Stromalne guzy przewodu pokarmowego epidemiologia, obraz kliniczny, diagnostyka, rokowanie oraz zasady leczenia

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Stromalne guzy przewodu pokarmowego epidemiologia, obraz kliniczny, diagnostyka, rokowanie oraz zasady leczenia"

Transkrypt

1 Stromalne guzy przewodu pokarmowego epidemiologia, obraz kliniczny, diagnostyka, rokowanie oraz zasady leczenia Halina Cichoż Lach, Beata Kasztelan Szczerbińska, Maria Słomka Katedra i Klinika Gastroenterologii z Pracownią Endoskopową, Akademia Medyczna, Lublin Streszczenie: Stromalne guzy przewodu pokarmowego (gastrointestinal stromal tumor GIST) to najczęstsze nowotwory układu trawienia pochodzenia mezenchymalnego. Wywodzą się z komórek zwojów śródściennych, tzw. komórek Cajala. Większość (ok. 95%) stromalnych nowotworów przewodu pokarmowego wykazuje ekspresję błonowego receptora c kit o aktywności kinazy tyrozynowej tzw. antygen CD117. Stromalne guzy przewodu pokarmowego reprezentują mniej niż 1% wszystkich pierwotnych guzów przewodu pokarmowego. Są zmianami zarówno o charakterze łagodnym, jak i złośliwym (30%). Mogą być zlokalizowane w każdym odcinku przewodu pokarmowego, jednak najczęściej w żołądku. Stromalne guzy przewodu pokarmowego występują z podobną częstością u mężczyzn i kobiet. Ujawniają się zwykle u chorych powyżej 50. roku życia, natomiast szczyt zachorowań przypada na 6. dekadę życia. Obraz kliniczny jest niecharakterystyczny i zależy od lokalizacji oraz wielkości zmiany. Około 10 30% guzów typu GIST to guzy całkowicie bezobjawowe, wykrywane przypadkowo podczas diagnostyki endoskopowej, radiologicznej czy zabiegów operacyjnych wykonywanych z różnych wskazań. Zmiany przerzutowe najczęściej dotyczą wątroby bądź otrzewnej. Rzadziej obserwuje się przerzuty do płuc, opłucnej i kości. Stromalne guzy przewodu pokarmowego diagnozuje się poprzez badania obrazowe, histologiczne i immunohistochemiczne. Przydatną i obiecującą metodą diagnostyczną jest pozytronowa tomografia emisyjna. Często ostateczne rozpoznanie ustala się na podstawie badania morfologicznego materiału pooperacyjnego. Rokowanie zależy od wielkości guza, od tzw. liczby mitoz w 50 polach widzenia w dużym powiększeniu oraz od głębokości naciekania błony śluzowej. Radykalne leczenie chirurgiczne jest najbardziej skuteczną metodą leczenia GIST. Słowa kluczowe: diagnostyka, epidemiologia, obraz kliniczny, rokowanie, stromalne guzy przewodu pokarmowego WPROWADZENIE Stromalne (podścieliskowe) guzy przewodu pokarmowego (gastrointestinal stromal tumors GIST) to najczęstsze nowotwory układu trawienia pochodzenia mezenchymalnego. Grupa ta została wyodrębniona w oparciu o odmienny immunofenotyp spośród tych nowotworów przewodu pokarmowego, które nie posiadają utkania gruczołowego lub nabłonkowego, a więc mięśniaków, mięsaków gładkokomórkowych, nerwiaków, nerwiakowłókniaków. Są zmianami zarówno o charakterze łagodnym jak i, w 20 30%, złośliwym. Stromalne guzy przewodu pokarmowego reprezentują mniej niż 1% wszystkich pierwotnych guzów przewodu pokarmowego [1-7]. Adres do korespondencji: dr hab. med. Halina Cichoż Lach, Katedra i Klinika Gastroenterologii z Pracownią Endoskopową, Uniwersytet Medyczny, ul. Jaczewskiego 8, Lublin, tel./fax: , e mail: lach.halina@wp.pl Praca wpłynęła: Przyjęta do druku: Nie zgłoszono sprzeczności interesów. Pol Arch Med Wewn. 2008; 118 (4): Copyright by Medycyna Praktyczna, Kraków 2008 Na podstawie badań immunohistochemicznych przyjęto, że guzy GIST wywodzą się z komórek zwojów śródściennych, tzw. komórek Cajala, lub ich prekursorów [8,9]. Komórki Cajala są elementami rozrusznikowymi wykazującymi cechy różnicowania się zarówno w kierunku komórek mięśni gładkich jak i komórek nerwowych układu autonomicznego, regulują perystaltykę przewodu pokarmowego. Według innej teorii guzy GIST są efektem transformacji nowotworowej tych prekursorowych pluripotencjalnych komórek pnia wykazujących ekspresję antygenu CD34, które różnicują się w kierunku komórek rozrusznikowych. Większość, bo około 95% stromalnych nowotworów przewodu pokarmowego wykazuje ekspresję błonowego receptora c kit o aktywności kinazy tyrozynowej tzw. antygen CD117, natomiast 60 70% antygen CD34 [5,10-14]. Epidemiologia Stromalne guzy przewodu pokarmowego są powszechnie rozpoznawane dopiero od kilku lat. Dane epidemiologiczne Stromalne guzy przewodu pokarmowego epidemiologia, obraz kliniczny 1

2 są wciąż zbierane, stąd też nie są dość precyzyjne. Jak dotąd nie jest dokładnie znana proporcja postaci łagodnych i złośliwych. Dotychczasowe wyniki badań epidemiologicznych wskazują, że guzy stromalne przewodu pokarmowego występują z częstością zachorowań/1 mln/rok [10]. Dla wybranych populacji dane te nieco różnią się. Na podstawie retrospektywnych badań szwedzkich przeprowadzonych przez Kindblom i wsp. [15] oraz Nilsson i wsp. [16] szacuje się, że zachorowania na GIST, zarówno postacie potencjalnie złośliwe i łagodne, wynoszą 14,5 16 przypadków/1 mln/rok. Dla Islandii liczba przypadków określana jest na 11/1 mln/rok [10]. W Stanach Zjednoczonych notuje się około 5000 nowych zachorowań rocznie, co daje przypadków/1 mln/rok, sprzyjającym czynnikiem jest rasa czarna [17,18]. Oceniając uzyskane dane pochodzące z 14 wybranych krajów z całego świata uczestniczących w badaniu EORTC, wskaźnik ten określono na średnio 4 5 przypadków/1 mln/rok [19]. Oznaczałoby to dla polskiej populacji ponad nowych zachorowań rocznie według szwedzkich danych lub według pozostałych danych. Jednak liczba klinicznie istotnych postaci GIST, czyli nieoperacyjnych, rozsianych i GIST o wysokim ryzyku oceniana jest na 20 30% przypadków, co daje około 3 4 przypadki/1 mln. W Polsce istnieje Rejestr Kliniczny GIST z siedzibą w Klinice Nowotworów Tkanek Miękkich i Kości w Centrum Onkologii w Warszawie i według jego szacunków liczba rejestrowanych przypadków do leczenia imatinibem (selektywnym inhibitorem kinazy tyrozynowej) nowych chorych w Polsce, czy pacjentów operowanych jest jednak mniejsza i wskazuje na istniejące niewykryte przypadki GIST [19,20]. Stromalne guzy przewodu pokarmowego występują z podobną częstością u mężczyzn i kobiet. Według danych polskich 48% stanowią kobiety i 52% mężczyźni, niemniej jednak w grupie chorych ze zmianami przerzutowymi obserwuje się zdecydowaną przewagę mężczyzn. Stromalne guzy przewodu pokarmowego ujawniają się zwykle u chorych powyżej 50. roku życia, natomiast szczyt zachorowań przypada na dekadę życia. Średnia wieku zachorowania na GIST wynosi lata [18]. Ocenia się jednak, że około 20% guzów występuje u pacjentów przed 40. rokiem życia, niezmiernie rzadko w 1. i 2. dekadzie życia. Uogólnienie procesu nowotworowego częściej dotyczy chorych w młodszych grupach wiekowych [20]. U pacjentów z guzami stromalnymi stwierdza się około 10% odsetek zachorowań na inne nowotwory złośliwe: raka jasnokomórkowego nerki, raka szyjki macicy, piersi, żołądka czy raka płuc. Opisywano rodzinne występowanie GIST, chociaż nie jest to zjawisko częste. U członków rodzin, u których rozpoznawano guzy stromalne przewodu pokarmowego, odkryto konstytucyjną mutację protoonkogenu c kit. Osoby te charakteryzują się szczególnymi cechami genotypowymi: hiperpigmentację skóry karku, szyi, rąk, okolicy krocza i ust. Ponadto opisano szereg innych zespołów związanych z mutacją c kit i wieloogniskowymi guzami stromalnymi, objawiającymi się dysfagią, hiperpigmentacją skóry lub stwierdzaną histopatologicznie hyperplazją komórek Cajala lub splotów nerwowych warstwy mięśniowej jelita. Zwiększone ryzyko wystąpienia GIST dotyczy tych członków rodzin, w których występuje choroba von Reklinghausena [21]. Triada Carneya to uwarunkowany genetycznie zespół występujący u młodych kobiet, charakteryzujący się równoległym występowaniem mnogich GIST w żołądku, pozanadnerczowych przyzwojaków oraz chrzęstniaka płuc [10,22]. Obraz kliniczny Pierwotne umiejscowienie guzów stromalnych to cewa przewodu pokarmowego. Lokalizuje się tam ponad 80% zmian. Znacznie rzadziej, w mniej niż 10%, guzy typu GIST występują w przestrzeni zaotrzewnowej i w miednicy mniejszej. W obrębie przewodu pokarmowego GIST występuje najczęściej w żołądku według różnych źródeł 40 70%, przy czym przeważnie lokalizują się w dnie i stanowią 1 3% wszystkich nowotworów żołądka. W jelicie cienkim występuje 20 50% guzów typu GIST, zwykle dominuje jelito czcze, rzadkim umiejscowieniem jest jelito grube i odbytnica około 5% i poniżej 5% przełyk [23]. Pierwotną lokalizację w sieci i krezce opisywano w pojedynczych przypadkach. Incydentalnie ektopiczny GIST stwierdzano w narządzie rodnym lub w miednicy małej, w wyrostku robaczkowym, pęcherzyku żółciowym, krezce lub sieci [24-28]. Niekiedy ze względu na zaawansowanie choroby i wieloogniskowy rozsiew śródotrzewnowy nie udaje się ustalić pierwotnego umiejscowienia dotyczy to około 6% przypadków [19]. W przewodzie pokarmowym guzy stromalne umiejscowiają się podśluzówkowo, śródściennie lub podsurowicówkowo. Obraz kliniczny jest niecharakterystyczny i zależy od lokalizacji i wielkości zmian. Około 10 30% guzów typu GIST to guzy całkowicie bezobjawowe, wykrywane przypadkowo podczas diagnostyki endoskopowej, radiologicznej czy zabiegów operacyjnych wykonywanych z różnych wskazań. Objawy kliniczne, jeśli istnieją, są niespecyficzne i obejmują: bóle brzucha (20 50%), wczesne uczucie sytości, wzdęcia, objawy podniedrożnościowe lub pełną niedrożność (10 30%), przewlekłe krwawienie z przewodu pokarmowego (ok. 50%), anemię nieznanego pochodzenia, spadek wagi ciała, wymioty, objawy ostrego brzucha [29-31]. W badaniu fizykalnym może pojawić się macalny guz jamy brzusznej. Zdarza się, że kobiety chore na GIST jelita cienkiego są operowane z podejrzeniem nowotworu narządu rodnego [24,25]. Objawy kliniczne zależące od lokalizacji manifestują się podobnymi objawami jak guzy nowotworowe o innym utkaniu histologicznym. Guzy przełyku są zwykle niewielkie i bezobjawowe, większe zmiany wywołują dysfagię, odynofagię, ból zamostkowy, wymioty treścią krwistą, spadek wagi ciała, niekiedy mogą być wykryte przypadkowo jako poszerzenie cienia śródpiersia na zdjęciu radiologicznym. Guzy żołądka mogą objawiać się bólem, jadłowstrętem, nudnościami, wymiotami, utratą masy ciała. Guzy o lokalizacji w jelicie cienkim przeważnie manifestują się bólem brzucha, niekiedy pozornie przypominającym 2 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2008; 118 (4)

