Wydzia³ Analiz, Wydzia³ Udostêpniania Informacji

Transkrypt

1

2 Publikacja przygotowana w Wydziale Analiz Urzêdu Statystycznego w Poznaniu Koncepcja publikacji, zebranie i opracowanie materia³u Ÿród³owego: Emilia Bogacka, Ewa Kowalka, Gra yna Soja Wstêp i czêœæ II Statystyka w Poznaniu : Emilia Bogacka, Kazimierz Kruszka Komentarze w czêœci I Poznañ w statystyce : Emilia Bogacka, Gra yna Soja Wybrane daty z dziejów Poznania: Gra yna Soja Wspó³praca przy opracowaniu biogramów: Kazimiera Grzegorczyk Redakcja tablic: Marta Kowalczyk, Ewa Kowalka, Katarzyna Piêtak, Gra yna Soja oraz z zakresu produkcji sprzedanej, zatrudnienia i wynagrodzeñ w przemyœle w latach Marek Magdziarek Projekt ok³adki: Leszek Siwka Grafika i sk³ad komputerowy: Hanna Cieœliñska, Ewa Kowalka, Maciej Pilarski, Leszek Siwka Wersja elektroniczna publikacji: Wydzia³ Analiz, Wydzia³ Udostêpniania Informacji ISBN Prosimy o podanie Ÿród³a przy publikowaniu danych US

3 PRZEDMOWA W historii polskiej statystyki, podobnie jak w historii Polski, rok 2008 jest rokiem jubileuszy. Mija w³aœnie 90 lat od chwili odzyskania niepodleg³oœci, a G³ówny Urz¹d Statystyczny jest pierwsz¹ jednostk¹ centralnej administracji niepodleg³ego pañstwa polskiego, powo³an¹ Reskryptem Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego ju w lipcu 1918 r. Wpisuj¹c siê w ten rocznicowy klimat, Urz¹d Statystyczny w Poznaniu przygotowa³ publikacjê ³¹cz¹c¹ historiê i statystykê. W dorobku wydawniczym Urzêdu Statystycznego w Poznaniu trafiaj¹ca dziœ do Pañstwa r¹k Statystyczna karta historii Poznania jest opracowaniem szczególnym. Po raz pierwszy podjêto bowiem próbê opowiedzenia dziejów miasta za pomoc¹ liczb. Ponad tysi¹cletnia historia Poznania siêga pocz¹tków polskiej pañstwowoœci, a dzieje miasta lokacyjnego tocz¹ siê ju 755 lat. Wprawdzie polska myœl statystyczna nie ma a tak d³ugiego rodowodu, a pocz¹tki rozwoju instytucji statystycznych datuj¹ siê na wiek XIX, jednak bazuj¹c na opracowaniach historyków uda³o siê stworzyæ szeregi czasowe o d³ugim horyzoncie i osi¹gn¹æ mo liwie najdalsz¹ retrospekcjê pozwalaj¹c¹ nakreœliæ liczbowy szkic historii Poznania Publikacja Statystyczna karta historii Poznania sk³ada siê z dwóch czêœci. Pierwsza z nich podzielona na kilka okresów przedstawia Poznañ w statystyce. Czêœæ druga opisuje rozwój myœli statystycznej, tworzenie siê i przekszta³canie instytucji statystycznych oraz dzia³alnoœæ osób tworz¹cych zrêby i kszta³tuj¹cych obraz statystyki w Poznaniu. Inspiracj¹, a jednoczeœnie nieocenionym Ÿród³em informacji dla niniejszego opracowania by³y Roczniki Statystyczne Sto³. Miasta Poznania przygotowane i wydane w latach miêdzywojennych. Ich lektura umo liwi³a podró w czasie, a zarazem da³a poczucie ci¹g³oœci pracy s³u b statystyki publicznej. Powstanie niniejszej publikacji nie by³oby mo liwe bez determinacji i olbrzymiego wk³adu pracy ca³ego Zespo³u, który j¹ przygotowa³. Wszystkim osobom zaanga owanym w realizacjê tego unikatowego dzie³a gor¹co dziêkujê. Rekomenduj¹c Pañstwu opracowanie Statystyczna karta historii Poznania, przygotowane zarówno w formie ksi¹ kowej, jak i w wersji elektronicznej na p³ytach CD, wierzê, e spe³ni ono oczekiwania Czytelników i przybli y historiê miasta zapisan¹ w liczbach. Dyrektor Urzêdu Statystycznego w Poznaniu dr Jacek Kowalewski Poznañ, czerwiec 2008 r.

4 PREFACE In the history of the Polish statistics, similarly as in the history of Poland, the year 2008 is a year of jubilees. There is just now 90 years from the moment of recovery of independence, and the Central Statistical Office is the first unit of central administration of the independent Polish state, established by Regulation of the Regency Council already in July Following this anniversary climate, The Statistical Office in Poznañ has prepared the publication combining history and statistics. Presented you today the Statistical card of the history of the Poznañ City is an especial elaboration within the editorial achievements of the Statistical Office in Poznañ. First time a trial to relate of the history of city using the figures was undertaken. The over one-thousand-year history of The Poznañ City starts from the beginning of the Polish state. The Polish statistical thought has not, however, so long origin, and the beginning of development of statistical institutions is placed in the 19th century, but on the basis of works of historians we succeed in doing time series with a long perspective and achieving possibly the longest retrospection allowing for creation of numerical draft of the history of the Poznañ City. Presented you today the publication Statistical card of the history of the Poznañ City consists of two parts. First of them divided into several periods presents The Poznañ City in the statistics. The second part describes development of statistical thought, creation and transformation of statistical institutions as well as activity of persons creating fundaments and picture of the statistics in Poznañ. An inspiration and simultaneously invaluable source of information for this publication were the Statistical Yearbooks of the Capital City Poznañ, prepared and published in inter-war years. Their reading enabled a travel in time and simultaneously gave a sense of continuity of work of the public statistics services. Preparation of this publication could be not possible without determination and great effort of the whole Team, which has prepared it. I thank very much all persons involved in realization of this unique work. Recommending you the elaboration Statistical card of the history of the Poznañ City, prepared both in the form of book as well as in the electronic version on CD, I believe that it will satisfy expectation of the Readers and will approach of the history of the city written in figures. Director of the Statistical Office in Poznañ Dr. Jacek Kowalewski Poznañ, June 2008

5 SPIS RZECZY CONTENTS Strona Page Przedmowa... Preface... 3 Objaœnienia znaków umownych. Wa niejsze skróty Symbols. Major abbreviations WSTÊP... INTRODUCTION CZÊŒÆ I POZNAÑ W STATYSTYCE CHAPTER I POZNAÑ CITY IN STATISTICS 1. POZNAÑ W LATACH POZNAÑ CITY IN YEARS Wybrane dane o Poznaniu w latach Selected data on the Poznañ City in years Powierzchnia miasta wed³ug nowych i starych dzielnic w latach Area of the city by new and old quarters in years Poznañ city against the background Poznañ na tle wybranych miast of selected cities Ludnoœæ ( )... Population ( ) Ludnoœæ wed³ug wyznania (1921, 1931)... Population by religious denomination (1921, 1931).. 32 Przyrost naturalny ludnoœci ( )... Natural increase of the population ( ) Gospodarstwa domowe (na podstawie spisów); ( )... Households (on the basis of censuses); ( ) 33 Budynki mieszkalne nowo rozpoczête wed³ug materia³ów budowy œcian (1932, 1937)... Residential buildings, which construction is currently starting by materials used for construction of walls (1932, 1937) Budynki mieszkalne wyposa one w instalacje w 1931 r. Residential buildings fitted with installations in Mieszkania wed³ug liczby izb i ludnoœæ w mieszkaniach ( )... Dwellings by number of rooms and population in dwellings ( ) Zasoby mieszkaniowe zamieszkane ( )... Inhabited dwelling stocks ( ) Studenci szkó³ wy szych ( )... Students of higher education institutions ( ) 36 Biblioteki publiczne ( )... Public libraries ( ) Czasopisma w jêzyku polskim wed³ug miejsca wydania w 1913 r.... Ksi¹ ki w jêzyku polskim wed³ug g³ównych oœrodków wydawniczych ( )... ó ka w szpitalach na 10 tys. ludnoœci ( ) Magazines published in Polish by place of edition in Books published in Polish by main editorial centres ( ) Beds in general hospitals per 10 thous. population ( ) Wodoci¹gi i kanalizacja oko³o 1913 r.... Water-line and sewerage systems about Zu ycie gazu oko³o 1913 r.... Consumption of gas about Zu ycie energii elektrycznej oko³o 1913 r.... Consumption of electricity about Zu ycie wody z wodoci¹gów, gazu i energii elektrycznej ( )... Sieæ i zu ycie wody z wodoci¹gów, gazu i energii elektrycznej ( )... Consumption of water from water-line systems ( ) Network and consumption of water from water-line system, gas and electricity ( ) Miejskie tramwaje elektryczne w 1938 r.... Municipal electrical trams in Tramwaje w komunikacji miejskiej w 1985 r.... Trans in the municipal communication in Komunikacja miejska w 1947 r.... Municipal communication in Punkty sprzeda y detalicznej (1960, 1970)... Places of retail sales (1960, 1970) Obroty w domach sk³adowych publicznych (1928, 1929)... Turnover in public storage houses (1928, 1929) Ceny gie³dowe zbó ( )... Market prices of cereals ( ) Ceny ywnoœci ( )... Prices of foodstuffs ( ) Przeciêtne ceny detaliczne artyku³ów pierwszej potrzeby (1928, 1938)... Average retail prices of first aid articles (1928, 1938) 44 Struktura rzemios³a w XVI wieku... Craft structure in the 16th century

