII 1947 Źródło MP 1950, nr 31, poz. 365 nr 60, poz. 365 MP 1947, nr 5, poz. 27 POWIAT PUŁAWY Lp. Nazwa Siedziba 130 Młyn Elektryczny Oskar Ulrych 131 Tartak Zakład Garbarsko- Kuśnierski B. Głębocki Fabryka wód mineralnych Brzozowa Gać Bocznica kolejowa Puławy Kurów Nałęczów Przedmiot działania Przecieranie drewna Garbarnia Wyrób wód mineralnych 134 Młyn zbożowy Prawno 135 Tartak Żyrzyn Żyrzyn 136 Browar Kluczkowice 137 Młyn zbożowy Łaziska Cukrownia Opole Lubelskie Cukrownia Garbów Spółka Akcyjna Cegielnia A. Pączka, i J. Piłata Cegielnia Zubowski Mieczysław Opole Lubelskie Przybysławice Zagrody Włostowice Wyrób cukru Wyrób cukru i produktów ubocznych Wyrób cegły Wyrób cegły Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Orz. ML nr 1 z 20 XI 1947 Z reformy j Z reformy j Z reformy j nr 2 z 17 VI 1947 nr 2 z 17 VI 1947 Zarządzenie MPL z 16 VIII 1949 (zarząd przymusowy) Zarządzenie MPL z 16 VIII 1949 (zarząd przymusowy) Źródło MP 1947, nr 145, poz. 881 MP 1947, nr 90, poz. 608 MP 1947, nr 90, poz. 608 nr 74, poz. 937 nr 74, poz. 937 office@wei.org.pl, 49

50 POWIAT RADZYŃ Lp. Nazwa Siedziba Młyn Zbożowy Braci Maksjanow Młyn Parowy i elektrownia B, Aroniak, B. Nasbaum, A. Ciepliński Młyn parowy Jan Zaorski Miedzyrzec Podlaski Radzyń Podlaski Siemień 145 Drukarnia Lajzer Radzyń Przedmiot działania Wytwarzanie oraz rozdział energii elektrycznej oraz przemiał zboża Wykonywanie wszelkich druków Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa nr 37 z 14 VI 1948 nr 13 1 XII 1947 Z reformy j Orz. MPL nr 6 z 5 VIII 1949 Źródło nr 58, poz. 358 MP 1947, nr 5, poz. 27 nr A-59, poz. 802 POWIAT SIEDLCE Lp. Nazwa Siedziba Huta Szkła Robotnicza Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Przemysłowo- Handlowe Lewin Ska Spółka Komandytowa Piekarnia i chłodnia z urządzeniem masarskim Siedlce Siedlce Siedlce Przedmiot działania Wyrób szkła Eksploatacja młyna motorowego oraz handel zbożem i przetworami zbożowymi Wypiek pieczywa i chłodnia 149 Młyn zbożowy Borki Młyn zbożowy G. i H. Werner Drukarnia Szulim Zalzman POWIAT TOMASZÓW cz. Koty- Hulidów Siedlce Wykonywanie wszelkich druków Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa i MS nr 58 z 22 XI 1948 nr 43 z 14 VII 1948 Orz. MPL nr 6 z 5 VIII 1949 Źródło nr A-86, poz. 975 nr A-59, poz. 802 Lp. Nazwa Siedziba Tartak i Zakłady Przem. Drzewnego Młyn Motorowy Niewirków Wacław Płachecki i Jan Kulesza Tarnawatka Niewirków Przedmiot działania Prowadzenie tartaku i zakładów przemysłu drzewnego Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa nr 9 z 24 VI 1947 Źródło MP 1947, nr 96, poz. 643 office@wei.org.pl, 50

