Analiza okoliczności i tła polityczno-historycznego śmierci Marka Stróżyka

Transkrypt

1 Analiza okoliczności i tła polityczno-historycznego śmierci Marka Stróżyka w dniu 22 lipca 1989 roku we Wrocławiu (dzielnica Krzyki) ze szczególnym uwzględnieniem nieprawidłowości w toku postępowania przygotowawczego, skutkujących błędnym zakwalifikowaniem faktycznie popełnionego przestępstwa (zabójstwa), jako samobójstwa 1

2 1. Stan faktyczny W nocy z 21 na 22 lipca 1989 roku (przybliżony czas zgonu: 3:00-3:30) w wyniku powieszenia lub zadzierzgnięcia zmarł Marek Stróżyk, syn Mieczysława i Barbary, urodzony 16 lutego 1958 roku w Jeleniej Górze, zamieszkały Wrocław ul. Budziszyńska.., numer dowodu osobistego z aktu zgonu AB , żonaty z Barbarą S.. z domu K... Zdarzenie miało miejsce na przystosowanym do celów mieszkalnych poddaszu bloku przy ul. Hallera (dawna ul. Przodowników Pracy)..we Wrocławiu. Około godz. 6:00 wiszące na kształt ukrzyżowania zwłoki odnalazła lokatorka w/w mieszkania a zarazem konkubina denata Teresa Jankowiak, po czym niezwłocznie drogą telefoniczną poinformowała o zdarzeniu sąsiadów Wandę S.., Joannę S.. i Tadeusza M... W chwilę później sąsiadki przybyły na miejsce, gdzie zobaczyły zwłoki z odległości nie większej niż 5 metrów, a tym samym miejsce i sposób umocowania ciała. Wraz z Teresą Jankowiak udały się do swojego mieszkania (dwa piętra niżej lokal nr..), gdzie oczekiwał ich współlokator Tadeusz M... Wówczas podjęto próbę wezwania karetki pogotowia i Milicji, lecz jak się okazało, brak odłożenia przez Teresę Jankowiak słuchawki na widełki uniemożliwił nawiązanie nowego połączenia, a jedynie transmitował odgłosy z lokalu nr 13. Było to o tyle dziwne, że świadek Wanda S.. wyraźnie słyszała obecność osób trzecich i bliżej nieokreślonej szamotaniny, o czym natychmiast zaalarmowała stojących w jej pobliżu Jankowiak, M.. i S.. (pełnoletnią córkę). Co znamienne, M.. od początku nie wykazywał żadnego zaskoczenia informacją o śmierci Marka Stróżyka, a wówczas, pomimo żądań ze strony kobiet, nie spieszył się zbytnio ze sprawdzeniem, kto pojawił się w mieszkaniu nr 13 i co tam robił. Swej powolności nie tłumaczył jednak obawą o własne bezpieczeństwo, a jedynie konsternacją związaną z doborem odpowiedniej koszuli z kilku dostępnych. Gdy w końcu około godz. 7:00 przybył na miejsce, zwłoki Marka Stróżyka miały już leżeć skierowane plecami do podłogi. Około godz. 7:10 odgłos upadku ciężkiego przedmiotu zbudził mieszkającą piętro niżej pod lokalem nr 13 Leokadię C.. (ul. Hallera..). Z uwagi na fakt, że nikt nie mijał Tadeusza M.. na klatce schodowej, czas jego przybycia na miejsce zdarzenia pokrywał się w czasie z momentem uderzenia zwłok o podłogę, a kable mocujące (pętla wisielcza) zostały według trzech naocznych świadków przecięte, a nie zerwane, stwierdzić więc należy, że musiał on natknąć się na słyszane przez Wandę S.. osoby trzecie, czemu jednak później stanowczo zaprzeczył. Obecność osób trzecich i reżyserowanie miejsca zdarzenia potwierdza również brak jednego z dwóch kabli mocujących wcześniej ciało denata, odnalezienie na jego nadgarstku zegarka, którego świadkowie wcześniej nie widzieli, a także rozłożonych na stole na szklankach listów pożegnalnych, które również wcześniej się tam nie znajdowały. Przybyła na miejsce około godz. 7:15 lekarka karetki pogotowia ratunkowego dr Agata M.. stwierdziła zgon Marka Stróżyka, lecz jednocześnie w protokole zgonu odnotowała nietypowe dla powieszenia pionowego plamy opadowe (livores mortis) na lędźwiach i pośladkach, przy jednoczesnym braku plam opadowych na rękach (tu: przedramionach i w okolicy mięśnia trójgłowego ramienia) i stopach (tzw. skarpetki wisielca). Z uwagi na mechanizm powstawania plam opadowych, tj. swobodny, grawitacyjny spływ krwi do tkanek położonych najniżej, nie jest możliwe, by powstały one w innej konfiguracji niż właściwej do pozycji zwłok. W chwili zatrzymania tłocząco-ssącej pracy serca ustaje krążenie krwi w naczyniach krwionośnych, a krew ulegając grawitacji opada w kierunku ziemi i gromadzi się w najniżej położonych partiach ciała, powodując ich pośmiertne przekrwienie, szczególnie w układzie żylnym. W obrębie najniżej położonych części powłok zewnętrznych wyraźnie widoczne stają plamy opadowe a w dolnych częściach narządów wewnętrznych ociekliny. Plamy opadowe są w pełni wykształcone po około 2-4 godzinach od momentu zgonu, a w przypadku ich przemieszczenia związanego ze zmianą położenia ciała dojść może do tzw. wędrówki plam, lecz wówczas charakteryzuje je znaczna bladość, a sam przepływ płynów zajmuje kilkadziesiąt minut. Tym samym wykluczyć należy pozostawanie zwłok 2

3 Marka Stróżyka w pozycji pionowej przez kilka godzin bezpośrednio poprzedzających (o dosłownie kilka minut) oględziny ciała. Co więcej, pomimo charakterystycznego powieszenia nikt z dokonujących oględzin ciała, ani później analizujących dokumentację fotograficzną, nie stwierdził (w tym przypadku muszących wystąpić) odbić zwojów kabli w obrębie plam opadowych na kończynach górnych, tym samym pozycja zwłok w chwili ich odnalezienia przez świadka Teresę Jankowiak a w chwilę później widzianych przez Wandę S.. i Joannę S.. musiała w sposób rażący odbiegać od tej, w której ciało znajdowało się przez kilka godzin bezpośrednio po śmierci. Samodzielne pionowe powieszenie około godz. 3:00 rano aż do czasu odnalezienia około godz. 6:00 a następnie do ich odcięcia lub ewentualnie zerwania około godz. 7:10 pozostawało podstawą przyjętej później tezy o samobójczym powieszeniu Marka Stróżyka, w związku z czym tezę taką odrzucić należało na rzecz logicznego w tej sytuacji założenia o zbrodniczym pozbawieniu życia w wyniku ucisku kabla na tętnice szyjne i kręgowe, a następnie, po upływie około 2-4 godzin powieszeniu ciała przez osoby trzecie w sposób symulujący samobójcze powieszenie pionowe. Zgodny z powyższym wniosek wyciągnęła lekarka pogotowia dr Agata M.., z tego powodu w protokole zgonu zaleciła skierowaniem zwłok na sądowo-lekarską sekcję, wniosek motywując: Denat wisiał na kablu, nie wiadomo, kto go odciął, plamy opadowe zlokalizowane w okolicy lędźwiowej, sugerowano odcięcie zaraz po powieszeniu a z wywiadu od osób trzecich wynika, że chyba jednak wisiał dość długo. 2. Sposób powieszenia i odcięcia zwłok Ciało Marka Stróżyka zamocowane zostało na dwóch hakach przy belce podsufitowej przy pomocy dwóch kabli okrągłego (od przedłużacza) luźno okręconego wokół szyi denata do formy pętli wisielczej oraz płaskiego dwużyłowego oplecionego wokół szyi, nadgarstków i karku. Pierwszy zawiązany był pod brodą denata do formy supła, pod którym zawiązano następny supeł. W dalszej części przewód w kształcie litery V rozchodził się nad głową i przechodził dalej przez środek haków i u belki związany wtyczkami. Drugi z wymienionych najpewniej spowodował zgon (w trakcie oględzin zwłok stwierdzona typowa bruzda wisielcza). W chwili odnalezienia zwłok Teresa Jankowiak zaobserwowała, że kabel ten był mocno werżnięty w skórę szyi i punktowo ją przecinał, a miejsce w około tego przewodu uległo zsinieniu. Kabel dwużyłowy prowadził do rozpostarcia rąk do kształtu ukrzyżowania. Stopy nie dotykały podłogi (znajdowały się około centymetrów ponad nią), nogi były wyraźnie podkurczone. Oczy i usta denata były zamknięte, głowa pochylona, wargi zsiniałe. Sylwetka miała sprawiać wrażenie osoby kłaniającej się, ukrzyżowanej. Stopień skrępowania ciała uniemożliwiał samodzielne przygotowanie wiązań. Świadkami opisanego powieszenia były Teresa Jankowiak, Wanda S.. i Joanna S... Po przyjeździe karetki pogotowia Wanda S.. wróciła do lokalu nr.. wraz z lekarką dr Agatą M.. oraz z sąsiadką mieszkającą piętro niżej Leokadią C... Osoby te dostrzegły zwłoki Marka Stróżyka leżące na podłodze na plecach, w pozycji z szeroko rozłożonymi rękami, lewą nogą wyprostowaną a prawą podwiniętą. Jak wyraźnie widziały, gruby okrągły kabel u belki stropowej został przy jednym końcu ucięty, natomiast przy drugim był poszarpany i zerwany. Analogicznie wyglądały końcówki kabli przy ciele denata. Fragmenty kabla na pętli wisielczej wskazywały z jednej strony przecięcie, a z drugiej zerwanie, przy czym brakowało części zerwanego kabla. Brakowało również całego kabla płaskiego dwużyłowego, którym przewiązane były 3