6 Ludnoœæ czynna zawodowo w handlu i ubezpieczeniach wed³ug Ÿróde³ dochodu w 1931 r.... Strona Page Economically active population in trade and insurance by source of income in Zatrudnienie w przemyœle ( )... Employment in the industry ( ) Stawki p³ac za 8-godzinny dzieñ pracy robotników wykwalifikowanych (1924, 1929)... Dynamika przeciêtnych p³ac realnych robotników w przemyœle wed³ug ga³êzi i regionów ( )... Finanse najwiêkszych miast w zaborze rosyjskim i pod panowaniem Prus w 1911 r.... Adwokaci, aplikanci adwokaccy i notariusze w latach 1928 i S¹dy okrêgowe i grodzkie wed³ug okrêgów s¹dów apelacyjnych w 1930 r.... Quotes of wages and salaries per 8-hour workday of qualified workers (1924, 1929) Dynamics of average real wages and salaries of workers in the industry by types and regions ( ) Finances of the largest cities under Russian and Prussian occupation in Barristers, solicitors and notaries in years 1928 and District and municipal courts by districts of appeal courts in Powierzchnia i gêstoœæ zaludnienia ( )... Area and population density ( ) Temperatury powietrza, zachmurzenie i opady atmosferyczne ( )... Air temperatures, cloud and atmospheric falls ( ) Armia Krajowa w 1944 r.... Home Army in ROZWÓJ POZNANIA W UJÊCIU HISTORYCZNYM 2. DEVELOPMENT OF THE POZNAÑ CITY FROM THE HISTORICAL POINT OF VIEW A. Do roku 1918 A. Till 1918 Ludnoœæ wed³ug p³ci ( )... Population by sex ( ) Ludnoœæ wed³ug wieku ( )... Population by age ( ) Ruch naturalny ludnoœci katolickiej ( )... Vital statistics of the catholic population ( ) 54 Ruch naturalny ludnoœci ( )... Vital statistics of the population ( ) Ruch wêdrówkowy ludnoœci ( )... Walk movement of the population ( ) Ludnoœæ wed³ug wyznania ( )... Population by religious denomination ( ).. 56 Ludnoœæ wed³ug narodowoœci ( )... Population by nationality ( ) Zgony wed³ug p³ci i wieku ( )... Deaths by sex and age ( ) Zgony wed³ug przyczyn ( )... Deaths by causes ( ) Budynki w obrêbie murów Poznania ( ).. Buildings within walls of the Poznañ City ( ) 58 Budynki, mieszkania i gospodarstwa domowe ( )... Buildings, dwellings and households ( ) Mieszkania zamieszkane wed³ug dzielnic (1905, 1910)... Inhabited dwellings by quartets (1905, 1910) Techniczne wyposa enie mieszkañ w 1910 r.... Technical equipment of dwellings in Mieszkania wed³ug dzielnic ( )... Dwellings by quartet ( ) Ruch budowlany ( )... Construction statistics ( ) Szkolnictwo powszechne publiczne ( )... Common public education ( ) Uczniowie szko³y œredniej (Mittelschule) wed³ug narodowoœci ( )... Absolwenci gimnazjów wed³ug narodowoœci w latach Students of secondary school (Mittelschule) by nationality ( ) Graduates of gymnasiums by nationality in years Szko³y ogólnokszta³c¹ce prywatne ( )... Private general secondary schools ( ) Uczniowie szkó³ zawodowych ( )... Students of vocational schools ( ) S³uchacze Akademii (Królewskiej Niemieckiej); ( )... Students of the Academy (Royal German); ( ) Personel sanitarny ( )... Sanitary staff ( ) Chorzy w szpitalach i przytu³kach ( )... Patients in hospitals and clasp centres ( ) 63 Ruch chorych w Szpitalu Miejskim ( )... Patient statistics in the City Hospital ( ) Przyjêcia chorych do Szpitala Miejskiego wed³ug chorób ( )... Leczeni w Szpitalu Miejskim wed³ug oddzia³ów ( )... Admissions of patients to the City Hospital by diseases ( ) Patients treated in the City Hospital by divisions ( )

7 Strona Page Ubodzy w opiece miejskiej ( )... Poor people in the municipal care ( ) Pensjonariusze przytu³ków miejskich dla starców i bezdomnych ( )... Inmates of municipal clasp centres for elders and homeless persons ( ) Biblioteka Magistracka ( )... Municipal Library ( ) Dzia³alnoœæ stra y po arnej ( )... Activity of the Fire Department ( ) Po ary wed³ug przyczyn ( )... Fires by causes ( ) S¹d Przemys³owy ( )... Industrial Court ( ) S¹d Kupiecki ( )... Trade Court ( ) Wydzia³ Miejski ( )... Urban Division ( ) Dzia³alnoœæ gazowni miejskiej w latach Activity of the municipal gas station in years Dzia³alnoœæ gazowni miejskiej w latach Activity of the municipal gas station in years Dzia³alnoœæ elektrowni miejskiej w latach Dzia³alnoœæ elektrowni miejskiej w latach Dzia³alnoœæ wodoci¹gów w latach Obroty prze³adunkowe portu w Poznaniu ( )... Ruch w porcie i prze³adowni miejskiej ( ) Ruch ogólny na miejskich brzegach ³adunkowych ( )... Przywóz i wywóz towarów z prze³adowni miejskiej ( )... Ruch towarowy na stacji kolejowej w Poznaniu ( )... Activity of the municipal power station in years Activity of the municipal power station in years Activity of water-line system service plants in years Re-pilling turnover of the port in Poznañ ( ) Movement in the port and in the municipal re-pilling centre ( ) General movement on the municipal re-pilling coasts ( ) Inflows and outflows of goods in the municipal re-pilling centre ( ) Goods movement on the railway station in Poznañ ( ) Tramwaje poznañskie ( )... Trams in Poznañ ( ) Doro ki ( )... Hansoms ( ) Urz¹d telegraficzny ( )... Telegraph Office ( ) Ruch pocztowo-telegraficzny ( )... Postal and telegraph statistics ( ) Przynale noœæ zawodowa ludnoœci (1882, 1895, 1907)... Occupational classification of the population (1882, 1895, 1907) Ludnoœæ wed³ug zawodów w 1905 r.... Population by occupations in Poœrednictwo pracy ( )... Labour intermediation ( ) Osoby trudni¹ce siê handlem detalicznym ( )... Persons dealing with retail trade ( ) Rzemios³o wed³ug wybranych zawodów ( ) Craft by selected occupations ( ) Struktura narodowoœciowa w³aœcicieli warsztatów w 1845 r.... Nationality structure of owners of workshops in Rzemios³o i przemys³ ( )... Craft and industry ( ) Pog³owie byd³a w 3 folwarkach miasta ( ) Cattle in three municipal farms ( ) Przywozy do Poznania niektórych artyku³ów spo ywczych ( )... Inflow of some foodstuffs to Poznañ ( ) Przywozy do Poznania zwierz¹t i towarów pochodzenia zwierzêcego ( )... Inflow of animals and animal products to Poznañ ( ) Przywozy do Poznania wyrobów przemys³owych ( )... Inflow of industrial products to Poznañ ( ) 77 Produkcja i dostawy na rynek miêsa przez rzeÿników cechowych ( )... Roczna produkcja piwa oraz dostawy z zewn¹trz w latach Przeciêtne ceny detaliczne wybranych artyku³ów ywnoœciowych ( )... Production and supply of meat to the market by guild craftsmen ( ) Yearly production and external inflow of beer in years Average retail prices of selected foodstuffs ( ) Œrednie ceny pszenicy i yta ( )... Average prices of wheat and rye ( )