3 kolkę żółciową; guzy dwunastnicy mogą powodować żółtaczkę. Zmiany o lokalizacji okrężniczej objawiają się dolegliwościami bólowymi lub zmianą rytmu wypróżnień. Niezależnie od lokalizacji GIST mogą powodować niedrożność, perforację, objawy ostrego brzucha, mogą być przyczyną krwawień z przewodu pokarmowego. Rzadko obserwuje się zespół paraneoplastyczny pod postacią epizodów hipoglikemii spowodowanej produkcją przez guz insulinopodobnego czynnika wzrostu II [7,10,19,32,33]. Przerzuty GIST dokonują się drogą krwionośną lub limfatyczną i najczęściej dotyczą jamy brzusznej. Przeważnie obserwuje się przerzuty do wątroby 54% albo izolowane w 22%, albo współistniejące z rozsiewem śródotrzewnowym 32%. Przerzuty do wątroby są przeważnie liczne, o dużej średnicy, zlokalizowane w obu płatach. Drugą najczęstszą lokalizacją przerzutów jest otrzewna. Rozsiew śródotrzewnowy bez zmian przerzutowych w wątrobie stwierdza się u około 31% chorych [19]. Rzadziej obserwuje się przerzuty do płuc (zazwyczaj guzy zlokalizowane w odbytnicy), opłucnej i kości [34]. Opisywano kazuistyczne przypadki zmian przerzutowych w mózgu [35]. Nie stwierdza się zwykle przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych, stąd też zabieg operacyjny u pacjenta operowanego z powodu GIST zazwyczaj nie wymaga limfadenektomii [19]. Diagnostyka Stromalne guzy przewodu pokarmowego diagnozuje się głównie na podstawie badań obrazujących, a przede wszystkim, ze względu na powszechną dostępność, badań endoskopowych; najistotniejszym narzędziem diagnostycznym są jednak badania histologiczne i immunohistochemiczne [8,9]. Małe asymptomatyczne zmiany są wykrywane zwykle przypadkowo podczas endoskopii wykonywanej z różnych wskazań, większe zarówno w czasie endoskopii, jak i innych badań wizualizacyjnych: ultrasonografii, tomografii komputerowej czy endosonografii (wykonywanych w ramach diagnostyki różnych niespecyficznych objawów klinicznych). Duże guzy, umiejscowione na przykład w przełyku, oprócz wizualizacji endoskopowej są zwykle widoczne w badaniu radiologicznym klatki piersiowej powodując poszerzenie cienia śródpiersia, co wymaga uzupełnienia diagnostyki o tomografię komputerową tej okolicy. Obraz makroskopowy guzów stromalnych może być różny. W badaniu endoskopowym GIST są z reguły opisywane jako zmiany podśluzówkowe, w większości jajowatego kształtu, niekiedy uszypułowane, w różnym stopniu wpuklające się do światła przewodu pokarmowego. Śluzówka pokrywająca zmianę może być prawidłowa, czasem z pępkowatym zagłębieniem, w przypadku większych zmian nierzadko stwierdza się owrzodzenie błony śluzowej. W tomografii zmiany uwidaczniają się jako lite struktury, wzmacniające się po doustnym lub dożylnym podaniu kontrastu. Zmiany wzmacniające się jednorodnie po podaniu środka kontrastowego i rosnące do światła przewodu pokarmowego w większości są łagodne [36,37]. Obok endoskopii i tomografii komputerowej kluczową rolę w diagnostyce guzów stromalnych odgrywa endosonografia. W tym badaniu guzy uwidaczniają się z reguły jako zmiany hypoechogeniczne, wyodrębniające się z różnych warstw ściany przewodu pokarmowego, przeważnie z lamina muscularis propria i muscularis mucose. Endosonografia jest przydatnym badaniem diagnostycznym, zwłaszcza w identyfikacji guzów złośliwych. Cechy takie, jak średnica zmiany przekraczająca 4 cm, nieregularna powierzchnia, obecność torbieli, niejednorodna echogeniczność, wydają się niezależnymi predyktorami złośliwości. Należy zaznaczyć, że w endoskopowej ultrasonografii guzy stromalne nie zawsze można odróżnić od mięśniaków gładkokomórkowych lub innych guzów wywodzących się z mezenchymy. Mięśniaki częściej niż GIST lokalizują się w przełyku i jelicie grubym, rzadziej w żołądku i jelicie cienkim, co może być wskazówką diagnostyczną przy budzącym wątpliwości obrazie endosonograficznym. Jednak nie można nigdy opierać rozpoznania jedynie na typowej lub nietypowej lokalizacji i morfologii zmiany zarówno w endoskopii, jak i w endosonografii [10]. Ostatecznym rozpoznaniem jest ocena morfologiczna biopunktatu pobranego ze zmiany o morfologii GIST. Wycinki z guza uzyskane drogą biopsji endoskopowej nie zawsze są reprezentatywne ze względu na zasięg kleszczyków biopsyjnych. Inną metodą może być endoskopowa podśluzówkowo śluzówkowa resekcja, która pozwala jednocześnie na radykalne leczenie guzów typu GIST o średnicy poniżej 2 cm ograniczonych do warstwy podśluzowej, oraz biopsja cienkoigłowa, wykonywana pod kontrolą endosonografii. Mimo że ta metoda nie zawsze pozwala na identyfikację histopatologicznych cech guza i różnicowanie między zmianą łagodną a złośliwą, jest ona pomocna w pozyskiwaniu materiału do badań immunohistochemicznych, w tym oceny ekspresji CD117, jako najczulszego markera tego nowotworu, występującego, jak wyżej wspomniano, w ponad 90% guzów stromalnych. Kolejnym istotnym diagnostycznie znacznikiem jest antygen CD34, którego ekspresja wyrażona jest najsilniej w przełyku i jelicie grubym. Ekspresja aktyny mięśni gładkich (α SMA) występuje u 20 40% GIST zlokalizowanych w żołądku i nie wykazujących ekspresji CD34. Zatem CD34 i α SMA są dwoma markerami pomocnymi w rozpoznawaniu około 10% guzów typu GIST CD117. Standardowo wykonywane badania immunohistocheniczne stanowią nie tylko istotny element diagnostyki, ale także mogą być użyteczne w wykluczeniu zmian podśluzówkowych innych niż GIST [38]. Należy tutaj wspomnieć o oznaczaniu białka PS 100 i desminy. Te 2 antygeny są typowe dla innych niż GIST guzów mezenchymalnych. Białko PS 100 występuje w guzach pochodzenia nerwowego i stwierdzenie jego obecności pozwala na rozpoznanie schwannomy. Desmina pozwala natomiast zróżnicować GIST, w których nie występuje, z guzami mięśniowymi, zwłaszcza z leiomyosarcoma [10,39,40]. Badania immunohistochemiczne obok histopatologii mają kluczowe znaczenie w rozpoznawaniu guzów stromalnych. Przydatną i obiecującą metodą diagnostyczną jest pozytronowa emisyjna tomografia z zastosowaniem Stromalne guzy przewodu pokarmowego epidemiologia, obraz kliniczny 3