4 wcześniej nadgarstki, natomiast na prawej ręce denata pojawił się jego zegarek. Nie mogło być mowy o pomyłce w zakresie przecięcia przewodu. Jeden ze świadków od lat uprawiał wspinaczkę górską, co z uwagi na stosunkowo częstą możliwość obserwacji zarówno przeciętych, jak i zerwanych lin wyklucza w jego przypadku błędną ocenę powodu rozdzielenia końcówek kabli, a stanowisko takie potwierdza także adnotacja w protokole zgonu. Okoliczności te (zeznania świadków, ślady przecięcia kabla, nietypowe rozmieszczenie plam opadowych, zaginięcia przedmiotów oraz pojawienie się zegarka i listów pożegnalnych, w tym, co jest ewenementem niespotykanym, zmarły pozostawił list pożegnalny do właściwej jurysdykcyjnie prokuratury rejonowej) ewidentnie wskazują na udział osób trzecich w zdarzeniu. 3. Główne nieprawidłowości w działaniach organów ścigania (policji i prokuratury) Pomimo oczywistych wątpliwości, oddelegowani na miejsce milicjanci twierdzili, że zwłoki urwały się, a nawet, jak przez krótki czas utrzymywali, fakt zerwania potwierdzić miał ekspert od kabli. Drogą telefoniczną przekonywali również prokuratora, że brak powodu do jego obecności na miejscu zdarzenia, gdyż to ewidentne samobójstwo. Pomimo braku przybycia na miejsce zdarzenia prokurator Prokuratury Rejonowej Wrocław-Krzyki dokonał później na protokole zgonu adnotacji: brak podstaw do sądowo-lekarskiej sekcji zwłok. Zgodnie z tą arbitralną decyzją prokuratora niedysponującego wykształceniem medycznym i wbrew stanowisku lekarza, który dokonał oględzin zwłok i stwierdził zgon, sekcja taka nie została później wykonana, a jedynie dokonano administracyjnej (zubożonej, co do szczegółowości) sekcji zwłok. W protokole z tej brak zaś adnotacji o sekcjonowaniu narządów szyi wspartych np. wykrwawieniem. W dniu zdarzenia nie przesłuchano Teresy Jankowiak, choć to ona odnalazła zwłoki i w jej mieszkaniu nastąpił zgon. Zaniechano wyjaśnienie kwestii zaginięcia kabla dwużyłowego oplatającego wcześniej ręce i kark denata, o czym zeznawała stojąca w pobliżu zwłok Marka Stróżyka świadek Wanda S... Świadek ten, po samodzielnym odczytaniu treści protokołu z przesłuchania, potwierdził swe słowa składając w wyznaczonych miejscach podpisy. Sporządzony materiał miał zostać załączony do akt sprawy, jednak tak się nie stało. Jak wykazało późniejsze prokuratorskie śledztwo, przybyły na miejsce protokolant plut. Dominik Ł.. sfałszował co najmniej jeden protokół zeznań świadka Wandy S.., a także sfałszował jej parafy i podpis. Odpowiedzialności karnej uniknął jedynie z powodu przedawnienia ścigania tego przestępstwa, przy czym śledztwo oraz ekspertyzy pismoznawcze potwierdziły jego sprawstwo. Pomimo tego faktu pozostał w czynnej służbie. Z akt usunięto prawdziwe protokoły przesłuchań kluczowego, naocznego świadka Wandy S.. i zastąpiono najważniejszy z nich z dn. 22 lipca 1989 roku sfałszowanym co do treści i formy protokołem, zawierającym m.in. nigdy niewypowiedziane słowa wskazujące ewidentnie na scenariusz samobójczego powieszenia. Podpis pod sfałszowanym protokołem nawet nie przypominał podpisu Wandy S.., a jak potwierdziła ekspertyza nakreślony został on przez plut. Dominika Ł... Na pierwszej stronie sfałszowanego protokołu zamazano numer fabryczny druku, co utrudniło ustalenie, kiedy faktycznie dokument ten został podrobiony. W prawdziwych zeznaniach świadek i jej córka potwierdzały opisany przez Teresę Jankowiak sposób wiązania ciała Marka Stróżyka, podkurczone nogi powieszonego niedotykające podłogi oraz zgłosiła słyszane około godz. 6:40 rano przez słuchawkę telefoniczną odgłosy zamieszania i osoby trzecie przebywające w pomieszczeniu, w którym pozostawiono ciało. W sfałszowanym protokole wzmianki o tych okolicznościach brak. Nikt też później nie uwzględnił już tych zeznań, a sfałszowany protokół stał się podstawą wydania opinii sądowo-lekarskiej przez Katedrę i Zakład Medycyny Sądowej Akademii Medycznej we Wrocławiu, 4