8 Strona Page Œrednie ceny jêczmienia i owsa ( )... Average prices of barley and oats ( ) Przeciêtne ceny hurtowe ( )... Average wholesale prices ( ) Podmioty w rejestrze handlowym S¹du Powiatowego w Poznaniu ( )... Entities in trade register of the Powiat Court in Poznañ ( ) Wydane koncesje ( )... Licenses issued ( ) Cechy rzemieœlnicze ( )... Craft guilds ( ) Sk³ad wybranych cechów rzemieœlniczych (1905, 1910, 1918)... Members of selected craft guilds (1905, 1910, 1918) 80 Dochody i wydatki miasta ( )... Revenue and expenditure of the city ( ) Dochody miasta wed³ug ich Ÿróde³ ( )... Revenue of the city by their sources ( ) Dzia³alnoœæ Banku Przemys³owców ( )... Activity of the Bank of Industrialists ( ) Dzia³alnoœæ Banku W³oœciañskiego ( )... Activity of the Manor Bank ( ) Dzia³alnoœæ Banku Zwi¹zku Spó³ek Zarobkowych ( )... Activity of the Bank of Association of Profit Companies ( ) Powierzchnia miasta ( )... Area of the city ( ) Parki i ogrody miejskie ( )... Parks and municipal gardens ( ) Ogród zoologiczny (1912, 1913, 1914)... Zoo (1912, 1913, 1914) Temperatura powietrza, zachmurzenie i opady atmosferyczne ( )... B. Lata B. Years Air temperatures, cloud and atmospheric falls ( ) Ludnoœæ i ruch naturalny ( )... Population and vital statistics ( ) Ludnoœæ wed³ug p³ci i wieku (1921, 1931)... Population by sex and age (1921, 1931) Najludniejsze ulice miasta (1921, 1929)... The most populated streets of the city (1921, 1929).. 87 Ruch wêdrówkowy ludnoœci ( )... Walk movement of the population ( ) Ludnoœæ wed³ug p³ci, wyznania i jêzyka ojczystego (1921, 1931)... Population by sex, religious denomination and mother tongue (1921, 1931) Zgony wed³ug przyczyn ( )... Deaths by causes ( ) Budynki, mieszkania i gospodarstwa domowe (1921, 1925, 1931)... Buildings, dwellings and households (1921, 1925, 1931) Budynki mieszkalne wyposa one w instalacje w 1931 r. Residential buildings fitted with installations in Ruch budowlany ( )... Construction statistics ( ) Przedszkola ( )... Nursery schools ( ) Szkolnictwo powszechne publiczne ( )... Common public education ( ) Wybrane gimnazja publiczne ( )... Selected public gymnasiums ( ) Szko³y œrednie ogólnokszta³c¹ce ( )... General secondary schools ( ) Szko³y zawodowe ( )... Vocational school ( ) S³uchacze Uniwersytetu Poznañskiego ( ) Students of the University in Poznañ ( ) Studenci i absolwenci Wy szej Szko³y Handlowej ( )... Students and graduates of Higher Trade School ( ) Personel sanitarny ( )... Sanitary staff ( ) Chorzy w szpitalach i przytu³kach ( )... Patients in hospitals and clasp centres ( ) 94 Ruch chorych w Szpitalu Miejskim ( )... Patient statistics in the City Hospital ( ).. 94 Przyjêcia chorych do Szpitala Miejskiego wed³ug chorób ( )... Admissions of patients to the City Hospital by diseases ( ) Apteki ( )... Pharmacies ( ) Dzia³alnoœæ pogotowia ratunkowego ( ).. Activity of the emergency ( ) Ubodzy w opiece miejskiej ( )... Poor people in the municipal care ( ) Pensjonariusze przytu³ków miejskich dla starców i bezdomnych ( )... Inmates of municipal clasp centres for elders and homeless persons ( ) Biblioteka Raczyñskich i Uniwersytecka ( ) Raczyñski s and University Library ( ) Muzea ( )... Museums ( ) Teatry ( )... Theatres ( ) Kina ( )... Cinemas ( )

9 Strona Page Dzia³alnoœæ stra y po arnej ( )... Activity of the Fire Department ( ) Po ary wed³ug przyczyn ( )... Fires by causes ( ) Aresztowani przez policjê ( )... Persons arrested by the police ( ) Aresztowania wed³ug rodzaju przestêpstw ( )... Arrests by type of crimes ( ) Wykroczenia ( )... Offences ( ) Sprawy w s¹dach ( )... Cases in courts ( ) Sprawy w s¹dach ( )... Cases in courts ( ) Urz¹d Rozjemczy dla Spraw Najmu ( )... Arbitrator Office for Rent ( ) Dzia³alnoœæ gazowni miejskiej w latach Activity of the municipal gas station in years Dzia³alnoœæ elektrowni miejskiej w latach Activity of the municipal power station in years Wodoci¹gi i kanalizacja w latach Water line and sewerage systems in years Movement in the port and in the municipal re-pilling Ruch w porcie i prze³adowni miejskiej ( ) centre ( ) Ruch osobowy i towarowy na stacji kolejowej w Poznaniu ( )... Passenger movement on the railway station in Poznañ ( ) Tramwaje poznañskie ( )... Trams in Poznañ ( ) Ruch pasa erski w komunikacji miejskiej ( )... Passenger movement in the municipal communication ( ) Doro ki ( )... Hansoms ( ) Samochody ( )... Cars ( ) Urz¹d telegraficzny ( )... Telegraph Office ( ) Ruch pocztowy ( )... Postal and telegraph statistics ( ) Komunikacja lotnicza ( )... Air communication ( ) Ludnoœæ wed³ug Ÿróde³ utrzymania (1921, 1931)... Population by source of maintenance (1921, 1931) Ludnoœæ poza rolnictwem wed³ug zawodu (1921, 1931)... Population outside agriculture by occupation (1921, 1931) Poœrednictwo pracy ( )... Labour intermediation ( ) Bezrobotni ( )... Unemployed persons ( ) WskaŸniki dynamiki p³ac rzemieœlników i robotników ( )... Dynamika przeciêtnych p³ac realnych robotników w przemyœle ( )... Indices of dynamics of wages and salaries of craftsmen and workers ( ) Dynamics of average real wage and salary of workers in the industry ( ) Strajki ( )... Strikes ( ) Rejestr handlowy, upad³oœci, koncesje ( ) Trade register, bankruptcies, licenses ( ) Przedsiêbiorstwa i zatrudnienie wed³ug bran (1924, 1925)... Enterprises and employment by branches (1924, 1925) Przedsiêbiorstwa opodatkowane ( )... Taxed enterprises ( ) Cechy rzemieœlnicze ( )... Craft guilds ( ) Sk³ad wybranych cechów rzemieœlniczych (1919, 1920, 1924)... Members of selected craft guilds (1919, 1920, 1924) 107 Targ Poznañski ( )... Fair in Poznañ ( ) Przeciêtne ceny detaliczne wybranych artyku³ów ( )... Average retail prices of selected foodstuffs ( ) Powierzchnia miasta ( )... Area of the city ( ) Parki i ogrody miejskie ( )... Parks and municipal gardens ( ) Ogród zoologiczny ( )... Zoo ( ) Temperatury powietrza, zachmurzenie i opady atmosferyczne ( )... C. Lata C. Years Air temperature, cloud and atmospheric falls ( ) Ludnoœæ wed³ug narodowoœci ( )... Population by nationality ( ) Ludnoœæ wed³ug dzielnic ( )... Population by quartets ( )