4 18F fluorodezoksyglukozy [10,41]. Według danych pochodzących z Rejestru Klinicznego GIST większość guzów jest operowana bez uprzedniej weryfikacji histologicznej i dopiero ostateczne rozpoznanie opiera się na badaniu morfologicznym materiału pooperacyjnego. Jest to zwykle spowodowane trudnościami w uzyskaniu materiału diagnostycznego ze względu na śródścienny rozwój guza [10,19,42]. Rokowanie W celu oceny stopnia zaawansowania procesu chorobowego wyżej wymienione metody diagnostyczne powinny być zawsze uzupełnione o radiogram klatki piersiowej (nie tylko w przypadku guzów zlokalizowanych w przełyku), ultrasonografię i tomografię komputerową jamy brzusznej w celu potwierdzenia lub wykluczenia rozsiewu oraz wizualizacji zmiany w stosunku do struktur sąsiednich. Około 20% złośliwych GIST w momencie rozpoznania jest w stadium uogólnienia procesu nowotworowego. Dotyczy to szczególnie niewielkich zmian długo pozostających bezobjawowymi, wykrywanymi przypadkowo. Średni czas do pierwszej prezentacji objawów wynosi około 4 6 miesięcy, a do czasu wystąpienia rozsiewu 2 lata. Średni czas trwania choroby jest szacowany na 41 miesięcy w grupie chorych z rozsiewem [19]. W grupie guzów asymptomatycznych dominują guzy zlokalizowane w żołądku i dwunastnicy. Najdłuższy okres przeżycia dotyczy guzów żołądka. Stopień złośliwości klinicznej wzrasta w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego [10,19]. Rokowanie zależy od wielkości guza oraz od tzw. liczby mitoz w 50 polach widzenia w dużym powiększeniu (ocena ta należy do histopatologów), od głębokości naciekania błony śluzowej, co makroskopowo może manifestować się obecnością owrzodzenia. Guzy małe, nie przekraczające 2 cm, mające mniej niż 5 mitoz na 50 pól widzenia, są zwykle łagodne, a rokowanie w ich przypadku jest dobre. Złośliwy guz stromalny zlokalizowany w żołądku rokuje lepiej u kobiet niż u mężczyzn [9,10]. Częstość nawrotów i ryzyko rozsiewu guzów stromalnych zależy od stopnia złośliwości klinicznej i przedstawia się następująco: w stopniu złośliwości od niskiego do średniego ryzyko rozsiewu jest szacowane na 0%, w stopniu wysokim na 54 73%, z czego większość w ciągu 3 lat. Częstość nawrotów w stopniu bardzo niskim wynosi 46%, niskim i średnim po 19%, a w wysokim 11 24% [10]. Ocenę stopnia złośliwości klinicznej ilustruje tabela. Zasady leczenia Radykalne leczenie chirurgiczne jest najbardziej skuteczną metodą leczenia GIST. Daje ono 28 65% 5 letnich przeżyć [43-46]. Nie ma potrzeby usuwania okolicznych węzłów chłonnych w czasie zabiegu operacyjnego, gdyż jak już wyżej wspominano guzy typu GIST nie dają przerzutów do regionalnego układu chłonnego. U ponad 3/4 operowanych chorych możliwe jest uzyskanie makroskopowo radykalnych Tabela. Ocena stopnia złośliwości klinicznej u chorych na GIST według National Institutes of Health GIST Workshop [26] Stopień złośliwości Wielkość* Liczba mitoz bardzo niski <2 cm <5/50 HFP niski 2 5 cm <5/50 HFP średni <5 cm 5 10 cm 6 10/50 HFP <5/50 HFP wysoki >5 cm >10 cm każda <5/50 HFP każda >10/50 HFP * określona jednym największym wymiarem guza Skróty: GIST stromalne guzy przewodu pokarmowego (gastrointestinal stromal tumor), HFP pole w dużym powiększeniu (high power field) granic. Jednak u około 1/4 1/5 tych pacjentów zabieg okazuje się mikroskopowo nieradykalny. U około 20 40% operowanych obserwuje się rozsiew nowotworu w obrębie jamy brzusznej lub przerzuty do wątroby. Kolejne reoperacje nawrotów nie prowadzą z reguły do wyleczenia. Średni czas przeżycia u chorych z nawrotem choroby szacuje się na 9 20 miesięcy [20]. Ostatnie lata przyniosły ogromny postęp w leczeniu GIST poprzez wprowadzenie endoskopowej dyssekcji (podśluzówkowo -śluzówkowa resekcja), pozwalającej na radykalną terapię guzów o niewielkiej średnicy, które nie wykazują cech złośliwości i są ograniczone do warstwy podśluzowej. Chorych w stadium nieoperacyjnym jeszcze do niedawna kwalifikowano wyłącznie do leczenia objawowego, ponieważ GIST jest oporny na konwencjonalną chemioterapię, zaś rola radioterapii nie jest ostatecznie ustalona. Wprowadzenie do praktyki klinicznej imatinibu (Glivec) będącego inhibitorem kinaz tyrozymowych (m.in. receptora KIT), stanowiło przełom w leczeniu pacjentów z nieoperacyjnym lub rozsianym GIST. Obecnie jest w trakcie badań klinicznych kilka innych leków potencjalnie mogących mieć zastosowanie jako alternatywa dla pacjentów z GIST opornymi na imatinib [10,19]. Guzy GIST stanowią nowy, narastający problem kliniczny, są powszechnie rozpoznawane dopiero od kilku lat, ich diagnostyka jest niezwykle trudna. Najistotniejszym narzędziem diagnostycznym obok badań wizualizacyjnych jest ocena histologiczna i immunohistochemiczna. Niekiedy dopiero zabieg operacyjny pozwala na ustalenie ostatecznego rozpoznania. Guzy stromalne są ogromnym wyzwaniem, wymagającym ścisłej współpracy gastrologów, chirurgów, histopatologów i onkologów w dążności do szybkiego, precyzyjnego i właściwego rozpoznania, tak, aby liczba zdiagnozowanych przypadków odpowiadała stanowi faktycznemu, bo jak dotąd wydaje się, że guzy typu GIST wciąż są niedostatecznie diagnozowane. 4 POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2008; 118 (4)

