(slajd 1) Wszystko dla Serca Jezusowego. Ludwika Szczesna

Transkrypt

1 Referat poświęcony życiu sł. B. Matki Klary Szczęsnej połączony z prezentacją multimedialną / dla sióstr sercanek / czas ok. 60 min (slajd 1) Wszystko dla Serca Jezusowego - to życiowa dewiza sł. B. Matki Klary Szczęsnej, współzałożycielki naszego zgromadzenia, która przez całe swoje życie starała się pełnić wolę Boga. Dziś nie wystarczy powiedzieć: jestem osobą poświęconą Bogu, a nawet jestem osobą zakonną. Bo nie jest obojętne to, gdzie realizujemy swoje powołanie. Bóg przygotował dla każdej z nas czas i miejsce, ludzi i wydarzenia, poprzez które możemy się uświęcić, my i inni. W sercu każdej z nas powinno być poczucie własnej tożsamości wyrażonej w stwierdzeniu: jestem sercanką, jestem służebnicą Serca Jezusowego i należę do rodziny, która ma swoją historię i początek. I właśnie u początku historii naszej rodziny zakonnej stoi (slajd 2) obok św. J. S. Pelczara - sł. B. Matka Klara Szczęsna. Spróbujmy przyglądnąć się najważniejszym faktom z jej życia, jakie znamy na podstawie dokumentów archiwalnych oraz świadectw zebranych przez nasze siostry, które były naocznymi świadkami jej życia. Ludwika Szczesna - tak brzmiało jej rodowe nazwisko, zmienione później na Szczęsna. Przyszła na świat w burzliwym dla Polski czasie rozbiorów, (slajd 3) w roku wybuchu powstania styczniowego w powiecie Mława w ówczesnym Królestwie Polskim. Jej rodzicami byli: (slajd 4) Antoni Szczesny ur. 23 lipca 1829 r. i starsza od niego o 2 lata Franciszka zd. Skorupska ur. 24 lutego 1827 r. w Stoku. Dzięki żmudnej pracy związanej z procesem informacyjnym naszej Matki Klary znamy wiele szczegółów związanych z miejscem zamieszkiwania rodziny Szczesnych, a także imiona i daty urodzenia rodzeństwa Matki Klary. W archiwum zgromadzenia posiadamy zdjęcia siostry naszej Matki Klary (slajd 5) Katarzyny, po mężu Wawrowskiej, która podobnie jak młodsza jej siostra Anna, po mężu Ostrowska, wyjechała do Stanów Zjednoczonych. Na slajdzie widoczny jest dom rodziny Wawrowskich oraz fotografia Katarzyny z jej mężem, na mapie zaś zaznaczono miejsce ich zamieszkania Joliet IL oraz druga miejscowość związana z Anną Ostrowską i jej rodziną Michigan IN. (slajd 6) Kolejny slajd zawiera fotografie nagrobków rodzin: Warwrowskich i Ostrowskich. (slajd 7) Rodzice Ludwiki zawarli związek małżeński w 1848 r. w Lubowidzu i zamieszkali (kliknięcie) w Stoku. Tam też urodziło się ich pierwsze dziecko syn Franciszek. Później cała rodzina przeniosła się do (kliknięcie) wsi Zielona 5 km od Żuromina w powiecie Mława. Rodzina Szczesnych nie posiadała własnej ziemi, utrzymywała się z pracy ojca Ludwiki Antoniego, który w poszukiwaniu zatrudnienia często zmieniał miejsce zamieszkania a wraz z nim cała rodzina. W Zielonej urodziło się kolejne rodzeństwo Ludwiki: Antonina (1851), Marianna (1855) i Katarzyna (1858). Potem rodzina Szczesnych przeprowadziła się (kliknięcie) do Cieszk w parafii Lubowidz, gdzie mieszkali kilka lat. Tu przyszła na świat Anna (1961), zaś 18 lipca 1863 r. (kliknięcie) urodziła się Ludwika. 3 lata później urodził się młodszy brat Ludwiki Ignacy. Niestety żył on tylko 18 dni. Kolejnym miejscem zamieszkania rodziny Szczesnych od 1866 r. była Kolonia Lubowidzka Borczyny, (kliknięcie) to właśnie w tej miejscowości we wrześniu 1875 r. zmarła matka Ludwiki Franciszka. Ludwika miała wówczas 12 lat. Po śmierci żony Antoni Szczesny przeniósł się z dziećmi do Lubowidza (kliknięcie) i po czterech miesiącach żałoby ożenił się powtórnie z 18 letnią Antoniną Więckowską.