10 Strona Page Ruch naturalny ludnoœci (1939, 1940)... Vital statistics of the population ( ) Przyrost naturalny ludnoœci polskiej i niemieckiej ( )... Natural increase of the Polish and German population ( ) Ma³ eñstwa wed³ug narodowoœci ( )... Marriages by nationality ( ) Zgony wed³ug p³ci i stanu cywilnego ( ).. Deaths by sex and civil status ( ) Zgony wed³ug wybranych chorób (1939, 1940)... Deaths by selected diseases (1939,1940 ) Ruch wêdrówkowy ludnoœci (1939, 1940)... Walk movement of the population (1939, 1940) Budynki mieszkalne, mieszkania i izby ( ) Residential buildings, dwellings and rooms ( ) Budownictwo mieszkaniowe ( )... Construction statistics ( ) Mieszkania i gospodarstwa domowe wed³ug narodowoœci w 1940 r.... Dwellings and households by nationality in Miejskie szko³y podstawowe ( )... Municipal primary schools ( ) Szko³y œrednie ( )... Secondary schools ( ) Szko³y zawodowe ( )... Vocational schools ( ) Szkolnictwo powszechne ( )... Common education ( ) Uniwersytet Poznañski w 1939 r.... University in Poznañ in Personel sanitarny (1939, 1940)... Sanitary staff (1939, 1940) Ruch chorych w szpitalach (1939, 1940)... Movement of patients in hospitals (1939, 1940) Chorzy w przychodniach w 1940 r.... Patients in out-patient departments in Pensjonariusze przytu³ków mejskich dla starców i bezdomnych ( )... Inmates of municipal clasp centres for elders and homeless persons ( ) Miejska Biblioteka Raczyñskich ( )... Municipal Raczyñski s Library ( ) Teatr Wielki ( )... Great Theatre ( ) Dzia³alnoœæ gazowni i elektrowni miejskiej w 1939 r. Activity of the municipal gas station and power station in Dzia³alnoœæ wodoci¹gów w 1939 r.... Activity water-line system service plants in Przewóz ludnoœci œrodkami komunikacji wewn¹trzmiejskiej ( )... Transport of passengers by intercity communicati on means ( ) Ruch pocztowo-telegraficzny w 1939 r.... Postal and telegraph statistics in Przedsiêbiorstwa przemys³owe wed³ug ga³êzi gospodarki w 1940 r.... Industrial enterprises by branches of the economy in Podmioty w rejestrze handlowym w 1939 r.... Entities in the trade register in Miejsca sprzeda y napojów alkoholowych w 1939 r. Places of sale of alcohol beverages in Przeciêtne ceny detaliczne wybranych artyku³ów (1939, 1940)... Zarobki tygodniowe samotnych, niewykwalifikowanych robotników polskich i niemieckich w lipcu 1943 r. (w markach)... Tygodniowe przydzia³y ywnoœci dla Polaków i Niemców w Poznaniu w 1944 r.... Average retail prices of selected products (1939, 1940) Weekly wages of lone, non-qualified Polish and German workers in July 1943 (in marks) Weakly allocation of foodstuffs for Poles and Germans in Poznañ in Powierzchnia miasta (1940, 1942)... Area of the city (1940, 1942) Ogródki dzia³kowe ( )... Allotment plots ( ) Ogród zoologiczny ( )... Zoo ( ) Temperatury powietrza, zachmurzenie i opady atmosferyczne ( )... D. Lata D. Years Air temperatures, cloud and atmospheric falls ( ) Ludnoœæ wed³ug p³ci ( )... Population by sex ( ) Ludnoœæ wed³ug p³ci i wieku ( )... Population by sex and age ( ) Ludnoœæ w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym ( )... Population at working and non-working age ( ) Ruch naturalny ludnoœci ( )... Vital statistics of the population ( ) Ruch wêdrówkowy ludnoœci ( )... Walk movement of the population ( )

11 Strona Page Zgony wed³ug przyczyn ( )... Deaths by causes ( ) Gospodarstwa domowe wed³ug liczby osób ( )... Households by number of persons ( ) Zasoby mieszkaniowe zamieszkane i niektóre mierniki warunków mieszkaniowych (na podstawie spisów); ( )... Inhabited dwelling stocks and some measures of living conditions (on the basis of censuses); ( ) Zasoby mieszkaniowe zamieszkane ( )... Inhabited dwelling stocks ( ) Mieszkania oddane do u ytkowania ( )... Dwellings completed ( ) Szko³y podstawowe ( )... Primary schools ( ) Licea ogólnokszta³c¹ce ( )... General secondary schools ( ) Szko³y zawodowe w latach Vocational schools in years Szko³y zawodowe w latach Vocational schools in years Studenci i absolwenci szkó³ wy szych ( ) Students and graduates of higher education institutions ( ) Przedszkola ( )... Nursery schools ( ) Szpitale ( )... Hospitals ( ) Zatrudniony personel s³u by zdrowia ( ).. Employed medical personnel ( ) Zatrudnieni lekarze specjaliœci ( )... Employed doctors specialists ( ) Przychodnie ( )... Out-patient departments ( ) Pomoc doraÿna ( )... First-aid ( ) Apteki ( )... Pharmacies ( ) ³obki i domy ma³ych dzieci ( )... Nurseries and small children homes ( ) Biblioteki publiczne ( )... Public libraries ( ) Teatry i instytucje muzyczne ( )... Theatres and music institutions ( ) Muzea ( )... Museums ( ) Kina sta³e ( )... Fixed cinemas ( ) Abonenci radiowi i telewizyjni ( )... Radio and television subscribers ( ) Miêdzynarodowe Konkursy Skrzypcowe im. H. Wieniawskiego ( )... Miêdzynarodowe Konkursy Lutnicze im. H. Wieniawskiego ( )... Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania ( )... Henryk Wieniawski International Violinist Competition ( ) Henryk Wieniawski International Lute Competition ( ) Collective tourist accommodation establishments ( ) Po ary wed³ug przyczyn ( )... Fires by causes ( ) Przestêpstwa zg³oszone Milicji Obywatelskiej ( )... Crimes reported to the Citizen Police ( ) Przestêpstwa stwierdzone w zakoñczonych postêpowaniach przygotowawczych ( )... Ascertained crimes in completed preparatory proceedings ( ) Wypadki drogowe ( )... Road traffic accidents ( ) Orzecznictwo w sprawach o wykroczenia ( )... Rulings in cases concerning offences ( ) Wodoci¹gi i kanalizacja ( )... Water-line and sewerage systems ( ) Gaz i energia elektryczna ( )... Gas and electricity ( ) Ludnoœæ korzystaj¹ca z sieci komunalnej ( )... Population served by municipal network ( ) 141 Oczyszczanie miasta ( )... Cleaning the city ( ) Jezdnie na ulicach i placach ( )... Roadways on streets and squares ( ) Pojazdy samochodowe ( )... Road vehicles ( ) Placówki pocztowe i telekomunikacyjne oraz abonenci telefonii przewodowej ( )... Post and telecommunication offices and wire telephone subscribers ( ) Komunikacja miejska ( )... Municipal communication ( ) Taksówki ( )... Taxis ( ) Struktura ludnoœci czynnej zawodowo wed³ug Ÿróde³ utrzymania ( )... Structure of the economically active population by source of maintenance ( )