5 PIŚMIENNICTWO 1. Ando N, Goto H, Niwa Y, et al. The diagnosis of GI stromal tumors with EUS guided fine needle aspiration with immunohistochemical analysis. Gastrointest Endosc. 2002; 55: Cheuk W, Lee KC, Chan JKC. C kit immunohistochemical staining in the cytologic diagnosis of metastatic gastrointestinal stromal tumor. Acta Cytol. 2000; 4: Crosby JA, Catton CN, Davis A, et al. Malignanat gastrointestinal stromal tumors of the small intestine: a review of 50 cases from a prospective database. Ann Surg Oncol. 2001; 8: Miettinnen M, El Rifaj EL, Sobin LH, Lasota J. Evaluation of malignancy and prognosis of gastrointestinal stromal tumors: a review. Hum Pathol. 2002; 33: Duffaud F, Blay JY. Gastrointestinal stromal tumors: biology and treatment. Oncology. 2003; 65: Ruka W, Rutkowski P, Nowecki ZI, et al. Imatinib mesilate inhibitor kinazy tyrozynowej w leczeniu nowotworów zrębu przewodu pokarmowego gastrointestinal stromal tumors (GIST). Współ Onkol. 2002; 6: Czupryniak L, Sporny S, Kuroszczyk J, Drzewoski J. Cystic gastrointestinal stromal tumor. Med Sci Monit. 1999; 5: Miettinen M, Majidi M, Lasota J. Pathology and diagnostic criteria of gastrointestinal stromal tumors (GISTs): a review. Eur J Cancer. 2002; 38 (Suppl 5): S39 S Fletcher CDM, Berman JJ, Corless C, et al. Diagnosis of gastrointestinal stromal tumors: a consensus approach. Hum Pathol. 2002; 33: Zawisza A, Milewski J, Rydzewska G. Nowotwory stromalne przewodu pokarmowego. In: Małecka Panas E, Rydzewska G, eds. Wybrane zagadnienia gastroenterologii praktycznej. Termedia Wydawnictwo Medyczne, 2007: Davila RE, Faigel DO. GI stromal tumors. Gastrointest Endosc. 2003; 58: Wang L, Vargas H, French SW. Cellular origin of gastrointestinal stromal tumors. Arch Pathol Lab Med. 2000; 124: Goldblum JR. Gastrointestinal stromal tumors. A review of characteristics morphologic, immunohistochemical, and molecular genetic features. Am J Clin Pathol. 2002; 117 (Suppl): S49 S George S, Desai J. Management of gastrointestinal stromal tumors in the era of tyrosine kinase inhibitors. Curr Treat Options Oncol. 2002; 3: Kondblom LG, Meis Kindblom J, Bumming P, et al. Incidence, prevalence, phenotype and biologic spectrum of gastrointestinal stromal cell tumors (GIST) a population based study of 600 cases. Ann Oncol. 2002; 13 (Suppl 5): Nilsson B, Bumming P, Meis Kindblom JM, et al. Gastrointestinal stromal tumors: the incidence, prevalence, clinical course, and prognostication in the preimatinib mesylate era a population based study in western Sweden. Cancer. 2005; 103: Conolly EM, Gaffney E, Reynolds JV. Gastrointestinal stromal tumors. Br J Surg. 2003; 90: Tran T, Davila JA, El Serag HB. The epidemiology of malignant gastrointestinal stromal tumors: an analysis of 1,458 cases from 1992 to Am J Gastroenterol. 2005; 100: Ruka W, Rutkowski P, Nowecki ZI, et al. Mięsaki podścieliskowe przewodu pokarmowego (GIST) zalecenia postępowania diagnostyczno terapeutycznego. Rejestr Kliniczny GIST: Ruka W, Rutkowski P, Nowecki ZI, et al. Leczenie celowane w nowotworach podścieliskowych przewodu pokarmowego (GIST). Medipress. Onkologia. 2007; 1: Yantiss RK, Rosenberg AE, Sarran L, et al. Multiple gastrointestinal stromal tumors in type I neurofibromatosis: a pathologic and molecular study. Mod Pathol. 2005; 18: Popiela T, Kulig J, Stachura J, et al. Nowotwory przewodu pokarmowego. In: Konturek J, ed. Gastroenterologia i hepatologia kliniczna. Warszawa, PZWL, 2006: Ruka W, Rutkowski P, Szawłowski A, et al. Współczesne postępowanie u chorych na mięsaki podścieliskowe przewodu pokarmowego (GIST gastrointestinal stromal tumors). Nowotwory. 2003; 53: Belics Z, Csapo Z, Szabo I, et al. Large gastrointestinal stromal tumor presenting as an ovarian tumor. A case report. J Reprod Med. 2003; 48: Zighelboim I, Henao G, Kunda A, et al. Gastrointestinal stromal tumor presenting as a pelvic mass. Gynecol Oncol. 2003; 91: Carlomagno G, Beneduce PA. A gastrointestinal stromal tumor (GIST) masquerading as an ovarian mass. World J Surg Oncol. 2004; 2: Cai N, Morgenstern N, Wasserman P. A case of omental gastrointestinal stromal tumor and association with history of melanoma. Diagn Cytopathol. 2003; 28: Kim HC, Lee JM, Kim SH et al. Primary gastrointestinal stromal tumors in the omentum and mesentery: CT findings and pathologic correlation. Am J Rentgenol. 2004; 182: Głuszek S, Karcz W, Matykiewicz J, et al. Gastrointestinal stromal tumors. Gastroenterol Pol. 2004; 11: Perego M, Strada E, Alvisi C, et al. Gastrointestinal stromal tumor as the cause of intestinal hemorrhage: description of a clinical case. Ann Ital Med Int. 1998; 13: Lucchetta MC, Liberati G, Petraccia L, et al. Gastrointestinal stromal tumors: a seldom diagnosed cause of severe anemia. Dig Dis Sci. 2005; 50: D Amato G, Steinert DM, McAuliffe JC, Trent JC. Update on the biology and therapy of gastrointestinal stromal tumors. Cancer Control. 2005; 12: Miettinen M, Sarlomo Rikala M, Sobin LH, Lasota J. Esophageal stromal tumors. Am J Surg Pathol. 2000; 24: von Mehren M, Watson JC. Gastrointestinal stromal tumors. Hematol Oncol Clin North Am. 2005; 19: Hughes TP, Kaeda J, Branford S, et al. Frequency of major molecular responses to imatinib or interferon alfa plus cytarabine in newly diagnosed chronic myeloid leukemia. N Eng J Med. 2003; 349: Ghanem N, Altehoefer C, Furtwangler A, et al. Computed tomography in gastrointestinal stromal tumors. Eur Radiol. 2003; 13: Takao H, Yamahira K, Doi I, Watanabe T. Gastrointestinal stromal tumor of the retroperitoneum: CT and MR findings. Eur Radiol. 2004; 14: Hasegawa T, Matsuno Y, Shimoda T, et al. Gastrointestinal stromal tumor: consistent CD117 immunostaining for diagnosis, and prognostic classification based on tumor size and MIB1 grade. Hum Pathol. 2002; 33: Debiec Rychter M, Wasag B, Stul M, et al. Gastrointestinal stromal tumours (GISTs) negative for KIT (CD117 antigen) immunoreactivity. J Pathol. 2004; 202: Sugar I, Forgacs B, Istran G, et al. Gastrointestinal stromal tumours (GIST). Hepatogastroenterology. 2005; 52: Chang WC, Tzao C, Shen DH, et al. Gastrointestinal stromal tumor (GIST) of the esophagus detected by positron emission tomography/computed tomography. Dig Dis Sci. 2005; 50: Debol SM, Stanley MW, Mallery JS. Can fine needle aspiration cytology adequately diagnose and predict the behavior of gastrointestinal stromal tumors? Adv Anat Pathol. 2001; 8: De Matteo RP, Lewis JJ, Leung D, et al. Two hundred gastrointestinal stromal tumors: recurrence patterns and prognostic factors for survival. Ann Surg. 2000; 231: Blay JY, Bonvalot S, Casali P, et al. Consensus meeting for the management of gastrointestinal stromal tumors. Report of the GIST Consensus Conference of March 2004, under the auspicies of ESMO. Ann Oncol. 2005; 16: Hrycek A, Kośmider J, Smok M. Gastrointestinal stromal tumors (GISTs). Pol Arch Med Wewn. 2005; 113: Stromalne guzy przewodu pokarmowego epidemiologia, obraz kliniczny 5

GUZY PODŚCIELISKOWE PRZEWODU POKARMOWEGO. (Gastrointestinal Stromal Tumor (GIST)) Anna Nasierowska-Guttmejer, Katarzyna Guzińska-Ustynowicz

GUZY PODŚCIELISKOWE PRZEWODU POKARMOWEGO. (Gastrointestinal Stromal Tumor (GIST)) Anna Nasierowska-Guttmejer, Katarzyna Guzińska-Ustynowicz Sformatowano GUZY PODŚCIELISKOWE PRZEWODU POKARMOWEGO (Gastrointestinal Stromal Tumor (GIST)) Anna Nasierowska-Guttmejer, Katarzyna Guzińska-Ustynowicz 1. Materiał chirurgiczny: przełyk, Ŝołądek, jelito

Bardziej szczegółowo

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE

CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA ROZDZIA 4 NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY OBJAWY, ROZPOZNAWANIE I LECZENIE Arkadiusz Jeziorski W Polsce do lekarzy onkologów zgłasza się rocznie ponad 130 tysięcy nowych pacjentów; około 80 tysięcy

Bardziej szczegółowo

Przerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego

Przerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego Dariusz Kaczmarczyk Przerzut raka żołądka do migdałka podniebiennego Klinika Chirurgii Nowotworów Głowy i Szyi Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Kierownik: Prof. dr hab. med. Alina Morawiec Sztandera Opis

Bardziej szczegółowo

ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU

ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU ZBYT PÓŹNE WYKRYWANIE RAKA NERKI ROLA LEKARZA PIERWSZEGO KONTAKTU 14 czerwca 2012 r dr n. med. Piotr Tomczak Klinika Onkologii U.M. Poznań Epidemiologia raka nerki RCC stanowi 2 3% nowotworów złośliwych

Bardziej szczegółowo

NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r.

NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA. Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. NOWOTWORY TRZUSTKI KLUCZOWE DANE, EPIDEMIOLOGIA Dr n. med. Janusz Meder Prezes Polskiej Unii Onkologii 4 listopada 2014 r. Najczęstsza postać raka trzustki Gruczolakorak przewodowy trzustki to najczęstsza

Bardziej szczegółowo

Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011

Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,

Bardziej szczegółowo

CHIRURGICZNE LECZENIE GUZÓW NEUROENDOKRYNNYCH (NET) UKŁADU POKARMOWEGO:

CHIRURGICZNE LECZENIE GUZÓW NEUROENDOKRYNNYCH (NET) UKŁADU POKARMOWEGO: Andrzej W. SZAWŁOWSKI CHIRURGICZNE LECZENIE GUZÓW NEUROENDOKRYNNYCH (NET) UKŁADU POKARMOWEGO: Żołądka Jelit Trzustki GEP z Kliniki Nowotworów Górnego Odcinka Układu Pokarmowego -Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2009 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 9

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2009 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 9 Załącznik nr 9 Nazwa programu: do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) ICD 10 grupa rozpoznań obejmująca nowotwory

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 8

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie nowotworów podścieliska przewodu pokarmowego (GIST) Załącznik nr 8 Załącznik nr 8 Nazwa programu: do Zarządzenia 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) ICD 10 grupa rozpoznań obejmująca nowotwory

Bardziej szczegółowo

Podstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień

Podstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień Marcin Stępie pień Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM Wrocław, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu. Cele diagnostyki rozpoznanie choroby nowotworowej; ocena zaawansowania

Bardziej szczegółowo

VII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ. LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń

VII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ. LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń VII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń 1. Scyntygrafia i radioizotopowe badanie czynnościowe tarczycy 1) gamma kamera planarna lub scyntygraf;

Bardziej szczegółowo

SpiS TreśCi chirurgia narządowa 51. nowotwory układu pokarmowego VII

SpiS TreśCi chirurgia narządowa 51. nowotwory układu pokarmowego VII Spis treści CHIRURGIA NARZĄDOWA... 1005 51. Nowotwory układu pokarmowego... 1007 51.1. Nowotwory przełyku Andrzej W. Szawłowski... 1007 51.1.1. Wstęp... 1007 51.1.2. Patologia... 1008 51.1.3. Rozpoznanie...