2 2 Ważnym momentem w życiu Ludwiki było włączenie jej do wspólnoty Kościoła, (slajd 8) wiemy, że sakrament chrztu został jej udzielony 24 lipca 1863 r. w kościele parafialnym w Lubowidzu. Po latach Ludwika zapewne dziękowała za łaskę wpisania jej imienia do Księgi Życia, a jak czytamy w adhortacja apostolska Redemptionis Donum, to właśnie ten pierwszy sakrament sakrament chrztu pozwala głębiej przeżywać konsekrację zakonną: Profesja zakonna nauczał Jan Paweł II, stwarza nową więź człowieka z Bogiem Trój-Jedynym w Jezusie Chrystusie. Więź ta wyrasta na podłożu owej pierwotnej więzi, jaka zawiera się w Sakramencie Chrztu. Profesja zakonna korzeniami sięga głęboko w konsekrację chrztu i pełniej ją wyraża RD 7. Dojrzałość wewnętrzna Ludwiki kształtowała się dynamicznie już od dwunastego roku życia. Po śmierci Matki w 1875 r. Ludwik szybko usamodzielniła się. W domu rodzinnym zdobyła umiejętności krawieckie, zaś sprawności czytania i pisania nauczyła się od wędrownych nauczycieli. Wiemy, że od najmłodszych lat pielgrzymowała 8 kilometrów (slajd 9) do kościoła w Żurominie, należącego wówczas do parafii Lubowidz. Tam wierni modlili się przed łaskami słynącym obrazem przedstawiającym Matkę Bożą na obłoku podającą św. Antoniemu Dzieciątko Jezus. (slajd 10) Zapewne w tym sanktuarium kształtowała się religijność dorastającej Ludwiki, osamotnionej po śmierci matki. Do 17 roku życia Ludwika mieszkała w Lubowidzu, dokąd przeniosła się rodzina po śmierci matki Franciszki. Kiedy Ludwika zaczęła dorastać ojciec Antoni zaplanował jej przyszłość, pragnął ją wydać za mąż. Mimo stanowczej odmowy Ludwiki wyznaczono termin ślubu. W tej sytuacji Ludwika zdecydowała się na ucieczkę do Mławy (slajd 11) położonej 35 km od Lubowidza. Mieszkała tam 5 lat (do 1885 r.) utrzymując się z krawiectwa. Ten okres życia był dla niej czasem licznych doświadczeń. Opatrznościowo jednak w trudach tułaczki znalazła się w kręgu oddziaływania kapucyna z Zakroczymia (slajd 12) O. Honorata Koźmińskiego apostołującego w tym czasie m.in. w Mławie. W II połowie sierpnia 1885 r. Ludwika uczestniczyła w rekolekcjach prowadzonych przez O. Honorata w oddalonym o 70 km od Mławy Zakroczymiu. (slajd 13) Tam wyjawiła mu pragnienie poświęcenia się Bogu w stanie zakonnym. O. Honorat wskazał jej na istniejące od 1884 r. założone przez niego zgromadzenie bezhabitowe Sług Jezusa. (slajd 14) Zajmowało się ono opieką moralną i materialną nad służącymi i niezamożnymi dziewczętami przygotowując je do pracy i założenia własnej rodziny. Siostra Honorata Przyjęcie do Sług Jezusa Ludwiki Szczęsnej ówczesna przełożona tego zgromadzenia m. Eleonora Ludwika Motylowska (slajd 15) tak wspomina: W tym czasie przyjechała na rekolekcje z Mławy biedna panienka zajmująca się szyciem Ludwika Szczęsna. O. Honorat po skończonych rekolekcjach skierował ją do mnie. Z całą prostotą oświadczyła pragnienie służenia Bogu, wszystkie fraszki światowe służące do próżności spaliła i okazała gotowość pojechania ze mną, nawet nie dopytując się gdzie ją zawiozę. Podobała mi się niezmiernie jej szczerość, męstwo w zerwaniu ze światem i oddanie się Bogu; zabrałam ją ze sobą, choć nie miałam pojęcia, gdzie ją umieszczę. Kilka miesięcy po wstąpieniu do zgromadzenia 8 grudnia 1886 r. Ludwika rozpoczęła nowicjat i przyjęła imię zakonne Honorata. Posługiwała w Warszawie (slajd 16) w specjalnie otwartej przez zgromadzenie pracowni sukien; w ukryciu przed władzami podobnie jak inne Sługi Jezusa nauczała katechizmu. Jak wspomina jedna z jej współsióstr, a później również sercanka s. Alojza Rostkowska s. Honorata była cicha i pełna miłości dla wszystkich i bardzo kochała służące. W Zgromadzeniu Sług Jezusa podkreślano także jej posłuszeństwo. S. Honorata po roku nowicjatu złożyła tzw. obietnicę wierności, zaś w 1889 r. pierwsze śluby stając się czwartą z kolei profeską młodego Zgromadzenia Sług Jezusa. Dwa