12 Strona Page Zatrudnienie ( )... Employment ( ) Poœrednictwo pracy ( )... Labour intermediation ( ) Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenie w przemyœle uspo³ecznionym ( )... Wartoœæ produkcji i przeciêtne zatrudnienie w przemyœle ( )... Struktura produkcji wed³ug grup ga³êzi przemys³u ( )... Struktura przeciêtnego zatrudnienia wed³ug grup ga³êzi przemys³u ( )... Produkcja wa niejszych wyrobów przemys³owych ( )... Average monthly wage and salary in the public industry ( ) Value of production and average employment in the industry ( ) Structure of production by groups of industrial branches ( ) Structure of average employment by groups of industrial branches ( ) Production of selected industrial products ( ) Rzemios³o prywatne ( )... Private craft ( ) Produkcja podstawowa uspo³ecznionych przedsiêbiorstw budowlano-monta owych wed³ug rodzajów budownictwa ( )... Basic production of public construction and assembly enterprises by types of construction ( ) Handel wewnêtrzny ( )... Internal trade ( ) Wystawcy, producenci i frekwencja na Miêdzynarodowych Targach Poznañskich ( )... Powierzchnia wystawowa na Miêdzynarodowych Targach Poznañskich ( )... Exhibitors, producers and attendance at the Poznañ International Fair ( ) Exhibition area at the Poznañ International Fair ( ) Miêdzynarodowe imprezy wystawiennicze ( )... International exhibition events ( ) Ceny detaliczne w gospodarce uspo³ecznionej ( )... Retail prices in the public economy ( ) Nak³ady inwestycyjne w gospodarce uspo³ecznionej wed³ug dzia³ów gospodarki narodowej ( )... Investment outlays in the public economy by divisions of the national economy ( )... Bud et miasta ( )... City budget ( ) Dochody i wydatki bud etu miasta na 1 mieszkañca ( ) Revenue and expenditure of the city budget per capita ( ) Powierzchnia miasta ( )... Area of the city ( ) Struktura powierzchni miasta wed³ug przeznaczenia u ytkowego ( )... Structure of city area by its utilitarian allocation ( ) Tereny zieleni ( )... Green land ( ) Ogródki dzia³kowe ( )... Allotment plots ( ) Ogród zoologiczny ( )... Zoo ( ) Temperatury powietrza, zachmurzenie i opady atmosferyczne ( )... Zu ycie wody w gospodarce narodowej ( ) Œcieki przemys³owe i komunalne nieoczyszczane ( )... Œcieki przemys³owe i komunalne wymagaj¹ce oczyszczania odprowadzone do wód powierzchniowych ( )... Emisja zanieczyszczeñ powietrza z zak³adów szczególnie uci¹ liwych dla œrodowiska ( ).. Air temperatures, cloud and atmospheric falls ( ) Water consumption in the national economy ( ) Industrial and municipal waste water, untreated ( ) Industrial and municipal waste water requiring treatment discharged into surface waters ( ) Emission of air pollutants from plants especially harmful to the environment ( ) Odpady przemys³owe i komunalne ( )... Industrial and municipal waste ( ) E. Lata E. Years Spo³eczna sfera miasta ( )... Social sphere of the city ( ) Infrastruktura techniczna ( )... Technical infrastructure ( ) Gospodarka miasta ( )... Municipal economy ( ) Stan i ochrona œrodowiska ( )... Environmental protection ( )

13 F. Na pocz¹tku XXI wieku F. At the beginning of 21 st century Strona Page Ludnoœæ w 2002 r.... Population in Ludnoœæ (2002, 2004, 2006)... Population (2002, 2004, 2006) Ruch naturalny i migracje na pobyt sta³y (2002, 2004, 2006)... Ludnoœæ w wieku 15 lat i wiêcej wed³ug stanu cywilnego faktycznego w 2002 r.... Ludnoœæ w wieku 13 lat i wiêcej wed³ug poziomu wykszta³cenia w 2002 r.... Vital statistics and migrations for permanent residence (2002, 2004, 2006) Population aged 15 and more by de facto civil status in Population aged 13 and more by educational level in Ludnoœæ wed³ug g³ównego Ÿród³a utrzymania w 2002 r. Population by main source of maintenance in Ludnoœæ w gospodarstwach domowych z u ytkownikiem gospodarstwa rolnego (dzia³ki rolnej) wed³ug p³ci i grup wieku w 2002 r.... Gospodarstwa domowe wed³ug liczby osób w gospodarstwie i g³ównego Ÿród³a utrzymania w 2002 r. Population in households with an user of agricultural farm (agricultural plot) by sex and age groups in Households by number of persons in a household and main source of maintenance in Rodziny w gospodarstwach domowych wed³ug typów rodzin w 2002 r.... Families in households by types of family in Zasoby mieszkaniowe (2002, 2004, 2006)... Dwelling stocks (2002, 2004, 2006) Mieszkania oddane do u ytkowania (2002, 2004, 2006)... Dwellings completed (2002, 2004, 2006) Edukacja w roku szkolnym 2006/ Education in the 2006/2007 school year Szko³y wy sze (2002/03, 2004/05, 2006/07)... Higher education institutions (2002/03, 2004/05, 2006/07) Podstawowe wskaÿniki w dzia³alnoœci badawczej i rozwojowej (B+R); (2002, 2004, 2006)... Nak³ady bie ¹ce na dzia³alnoœæ badawcz¹ i rozwojow¹ wed³ug rodzajów badañ (2002, 2004, 2006) Basic indices concerning the research and development activity (R&D); (2002, 2004, 2006) Current expenditures on research and development activity by types of research (2002, 2004, 2006) Pracownicy medyczni (2002, 2004, 2006)... Medical personnel (2002, 2004, 2006) Zatrudnieni lekarze specjaliœci (2002, 2004, 2006).. Employed doctors specialists (2002, 2004, 2006) Ambulatoryjna opieka zdrowotna (2002, 2006)... Out-patient health care (2002, 2006) Szpitale (2002, 2004, 2006)... Hospitals (2002, 2004, 2006) Apteki (2002, 2004, 2006)... Pharmacies (2002, 2004, 2006) Œwiadczenia pomocy œrodowiskowej (2002, 2004, 2006)... Benefits from the community social assistance (2002, 2004, 200) Abonenci radiowi i telewizyjni (2002, 2006)... Radio and television subscribers (2002, 2006) Wybrane dane z zakresu kultury (2002, 2006)... Selected data regarding the culture (2002, 2006) Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania (2002, 2006)... Tourist collective accommodation establishments (2002, 2006) Czynne obiekty sportowe (2002, 2006)... Opened sport facilities (2002, 2006) Przestêpstwa stwierdzone w zakoñczonych postêpowaniach przygotowawczych (2002, 2004, 2006).. Ascertained crimes in completed preparatory proceedings (2002, 2004, 2006) Wypadki drogowe (2002, 2004, 2006)... Road traffic accidents (2002, 2004, 2006) Dzia³alnoœæ Pañstwowej Stra y Po arnej (2002, 2004, 2006)... Activity of the State Fire Department (2002, 2004, 2006) Sieæ komunalna (2002, 2004, 2006)... Municipal network (2002, 2004, 2006) Pojazdy samochodowe (2002, 2004, 2006)... Road vehicles (2002, 2004, 2006) Ruch pasa erów w porcie lotniczym awica (2002, 2004, 2006)... Passenger movement in the awica airport (2002, 2004, 2006) Komunikacja miejska (2002, 2004, 2006)... Municipal communication (2002, 2004, 2006) Pracuj¹cy w gospodarce narodowej wed³ug sekcji (2002, 2004, 2006)... Zatrudnienie i wynagrodzenia brutto w sektorze przedsiêbiorstw (2002, 2004, 2006)... Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia rejestrowanego (2002, 2004, 2006)... Bezrobotni zarejestrowani wed³ug wybranych kategorii (2002, 2004, 2006)... Employed in the national economy by sections (2002, 2004, 2006) Employment and gross wages and salaries in the enterprise sector (2002, 2004, 2006) Registered unemployed persons and registered unemployment rate (2002, 2004, 2006) Registered unemployed persons by selected categories (2002, 2004, 2006)