Bardziej szczegółowo

Pracownia Patologii Ogólnej i Neuropatologii, Katedra Pielęgniarstwa, Gdański Uniwersytet Medyczny

Pracownia Patologii Ogólnej i Neuropatologii, Katedra Pielęgniarstwa, Gdański Uniwersytet Medyczny POZAGONADALNE I POZACZASZKOWE GUZY GERMINALNE (EXTRAGONADAL GERM CELL TUMOR) Ewa IŜycka-Świeszewska Pracownia Patologii Ogólnej i Neuropatologii, Katedra Pielęgniarstwa, Gdański Uniwersytet Medyczny 1.

Bardziej szczegółowo

Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet

Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Odrębności diagnostyki i leczenia raka piersi u młodych kobiet Barbara Radecka Opolskie Centrum Onkologii Amadeo Modigliani (1884-1920) 1 Młode chore Kto to taki??? Daniel Gerhartz (1965-) 2 3 Grupy wiekowe

Bardziej szczegółowo

WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI

WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych

Bardziej szczegółowo

Leczenie zaawansowanych (nieresekcyjnych i/lub przerzutowych) GIST Nieoperacyjny lub rozsiany GIST jest oporny na konwencjonalną chemioterapię.

Leczenie zaawansowanych (nieresekcyjnych i/lub przerzutowych) GIST Nieoperacyjny lub rozsiany GIST jest oporny na konwencjonalną chemioterapię. Leczenie zaawansowanych (nieresekcyjnych i/lub przerzutowych) GIST Nieoperacyjny lub rozsiany GIST jest oporny na konwencjonalną chemioterapię. Rola radioterapii nie jest ostatecznie ustalona. Dotychczasowe

Bardziej szczegółowo

Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne

Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Ocena czynników rokowniczych w raku płaskonabłonkowym przełyku w materiale Kliniki Chirurgii Onkologicznej AM w Gdańsku doniesienie wstępne Świerblewski M. 1, Kopacz A. 1, Jastrzębski T. 1 1 Katedra i

Bardziej szczegółowo

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2010 Leczenie raka nerki Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 8/2010/DGL Prezesa NFZ z dnia 20 stycznia 2010 roku

Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2010 Leczenie raka nerki Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 8/2010/DGL Prezesa NFZ z dnia 20 stycznia 2010 roku Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 8/2010/DGL Prezesa NFZ z dnia 20 stycznia 2010 roku Nazwa programu: LECZENIE RAKA NERKI ICD-10 C 64 Dziedzina medycyny: Nowotwór złośliwy nerki za wyjątkiem miedniczki

Bardziej szczegółowo

WTÓRNE OPERACJE CYTOREDUKCYJNE - ZASADY KWALIFIKACJI

WTÓRNE OPERACJE CYTOREDUKCYJNE - ZASADY KWALIFIKACJI WTÓRNE OPERACJE CYTOREDUKCYJNE - ZASADY KWALIFIKACJI Paweł Basta Klinika Ginekologii i Onkologii Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie Uniwersyteckie Centrum Leczenia Chorób Piersi I Katedra Chirurgii Ogólnej

Bardziej szczegółowo

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji

Bardziej szczegółowo

Nowotwory złośliwe skóry. Katedra Onkologii AM w Poznaniu

Nowotwory złośliwe skóry. Katedra Onkologii AM w Poznaniu Nowotwory złośliwe skóry Katedra Onkologii AM w Poznaniu Nowotwory złośliwe skóry Raki: rak podstawnokomórkowy rak kolczystokomórkowy rak płakonabłonkowy Czerniak Nowotwory złośliwe skóryrak podstawnokomórkowy

Bardziej szczegółowo

Podstawowe badania obrazowe. Marcin Szulc Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii

Podstawowe badania obrazowe. Marcin Szulc Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Podstawowe badania obrazowe Marcin Szulc Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Prawidłowe myślenie lekarskie Zebranie podstawowych danych (badanie podmiotowe i przedmiotowe)

Bardziej szczegółowo

Czynniki ryzyka przerwania ciągłości torebki

Czynniki ryzyka przerwania ciągłości torebki GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Praca na stopień doktora nauk medycznych wykonana w Katedrze i Klinice Otolaryngologii Kierownik: prof. dr hab. med. Czesław Stankiewicz Krzysztof Kiciński Czynniki ryzyka

Bardziej szczegółowo

Nowotwory złośliwe u dzieci w 2005 roku

Nowotwory złośliwe u dzieci w 2005 roku Nowotwory złośliwe u dzieci w 2005 roku Urszula Wojciechowska, Joanna Didkowska Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, Centrum Onkologii - Instytut, Warszawa Krajowy Rejestr Nowotworów Niniejsze

Bardziej szczegółowo

Rak nerki. Patrycja Tudrej Biotechnologia, II rok USM

Rak nerki. Patrycja Tudrej Biotechnologia, II rok USM Rak nerki Patrycja Tudrej Biotechnologia, II rok USM Budowa nerki (http://www.cancerresearchuk.org/; zmodyfikowano) 2 Charakterystyka epidemiologiczna raka nerki 3 pod względem występowania nowotwór urologiczny

Bardziej szczegółowo

Dr hab. med. Mirosław Dziuk, prof. nadzw. Kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej WIM Warszawa

Dr hab. med. Mirosław Dziuk, prof. nadzw. Kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej WIM Warszawa Dr hab. med. Mirosław Dziuk, prof. nadzw. Kierownik Zakładu Medycyny Nuklearnej WIM Warszawa ROZPOZNAWANIE: PET - CT W ONKOLOGII poszukiwanie ognisk choroby - wczesne wykrywanie różnicowanie zmian łagodnych

Bardziej szczegółowo

Nowotwory złośliwe u dzieci w 2006 roku

Nowotwory złośliwe u dzieci w 2006 roku Nowotwory złośliwe u dzieci w 2006 roku Joanna Didkowska, Urszula Wojciechowska, Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, Centrum Onkologii Instytut, Warszawa Krajowy Rejestr Nowotworów Niniejsze opracowanie

Bardziej szczegółowo

Rak Płuca Epidemiologia i Czynniki Ryzyka

Rak Płuca Epidemiologia i Czynniki Ryzyka Rak Płuca 2014 Epidemiologia i Czynniki Ryzyka Dariusz M. Kowalski Klinika Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Centrum Onkologii Instytut w Warszawie Warszawa, 16. 09. 2014 EPIDEMIOLOGIA Epidemiologia

Bardziej szczegółowo

Rak piersi to najpowszechniej występujący nowotwór kobiecy w Polsce czy nauka poznała przyczyny powstawania tego nowotworu?

Rak piersi to najpowszechniej występujący nowotwór kobiecy w Polsce czy nauka poznała przyczyny powstawania tego nowotworu? Rak piersi to najpowszechniej występujący nowotwór kobiecy w Polsce czy nauka poznała przyczyny powstawania tego nowotworu? Wiele czynników na które mamy bezpośredni wpływ, zwiększa ryzyko zachorowania

Bardziej szczegółowo

LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48)

LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48) Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 492 Poz. 66 Załącznik B.3. LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie adjuwantowe

Bardziej szczegółowo

Cykl kształcenia 2013-2016

Cykl kształcenia 2013-2016 203-206 SYLABUS Nazwa Fizjoterapia kliniczna w chirurgii, onkologii i medycynie paliatywnej. Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny, Instytut Fizjoterapii Kod Studia Kierunek studiów Poziom

Bardziej szczegółowo

typ 3, sporadyczny; Techniki Obrazowe

typ 3, sporadyczny; Techniki Obrazowe Guz neuroendokrynny żołądka typ 3, sporadyczny; Techniki Obrazowe Mariusz I.Furmanek CSK MSWiA i CMKP Warszawa Ocena wyjściowa, metody strukturalne WHO 2 (rak wysoko zróżnicowany); Endoskopia i/lub EUS;

Bardziej szczegółowo

EPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne

EPIDEMIOLOGIA. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne. Mierniki epidemiologiczne EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH EPIDEMIOLOGIA prof. dr hab. med. Jan Kornafel Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM we Wrocławiu Mierniki epidemiologiczne Mierniki epidemiologiczne