3 3 miesiące przed ślubami będąc jeszcze nowicjuszką została wysłana przez zgromadzenie do nowo otwartej placówki w Lublinie (slajd 17); pełniła tam funkcję przełożonej wspólnoty i prowadziła pracownię krawiecką, posługując potajemnie wśród służących jako katechetka. Pod koniec 1892 r. przez nieroztropność jednej ze służących o spotkaniach religijnych doniesiono do policji carskiej. Następstwem tego była rewizja przeprowadzona w domu sióstr. Na szczęście nie znaleziono Ustaw Zgromadzenia (slajd 18), które zaczepiły się o górną krawędź szuflady. Dzięki czemu uniknięto dekonspiracji zgromadzenia. Po tym wydarzeniu s. Honorata jako podejrzana miała nakaz opuszczenia Lublina w ciągu 3 dni. Udała się więc do Mławy. Przed wyjazdem odwiedziła swojego kierownika duchowego Ks. Antoniego Nojszewskiego rektora seminarium lubelskiego, który na pożegnanie ofiarował jej (slajd 19) obrazek przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem Jezus mającym widoczne serce. Na obrazku widniał napis: Nos cum Prole pia benedicat Virgo Maria tłumaczenie tych słów brzmi: Niech nas błogosławi Dziewica MARYJA ZE SWYM ŚWIĘTYM SYNEM. Matka Jadwiga Wilkowska, która opisała historię tego obrazka odnotowała również prorocze słowa, które wypowiedział ks. A. Nojszewski wręczając s. Honoracie ten obrazek: Idź, a gdzie będziesz rozszerzaj nabożeństwo do Serca Jezusowego. Tę cenną pamiątkę Matka Klara zatrzymała i zawiesiła na ścianie swojej zakonnej celi. (slajd 20) S. Honorata wyjechała z Lublina, zgodnie z nakazem policji carskiej (kliknięcie) do Mławy, skąd po kilku tygodniach udała się do sióstr do(kliknięcie) Warszawy. Aby nie narażać zgromadzenia nieustannie zmieniała miejsce pobytu. Najlepszym rozwiązaniem dla niej było opuszczenie terenu zaboru rosyjskiego. I tak też się stało. Dzięki pomocy życzliwych osób przekroczyła granicę zaborów i w maju 1893 r. przybyła kliknięcie do Krakowa. W tym właśnie okresie profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego ks. J.S. Pelczar, poprosił O. Honorata Koźmińskiego o pomoc w prowadzeniu przytuliska dla służących na terenie Krakowa. (slajd 21) Dotąd bowiem prowadziły je świeckie panie z Bractwa NMP Królowej Korony Polskiej. Propozycja ta umożliwiała rozwiązanie trudnej sytuacji s. Honoraty, dlatego M. Eleonora Motylowska i O. Honorat postanowili wysłać ją Krakowa. S. Honorata w Krakowie (slajd 22) Zainicjowane 3 maja 1891 r. przez ks. prof. Pelczara Bractwo, jako jedno ze swych zadań społecznych podjęło pracę na rzecz służących podnosząc ich poziom religijno-moralny i przygotowując praktycznie do zawodu służącej. (slajd 23) Panie z tzw. Komitetu Opiekuńczego uczyły co wieczór katechizmu, historii biblijnej, rachunków, gospodarstwa domowego, prania, gotowania oraz rozwijały zalety potrzebne służącej. Do tak funkcjonującego przytuliska przyjechała Sługa Jezusa. s. Honorata Ludwika Szczęsna. Ks. Pelczar powierzył jej funkcję ochmistrzyni przytuliska (slajd 24) przy ul. Mikołajskiej 11. Dwa miesiące później do pomocy dojechała także nowicjuszka Sług Jezusa s. Alojza Faustyna Rostkowska, a w sierpniu postulantka Anna Wiktoria Deleżek, a także Józefa Żaboklicka. Siostry