14 Przedsiêbiorstwa przemys³owe wed³ug liczby zatrudnionych (2002, 2004, 2006)... Produkcja budowlano-monta owa przedsiêbiorstw budowlanych wed³ug form w³asnoœci (2002, 2004, 2006)... Podmioty gospodarki narodowej wed³ug sektorów i sekcji (2002, 2006)... Œrednie ceny detaliczne wybranych towarów i us³ug (2002, 2004, 2006)... Strona Page Industrial enterprises by number of paid employees (2002, 2004, 2006) Construction and assembly production of construction enterprises by forms of ownership (2002, 2004, 2006) Entities of the national economy by sectors and sections (2002, 2006) Average retail prices of selected goods and services (2002, 2004, 2006) Bud et miasta (2002, 2004, 2006)... City budget (2002, 2004, 2006) Produkt krajowy brutto (ceny bie ¹ce) (2002, 2004, 2005)... Wartoœæ dodana brutto wed³ug rodzajów dzia³alnoœci (ceny bie ¹ce); (2002, 2004, 2005)... Powierzchnia miasta wed³ug kierunków wykorzystania (2002, 2006)... Gross Domestic Product (current prices) (2002, 2004, 2005) Gross added value by types of activity (current prices); (2002, 2004, 2005) Area of the city by methods of its allocation (2002, 2006) Miejskie tereny zieleni (2002, 2006)... Urban green land (2002, 2006) Ochrona œrodowiska (2002, 2006)... Environmental protection (2002, 2006) Wewnêtrzne zró nicowanie miasta Internal diversification of the city Ludnoœæ w 2006 r.... Population in Ruch naturalny ludnoœci w 2006 r.... Vital statistics in Migracje wewnêtrzne ludnoœci na pobyt sta³y w 2006 r. Internal migration of population for permanent residence in Migracje wewnêtrzne ludnoœci na pobyt sta³y wed³ug wieku w 2006 r.... Internal migration of population for permanent residence by age in Mieszkania oddane do u ytkowania w 2006 r.... Dwellings completed in Edukacja wed³ug szczebli kszta³cenia w roku szkolnym 2006/ Education by education level in 2006/2007 school year Apteki w 2006 r.... Pharmacies in Biblioteki publiczne w 2006 r.... Public libraries in Kina sta³e w 2006 r.... Fixed cinemas in Turystyczne obiekty zbiorowego zakwaterowania w 2006 r.... Podmioty gospodarki narodowej wed³ug sektorów i sekcji w 2006 r.... Poznañ na tle regionu i kraju w 2006 r.... Collective tourist accommodation establishments in Entities of the national economy by sectors and sections in Poznañ city against the background of the region and the country in Miejsce Poznania w 2006 r. wœród miast licz¹cych 300 tys. i wiêcej ludnoœci... Miejsce Poznania w 2005 r. wœród miast, które s¹ podregionami... Location of the Poznañ city among cities having 300 thous. and more inhabitants in Location of the Poznañ city among cities subregions in CZÊŒÆ II STATYSTYKA W POZNANIU CHAPTER II STATISTICS IN POZNAÑ Instytucje i organizacje statystyczne... Statistical institutions and organisations S³u by statystyczne... Statistical services Statystyka akademicka.... Academic statistics Towarzystwa naukowe... Scientific associations Zas³u eni statystycy zwi¹zani z Poznaniem i Wielkopolsk¹... Meritorious statisticians connected with the Poznañ city and Wielkopolska region Persons meritorious for the statistics in 18 th and 19 th century Zas³u eni dla statystyki w XVIII i XIX w.... Statystycy dzia³aj¹cy w XX w.... Statisticians acting in the 20 th century

15 Strona Page Publikacje urzêdów statystycznych o Poznaniu... Publication of statistical offices on the Poznañ city 233 Poznañski oœrodek myœli statystycznej... Poznañ Centre of Statistical Thought WYBRANE DATY Z DZIEJÓW POZNANIA SELECTED DATES FROM THE HISTORY OF POZNAÑ CITY LITERATURA I RÓD A... BIBLIOGRAPHY AND SOURCES SPIS WYKRESÓW LIST OF CHARTS Rozwój terytorialny Poznania w latach Kierunki wykorzystania powierzchni Poznania w 2006 r.... Territorial development of the Poznañ city in years Directions of utilisation of the area of the Poznañ city in Poznañ city against the background of Poznañ na tle wybranych miast other selected cities Mieszkania oddane do u ytkowania (2000, 2006)... Dwellings completed (2000, 2006) Zu ycie wody z wodoci¹gów na 1 mieszkañca (1995, 2000, 2006)... Consumption of water from water-line system per capita (1995, 2000, 2006) Pracuj¹cy w gospodarce narodowej (2000, 2006)... Persons employed in the national economy (2000, 2006) 46 Przeciêtne miesiêczne wynagrodzenia brutto (2000, 2006)... Average gross monthly wage and salary (2000, 2006) 47 A. Do roku 1918 A. Till 1918 Ludnoœæ na 1 km 2 ( )... Population per 1 km 2 ( ) Ruch naturalny na 1000 ludnoœci ( )... Vital statistics per 1000 population ( ) Struktura ludnoœci cywilnej wed³ug wyznañ ( )... Structure of the civil population by religious denominations ( ) Mieszkania oddane do u ytkowania ( )... Dwellings completed ( ) Liczba uczniów szkó³ miejskich, wydzia³owych i ogólnokszta³c¹cych na 1 nauczyciela ( ) Number of students of municipal division and general schools per teacher ( ) Personel sanitarny na 10 tys. ludnoœci ( ).. Sanitary staff per 10 thous. population ( ) 63 Ruch chorych w szpitalu miejskim ( )... Patient statistics of the city hospital ( ) Zu ycie gazu, energii elektrycznej i wody z wodoci¹gów na 1 mieszkañca ( )... Consumption of gas, electricity and water from water-line system per capita ( ) Struktura ludnoœci wed³ug grup zawodowych w 1905 r.... Structure of the population by occupational groups in Poszukuj¹cy pracy i oferty pracy ( )... Looking for a job and job offers ( ) Struktura powierzchni miasta ( )... Structure of the city area ( ) Temperatury powietrza ( )... Air temperatures ( ) B. Lata B. Years Ludnoœæ na 1 km 2 ( )... Population per 1 km 2 ( ) Ruch naturalny na 1000 ludnoœci ( )... Vital statistics per 1000 population ( ) Kobiety na 100 mê czyzn (1921, 1931)... Females per 100 males (1921, 1931) Mieszkania oddane do u ytkowania ( )... Dwellings completed ( ) Personel sanitarny na 10 tys. ludnoœci ( ).. Sanitary staff per 10 thous. population ( ) 93 Widzowie i s³uchacze w teatrach na 1000 ludnoœci ( )... Audiences and listeners in theatres per 1000 population ( ) Sprzedane bilety w kinach na 1000 ludnoœci ( )... Tickets sold in cinemas per 1000 population ( ) Zu ycie gazu, energii elektrycznej i wody z wodoci¹gów na 1 mieszkañca ( )... Abonenci sieci telefonicznej na 1000 ludnoœci ( )... Spó³ki handlowe na 1000 ludnoœci ( )... Przeciêtne ceny detaliczne wybranych artyku³ów ywnoœciowych ( )... Consumption of gas, electricity and water from water-line system per capita ( ) Wire telephone subscribers per 1000 population ( ) Commercial companies per 1000 population ( ) Average retail prices of selected foodstuffs ( )