5 na bazie której przyjęto, iż zgon nastąpił w wyniku targnięcia samobójczego. W opinii tej biegły powołuje się na fikcyjne zeznania Wandy S.. jakoby stwierdzającej, iż: około 6:50 zadzwonił telefon, który odebrała Joanna, widziałam wiszącego Marka Stróżyka, jego nogi dotykały podłogi, uważam, że Stróżyk pod własnym ciężarem zerwał się z tego kabla, jeden koniec kabla zakończony był samą osłoną, a z drugiego natomiast wystawały nagie druciki co by świadczyło, że nikt tego kabla nie odciął, lecz sam się zerwał pod ciężarem, ponieważ sytuacja u góry na hakach była odwrotna. Wanda S.. nigdy takich twierdzeń nie przedstawiła, a przeciwnie potwierdziła, że zwłoki nie dotykały nogami podłogi, kable były przecięte, a części z nich brakowało. Była to ingerencja rażąca w treść materiału dowodowego, wykluczająca wytypowanie właściwego przebiegu wydarzeń i ewentualne ustalenie sprawcy zabójstwa. Następnie z Komendy Rejonowej zaginęły wszelkie istotne dla sprawy dowody rzeczowe: kable, na których powieszono ciało, pętla wisielcza, dokumentacja fotograficzna miejsca zdarzenia (odbitki) oraz błony fotograficzne. Jeszcze w mieszkaniu dn. 22 lipca, zaraz po przybyciu milicjantów, zaginęła leżąca obok ciała saszetka. Nieustalona osoba przenumerowała karty w aktach sprawy. Zaginęła część tychże akt, w tym obszerne fragmenty protokołów zeznań kluczowych świadków i protokół oględzin miejsca zdarzenia. W pozostałych dokumentach zawarto nierzetelne informacje, błędnie wskazujące kwestie zasadnicze, takie jak np. czas przebudzenia Teresy Jankowiak i wówczas odnalezienie zwłok. Zamiast prawidłowej godziny 6:00 rano, bezrefleksyjnie powielano błędny wpis wskazujący godzinę około 7:00. W późniejszym czasie milicjanci, a następnie po zmianie nazwy formacji uzbrojonej już policjanci, sugerowali Teresie Jankowiak niebezpieczeństwo. Wielokrotnie też dokonywano w tamtym okresie włamań do jej nieruchomości. Na pytanie o zaginione dowody rzeczowe kpiąco odpowiadano, że może były ufoludki i je zabrały. W trakcie przesłuchań naciskano na świadków, szydzono z nich i wywierano presję uniemożliwiając swobodne wypowiedzi. Znamienne w tym zakresie jest chociażby zeznanie lekarza pogotowia dr Agaty M..: W trakcie przesłuchania mnie w okresie wcześniejszym żądano ode mnie odpowiedzi na konkretne pytania, nie mogłam opowiadać swoich spostrzeżeń. Powiedziano również w formie żartu, że wszystko w sprawie komplikuje stwierdzenie, że stwierdziłam plamy opadowe na plecach. Matki Marka Stróżyka i Teresy Jankowiak zostały brutalnie usunięte z komisariatu przez Roberta K.. (ówcześnie funkcjonariusza policji, a poprzednio Służby Bezpieczeństwa). Odmówił on spisania uzupełniających zeznań, a także kpił z niskiego wykształcenia jednej z kobiet. Listy pożegnalne odnalezione na miejscu zdarzenia zostały w późniejszym czasie również podmienione na inne od tych okazanych w dniu zdarzenia rodzicom zmarłego i Teresie Jankowiak. Minimalnie różniły się treści oraz znacznie estetyka ich sporządzenia. List do prokuratury w dniu 22 lipca nakreślony był na przedartej kartce i na złożonym z dwóch kartek papierze kancelaryjnym oznaczonym w aktach sprawy jako karty nr 11 i 12, zaś później w aktach znajdował się on spisany już na nieuszkodzonej i tylko jednej kartce. Co więcej, w nagłówku oryginału zawarto pełną nazwę adresata Wrocław Krzyki oraz podpis pełnym imieniem i nazwiskiem, a na pojedynczej kartce mieściły się już tylko skróty: W-w Krzyki oraz Stróżyk M.. List do matki nie zawierał podpisu, zaś później pojawił się na nim dopisek Mar. Nowsze listy miały być też mniej czytelnie (niewyraźnie) napisane. Jedynie list do prokuratury pozostawał niezmiennie wyraźnie nakreślony. Pismem z dnia 31 lipca 1991 roku oryginalność listów pożegnalnych zakwestionowała Teresa Jankowiak, w ślad za czym pełnomocnik pokrzywdzonych złożył wniosek o ponowną 5

6 opinię grafologiczną, w tym mającą rozstrzygać kwestię przymusu wywieranego na ich autora. Prokuratura na pismo i wniosek nie odpowiedziała. Na podstawie tych różnych listów opracowano dwie ekspertyzy pismoznawcze pierwszą zleconą 24 lipca 1991 roku przez organa ścigania oraz drugą w 2009 roku na prywatne zlecenie Teresy Jankowiak. Przedstawione opinie były sprzeczne. Ekspertyza późniejsza stwierdza, że najprawdopodobniej w trakcie pisania listów wystąpił przymus fizyczny bądź psychiczny względem ich autora, a podpis,,mar... pod jednym z listów został skopiowany. Poszczególne wypowiedzi zawarte w listach do Teresy Jankowiak, matki i Prokuratury nakreślone miały być bez ciągłości edycyjnej i zawierają stopień deformacji grafizmu, który nie jest w pełni uzasadniony okolicznościami towarzyszącymi zdarzeniu. Opozycyjną względem stanowiska prokuratury analizę pismoznawczą przeprowadził mgr Jerzy F.., absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego, długoletni ekspert i emerytowany kierownik Pracowni Badań Dokumentów Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu, autor publikacji dotyczących badań pisma ręcznego i podpisów oraz identyfikacji technik poligraficznych w oparciu o analizę druku. Przez wiele lat sprawował funkcję biegłego Sądu Okręgowego we Wrocławiu. Opracował kilka tysięcy opinii dla organów ścigania oraz sądów na terenie całej Polski. Prokuratura nie uwzględniła jednak wzmiankowanej ekspertyzy, uznając ją za zupełnie niewiarygodną, choć w pobocznych dla sprawy Stróżyka postępowaniach karnych w pełni honorowano sprawozdania tego biegłego. Jak uczy doświadczenie, funkcjonariuszami policji niszczącymi lub fałszującymi materiał dowodowy kieruje zwykle jeden z dwóch najczęstszych motywów, przy czym wiodącą rolę odgrywa korupcja. Odnotowywane są przypadki tak podmieniania dowodów (np. próbek substancji chemicznych lub śladów biologicznych przed ich identyfikacją laboratoryjną), jak i ich kradzieży na zlecenie zazwyczaj sprawcy lub jego osób najbliższych bądź współpracowników, co ma na celu uniemożliwienie pociągnięcia winnego do odpowiedzialności karnej. Poza korzyściami majątkowymi oferowana bywa także gratyfikacja o charakterze osobistym, w tym w przypadku przestępstw innych funkcjonariuszy publicznych uprzywilejowane traktowanie a szczególnie promocja ze strony przełożonych. Drugim wiodącym powodem pozostaje wola uniknięcia odpowiedzialności karnej lub dyscyplinarnej za własne naruszenia prawa albo wola ochronienia przed identyczną odpowiedzialnością własnych kolegów bądź bliskich. Zważywszy na wielotorowe nieprawidłowości w przedmiotowym postępowaniu karnym, dotyczącym niewątpliwie poważnej sprawy, jaką jest śmierć człowieka, nie sposób przypisać ich przypadkowi, ani zrzucić na karb niefrasobliwości. Założenie przeciwne oznaczałoby akceptację wręcz skrajnej niekompetencji polskich organów ścigania, w tym działającej wbrew sztuce zawodowej prokuratury oraz Prokuratury Generalnej. 4. Zaniechane czynności dowodowe (krytyczne) Na miejscu zdarzenia w dn. 22 lipca 1989 roku zaniechano kluczowych czynności dowodowych, w praktyce uniemożliwiając w przyszłości zbudowanie i zweryfikowanie hipotez śledczych, a kolejno wytypowanie sprawcy potencjalnego czynu karalnego, tj. pomocnictwa lub nakłaniania do popełnienie samobójstwa lub zabójstwa maskowanego upozorowanym samobójstwem: nie zabezpieczono prawidłowo pętli z szyi denata nie zabezpieczono znalezionych na miejscu niedopałków papierosów i zapalniczki nie zabezpieczono znalezionej na miejscu zdarzenia brzytwy, czym uniemożliwiono np. zabezpieczenie śladów daktyloskopowych (ewentualne narzędzie szantażu) 6