opiekowały się kilkunastoma dziewczętami służącymi, dla których zorganizowano wkrótce również szkółkę, w której mogły się nauczyć sztuki czytania i pisania, a także innych sprawności przydatnych służącym. Przy przytulisku funkcjonowała również jadłodajnia i pralnia, z której dochód przeznaczony był na utrzymanie służących i przytuliska. Ks. J.S. Pelczar odpowiedzialny był już nie tylko za przytulisko, ale także za posługujące w nim siostry, troszczył się o ich rozwój duchowy, co podkreślał o. Honorat. W korespondencji ks. kan. J.S. Pelczara do O. Honorata znaleźć można słowa świadczące o zadowoleniu z pracy sióstr: (kliknięcie) Siostry spełniają ochotnie i po Bożemu swoje niełatwe zadanie, tak, że przy pomocy Bożej zakład nasz rozwija się coraz doskonalej. S. Ludwika kieruje znakomicie

4 4 S. Honorata z inicjatywy ks. Pelczara, a za zgodą swoich przełożonych w Warszawie przyjęła zewnętrzne oznaki osoby zakonnej nosząc na terenie przytuliska welonik i pelerynkę. Spowiednikiem s. Honoraty był ks. kan. Pelczar; spowiadał ją w soboty w kaplicy sióstr felicjanek na rogu ul. Mikołajskiej i Św. Krzyża. (slajd 25) Tam też z polecenia kierownika duchowego s. Honorata miała uczyć się praktyk zakonnych. Ks. J.S. Pelczar, który czuwał nad działalnością przytuliska zamierzał utworzyć w Krakowie Stowarzyszenie Tercjarek św. Franciszka pod nazwą Zgromadzenie Służebnic Serca Jezusowego, połączone z działającym w Królestwie Zgromadzeniem Sług Jezusa, ale z siedzibą w Krakowie. Jak czytamy w historii zgromadzenia już w lutym 1894 r. ks. J.S. Pelczar postarał się o nominację na Dyrektora krakowskiego zgromadzenia. Przedłożył też (slajd 26) Ks. Kard. Albinowi Dunajewskiemu Ustawy oparte na regule Trzeciego Zakonu św. Franciszka oraz petycję podpisaną przez sześć kandydatek. Prośba dotyczyła m.in. pozwolenia na rozpoczęcie życia wspólnego oraz noszenie osobnego habitu. Oprócz pracy wśród służących ks. Dyrektor chciał wysyłać siostry także do chorych. Realizując swoje zamierzenia kupił dom własny przy ul. Św. Krzyża 10. (slajd 27) Były to początki nowej rodziny zakonnej Zgromadzenia Służebnic Najśw. Serca Jezusowego. Pomimo trudności zewnętrznych Ks. Pelczar w tych okolicznościach dziwnie się układających widział wyraźną wskazówkę woli Bożej. O jego zamierzeniach oprócz władz Zgromadzenia Sług Jezusa, wiedziała także jego córka duchowa, s. Honorata, którą obdarzał ogromnym zaufaniem. Wspomina o tym s. Zofia Żmudzińska (późniejsza sercanka s. Weronika). Obydwie chodziły na godz na ul. Kanoniczą (slajd 28) do ks. prof. Pelczara (który mieszkał pod numerami 6, (slajd 29), a następnie pod numerami 19 i 20 nie znamy jednak konkretnych lat i innych szczegółów) S. Honorata długo rozmawiała w pracowni z Ks. Kanonikiem, s. Zofia przez ten czas modliła się w kaplicy domowej. Wracając zazwyczaj udawały się na modlitwę do sióstr bernardynek przy ul. Poselskiej, (slajd 30) gdzie potrzeby rodzącego się dzieła przedstawiały św. Józefowi. O pewnych wątkach rozmów z ks. J.S. Pelczarem s. Honorata informowała swoje współsiostry, prosząc w tych intencjach o modlitwę. We wspomnieniach s. Weroniki Żmudzińskiej czytamy w drodze powrotnej s. Honorata oznajmiła mi w zaufaniu, że niedługo będziemy chodzić w habitach i że powstanie z nas jawne zgromadzenie. (slajd 31) Planów ks. Pelczara nie zaakceptowała przełożona Sług Jezusa. Powstawało bowiem -w opinii M. Eleonory Mohylowskiej nowe i o odmiennym charyzmacie zgromadzenie. 