16 Strona Page C. Lata C. Years Struktura narodowoœciowa ludnoœci ( )... Structure of the population by nationality ( ) Przyrost naturalny na 1000 ludnoœci ( )... Natural increase per 1000 population ( ) Personel sanitarny na 10 tys. ludnoœci (1939, 1940).. Sanitary staff per 10 thous. population (1939, 1940) 118 Tygodniowe przydzia³y ywnoœci dla Polaków i Niemców w 1944 r.... Weakly allocation of foodstuffs for Poles and Germans in Poznañ in D. Lata D. Years Kobiety na 100 mê czyzn ( )... Females per 100 males ( ) Struktura ludnoœci w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym ( )... Structure of the population at working and non-working age ( ) Ruch naturalny na 1000 ludnoœci ( )... Vital statistics per 1000 population ( ) Mieszkania oddane do u ytkowania ( )... Dwellings completed ( ) Studenci szkó³ wy szych na 10 tys. ludnoœci ( )... Personel s³u by zdrowia na 10 tys. ludnoœci ( )... Students of higher education institutions per 10 thous. population ( ) Medical personnel per 10 thous. population ( ) Biblioteki publiczne na 1000 ludnoœci ( ) Public libraries per 1000 population ( ) Widzowie w kinach na 1000 ludnoœci ( ) Audience in cinemas per 1000 population ( ) 138 Struktura przestêpstw stwierdzonych w zakoñczonch postêpowaniach przygotowawczych ( ) Zu ycie gazu, energii elektrycznej i wody z wodoci¹gów na 1 mieszkañca ( )... Abonenci telefoniczni na 1000 ludnoœci ( ) E. Lata E. Years Ludnoœæ w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym ( )... Structure of crimes ascertained in completed preparatory proceedings ( ) Consumption of gas, electricity and water from water-line system per capita ( ) Wire telephone subscribers per 1000 population ( ) Population at working and non-working age ( ) Ruch naturalny na 1000 ludnoœci ( )... Natural increase per 1000 population ( ) Zu ycie gazu, energii elektrycznej i wody z wodoci¹gów na 1 mieszkañca ( )... Consumption of gas, electricity and water from water-line system per capita ( ) Pojazdy samochodowe i wypadki drogowe (1990=100) Road vehicles and traffic accidents (1990=100) F. Na pocz¹tku XXI wieku F. At the beginning of 21 st century Ludnoœæ wed³ug p³ci i wieku w 2006 r.... Population by sex and age in Osoby niepe³nosprawne w 2002 r.... Disabled persons in Aktywnoœæ ekonomiczna ludnoœci w wieku 15 lat i wiêcej w 2002 r.... Economic activity of the population aged 15 and more in Mieszkania oddane do u ytkowania ( )... Dwellings completed ( ) Pracownicy medyczni na 10 tys. ludnoœci ( )... Bezrobotni zarejestrowani wed³ug p³ci i wieku w 2006 r.... Podmioty gospodarki narodowej wed³ug liczby pracuj¹cych w 2006 r.... Medical personnel per 10 thous. population ( ) Registered unemployed persons by sex and age in Entities of the national economy by number of employed persons in Produkt krajowy brutto na 1 mieszkañca ( ) Gross Domestic Product per capita ( ) Wewnêtrzne zró nicowanie miasta Internal diversification of the city Ludnoœæ w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w 2006 r.... Population at working and non-working age in Ruch naturalny w 2006 r.... Vital statistics in Struktura podmiotów gospodarki narodowej wed³ug sekcji w 2006 r.... Structure of entities of the national economy by sections in

17 OBJAŒNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH Kreska ( ) zjawisko nie wyst¹pi³o. Zero (0) zjawisko istnia³o w wielkoœci mniejszej od 0,5; (0,0) zjawisko istnia³o w wielkoœci mniejszej od 0,05. Znak (x) wype³nienie pozycji jest niemo liwe lub niecelowe. Kropka (.) zupe³ny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych. W tym oznacza, e nie podaje siê wszystkich sk³adników sumy. Znak (Δ) oznacza, e nazwy zosta³y skrócone w stosunku do obowi¹zuj¹cej klasyfikacji. Pe³ne nazwy znaleÿæ mo na w publikacjach Urzêdu Statystycznego w Poznaniu, np. w Roczniku Statystycznym Województwa Wielkopolskiego. WA NIEJSZE SKRÓTY tys. = tysi¹c op. cit. = opus citatum mln = milion ok. = oko³o z³ = z³oty itp. = i tym podobne szt = sztuka m.in. = miêdzy innymi wol. = wolumin np. = na przyk³ad g = gram tj. = to jest kg = kilogram tzw. = tak zwany t = tona cd. = ci¹g dalszy kw h = kilowatogodzina dok. = dokoñczenie GW h = gigawatogodzina zob. = zobacz C = stopieñ Celsjusza sto³. = sto³eczne r. = rok GUS = G³ówny Urz¹d Statystyczny egz. = egzemplarz KGN = Klasyfikacja Gospodarki Narodowej km = kilometr PKD = Polska Klasyfikacja Dzia³alnoœci m 2 = metr kwadratowy S.A. = Spó³ka Akcyjna ha = hektar W. Ks. = Wielkie Ksiêstwo km 2 = kilometr kwadratowy Dz. U. = Dziennik Ustaw m 3 = metr szeœcienny PTD = Polskie Towarzystwo Demograficzne dam 3 = dekametr szeœcienny PTE = Polskie Towarzystwo Ekonomiczne hm 3 = hektometr szeœcienny PTS = Polskie Towarzystwo Statystyczne l = litr KBN = Komitet Badañ Naukowych hl = hektolitr PLL LOT = Polskie Linie Lotnicze LOT kj = kilod ul PAN = Polska Akademia Nauk kl = kilokaloria TPN = Towarzystwo Przyjació³ Nauk fot. = fotografia PTPN = Poznañskie Towarzystwo Przyjació³ Nauk poz. = pozycja PRN = Prezydium Rady Narodowej

18 WSTÊP Dzieje ka dego miasta pisane s¹ w ró noraki sposób i ró nymi drogami przekaz o nich trafia do wspó³czesnych. Kamienne œlady pocz¹tków historii odkrywaj¹ siê ods³aniane narzêdziem archeologa. Bogate pamiêci¹ historyczn¹ zabytki architektury i pomniki s³owa przenosz¹ tê pamiêæ nastêpnym wiekom i pokoleniom. Wreszcie historie pojedynczych ludzi, przekazywane w tradycji rodzinnej z pokolenia na pokolenie, splataj¹c siê wzajemnie w sieæ powi¹zanych ze sob¹ losów, uk³adaj¹ siê w dzieje miasta pisane yciem jego mieszkañców. Publikacja Statystyczna karta historii Poznania w celu przedstawienia ró nych aspektów rozwoju stolicy Wielkopolski wykorzystuje zw³aszcza jêzyk liczb. Jest to z pewnoœci¹ bardzo przydatne, a zarazem specyficzne narzêdzie opisu rzeczywistoœci. Trzeba bowiem pamiêtaæ, e ka da liczba, któr¹ uda³o siê przytoczyæ, cytuj¹c materia³y Ÿród³owe, niesie w sobie cz¹stkê historii i cenny ³adunek informacyjny, ale wymaga specjalistycznego naœwietlenia, fachowej interpretacji i powi¹zania z merytoryczn¹ (jakoœciow¹) warstw¹ zdarzeñ ujêtych iloœciowo. Statystyka jest stosunkowo m³od¹ dziedzin¹ wiedzy. O stosowaniu metod statystycznych w badaniu procesów spo³eczno-ekonomicznych na ziemiach polskich mo na mówiæ dopiero od po³owy XVIII wieku. Œlady ich wykorzystania widoczne s¹ w pochodz¹cych z tamtego okresu rozprawach naukowych i innych opracowaniach autorstwa ówczesnych naukowców i urzêdników ró nych specjalnoœci. Nie istnia³a natomiast w tym czasie adna instytucja zajmuj¹ca siê statystyk¹ w sposób zorganizowany. Proces instytucjonalizowania dzia³alnoœci statystycznej rozpocz¹³ siê pod koniec XIX wieku. W Poznaniu, znajduj¹cym siê wówczas pod zaborem pruskim, funkcjonowa³y niemieckie s³u by statystyczne. Formê instytucji przyjê³y one na pocz¹tku XX wieku, w momencie utworzenia Urzêdu Statystycznego Miasta Poznania (Statistische Amt der Stadt Posen) w 1905 r. Nowy etap w rozwoju polskiej statystyki rozpocz¹³ siê w roku 1918, kilka miesiêcy przed odzyskaniem niepodleg³oœci, w momencie powo³ania G³ównego Urzêdu Statystycznego. Instytucja ta od 90 lat koordynuje dzia³alnoœæ s³u b statystyki publicznej na terenie ca³ego kraju, prowadz¹c badania i udostêpniaj¹c ich wyniki. W bogatym dorobku publikacyjnym GUS, dotycz¹cym ró nych dziedzin i dostarczaj¹cym wielostronnych informacji o sytuacji spo³eczno-ekonomicznej, znajduj¹ siê tak e opracowania o charakterze historycznym. Najwa niejszy z nich jest cykl zeszytów tematycznych poœwiêconych dziejom Polski obserwowanym przez pryzmat rozwoju spo³eczno-gospodarczego. Materia³ statystyczny zosta³ w nich zaprezentowany dziedzinowo. Uwieñczeniem tej serii wydawniczej (maj¹cej charakter opracowañ roboczych) sta³a siê obszerna dwutomowa publi- 18