7 nie zabezpieczono przyrządów piśmienniczych niezbędnych do napisania listów pożegnalnych nie zdjęto odbitek palców ze szklanek, na których rozłożone były listy pożegnalne nie zdjęto odbitek palców z innych przedmiotów, z którymi denat powinien mieć styczność nie zdjęto odbitek palców z kabli, które denat rzekomo miał wiązać wokół swojej szyi i rąk nie zdjęto odbitek palców z haków, przez które denat przeprowadzić musiał kable nie zdjęto odbitek palców z papieru, na którym listy zostały nakreślone nie sprawdzono, czy w trakcie pisania nie powstał suchy relief na innych kartkach papieru znajdujących się w pomieszczeniu nie ustalono skąd wykorzystany do napisania listów pożegnalnych papier znalazł się w pomieszczeniu, zaniedbano rozpytanie chociażby domowników o jego źródło nie zabezpieczono śladów traseologicznych (stóp obutych lub bosych) na podłodze i taborecie, które zmarły musiał pozostawić, jeśli o własnych siłach doszedł w miejsce wiązania kabli i stanął na hipotetycznym podwyższeniu zaniechano większości czynności standardowych dla oględzin miejsca zdarzenia nieprawidłowo wykonano dokumentację fotograficzną z miejsca zdarzenia, tj. zdjęcia szczegółowe przedmiotów narzędzi zgonu wykonano w sposób nieobejmujący końcówek kabla przeciętego (jęto jedynie końcówkę zerwaną, elementy wskazujące na użycie ostrego narzędzia pozostawiając zawsze poza kadrem) zdjęcia ujmujące taboret, z którego rzekomo zeskoczyć miał denat, znajdował się w odległości kilku metrów od miejsca powieszenia ciała pod grzejnikiem (świadkowie zapamiętali inne jego położenie) nie zwymiarowano śladów i przedmiotów (kabli i punktów wiązań, taboretu, plamy krwi), ani ich rozlokowania względem stałych punktów odniesienia chociażby kluczowej belki podsufitowej nie wyjaśniano kwestii zaginionego kabla dwużyłowego nie podjęto żadnych czynności w związku z wykrytą pod głową denata o godz. 11:20 plamą płynnej jeszcze krwi o powierzchni 100 cm2 Na kolejnych etapach dochodzenia również dokonano rażących zaniedbań. Kluczowym pozostał brak sądowo-lekarskiej sekcji zwłok. Wykonana przez Józefa M.. jedynie administracyjna, pobieżna, również potwierdzająca brak plam opadowych właściwych dla powieszenia, zaś stwierdzająca intensywnie wysycone plamy opadowe na tyle zwłok i bruzdę wisielczą. W przypadku wędrówki plam pośmiertnych, które powstały po upływie około 3-4 godzin rzekomego 7

8 przebywania ciała w pozycji pionowej w wysokiej temperaturze, powinny one charakteryzować się bladością, czego w tym przypadku nie zaobserwowano. Z tego powodu, jak i sporządzenia opinii sądowo-lekarskiej w oparciu o sfałszowane protokoły zeznań co najmniej jednego naocznego świadka, a najpewniej także innych świadków, tj. Joanny S.. i Teresy Jankowiak, nie zasługuje na uwzględnienie stanowisko biegłego patomorfologa dr Jerzego Kaweckiego, który przy kwestii plam opadowych powołuje się na wspomnianą już wędrówkę plam opadowych. Faktycznie, w kilka godzin po śmierci wytworzone plamy opadowe pozostają stosunkowo wrażliwe na przemieszczanie, a przy zmianie pozycji zwłok mogą one w miejscach pierwotnego wystąpienia zaniknąć, a następnie wykształcić się w nowych grawitacyjnie właściwych. Niemniej jednak trudno pomylić je z plamami pośmiertnymi wykształconymi pierwotnie, a to z uwagi na wzmiankowaną już kilkakrotnie bladość, a także fakt ich stwierdzenia przez doświadczonego lekarza pogotowia w chwilę po odcięciu zwłok po rzekomym, wielogodzinnym pionowym powieszeniu. Kategoryczne stanowisko dr Kaweckiego również poddaje pośrednio w wątpliwość zawarte w aktach sprawy stanowisko biegłego doc. dr hab. n. med. Romana M.., które w tej sprawie wyklucza wiarygodne budowanie i weryfikowanie wersji śledczych z uwagi na niemożliwe do uzupełnienia braki w zgromadzonym materiale dowodowym. Przesłuchany w charakterze świadka lekarz patomorfolog odpowiadający za przeprowadzenie sekcji zwłok administracyjnej Józef M.. (emeryt wojskowy) na pytanie pełnomocnika pokrzywdzonych: dlaczego nie wnioskował o przeprowadzenie sekcji sądowej i czy ma takie uprawnienia do złożenia takiego wniosku i zasugerowania o jej przeprowadzeniu? udzielił odpowiedzi, iż: na protokole zgonu Marka Stróżyka widniała odręczna adnotacja cyt. brak podstaw do sądowo-lekarskiej sekcji zwłok, z pieczęcią prokuratora mgr J. Szumskiego i pieczęcią Prokuratury Rejonowej Wrocław Krzyki. Z tego wynikało, że wyżej wymieniona prokuratura była o sprawie powiadomiona. Oznacza to, że gdyby nie kategoryczne stanowisko prokuratora, to on również zgłaszałby wątpliwości co rozmieszczenia plam opadowych. Jako poboczną kwestię wskazać również należy, pojawiające się w treści opisowej analiz pismoznawczych listów pożegnalnych, odniesienie do rzekomego pozostawania denata pod wpływem alkoholu, co (jedynie częściowo) odpowiadać miało, za zniekształcenie grafizmu pisma listów pożegnalnych. Pomijając już kwestię, że w ogóle nie ustalono, czy owe listy zostały sporządzone na chwilę przed śmiercią (brak chociażby zdaktyloskopowania znajdujących się w pobliżu przyrządów piśmienniczych), nadmienić również trzeba, że protokół sekcji zwłok przeprowadzonej 4 dni i 10 godz. od śmierci nie udziela odpowiedzi na pytanie, czy stwierdzone we krwi stężenie alkoholu na poziomie 0,69 promila odpowiada ilości alkoholu spożytego, czy też może to być powstający samoczynnie po upływie około 24 godzin od zgonu alkohol endogenny. Brak informacji o czasie pobrania próbki krwi oraz konfrontacji wyników z zawartością alkoholu w moczu uniemożliwia wykluczenie, iż podana wartość została wytworzona przez fermentację gnilną glukozy w krwi sekcyjnej. Ustalenie to jest istotne chociażby z uwagi na wspomniane listy pożegnalne i znaczny stopień deformacji pisma denata, częściowo przypisywany nietrzeźwości, a wiadomo, że w codziennym życiu Marek Stróżyk stronił od alkoholu. Dalsze wątpliwości przyniósł eksperyment procesowy Wydziału Techniki Kryminalistycznej Komendy Wojewódzkiej Policji we Wrocławiu z dnia 15 listopada 1991 roku potwierdzający, iż wytrzymałość przewodu, na którym wisieć miały zwłoki, była ograniczona. Przewód obciążony ciężarkiem o wadzie 50 kg uległ zerwaniu po 30 minutach. Marek Stróżyk ważył 80 kg, co tłumaczyłoby zerwanie jednej końcówki kabla już krótko po odnalezieniu zwłok, czyli po godz. 7:00, a niezwłocznie po tym, w obliczu stwierdzonego błędu w pozorowaniu samobójstwa, ciało w pozostałych miejscach odcięto. Odgłosy tych czynności słyszała w słuchawce telefonu Wanda Suchodolska. Być może na kablu dwużyłowym pozostawiono wówczas odciski palców lub inne ślady np. ślady krwi od skaleczenia powstałego przy przecinaniu kabla, zadrapania lub zacięcia 8