27 marca 1894 r. M. Mohylowska (kliknięcie) przybyła osobiście do Krakowa jasno wyraziła swą dezaprobatę dla Ustaw ułożonych przez ks. Pelczara. Jako przełożona zażądała też ustosunkowania się do sprawy pracujących już od roku w Krakowie sióstr Sług Jezusa. Ku jej zdziwieniu s. Honorata Szczęsna i nowicjuszka s. Faustyna Rostkowska postanowiły pozostać w tworzącym się zgromadzeniu. Wspomnienia dotyczące rozejścia się dróg s. Honoraty i Zgromadzenia Sług Jezusa świadczą o jej ogromnym cierpieniu. Na wydarzenia te inaczej patrzył O. Honorat, (kliknięcie) co więcej to, co stało się w Krakowie ocenił pozytywnie. Od początku bowiem ufał ks. Pelczarowi i widział w jego zamierzeniach wolę Bożą. Dlatego uspokajając M. Motylowską napisał do niej w liście następujące słowa: Cieszyć się trzeba, że z was powstały dwa zgromadzenia i mistrzynie. Matka Klara Szczęsna Po definitywnym rozstaniu się ze Sługami Jezusa, w życiu Ludwiki Szczęsnej rozpoczął się nowy etap. Została kandydatką i zarazem współzałożycielką Zgromadzenia Służebnic Serca Jezusowego. Starania ks. Pelczara o odpowiednie pozwolenia zostały uwieńczone pozytywnymi (slajd 32) decyzjami Książęco-Biskupiego Konsystorza, który jeszcze 27 marca 1894 r. (tj. w dniu przybycia do Krakowa M. Motylowskiej) wydał pozwolenie na założenie zgromadzenia i otwarcie kaplicy, zatwierdził napisane przez ks.

5 5 Pelczara Ustawy na 3 lata, a jego mianował Dyrektorem Zgromadzenia. Wydarzenia pierwszych miesięcy bardzo integrowały tę małą wspólnotę. 2 kwietnia odbyło się poświęcenie domu, przytuliska i kaplicy. Niezwykle ważnym dniem był 15 kwietnia Dzień Opieki św. Józefa. (slajd 33) Wtedy to w kaplicy sióstr przy ul. Św. Krzyża 10 nastąpiło oficjalne zawiązanie zgromadzenia. S. Ludwika w imieniu 12 kandydatek odczytała akt ofiarowania się Najśw. Sercu Jezusowemu. Natomiast Ks. Pelczar zamianował ją przełożoną sióstr na 3 lata i polecił nazywać matką. Do czasu obłóczyn kandydatki zapoznawały się z (slajd 34) Ustawami Zgromadzenia, zaś Ojciec Założyciel głosił im konferencje ascetyczne. Jednocześnie s. Ludwika wraz z s. Bernardą Lewicką, jako krawcowe opracowały strój zakonny. (slajd 35) Wzór symbolu Serca Jezusowego na szkaplerzu Matka skopiowała z obrazka otrzymanego od wspomnianego wcześniej ks. Nojszewskiego. Strój ten zaakceptował O. Założyciel. 2 lipca po odbyciu 8 dniowych rekolekcji pod kierunkiem ks. Pelczara Matka jako jedyna z kandydatek otrzymała z rąk O. Założyciela strój zakonny i imię zakonne Klara. Obłóczyny odbyły się zaraz po Mszy św. Ks. Pelczar wygłosił przy tej okazji naukę: Matka Najświętsza najdoskonalszą zakonnicą oraz wręczył M. Klarze książkę O. Prokopa Leszczyńskiego pt. (slajd 36) Żywot św. Klary z Asyżu, założycielki zakonu Sióstr Ubogich (Klarysek). Książka ta do dziś znajduje się w Archiwum Głównym naszego Zgromadzenia w Krakowie. 8 lipca kolejne kandydatki rozpoczęły swój nowicjat. Całe zgromadzenie stanowiły wówczas siostry nowicjuszki, ze względu więc na konieczność wykonywania posług wobec służących i chorych pierwszy nowicjat nie był za klauzurą. By umiejętnie służyć chorym siostry uczyły się sztuki pielęgniarstwa w krakowskiej klinice (slajd 37) prof. Edwarda Korczyńskiego 1, czyli w szpitalu św. Łazarza u sióstr szarytek, obecnie przy ul. Kopernika 2. 