Bardziej szczegółowo

Ośrodki medyczne wykonujące procedury diagnostyczno-terapeutyczne powinny mieć następujące możliwości:

Ośrodki medyczne wykonujące procedury diagnostyczno-terapeutyczne powinny mieć następujące możliwości: REKOMENDACJE KONSULTANTA KRAJOWEGO W DZIEDZINIE CHIRURGII ONKOLOGICZNEJ ORAZ POLSKIEGO TOWARZYSTWA CHIRURGII ONKOLOGICZNEJ W ZAKRESIE DIAGNOSTYKI I LECZENIA CHORYCH NA RAKA JELITA GRUBEGO REKOMENDACJE

Bardziej szczegółowo

Epidemiologia. Czynniki ryzyka. Predyspozycje genetyczne. Polipy gruczołowe. Predyspozycje genetyczne. Rak jelita grubego. Zachorowalność w 2003 roku:

Epidemiologia. Czynniki ryzyka. Predyspozycje genetyczne. Polipy gruczołowe. Predyspozycje genetyczne. Rak jelita grubego. Zachorowalność w 2003 roku: Epidemiologia Rak jelita Szkolenie dla lekarzy rodzinnych 2007 Igor Madej Oddział Chirurgii Onkologicznej II Dolnośląskiego Centrum Onkologii Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Onkologicznej Akademii

Bardziej szczegółowo

Załącznik do OPZ nr 8

Załącznik do OPZ nr 8 Załącznik do OPZ nr 8 Lista raportów predefiniowanych Lp. Tytuł raportu Potencjalny użytkownik raportu 1. Lista chorych na raka stercza w zależności od poziomu antygenu PSA (w momencie stwierdzenia choroby)

Bardziej szczegółowo

NOWOTWORY SKÓRY. W USA około 20% populacji zachoruje nowotwory skóry.

NOWOTWORY SKÓRY. W USA około 20% populacji zachoruje nowotwory skóry. NOWOTWORY SKÓRY Nowotwory skóry są zmianami zlokalizowanymi na całej powierzchni ciała najczęściej w miejscach, w których nastąpiło uszkodzenie skóry. Najważniejszym czynnikiem etiologicznym jest promieniowanie

Bardziej szczegółowo

ROZPOZNAWANIE I LECZENIE WYBRANYCH NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH wprowadzenie do tematu. Sylwia Grodecka-Gazdecka Katedra Onkologii AM w Poznaniu

ROZPOZNAWANIE I LECZENIE WYBRANYCH NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH wprowadzenie do tematu. Sylwia Grodecka-Gazdecka Katedra Onkologii AM w Poznaniu ROZPOZNAWANIE I LECZENIE WYBRANYCH NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH wprowadzenie do tematu Sylwia Grodecka-Gazdecka Katedra Onkologii AM w Poznaniu 2004 Nowotwór jest chorobą o podłożu genetycznym czyli procesem

Bardziej szczegółowo

Agata Abramowicz Centrum Badań Translacyjnych i Biologii Molekularnej Nowotworów Seminarium magisterskie 2013

Agata Abramowicz Centrum Badań Translacyjnych i Biologii Molekularnej Nowotworów Seminarium magisterskie 2013 Agata Abramowicz Centrum Badań Translacyjnych i Biologii Molekularnej Nowotworów Seminarium magisterskie 2013 Standaryzowane według wieku współczynniki zachorowalności na nowotwory złośliwe piersi w skali

Bardziej szczegółowo

Rak jelita grubego. Ewelina Piasna 1

Rak jelita grubego. Ewelina Piasna 1 Rak jelita grubego Ewelina Piasna 1 Epidemiologia Rak jelita grubego jest trzecim co do częstości występowania nowotworem złośliwym u mężczyzn i drugim u kobiet 15 000 nowych zachorowań rocznie w Polsce

Bardziej szczegółowo

Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości

Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Wydłużenie życia chorych z rakiem płuca - nowe możliwości Pulmonologia 2015, PAP, Warszawa, 26 maja 2015 1 Epidemiologia raka płuca w Polsce Pierwszy nowotwór w Polsce pod względem umieralności. Tendencja

Bardziej szczegółowo

LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48)

LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48) Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 546 Poz. 71 Załącznik B.3. LECZENIE NOWOTWORÓW PODŚCIELISKA PRZEWODU POKARMOWEGO (GIST) (ICD-10 C 15, C 16, C 17, C 18, C 20, C 48) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie adjuwantowe

Bardziej szczegółowo

www.korektorzdrowia.pl www.watchhealthcare.eu PORADNIK DLA PACJENTÓW Biopsja

www.korektorzdrowia.pl www.watchhealthcare.eu PORADNIK DLA PACJENTÓW Biopsja www.korektorzdrowia.pl www.watchhealthcare.eu PORADNIK DLA PACJENTÓW Biopsja Rak piersi Najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet w Polsce 2004 r. ponad12 000 nowych zachorowań na raka piersi

Bardziej szczegółowo

WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA

WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA WARSZAWSCY LEKARZE ZASTOSOWALI NOWĄ METODĘ LECZENIA RAKA JAJNIKA..,WWW.MONEY.PL ( 00:00:00) www.money.pl/archiwum/wiadomosci_agencyjne/pap/artykul/warszawscy;lekarze;zastosowali;nowa;metode;leczenia;raka;j

Bardziej szczegółowo

LIMFADENEKTOMIA W LECZENIU RAKA TRZONU MACICY. Andrzej Bieńkiewicz Oddział Kliniczny Ginekologii Onkologicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi

LIMFADENEKTOMIA W LECZENIU RAKA TRZONU MACICY. Andrzej Bieńkiewicz Oddział Kliniczny Ginekologii Onkologicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi LIMFADENEKTOMIA W LECZENIU RAKA TRZONU MACICY Andrzej Bieńkiewicz Oddział Kliniczny Ginekologii Onkologicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi II Kongres PTGO, POZNAŃ 2011 ARGUMENTY "ZA" ARGUMENTY "PRZECIW"

Bardziej szczegółowo

Nowotwory rejonu głowy i szyi trudności diagnostyczne

Nowotwory rejonu głowy i szyi trudności diagnostyczne Ewa Osuch-Wójcikiewicz Nowotwory rejonu głowy i szyi trudności diagnostyczne Katedra i Klinika Otolaryngologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik: Prof. dr hab. n. med. K. Niemczyk Konferencja

Bardziej szczegółowo

CHŁONIAKI ZŁOŚLIWE U DZIECI

CHŁONIAKI ZŁOŚLIWE U DZIECI Prof. dr hab.med. Jacek Wachowiak CHŁONIAKI ZŁOŚLIWE PODZIAŁ CHŁONIAKI ZŁOŚLIWE 1. CHŁONIAKI NIEZIARNICZE 2. CHOROBA HODGKINA (ZIARNICA ZŁOŚLIWA) EPIDEMIOLOGIA - OK. 10% NOWOTWORÓW Klinika Onkologii, Hematologii

Bardziej szczegółowo

RAK PŁUCA A CHOROBY WSPÓŁISTNIEJĄCE

RAK PŁUCA A CHOROBY WSPÓŁISTNIEJĄCE Beata Brajer-Luftmann Katedra i Klinika Pulmonologii, Alergologii i Onkologii Pulmonologicznej UM w Poznaniu TPT 30.11.2013r. Najczęstszy nowotwór na świecie (ok. 1,2 mln zachorowań i ok. 1,1ml zgonów)

Bardziej szczegółowo

GIST czym jest i jak stawić mu czoła?

GIST czym jest i jak stawić mu czoła? GIST czym jest i jak stawić mu czoła? Diagnoza Nowotwory należy leczyć u onkologa! A GIST należy leczyć w ośrodku onkologicznym, który specjalizuje się w leczeniu tego rzadkiego nowotworu!!! Powyższe stwierdzenie

Bardziej szczegółowo

Pakiet onkologiczny. w podstawowej opiece zdrowotnej

Pakiet onkologiczny. w podstawowej opiece zdrowotnej Pakiet onkologiczny w podstawowej opiece zdrowotnej Agnieszka Jankowska-Zduńczyk Specjalista medycyny rodzinnej Konsultant krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej Profilaktyka chorób nowotworowych Pakiet

Bardziej szczegółowo

BADANIA KONTROLNE CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE

BADANIA KONTROLNE CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE BADANIA KONTROLNE CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE Marian Reinfuss CENTRUM ONKOLOGII ODDZIAŁ W KRAKOWIE OCENA WARTOŚCI CENTRUM ONKOLOGII ODDZIAŁ W KRAKOWIE PROWADZENIA BADAŃ KONTROLNYCH 1. długość przeŝycia

Bardziej szczegółowo

WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii

WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT. Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii WSKAZANIA DO LECZENIA CHIRURGICZNEGO W CHOROBACH ZAPALNYCH JELIT Zuzanna Kaszycka Klinika Chirurgii Gastroenterologicznej i Transplantologii Choroba Crohna Zapalenie przewodu pokarmowego w chorobie Crohna

Bardziej szczegółowo

Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki. Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa

Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki. Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa Nefrektomia Nefrektomia jest metodą umożliwiającą całkowite wyleczenie

Bardziej szczegółowo

DIAGNOSTYKA ULTRASONOGRAFICZNA TARCZYCY. Michał Brzewski Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej AM Warszawa