9 wskazujące na udział osób trzecich, co skutkowało decyzją o jego zabraniu. Założenie nowej pętli lub dokonanie innych czynności związanych z przemieszczeniem ciała zostało udaremnione poprzez zaalarmowanie sąsiadów oraz oczekiwane szybkie przybycie karetki pogotowia. Z pewnością więc ciało o wadze 80 kg nie mogło wisieć na wskazanym kablu przez kilka godzin, co w pełni koresponduje z brakiem wystąpienia na zwłokach plam opadowych właściwych dla tej formy powieszenia i brakiem śladów odcisków pęt na przedramionach ciała. Jednocześnie w punkcie 4.2 sprawozdania odnotowano, iż eksperyment wykluczył, by w przypadku samoczynnego zerwania ciała ze skrępowanymi do postaci ukrzyżowania rękami możliwy był upadek inny niż twarzą lub czołem do podłogi. Jedynie udział osób trzecich wyjaśniać mógłby ułożenie ciała na plecach. A jak się okazało, wówczas w aktach nie znajdowały się zeznania świadków o tym charakterystycznym sposobie powieszenia. Kwestia upadku ciała pozostaje znacząca również dla wyjaśnienia wspomnianej plamy krwi stwierdzonej pod głową denata. Jeśli upadające ciało uderzyłoby tylną częścią głowy, wówczas mogło dojść do drobnego skaleczenia, a tym samym wycieku jeszcze płynnej krwi. Jeśli jednak upadek taki był niemożliwy, to oznacza, że rana, z której doszło do krwawienia, powstać mogła przyżyciowo i być może należała do obrażeń defensywnych ofiary zabójstwa. Pomimo wskazanych nieprawidłowości, wykluczających w logicznym toku myślenia zgodnym z aktualnym poziomem wiedzy naukowej oraz doświadczeniem życiowym przyjętej wersji o targnięciu samobójczym, kolejno prokuratorzy umarzali dochodzenie z uwagi na rzekomy brak znamion czynu karalnego. Uzasadnienia umorzeń nie znajdują oparcia w zgromadzonym materiale, a wręcz pozostają w sprzeczności z logiczną interpretacją dowodów. 26 marca 1992 roku prokurator Prokuratury Wojewódzkiej we Wrocławiu Zdzisław B.. nie uwzględnił zażalenia na postanowienie o umorzeniu dochodzenia (czym faktycznie na 20 lat ostatecznie zamknął sprawę), decyzję swą uzasadniając rzekomo ujawnionymi na palcach stóp denata plamami opadowymi. Nie jest to prawdą i nie znajduje potwierdzenia w Protokole Zgonu, czy protokole z administracyjnej sekcji zwłok, ani też w zeznaniach świadków w tym lekarzy (pogotowia i przeprowadzającego sekcję administracyjną) dokonujących oględzin ciała. Również nie mogły one zostać osobiście zaobserwowane przez tego prokuratora, gdyż ze sprawą zapoznał się on, gdy zwłoki denata od ponad 2 lat były już pochowane. Co więcej, prokurator ten powoływał się na przebudzenie Teresy Jankowiak o godz. 3:00 nad ranem, co w jego interpretacji wywołane miało być odgłosem przewracanego przez Marka Stróżyka taboretu w momencie samobójczego powieszenia. Było to jednak niemożliwe, co wiedzieć musiała każda osoba, która zapoznała się z aktami, ponieważ zwłoki powieszone były bezpośrednio przy łóżku Teresy Jankowiak, a więc ta z pewnością dostrzegłaby ciało, a zauważyła wtedy jedynie zamknięte drzwi do sąsiedniego pokoju i zapalone w nim światło. W żaden sposób prokurator Zdzisław B.. nie wyjaśnia kwestii odcięcia zwłok, ani w ogóle braku możliwości samodzielnego skrępowania w opisany przez świadków sposób i w związku z nim ułożenia po rzekomym swobodnym upadku (rotacji) ciała na plecach, nie zgodnie do kierunku, w jakim ono wisiało. Nie zgłębiono też powodów celowego fałszowania zeznań przez funkcjonariusza organów ścigania. Sprawę sfałszowanych protokołów wydzielono do osobnego postępowania (sygn. akt Ds. 3266/95). Pomimo tak karygodnych błędów, skutkujących w praktyce umożliwieniem sprawcy lub sprawcom najpoważniejszej zbrodni uniknięcie kary, Zdzisław B.. awansował w późniejszych latach na zastępcę dyrektora Biura Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej, a obecnie prokuratora Departamentu Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Generalnej. Według akt Instytutu Pamięci Narodowej Zdzisław B.. został zabezpieczony przez 9

10 Wydz. "C" KWMO [WUSW] we Wrocławiu w związku z dopuszczeniem do prac tajnych dnia (M-01283/II/85). Drugim prokuratorem, negatywnie zaangażowanym od ponad 20 lat w sprawę śmierci Marka Stróżyka, jest dawny wicedyrektor Departamentu Prokuratury Ministerstwa Sprawiedliwości, a obecnie zastępca dyrektora Departamentu Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Generalnej Sławomir G.. według akt IPN zarejestrowany w marcu 1987 r. pod numerem GC przez WSW, prawdopodobnie jako oficer rezerwy kontrwywiadu. W tej samej służbie specjalnej od początku lat 80-tych agentem pozostawał Marek Stróżyk. 5. Technika pozorowania samobójczego powieszenia Każdego roku skuteczną próbę samobójczą podejmuje w Polsce średnio od czterech do pięciu tysięcy osób, z czego ponad 75% zadaje sobie śmierć przez powieszenie. W ponad połowie przypadków organa ścigania nie ustalają stanu świadomości zmarłego, tj. czy był on w chwili śmierci trzeźwy, pod wpływem alkoholu, substancji psychotropowych, albo innych środków wpływających na świadomość. Dawniej, gdy przestępcami byli zwykle słabo wykształceni chuligani, ewentualne pozorowanie przez nich śmiertelnych wypadków przyjmowało karykaturalne kształty, jak np. obmycie i zaklejenie rany po pchnięciu nożem, a następnie przekonywanie lekarzy pogotowia, że zmarły miał zawał. Współcześni profesjonalni przestępcy (sprawcy wyrafinowani) czerpią informacje o sposobach prowadzenia śledztwa i postępach techniki kryminalistycznej z publikacji fachowych, takich jak np. Kryminalistyka prof. Brunona Hołysta, pozostają więc świadomi, jakie ślady zostawić mogą na miejscu zdarzenia i jak technik policyjny będzie ich poszukiwał oraz zabezpieczał, a prokurator interpretował. Porównywalnym do technika kryminalistyki warsztatem oraz zasobem wiedzy często dysponowali właśnie funkcjonariusze WSW, SB oraz Milicji Obywatelskiej, co umożliwiało stosunkowo skuteczne reżyserowanie miejsca zbrodni. Istotny pozostaje też czynnik rutyny albo ewentualnie złej woli w działaniach wykrywczych organów ścigania, który znacznie ułatwia reżyserowanie faktycznych przestępstw na neutralne prawnokarnie zdarzenia. Zarówno te powody, jak i stosunkowo prosty mechanizm śmierci przez powieszenie, czynią potencjalnie możliwym upozorowanie samobójstwa, czemu w przypadku osób niepopularnych sprzyja konformistyczne nastawienie prokuratorów dążących do możliwie szybkiego zamknięcia postępowania i godzących się na akceptację tezy o targnięciu samobójczym, nawet w wysoce wątpliwych przypadkach i na podstawie iluzorycznych przesłanek, które w przypadku logicznego zważenia i konfrontacji z dowodami powinny zostać niezwłocznie odrzucone. W pierwszej kolejności wskazać trzeba nazbyt przeceniany motyw rzekomego samobójstwa. Wciąż słyszeć można, że zmarły był chory, miał długi, rozstał się z małżonkiem etc., podobne argumenty podnoszono w sprawie śmierci Marka Stróżyka, tj. kłótnie z konkubiną oraz spór z małżonką. W oczach laika może to być dostatecznym wyjaśnieniem, jednak wcale nim nie jest. Każdy człowiek w przynajmniej jednej materii życia jest niespełniony. Grono osób wiodących absolutnie udaną egzystencję oscyluje w granicach błędu statystycznego. Wystąpienie powyższych okoliczności nie uprawnia więc do automatycznego potwierdzenia targnięcia samobójczego, gdyż tym kryterium można objąć 99% ofiar wszelkich zabójstw, wypadków, czy nawet zgonów naturalnych. Symptomem takim mogą być natomiast schorzenia psychiatryczne (np. depresja endogenna), odizolowanie od społeczeństwa oraz wcześniejsze, nieudane próby samobójcze, a 10