19 kacja wydana podobnie jak zeszyty pod tytu³em Historia Polski w liczbach, która stanowi niezwykle cenne Ÿród³o informacji o dziejach Polski zapisanych jêzykiem statystyki. Przygotowuj¹c opracowanie dotycz¹ce d³ugiego i bardzo zró nicowanego szeregu czasowego, obejmuj¹cego ponad dziesiêæ wieków historii pañstwa polskiego, autorzy dysponowali materia³em statystycznym o ró nym rodowodzie. Charakter oficjalnych danych statystycznych maj¹ wy³¹cznie dane uzyskane w sposób bezpoœredni, jako wynik zorganizowanych badañ statystycznych. Takie informacje zbierane, gromadzone i opracowywane celowo dotycz¹ okresu zinstytucjonalizowanej dzia³alnoœci statystycznej, czyli zaczynaj¹cego siê w 1918 roku. Dla okresów wczeœniejszych, szczególnie od powstania pañstwa do rozbiorów, prezentowany materia³ ma charakter poœredni, bowiem dane statystyczne zosta³y zrekonstruowane nie na podstawie w³asnych prac badawczych, ale w oparciu o materia³ opracowany wczeœniej przez historyków. Korzystaj¹c z doœwiadczeñ zespo³u przygotowuj¹cego Historiê Polski w liczbach, autorzy publikacji Statystyczna karta historii Poznania przyjêli podobne zasady przy zbieraniu i wykorzystaniu materia³u dotycz¹cego dziejów stolicy Wielkopolski. W toku prac przygotowawczych przejrzano bardzo du ¹ liczbê opracowañ statystycznych, a przede wszystkim Ÿród³a znajduj¹ce siê w zasobach bibliotecznych Urzêdu Statystycznego w Poznaniu. Czêœæ z nich pochodzi jeszcze sprzed roku 1918, tj. z okresu dzia³ania niemieckich s³u b statystycznych. Zebrany w ten sposób materia³ zosta³ poddany selekcji pod k¹tem przydatnoœci merytorycznej oraz ci¹g³oœci informacyjnej. W zestawieniach koñcowych starano siê przedstawiæ mo liwie najpe³niejszy obraz opisanych zjawisk, tj. mo liwie najd³u szy szereg czasowy z danymi o ich przebiegu. Ze wzglêdu na zmiany zachodz¹ce w metodologii, które utrudniaj¹ porównywalnoœæ danych z ró nych okresów, nie zawsze uda³o siê osi¹gn¹æ taki efekt. Pierwsz¹ próbê stworzenia statystycznej charakterystyki Poznania na przestrzeni dziejów podj¹³ w XIX wieku Józef ukaszewicz, wybitny historyk i bibliotekarz [dyrektor] Biblioteki Raczyñskich. W 1838 r. wyda³ on dzie³o zatytu³owane Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania w dawniejszych czasach. Wprawdzie zawarte w tytule okreœlenie statystyczny nie odpowiada dok³adnie dzisiejszemu rozumieniu tego terminu, ale publikacja ta jest niezwykle cennym Ÿród³em informacji o dawnym Poznaniu i spe³nia wa n¹ funkcjê poznawcz¹ dziêki ogromnemu ³adunkowi historycznemu, jaki nios¹ w sobie przytaczane liczby. Niniejsze opracowanie, opatrzone tytu³em Statystyczna karta historii Poznania, w pewnym sensie kontynuuje myœl J. ukaszewicza. Publikacja ta sk³ada siê z dwóch czêœci. Pierwsza z nich prezentuje Poznañ w statystyce, czyli przedstawia dzieje miasta w ujêciu liczbowym. Czêœæ druga mówi o statystyce w Poznaniu, pokazuje tworzenie siê zrêbów statystyki akademickiej i rozwój 19

20 poznañskiego oœrodka myœli statystycznej, a tak e opisuje proces powstawania i przeobra eñ instytucji zajmuj¹cych siê dzia³alnoœci¹ statystyczn¹ w praktyce. Znajduj¹ siê w niej równie biogramy przybli aj¹ce sylwetki osób zas³u onych dla statystyki oraz opisy niektórych wydawnictw ksi¹ kowych opublikowanych przez poznañskie urzêdy statystyczne. Publikacjê otwiera rozdzia³ grupuj¹cy wybrane informacje zbiorcze o rozwoju Poznania w okresie, który obejmuje oko³o 200 lat jego wzglêdnie nowej historii ( ). Przedstawiono tu m.in. kierunki rozbudowy miasta (uwzglêdniaj¹c fakt w³¹czania w jego granice administracyjne kolejnych dzielnic) oraz jej tempo (obserwowane od roku 1895, tj. tu przed rozpoczêciem likwidacji twierdzy poligonalnej, czyli fortyfikacji wewnêtrznych, które blokowa³y mo liwoœci poszerzania obszaru miasta), a tak e zestawiono podstawowe informacje o warunkach ycia mieszkañców Poznania na tle innych miast Polski. Statystyczny wizerunek Poznania w ujêciu historycznym ukazany zosta³ w kilku ods³onach. Stosunkowo najd³u szy okres obejmuje pierwsza czêœæ tego rozdzia³u, zatytu³owana Do roku Celowo nie okreœlono tu dok³adnych ram czasowych, staraj¹c siê zawsze przedstawiæ mo liwie najwczeœniejsze dane. Okres od powstania miasta do roku 1918 obejmuje kilka wieków burzliwej historii Poznania, a wiêkszoœæ z nich okreœlana jest jako okres przedstatystyczny. Kompletuj¹c informacje dotycz¹ce tamtych czasów, autorzy niniejszej publikacji nie siêgali do dokumentów Ÿród³owych, ale korzystali z gotowych opracowañ historycznych jako owocu prac badawczych dotycz¹cych g³ównie XX, ale tak e XIX wieku. Cytuj¹c opracowania historyczne, nie kopiowano gotowych tablic, a jedynie wykorzystano zawarte w nich wyniki, które ujêto we w³asnych autorskich zestawieniach konstruowanych zgodnie z aktualnie obowi¹zuj¹cymi zasadami budowy tablic i prezentacji materia³u statystycznego. Rozwój myœli, a przede wszystkim instytucji o charakterze statystycznym, postêpuj¹cy od po³owy wieku XIX, spowodowa³ stopniowe pojawianie siê danych, które choæ czêsto niepe³ne i obarczone b³êdem niedok³adnoœci mo na okreœliæ mianem statystycznych. Na prze³omie XIX i XX wieku zbieraniem takich informacji zajmowa³y siê niemieckie s³u by statystyczne, a od 1905 r. Urz¹d Statystyczny Miasta Poznania (Statistische Amt der Stadt Posen). Dane zebrane przez te s³u by zosta³y wykorzystane po odzyskaniu niepodleg³oœci w Roczniku Statystycznym Sto³ecznego Miasta Poznania, wydawanym od roku Podstawowym i jednoczeœnie niezwykle cennym Ÿród³em danych dla drugiej czêœci rozdzia³u pt. Rozwój Poznania w ujêciu historycznym, obejmuj¹cej lata miêdzywojenne, sta³y siê roczniki przygotowane w 20. i 30. latach XX wieku przez Urz¹d Statystyczny Sto³ecznego Miasta Poznania. W tablicach i wykresach tego rozdzia³u uwzglêdniono tak e wyniki dwóch pierwszych powszechnych spisów ludnoœci, przeprowadzonych w Polsce w 1921 i 1931 r. 20