51 Lp. Nazwa cd. Siedziba 154 Młyn Motorowy Sława Ryfka Hochkopf, Jakób Lederkremer, Józef Szloma Lejzorowicz i Ska 155 Młyn Zbożowy Tomaszów Lubelski Ruda Żurawiecka Przedmiot działania 156 Młyn Zbożowy Wierzbica 157 Młyn Zbożowy Józef Dornberg 158 Cegielnia Szczepiatyn Sabaudia Górna Wyrób cegły 159 Piekarnia Bełżec Wypiek pieczywa 160 Młyn zbożowy Leliszka 161 Młyn zbożowy Gregor Wilhelm Wereszyn 162 Cegielnia Wożuczyn Wożuczyn 163 Tartak Susiec Susiec Cukrownia Wożuczyn Spółka Akcyjna Cegielnia Pipiowski i Zarębski Cegielnia Pachla Andrzej POWIAT WŁODAWA Tomaszów Lubelski Tyszowce Komarów Górny Przecieranie drewna Wyrób cukru Wyrób cegły Wyrób cegły Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Orz. MPL nr 3 z 27 VII 1949 nr 43 z 14 VII 1948 Z reformy j Z reformy j Z reformy j Orz. ML nr 2 z 24 XI 1947 nr 2 z 17 VI 1947 Zarządzenie MPL z 16 VIII 1949 (zarząd przymusowy) Zarządzenie MPL z 16 VIII 1949 (zarząd przymusowy) Źródło nr 52, poz. 724 MP 1947, nr 145, poz. 882 MP 1947, nr 90, poz. 608 nr 74, poz. 937 nr 74, poz. 937 Lp. Nazwa Siedziba 167 S-cy N. Gurfinkla, Sz. Czerwonogóry i M. Spokojny, Prowadzenie młyna parowego, elektrowni i olejarni Włodawa Przedmiot działania Wytwarzanie i rozdział energii elektrycznej oraz prowadzenie młyna i olejarni Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Orz. MGiE nr 7 z 14 II 1950 Źródło MP 1950, nr 30, poz. 358 office@wei.org.pl, 51

52 Lp. Nazwa cd. Siedziba Spółka Przemysłowa N. Turkieltaub i S-ka inż. Mieczysław Feilchenfeld Młyn Zbożowy J. Wassersztrum i Ska Parczew Parczew 170 Tartak Suszno Suszno Przedmiot działania Wytwarzanie i rozdział energii elektrycznej oraz prowadzenie młyna walcowego Przecieranie drewna 171 Huta Szkła Szulberg Dubeczno Huta szkła Huta Szklana Robotnicza Nadburzanka Sp. z o.o. Młyn Wodno- Parowy T. Zalewski i S-ka Uhrusk Włodawa Wyroby szklane 174 Wiatrak Kosyń 175 Wiatrak Tyda Gustaw Kol. Kulczyn 176 Wiatrak N. Wil Kol. Kulczyn 177 Wiatrak Macoszyn Duży 178 Wiatrak Marianka 179 Wiatrak Hańsk 180 Wiatrak Kol. Kołacze 181 Wiatrak Ossowa 182 Wiatrak Derych Ludwik 183 Wiatrak Buster Kol. Wojciechów Kol. Wojciechów Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa Orz. MGiE nr 7 z 14 II 1950 Orz. ML nr 6 z 30 IV 1948 Orz. MPL nr 4 z 30 VII 1949 i MS nr 58 z 22 XI 1948 Źródło MP 1950, nr 30, poz. 358 nr 60, poz. 365 M.P nr 55 poz. 749 nr A-86, poz. 975 office@wei.org.pl, 52