11 także jawne obnoszenie się z zamiarem samobójczym. Około 75% sprawców takiego czynu nie kryje się ze swoimi planami, żegna się z bliskimi, rozdaje swe sprzęty, a ewentualnie sporządza listy pożegnalne. W przypadku Marka Stróżyka jako dowód samobójstwa wskazano listy pożegnalne, przy czym należało skutecznie poddać w wątpliwość ich oryginalność (sfałszowany podpis), a także rozważyć wskazane przez świadków podmienienie ich na inne listy od tych załączonych do akt sprawy w dn. 22 lipca 1989 roku, a również stwierdzoną przez biegłego presje psychiczną najprawdopodobniej wywieraną na ich autora, co zamiast uwiarygodnić tezę o targnięciu samobójczym, przeczy jej. Drugim błędem pozostaje nazbyt sensacyjna, a przez to nieprofesjonalna interpretacja wyników sekcji zwłok. Często w oficjalnych nawet komunikatach pada stwierdzenie, że sekcja zwłok potwierdziła samobójstwo. Nic takiego technicznie nie jest możliwe. W żadnym zakresie, żaden poważny lekarz sądowy nie odważy się kategorycznie napisać, że na pewno doszło do samobójstwa, gdyż to ustalić można dopiero na podstawie wszechstronnej analizy materiału dowodowego. A już szczególnie trudne jest wydanie takich opinii w przypadku powieszeń. Publikacje z zakresu medycyny sądowej często pouczają, iż dla rozstrzygnięcia, czy śmierć miała wtedy samobójczy charakter, czy też wynikała ze zbrodniczego działania, decydujące znaczenie ma nie tyle otwarcie ciała, lecz dokładne oględziny miejsca znalezienia zwłok, przebiegu i miejsca zaczepienia pętli, sposobu wiązania węzła i oględziny zewnętrzne. Także odnalezienie ran nie zawsze jest dowodem zbrodni, gdyż te mogły powstać w innych okolicznościach, np. jako konsekwencja drgawek przedśmiertnych, a ich brak nie wyklucza zabójstwa. Ujawnienie śladów nie po ciosach, a po chwytach obezwładniających założonych prawidłowo i bez uszkodzenia kości, bywa często niemożliwe. Kurtka, marynarka lub bluza wykluczą nawet powstanie powierzchownych zadrapań. Gdy więc lekarz nic podejrzanego nie zaobserwuje, wtedy w protokole zamieszczony zostanie standardowy zapis, że nic nie sprzeciwia się przyjęciu poglądu o targnięciu samobójczym. I ni mniej, ni więcej, będzie to właśnie znaczyło, że brak dowodów przeciwnych, ale zupełne wykluczenie nigdy nie będzie z tego poziomu możliwe. Podczas sekcji weryfikacji podlega mechanizm śmierci, poszukiwane są ewentualne atypowe dla okoliczności zgonu ślady. Tymi mogą być np. plamy opadowe na plecach w przypadku powieszenia pionowego. Wtedy, choć patomechanizm będzie typowy dla powieszenia (zamknięcie naczyń krwionośnych spowodowane uciskiem sznura), to stwierdzone zostaną ślady wskazujące na udział osób trzecich w zdarzeniu i raczej wykluczające samobójstwo. Nigdy więc nie należy utożsamiać wyników sekcji z wynikiem śledztwa, co czynione bywa nagminnie. W praktyce nie jest możliwe zabójstwo świadomego, sprawnego człowieka przez powieszenie bez pozostawienia widocznych obrażeń defensywnych na jego ciele. Ofiara zawsze walczy, broni się. Jedyny wyjątek to pozbawienie jej w finezyjny sposób świadomości. Popularną w ostatnich latach metodą jest tzw. pigułka gwałtu GHB, czyli kwas gamma-hydroksymasłowy. Osoba której podano tę substancję w dostatecznie dużej dawce traci kontrolę nad ciałem, nie jest zdolna do stawiania oporu. Po upływie 8 godzin narkotyk nie jest już wykrywalny w osoczu, a po 12 godzinach w moczu. Po śmierci organizmu synteza GHB nadal występuje, lecz katabolizm ulega zwolnieniu. Według niektórych źródeł przy skrajnie korzystnych warunkach możliwe jest wykrycie intoksynacji do 72 godzin, lecz z uwagi na zachodzące procesy pośmiertne zazwyczaj już po kilku będzie to znacznie utrudnione. Zwłaszcza, że GHB powstaje, podobnie jak alkohol, także endogenicznie. Podobne efekty oszałamiające zapewniają środki anestezjologiczne, np. stosowana dawniej w medycynie, a obecnie głównie w weterynarii, ketamina. Inne substancje podlegają pełnemu rozpadowi niezwłocznie po zatrzymaniu krążenia, w związku z czym ich wykrycie jest niemal natychmiast niemożliwe. Zazwyczaj poszukiwanie nieprawidłowości oparte na analizie toksykologicznej nie przynosi efektów, a przykładem tego mogą być chociażby głośne samobójstwa świadków kluczowych 11