DIAGNOSTYKA ULTRASONOGRAFICZNA TARCZYCY. Michał Brzewski Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej AM Warszawa DIAGNOSTYKA ULTRASONOGRAFICZNA TARCZYCY Michał Brzewski Anna Jakubowska Zakład Radiologii Pediatrycznej AM Warszawa 1 PROBLEMY DIAGNOSTYCZNE Wady rozwojowe Wole Guzki tarczycy Nowotwory tarczycy Zaburzenia

Bardziej szczegółowo

OPIS PRZEDMIOTU UMOWY Część L - Opis świadczenia POZYTONOWA TOMOGRAFIA EMISYJNA (PET)

OPIS PRZEDMIOTU UMOWY Część L - Opis świadczenia POZYTONOWA TOMOGRAFIA EMISYJNA (PET) Załącznik nr 4 do zarządzenia Nr 88/2013/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 18 grudnia 2013 r. OPIS PRZEDMIOTU UMOWY Część L - Opis świadczenia POZYTONOWA TOMOGRAFIA EMISYJNA (PET) 1. Charakterystyka

Bardziej szczegółowo

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA Fizjoterapia kliniczna w onkologii i medycynie paliatywnej

SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA Fizjoterapia kliniczna w onkologii i medycynie paliatywnej SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek) Nazwa jednostki

Bardziej szczegółowo

Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie ul. Wawelska 15B, Warszawa, Polska

Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie ul. Wawelska 15B, Warszawa, Polska C ertyfikat N r: 2 5 8 756-2018-AQ-POL-RvA Data pierws zej c ertyfikacji: 0 6 kwietnia 2 012 Ważnoś ć c ertyfikatu: 2 7 maja 2 0 1 9-0 5 kwietnia 2 021 Niniejszym potwierdza się, że system zarządzania

Bardziej szczegółowo

leczenie miejscowe leczenie systemowe leczenie skojarzone Leczenie chirurgiczne wznowy miejscowej leczenie radykalne

leczenie miejscowe leczenie systemowe leczenie skojarzone Leczenie chirurgiczne wznowy miejscowej leczenie radykalne Leczenie W terapii raka jelita grubego stosuje się trzy podstawowe metody leczenia onkologicznego: chirurgię, radioterapię oraz chemioterapię. Dwie pierwsze określa się jako leczenie miejscowe, ostania

Bardziej szczegółowo

Możliwości diagnostyczne w nowotworach nerki - rola wczesnego wykrywania

Możliwości diagnostyczne w nowotworach nerki - rola wczesnego wykrywania Możliwości diagnostyczne w nowotworach nerki - rola wczesnego wykrywania Rak nerki stanowi około 3% wszystkich nowotworów złośliwych u człowieka. Najczęściej rozwija się w starszym wieku, aczkolwiek coraz

Bardziej szczegółowo

Załącznik nr 4 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki raka piersi

Załącznik nr 4 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki raka piersi Program profilaktyki raka piersi 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI RAKA PIERSI, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Rak piersi jest najczęściej występującym

Bardziej szczegółowo

Postępy w Gastroenterologii. Poznań 2013. Janusz Milewski, Klinika Gastroenterologii CSK MSW.

Postępy w Gastroenterologii. Poznań 2013. Janusz Milewski, Klinika Gastroenterologii CSK MSW. Postępy w Gastroenterologii. Poznań 2013. Janusz Milewski, Klinika Gastroenterologii CSK MSW. Rak trzustki na drugim miejscu pośród nowotworów w gastroenterologii. Na 9 miejscu pod względem lokalizacji

Bardziej szczegółowo

STATYSTYKI DOTYCZĄCE RAKA JAJNIKA

STATYSTYKI DOTYCZĄCE RAKA JAJNIKA bioprognos OncoOVARIAN Dx Nieinwazyjne badanie krwi umożliwiające zasugerowanie diagnozy u pacjentek z podejrzeniem nowotworu złośliwego jajnika oraz ograniczenie liczby nieadekwatnych badań diagnostycznych,

Bardziej szczegółowo

NON-HODGKIN S LYMPHOMA

NON-HODGKIN S LYMPHOMA NON-HODGKIN S LYMPHOMA Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku We Wrocławiu Aleksandra Bogucka-Fedorczuk DEFINICJA Chłoniaki Non-Hodgkin (NHL) to heterogeniczna grupa nowotworów charakteryzująca

Bardziej szczegółowo

Moje dziecko czeka TORAKOTOMIA - zabieg operacyjny klatki piersiowej

Moje dziecko czeka TORAKOTOMIA - zabieg operacyjny klatki piersiowej Moje dziecko czeka TORAKOTOMIA - zabieg operacyjny klatki piersiowej Jednym z najczęstszych miejsc, gdzie nowotwory narządu ruchu dają przerzuty, są płuca Część zmian stwierdzanych w płucach będzie wymagała

Bardziej szczegółowo

Guzy neuroendokrynne żołądka - klinika. Grażyna Rydzewska Klinika Gastroenterologii CSK MSWiA Warszawa

Guzy neuroendokrynne żołądka - klinika. Grażyna Rydzewska Klinika Gastroenterologii CSK MSWiA Warszawa Guzy neuroendokrynne żołądka - klinika Grażyna Rydzewska Klinika Gastroenterologii CSK MSWiA Warszawa Guzy endokrynne żołądka 1% nowotworów narządu, 9% wszystkich tego typu w układzie pokarmowym 1-2 przypadki

Bardziej szczegółowo

Choroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu

Choroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu Choroby wewnętrzne - gastroenterologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Choroby wewnętrzne - gastroenterologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-ChW-G Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu

Bardziej szczegółowo

Propozycja ujednoliconego programu nauczania onkologii w Polsce. Katedra Onkologii Akademii Medycznej we Wrocławiu

Propozycja ujednoliconego programu nauczania onkologii w Polsce. Katedra Onkologii Akademii Medycznej we Wrocławiu Propozycja ujednoliconego programu nauczania onkologii w Polsce Katedra Onkologii Akademii Medycznej we Wrocławiu Wytyczne: POLANICA 1998 POZNAŃ 1999 KRAKÓW 2000 Wrocław 2006 Rozporządzenie ministra edukacji

Bardziej szczegółowo

Diagnostic difficulties in patients with gastrointestinal stromal tumour

Diagnostic difficulties in patients with gastrointestinal stromal tumour Artykuł oryginalny/original paper Trudnoœci diagnostyczne u chorych z guzem stromalnym przewodu pokarmowego Diagnostic difficulties in patients with gastrointestinal stromal tumour Marek Wroński, Włodzimierz

Bardziej szczegółowo

Limfadenektomia w leczeniu raka jajnika pro? czy KONTRA! Jan Kornafel

Limfadenektomia w leczeniu raka jajnika pro? czy KONTRA! Jan Kornafel Limfadenektomia w leczeniu raka jajnika pro? czy KONTRA! Jan Kornafel PO CO?? PO CO?? Znaczenie diagnostyczne Cel terapeutyczny Wartość rokownicza Nieoperacyjne metody oceny węzłów chłonnych Ultrasonografia

Bardziej szczegółowo

Kliniczne podstawy fizjoterapii w wybranych nowotworach

Kliniczne podstawy fizjoterapii w wybranych nowotworach Kliniczne podstawy fizjoterapii w wybranych nowotworach Rak płuca Główna przyczyna zgonów z powodu nowotworów złośliwych Na Dolnym Śląsku zachorowania kobiet 10%, mężczyzn 28% Przeżycia 5-letnie u mężczyzn

Bardziej szczegółowo

Jakie informacje są potrzebne przed podjęciem decyzji o strategii leczenia? Punkt widzenia patologa

Jakie informacje są potrzebne przed podjęciem decyzji o strategii leczenia? Punkt widzenia patologa Jakie informacje są potrzebne przed podjęciem decyzji o strategii leczenia? Punkt widzenia patologa Marcin Ligaj Zakład Patologii Centrum Onkologii w Warszawie Planowanie postępowania onkologicznego???

Bardziej szczegółowo

Aktualne postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne u chorych na nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego (GIST)

Aktualne postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne u chorych na nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego (GIST) NOWOTWORY Journal of Oncology 2007 volume 57 Number 2 181 189 Rekomendacje Recommendations Aktualne postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne u chorych na nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego (GIST)

Bardziej szczegółowo

Uzyskano wstępną akceptację dla tej procedury.

Uzyskano wstępną akceptację dla tej procedury. W dniu 1 lutego 2017 roku profesorowie Tomasz Jastrzębski i Arkadiusz Jeziorski złożyli na ręce min. Krzysztofa Łandy dokumentację dotyczącą procedury HIPEC w intencji uznania jej jako procedury gwarantowanej

Bardziej szczegółowo

Onkologia - opis przedmiotu

Onkologia - opis przedmiotu Onkologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Onkologia Kod przedmiotu 12.0-WL-Lek-On Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Lekarski Profil praktyczny Rodzaj studiów jednolite

Bardziej szczegółowo

Zaawansowany. Zaliczenie drugiego semestru z chirurgii i pielęgniarstwa chirurgicznego.