53 POWIAT ZAMOŚĆ Lp. Nazwa Siedziba Fabryka Wyrobów Drzewnych Maurycy Zamoyski Tartak Parowy i Giętarnia Mebli Bukowych Sp. z o.o. Młyn Elektro- Walcowy Tobiasz Fuks i Ska Młyn wodny Haper Roman Młyn Zbożowy Józef Sekrecki Młyn Wodny Hersz Gewercman Warsztaty i magazyn Cegielnia, Kaflarnia i Betoniarnia Panieńskie Zwierzyniec Zamość Zamość Sułówek Płoskie Ruskie Piaski Zamość Wólka Panieńska 192 Tartak Zwierzyniec 193 Młyn wodnoelektryczny Michalów 194 Tartak parowy Krasnobród 195 Browar parowy Zwierzyniec 196 Cukrownia i Rafineria Klemensów Klemensów Przedmiot działania Wyrób mebli i tartak Wytwórnia mebli Warsztaty mechaniczne Wyrób cegły i kafli Wyrób cukru Nr orzeczenia i nazwa ministerstwa nr 26 z 14 II 1948 Z reformy j nr 58 z 22 XI 1948 Z reformy j Z reformy j Z reformy j Z reformy j nr 2 z 17 VI 1947 Źródło poz. 226 nr 86, poz. 975 MP 1947, nr 90, poz. 608 Źródło: Monitor Polski ; APL, Urząd Wojewódzki Lubelski Wydział Przemysłu, sygn Wykaz skrótów zastosowanych w tabeli: GKdSUP Główna Komisja do Spraw Upaństwowienia Przemysłu MGiE Ministerstwo Górnictwa i Energetyki ML Ministerstwo Leśnictwa MOdb. Ministerstwo Odbudowy MP - Monitor Polski MPC Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego MPiH Ministerstwo Przemysłu i Handlu MPL Ministerstwo Przemysłu Lekkiego MPRiS Ministerstwo Przemysłu Rolnego i Spożywczego MPS Ministerstwo Przemysłu Spożywczego MRiRR Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych MS Ministerstwo Skarbu Orz. - Orzeczenie office@wei.org.pl, 53

54 W zamyśle twórców reforma rolna miała zapewnić nowej władzy legitymację społeczną do dalszego przekształcania ustroju społeczno - gospodarczego. Rozpoczynała ona całą sekwencję działań podważających prawo własności w imię demagogicznych haseł. W kolejnych latach uderzano w sektor prywatny przemysłu, handlu, rzemiosła, bankowości, przejęto grunty kościelne. Kilka lat po parcelacji majątków ziemskich część beneficjentów reformy j zmuszona do kolektywnej uprawy ziemi stała się ofiarą systemu. Nie zawahano się także naruszyć skromnych zasobów pieniężnych obywateli przeprowadzając, pod pozorem walki ze spekulacją i nieuczciwym zyskiem, bardzo niekorzystną reformę walutową, z której finansowano następnie część inwestycji 6 letniego planu rozwoju gospodarczego i budowy podstaw socjalizmu na lata Dramatyczne były losy ludzi, ale także losy setek ziemiańskich dworów i zakładów przemysłowych województwa lubelskiego. Z niektórymi zabytkami kultury ziemiańskiej los obszedł się łaskawie i zachwycają współcześnie przypominając o, nieodległych przecież, czasach i świecie, który przestał istnieć. Istnieje także pewna liczba zakładów przemysłowych nawiązujących do tradycji przedwojennych. Jednak w wielu przypadkach trudno rozpoznać już ziemiański czy przemysłowy charakter miejsca. Powyżej zaprezentowane wykazy majątków ziemskich i zakładów przemysłowych to świadectwa trudnej powojennej historii, które szeregom liczb nadają imiona i nazwiska umiejscawiając je w konkretnej przestrzeni geograficznej. W optyce władzy rozparcelowane hektary obszarniczej ziemi i odebrane kapitalistom fabryki to liczby dowody sprawności inżynierów i wykonawców społeczno - gospodarczej odbudowy, naśladujących w mniejszym lub większym stopniu sowieckie wzorce. W optyce większości społeczeństwa, doświadczonego licznymi problemami społecznymi i gospodarczymi przed wojną, a następnie dramatem wojny i okupacji, kontrolowanego i represjonowanego przez komunistyczny aparat represji, to społeczny i gospodarczy wymiar ludzkiego nieszczęścia. office@wei.org.pl, 54

55 55