12 śledztw ostatnich lat, tj. zabójców Krzysztofa Olewnika, Andrzeja Leppera, czy też pilota rządowego JAK-a Remigiusza Musia. Podanie narkotyku lub leku wymaga bezpośredniego kontaktu ze środowiskiem ofiary, co w przypadku np. zatrucia produktów spożywczych utrudnia kontrolę czasu, w którym dojdzie do pozbawienia świadomości. Kontrolowana intoksynacja jest niezmiernie trudna, a w przypadku presji czasu i braku możliwości spokojnej obserwacji ofiary pozostaje pozbawiona sensu taktycznego. Dokonanie iniekcji pozostawia widoczny ślad po nakłuciu, a tym samym również eliminuje dyskrecję. Rozpylenie środka obezwładniającego w zamkniętym pomieszczeniu uniemożliwia swobodne w nim operowanie, a tym samym dokonanie przestępstwa. Identyczny brak śladów i przytomności ofiary zapewnić może jednak wprawne wykonanie prostego duszenia (shime-waza) w postaci ucisku ramieniem i przedramieniem na tętnice szyjne. Nie dochodzi wówczas do uszkodzenia chrząstki tarczowatej ani innych części krtani. Jest to jeden z podstawowych chwytów judo i jujitsu, uczony też podczas kursu samoobrony w każdej służbie mundurowej. W ciągu kilku sekund pozbawia przytomności uniemożliwiając powstanie obrażeń defensywnych, a szeroki obszar ucisku nie powoduje dostrzegalnego naruszenia tkanek szyjnych i pozostaje w pełni zgodny z mechanizmem późniejszej śmierci. Wbrew obiegowym opiniom, zgon przez powieszenie nie wynika z odcięcia dopływu powietrza do płuc, a zazwyczaj właśnie z zamknięcia tętnic szyjnych i kręgowych, czyli zablokowania dopływu krwi do mózgu. Ostre niedotlenienie powoduje wtedy w ciągu kilku sekund utratę świadomości, lecz sama śmierć następuje dużo później. Stąd badania uszkodzeń mózgu potwierdzą naturalne dla powieszenia zmiany, a oględziny ciała nie ujawnią żadnych śladów walki. Jak się okazuje, upozorowanie zgonu samobójczego nie nastręcza większych problemów, a jest możliwe w przypadku podstawowej znajomości tzw. technik interwencyjnych. W zakresie reżyserowania pozostałych elementów miejsca zbrodni wystarcza równie podstawowa wiedza z zakresu kryminalistyki, a szczególnie daktyloskopii, mikrośladów, czy mechanoskopii. Żadnego typu wymyślny sprzęt, zaawansowana wiedza ani zdolności fizyczne nie są do tego celu niezbędne. Brak śladów walki na ciele ofiary również nie może więc wykluczyć udziału osób trzecich, zwłaszcza, gdy brak wskazanych wcześniej bezpośrednich symptomów wskazujących na zagrożenie samobójstwem, a zarazem zmarły miał podstawy by obawiać się o życie. Marek Stróżyk był przed śmiercią co najmniej dwukrotnie zatrzymywany przez uzbrojonych funkcjonariuszy Milicji oraz żołnierzy WSW, a także niezidentyfikowana osoba usiłowała zepchnąć jego pojazd z drogi, co się częściowo powiodło i skutkowało u kierowcy obrażeniami ciała. Nieustalona osoba dokonała też, przy pomocy wytrychu lub skopiowanego klucza, włamania do mieszkania przy ul. Hallera... Wiadomo, że Stróżyk przed śmiercią czuł się zagrożony, o czym informował swoich bliskich, twierdził, że jest śledzony. Pomimo wyłącznie typowych dla codziennego życia drobnych sprzeczek z konkubiną planował założenie z nią rodziny. Teresa Jankowiak i Marek Stróżyk podjęli decyzję o zakończeniu swoich dotychczasowych małżeństw (rozwód Jankowiak orzeczony z dniem 4 lipca 1989 roku, data rozprawy rozwodowej Stróżyka została wyznaczona dopiero po jego śmierci), planowali małżeństwo i wspólne dziecko, a także otwarli wspólną działalność gospodarczą, która przynosiła duże zyski. Wbrew twierdzeniom prowadzących dochodzenie funkcjonariuszy brakowało powodów do targnięcia samobójczego, za to występowały przesłanki wskazujące na realne zagrożenie życia tego aktywnego współpracownika służb specjalnych. Jeśli zaś hipotetyczni sprawcy jego zabójstwa mieli doświadczenie w zakresie czynności dochodzeniowo-śledczych, dysponowali wiedzą z zakresu medycyny sądowej i kryminalistyki, a także byli sprawni fizycznie, znalezienie materialnych dowodów przestępstwa nawet przy rzetelnym śledztwie było niemal niemożliwe, a w tej sprawie wszelkie dowody zaginęły po zabezpieczeniu przez milicję/policję. 12

13 6. Porównywalne przypadki zabójstw w latach 80-tych XX wieku Śmierć Marka Stróżyka wpisuje się w szablon zabójstw politycznych dokonywanych na terytorium Polski w latach 80-tych XX wieku przez Służbę Bezpieczeństwa. Na związek ten wskazuje nadzwyczajna (wskazująca na celowość) nieudolność organów ścigania, jak i specyficzny sposób powieszenia ciała, tj. w postaci ukrzyżowania. Podobna forma, a częściowo i symbolika były stosowane w tamtym czasie przy zabójstwach przypisywanych Departamentowi IV SB ds. kościoła. W tym samym dniu, tj. 22 lipca 1989 roku, dokonano zabójstwa matki późniejszego senatora, a ówcześnie adwokata Krzysztofa Piesiewicza, który pełnił funkcję oskarżyciela posiłkowego w sprawie wywodzących się właśnie z tego departamentu zabójców księdza Jerzego Popiełuszki. Aniela Piesiewicz została zamordowana w identyczny sposób jak kilka lat wcześniej kapelan Solidarności, tj. ciało wątłej, schorowanej, 82-letniej staruszki związano w taki sam, charakterystyczny i wymyślny sposób jak przed laty księdza Popiełuszkę (pętla na szyi, pętla na nogach, obie połączone sznurkiem biegnącym wzdłuż pleców), co było absolutnie zbędne do pozbawienia jej życia. Z uwagi na znaczne podobieństwo w przyjętym sposobie działania (modus operandi), brak wykrycia sprawców, znacznie niższą w latach 80-tych przestępczość pospolitą a faktycznie niemal brak poza resortem MSW rozbudowanych, zorganizowanych struktur przestępczych trudniących się podobnymi zabójstwami na zlecenie, z dużą dozą prawdopodobieństwa przyjąć można, że zarówno za śmiercią Marka Stróżyka, jak i Anieli Piesiewicz, stoją te same osoby (sprawstwo kierownicze) wywodzące się ze struktur resortów siłowych, podobnie jak i za innymi zabójstwami wiązanymi z Departamentem IV SB, takimi jak np. seria zabójstw księży katolickich: 21 stycznia zabójstwo księdza Stefana Niedzielaka, poprzedzone groźbami. Pomimo zbrodniczego skręcenia karku organa ścigania przez długi okres czasu forsowały tezę o wypadku (upadek z fotela) w związku z czym śledztwo umorzono, a z akt sprawy zniknęły materiały zabezpieczone podczas sekcji zwłok i ślady zabezpieczone na miejscu zbrodni 30 stycznia zabójstwo księdza Stanisława Suchowolca, przyjaciela księdza Popiełuszki, poprzedzały groźby: zdechniesz jak Popiełuszko. Początkowo śledztwo umorzono przyjmując, iż śmierć nastąpiła w wyniku wypadku 26 stycznia rzekomo samobójstwo przez powieszenie popełnione przez kapitana SB z białostockiego WUSW Jerzego Szematowicza, który przed śmiercią poinformował księdza Suchowolca o planowanym na niego zamachu. Jego zwłoki odnaleziono w biurze, leżały na podłodze dowiązane żyłką do mieszczącej się na wysokości 30 cm klamki szafy pancernej. Pomimo przyjętej wersji o samobójstwie sekcja wykazała połamane żebra, nos, obrażenia twarzy i rąk a oddana wdowie koszula była zalana krwią 11 lipca zabójstwo księdza Sylwestra Zycha, pomimo śladów pobicia sprawę klasyfikowano jako zgon naturalny spowodowany spożyciem zbyt dużej ilości alkoholu. Akta inwigilacji księdza zniszczono. Zarówno w styczniu, jak i w lipcu w krótkich odstępach czasu dokonano trzech wyraźnie połączonych kluczem ideologicznym zabójstw, w tym dwóch związanych z kościołem i jednym z osobami niewygodnymi, podległymi resortom siłowym w obu przypadkach pozorowanymi na samobójcze powieszenia. 13