Zaawansowany. Zaliczenie drugiego semestru z chirurgii i pielęgniarstwa chirurgicznego. 1 Kierunek: PIELĘGNIARSTWO Nazwa przedmiotu Chirurgia i pielęgniarstwo chirurgiczne Kod przedmiotu Poziom przedmiotu Rok studiów Semestr Liczba punktów Metody nauczania Język wykładowy Imię i nazwisko

Bardziej szczegółowo

S T R E S Z C Z E N I E

S T R E S Z C Z E N I E STRESZCZENIE Cel pracy: Celem pracy jest ocena wyników leczenia napromienianiem chorych z rozpoznaniem raka szyjki macicy w Świętokrzyskim Centrum Onkologii, porównanie wyników leczenia chorych napromienianych

Bardziej szczegółowo

PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO

PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO PLAN ZAJĘĆ W RAMACH SPECJALIZACJI Z PIELEGNIARSTWA GINEKOLOGICZNEGO w dniach 05.09.2014 07.09.2014 Data Godziny Tematy zajęć Osoba prowadząca Miejsce realizacji zajęć Forma zajęć Liczba godz. 05.09.14

Bardziej szczegółowo

Initial evaluation of PET/CT imaging in patients with gastrointestinal stromal tumour

Initial evaluation of PET/CT imaging in patients with gastrointestinal stromal tumour Artykuł oryginalny/original paper Wstêpna ocena badania PET/TK u chorych na nowotwory podœcieliskowe przewodu pokarmowego Initial evaluation of PET/CT imaging in patients with gastrointestinal stromal

Bardziej szczegółowo

Rola zespołów wielodyscyplinarnych w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego

Rola zespołów wielodyscyplinarnych w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego Rola zespołów wielodyscyplinarnych w leczeniu nowotworów przewodu pokarmowego Lucjan Wyrwicz Klinika Gastroenterologii Onkologicznej Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie Multi-disciplinary

Bardziej szczegółowo

Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne

Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne Rak piersi - zagrożenie cywilizacyjne dr n. med. Marcin Wiszniewski, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi Regionalny Ośrodek Onkologiczny II Ogólnopolska Konferencja Medycyny Pracy

Bardziej szczegółowo

Agencja Oceny Technologii Medycznych

Agencja Oceny Technologii Medycznych Agencja Oceny Technologii Medycznych www.aotm.gov.pl Rekomendacja nr 30/2014 z dnia 28 stycznia 2014 r. Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych w sprawie usunięcia świadczenia gwarantowanego obejmującego

Bardziej szczegółowo

1. Studia Doktoranckie Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Genetyki Klinicznej i Laboratoryjnej w Łodzi, UM w Łodzi

1. Studia Doktoranckie Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Genetyki Klinicznej i Laboratoryjnej w Łodzi, UM w Łodzi Płód w płodzie fetus in fetu. Hanna Moczulska 1, Maria Respondek-Liberska 2 1. Studia Doktoranckie Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Zakład Genetyki Klinicznej i Laboratoryjnej w Łodzi, UM w Łodzi 2. Zakład

Bardziej szczegółowo

Kolejki i inne ograniczenia dostępu do świadczeń zdrowotnych w onkologii

Kolejki i inne ograniczenia dostępu do świadczeń zdrowotnych w onkologii www.watchhealthcare.eu Kolejki i inne ograniczenia dostępu do świadczeń zdrowotnych w onkologii Lek. med. Krzysztof Łanda KSIĘŻYCE MARSA: DEIMOS (Z GR. TRWOGA) I PHOBOS ( Z GR. STRACH) OBSZAR A KOSZYK

Bardziej szczegółowo

USG W DIAGNOSTYCE OBUMIERAJĄCEGO ZAPALENIA JELIT

USG W DIAGNOSTYCE OBUMIERAJĄCEGO ZAPALENIA JELIT USG W DIAGNOSTYCE OBUMIERAJĄCEGO ZAPALENIA JELIT Renata Bokiniec Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka WUM Szpital im. ks. Anny Mazowieckiej w Warszawie TECHNIKA BADANIA Głowica liniowa,

Bardziej szczegółowo

Profilaktyka i leczenie czerniaka. Dr n. med. Jacek Calik

Profilaktyka i leczenie czerniaka. Dr n. med. Jacek Calik Profilaktyka i leczenie czerniaka Dr n. med. Jacek Calik Czerniaki Czerniaki są grupą nowotworów o bardzo zróżnicowanej biologii, przebiegu i rokowaniu. Nowotwory wywodzące się z melanocytów. Pochodzenie

Bardziej szczegółowo

LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20)

LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 511 Poz. 42 Załącznik B.4. LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie zaawansowanego

Bardziej szczegółowo

Pytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej

Pytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej Pytania z zakresu ginekologii i opieki ginekologicznej - 2017 1. Proszę wymienić zagrożenia zdrowotne dla kobiety jakie mogą wystąpić w okresie okołomenopauzalnym. 2. Proszę omówić rolę położnej w opiece

Bardziej szczegółowo

c) poprawa jakości życia chorych z nieziarniczym chłoniakiem typu grudkowego w III i IV stopniu

c) poprawa jakości życia chorych z nieziarniczym chłoniakiem typu grudkowego w III i IV stopniu Nazwa programu: Terapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Załącznik nr 9 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011r. LECZENIE CHŁONIAKÓW ZŁOŚLIWYCH ICD-10 C 82 chłoniak grudkowy

Bardziej szczegółowo

w kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego,

w kale oraz innych laboratoryjnych markerów stanu zapalnego (białka C-reaktywnego, 1. Streszczenie Wstęp: Od połowy XX-go wieku obserwuje się wzrost zachorowalności na nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ), w tym chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChLC), zarówno wśród dorosłych, jak i

Bardziej szczegółowo

Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną. Klinika Onkologii i Radioterapii

Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną. Klinika Onkologii i Radioterapii Czy chore na raka piersi z mutacją BRCA powinny otrzymywać wstępną chemioterapię z udziałem cisplatyny? Jacek Jassem Klinika Onkologii i Radioterapii Gdańskiego ń Uniwersytetu t Medycznego Jaka jest siła

Bardziej szczegółowo

MAM HAKA NA CHŁONIAKA

MAM HAKA NA CHŁONIAKA MAM HAKA NA CHŁONIAKA CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA Chłoniaki są to choroby nowotworowe, w których następuje nieprawidłowy wzrost komórek układu limfatycznego (chłonnego). Podobnie jak inne nowotwory, chłoniaki

Bardziej szczegółowo

STATYSTYKI DOTYCZĄCE RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO

STATYSTYKI DOTYCZĄCE RAKA GRUCZOŁU KROKOWEGO bioprognos OncoPROSTATE Nieinwazyjne badanie krwi umożliwiające zasugerowanie diagnozy u pacjentów z podejrzeniem nowotworu złośliwego gruczołu krokowego oraz ograniczenie liczby nieadekwatnych badań diagnostycznych,

Bardziej szczegółowo

Analiza problemu decyzyjnego dla produktu leczniczego Glivec (imatynib) stosowanego w leczeniu adjuwantowym dorosłych pacjentów z wysokim ryzykiem

Analiza problemu decyzyjnego dla produktu leczniczego Glivec (imatynib) stosowanego w leczeniu adjuwantowym dorosłych pacjentów z wysokim ryzykiem Analiza problemu decyzyjnego dla produktu leczniczego Glivec (imatynib) stosowanego w leczeniu adjuwantowym dorosłych pacjentów z wysokim ryzykiem nawrotu po zabiegu usunięcia KIT (CD 117) - dodatnich

Bardziej szczegółowo

Cechy komórek nowotworowych

Cechy komórek nowotworowych Rak jelita grubego Wstęp Rak jelita grubego (łac. carcinoma intestini crassi) to trzeci najczęściej diagnozowany nowotwór na świecie (zaraz za rakiem płuc oraz piersi); zdiagnozowano 1,36 miliona wystąpień

Bardziej szczegółowo

Leczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008

Leczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008 Leczenie i przeżycia 5-letnie dolnośląskich kobiet chorych na nowotwory złośliwe piersi z lat 2004-2008 W latach 2004-2008 w Dolnośląskim Rejestrze Nowotworów zarejestrowaliśmy 6.125 zachorowań na inwazyjne

Bardziej szczegółowo

Warto wiedzieć więcej o swojej chorobie, aby z nią walczyć

Warto wiedzieć więcej o swojej chorobie, aby z nią walczyć Warto wiedzieć więcej o swojej chorobie, aby z nią walczyć Kilka ważnych porad dla kobiet chorych na raka piersi Konsultacja merytoryczna: dr hab. n. med. Lubomir Bodnar Warto wiedzieć więcej o swojej

Bardziej szczegółowo

(Carcinoma of the Adrenal Gland)

(Carcinoma of the Adrenal Gland) RAK KORY NADNERCZA (dotyczy pacjentów>20 roku Ŝycia) (Carcinoma of the Adrenal Gland) Barbara Górnicka, Łukasz Koperski 1. Materiał chirurgiczny: nadnercze, nadnercze z tkankami otaczającymi (określ) Inne

Bardziej szczegółowo

Pojedynczy guzek płuca

Pojedynczy guzek płuca Pojedynczy guzek płuca Postępowanie z pojedynczymi guzkami płuca: punkt widzenia torakochirurga Operować, czy nie operować? 1. Jeśli nie operować, to co dalej? - w ogóle nie obserwować? - obserwować? (co

Bardziej szczegółowo