14 W powyższy scenariusz wyraźnie wpisuje się również dokonane dn. 9 maja 1985 roku zabójstwo Małgorzaty Grabińskiej dokonane poprzez podcięcie gardła a uważane za pomyłkę w typowaniu ofiary z uwagi na zbieżność nazwiska z synową drugiego oskarżycieli posiłkowych w procesie zabójców księdza Popiełuszki. Także w tej sprawie zaginęły akta. Wszystkie te zbrodnie, a także inne zgony, pozorowane na przyczyny naturalne, łączy wyjątkowa niechęć organów ścigania do prowadzenia śledztwa, gubienie akt i dowodów rzeczowych a w efekcie umorzenie z powodu niewykrycia sprawcy. Prawdopodobieństwo jednoczesnego funkcjonowania na terytorium Polski Rzeczypospolitej Ludowej dwóch lub więcej niezależnych od siebie grup przestępczych, w dodatku niezwiązanych ze służbami mundurowymi monopolizującymi wówczas przestępstwa o charakterze profesjonalnym, eliminujących osoby związane z kościołem katolickim oraz zbuntowanych agentów lub funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa oraz WSW statystycznie oscyluje wokół zera. Jedynie połączenie przedmiotowych śledztw umożliwi, poprzez wytypowanie punktów wspólnych, ustalenie tak bezpośrednich wykonawców wymienionych czynów karalnych (faktycznie egzekucji), jak i ich zleceniodawców oraz protektorów. Z całą stanowczością stwierdzić można, że w tej ostatniej kategorii znajdują się czynni zawodowo prokuratorzy, także sprawujący eksponowane stanowiska w Prokuraturze Generalnej a dawniej związani z wywiadem oraz kontrwywiadem wojskowym. 7. Współpraca Marka Stróżyka ze służbami specjalnymi PRL Marek Stróżyk był świadomym, czynnym i doświadczonym współpracownikiem służb specjalnych PRL-u: Służby Bezpieczeństwa oraz kontrwywiadu wojskowego WSW, podlegał także weryfikacji na potrzeby werbunku do AWO. WSW Wojskowa Służba Wewnętrzna Ministerstwa Obrony Narodowej pełniła w latach PRL-u funkcję kontrwywiadu wojskowego, odpowiadała za bezpieczeństwo Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i dyscyplinę wojskową w zakresie odpowiadającym dzisiejszej Żandarmerii Wojskowej, czyli utrzymywanie porządku oraz ściganie przestępstw popełnionych przez kadrę Sił Zbrojnych. Utworzona została dn. 10 stycznia 1957 roku, w miejsce zlikwidowanego Głównego Zarządu Informacji Ministerstwa Obrony Narodowej. Do podstawowych zadań WSW należało zwalczanie działalności szpiegowskiej skierowanej przeciwko Siłom Zbrojnym PRL i sojuszniczym siłom zbrojnym państw Bloku Wschodniego, dywersji politycznej, terroru, sabotażu, zapobieganie tworzeniu nielegalnych związków wewnątrz Ludowego Wojska Polskiego. W latach 80-tych część agentury WSW skierowano do zwalczania skupionej głównie na Dolnym Śląsku Solidarności Walczącej, uważanej wówczas za największe zagrożenie o charakterze wręcz terrorystycznym. W latach aktywności zawodowej Marka Stróżyka na czele tej formacji stali kolejno gen. dyw. Edward Poradko ( ), a następnie dowództwo objął pełniący do sierpnia 1986 funkcję szefa Zarządu Wojskowej Służby Wewnętrznej Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu gen. bryg. Edmund Buła. Na stanowisku pozostał od dn. 15 sierpnia 1986 do 31 sierpnia 1990 roku. Wcześniej gen. Buła był szefem Wydziału Informacji w Marynarce Wojennej a także kursantem na szkoleniach wojskowych w Związku Radzieckim. Formację zlikwidowano dn. 18 kwietnia 1990 roku, częściowo przekształcając w Żandarmerię Wojskową, a w zakresie pionów związanych z działalnością kontrwywiadowczą połączono z wywiadem wojskowym Zarządu II Sztabu Generalnego, po czym płynnie przemianowano na Inspektorat Wojskowych Służb Informacyjnych MON (WSI). 14

15 SB Służba Bezpieczeństwa utworzony w 1956 roku organ bezpieczeństwa państwa działający w strukturach resortu spraw wewnętrznych i wkomponowany w Milicję Obywatelską, powołany do zapewniania porządku publicznego, bezpieczeństwa wewnętrznego, pozyskiwania informacji i kreowania pozytywnych dla interesu państwa zdarzeń na zewnątrz. Służba Bezpieczeństwa brała udział w zwalczaniu opozycji, w represjach wobec uczestników demonstracji i strajków, a także odegrała wspólnie z Milicją Obywatelską, ZOMO, ORMO oraz wojskiem kluczową rolę w tłumieniu demonstracji w czasie wydarzeń marca 1968, grudnia 1970 na Wybrzeżu, a także w Radomiu i Ursusie w czasie wypadków czerwcowych Funkcjonariusze SB dokonywali porwań oraz stosowali tortury, a także odpowiadali za sporną jedynie co do liczby ilość zabójstw motywowanych politycznie. Szczególną aktywność na tym polu przejawiał odpowiedzialny m.in. za zabójstwo księdza Jerzego Popiełuszki oraz za inwigilację kościoła Departament IV MSW, a w nim Samodzielna Grupa "D" Departamentu IV MSW. Od sierpnia 1989 do czerwca 1992 zniszczono około materiałów ogólnoinformacyjnych z inwentarza MSW. Spalona miała zostać kartoteka czynnych i wyeliminowanych osobowych źródeł informacji SB MSW. W maju 1990 roku formacja została rozwiązana, a część jej kadr wchłonęły nowoutworzone policja i Urząd Ochrony Państwa. AWO Agenturalny Wywiad Operacyjny został utworzony na polecenie Moskwy w latach 60-tych XX wieku. Przez wszystkie lata funkcjonowania pozostawał utajnioną (w Polsce ujawnioną co do istnienia dopiero w połowie lat 90-tych) strukturą funkcjonującą w ramach Zarządu II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (wywiadu). AWO była bliźniaczą dla struktur obecnych w Armii Czerwonej oraz w formacjach wojskowych innych państw Bloku Wschodniego o profilu analogicznym dla działających w strukturach państw NATO organizacji Stay-Behind (ang. pozostań z tyłu). Grupy wywiadu operacyjnego poza pozyskiwaniem informacji w czasie pokoju i werbunkiem agentów oraz rezydentów wywiadu przeznaczone były do infiltracji państw zachodnich poprzedzającej atak wojsk Układu Warszawskiego, a także do pracy agenturalnej w teatrze wojennym na tyłach wroga. Przedmiotem zainteresowania pozostawały w szczególności materiały dot. dowódców wojskowych, związków operacyjnych i taktycznych państw NATO oraz prac wojskowych ośrodków naukowo-badawczych i zakładów przemysłowych. Do chwili obecnej wśród agentów AWO ujawniono m.in. powiązanego z Gangiem Pruszkowskim wicepremiera Ireneusza Sekułę (popełnił samobójstwo oddając do siebie 3 strzały z rewolweru) oraz premiera Józefa Oleksego (podejrzewany o szpiegostwo na rzecz Federacji Rosyjskiej, czego nigdy nie udowodniono). We wczesnej młodości Marek Stróżyk uczęszczał do Wojskowej Szkoły Chorążych Wojsk Inżynieryjnych we Wrocławiu, lecz z nieznanych przyczyn z nauki zrezygnował tuż przed jej ukończeniem. Następnie pracował w Wojskowej Komendzie Uzupełnień NR 1- Sztab Główny ul. Pretficza a kolejno w Wojskowych Zakładach Transportowych we Wrocławiu. W ostatnich latach życia zajmował we Wrocławiu przy ul. Budziszyńskiej 61 mieszkanie wojskowe, wcześniej mieszkał w Hotelu Garnizonowym (Wojskowy Hotel Robotniczy na rogu ulic Żelaznej i Pereca we Wrocławiu). Do 1989 roku korzystał z karnetów obiadowych do Kasyna Wojskowego przy dawnej ulicy Przodowników Pracy (obecna ul. Gen. J. Hallera) i do Garnizonowego Hotelu Robotniczego przy dawnej ulicy Próchnika (obecna ul. Gajowicka). Był też znany ma Komendzie Milicji Wrocław- Krzyki przy ul. Jaworowej, czyli tej samej, w której prowadzono czynności dochodzeniowośledcze w sprawie jego śmierci. Miał wielu znajomych wśród tamtejszych funkcjonariuszy, serdecznie witał się z nimi przy każdej wizycie. Marek Stróżyk dysponował jednocześnie paszportem oraz dowodem osobistym i stosunkowo często, jak na realia PRL-u, opuszczał terytorium kraju. Były to niespotykane jak na cywila relacje. 15