1 Edward Korczyński (Sas-Korczyński) ( ), polski lekarz internista, profesor (od 1874 r.) i rektor (w latach ) Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykonywał prace z dziedziny kardiologii, gastrologii, reumatologii. Był twórcą tak zwanej krakowskiej szkoły chorób żołądka. Wraz z Antonim Gluzińskim i Walerym Jaworskim opracował nowe metody badania przewodu pokarmowego. Uważany za twórcę wielu nowych pojęć z patologii i diagnostyki tych chorób. Jako pierwszy w Polsce wprowadził oddzielne wykłady z balneologii. W latach był redaktorem Przeglądu Lekarskiego. W 1875 założył w Krakowie Stowarzyszenie Wydawnictw Dzieł Lekarskich. Jest autorem licznych podręczników i monografii z zakresu chorób wewnętrznych. Rada Wydziału Lekarskiego postanowiła powołać na katedrę chorób wewnętrznych - Edwarda Sas Korczyńskiego. W 1889 roku Korczyński został rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, a wybór na pewno nie był przypadkowy, "...bowiem kierownictwo uczelnią powierzono stosunkowo młodemu jeszcze profesorowi, który zdołał wykazać szczególną inicjatywę w okresie realizacji budowy nowych gmachów Wydziału Lekarskiego, jak gmach Collegium Medicum przy ulicy Grzegórzeckiej i zapoczątkowanie budowy nowej, nowoczesnej kliniki chorób wewnętrznych przy ul. Kopernika 15, pozwalającej wreszcie położyć kres nienormalnym warunkom pracy, jakie istniały w dawnej klinice przy ul. Kopernika 7". Pracował wiele społecznie, zajmując stanowisko sekretarza Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego, później prezesa. Piastował godność członka-korespondenta Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego. Zorganizował Stowarzyszenie Wydawnictw Dzieł Lekarskich, później nazwane Towarzystwem jego imienia. pierwszym, który rozpoznał zażyciowo zator tętnicy wieńcowej serca, opisując dokładnie symptomatologię tego stanu.. Edward Korczyński zasłużył się jeszcze w innych dyscyplinach szeroko pojętej nauki o chorobach wewnętrznych. Był znakomitym gastroenterologiem, pierwszym, który zwrócił uwagę na częstość występowania nadkwaśności w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Zajmował się zachowaniem krwinek białych w różnych chorobach i gromadził wokół siebie grono znakomitych w przyszłości hematologów. Z powodzeniem zajmował się też chorobami zakaźnymi i reumatycznymi oraz balneologią. Jednak szczególnie chlubną kartę i to nie tylko w historii polskiej, ale i światowej nauki, stanowi dorobek Korczyńskiego i jego szkoły w dziedzinie kardiologii. 2 Szpital Generalny św. Łazarza został powołany w 1788 roku. W Krakowie w XVIII w. co raz dotkliwiej odczuwano potrzebę wniesienia szpitala powszechnego, z czego tak władze miejskie jak i duchowne zdawały sobie sprawę. Problem rozwiązano powołując do życia Generalny Szpital św. Łazarza. W 1787 roku zakupiono za cenę złp, które wprowadził prymas Michał Poniatowski, zubożały budynek klasztorny karmelitów. W kwietniu 1788 roku szpital akademicki św. Barbary został przeniesiony do tegoż szpitala na Wesołej. Od tej pory losy medycyny uniwersyteckiej zwiążą się z tą dzielnicą i główną jej ulicą, która w początkach XIX wieku przyjmie imię Mikołaja Kopernika, a dzieje szpitala św. Łazarza z jej prawą stroną. Na kliniki wydzielono niewiele miejsca. W szpitalu obliczonym na 200 łóżek kliniki posiadały zaledwie 24 łóżka: 12 na klinikę chorób wewnętrznych, 8 na klinikę chirurgiczną, 4 na klinikę położniczą. Pozostała część szpitala podlegała lekarzowi naczelnemu z tytułem fizyka, stąd nazwana była fizykatem. Posiadała ona wspólny oddział dla chorych na choroby wewnętrzne i chirurgiczne, oddział położnic i mamek, oddział noworodków i podrzutków oraz oddział kalek. Połączenie szpitala Sióstr Miłosierdzia z klinikami miało się wkrótce okazać posunięciem bardzo niefortunnym. Spór o kompetencję, zwłaszcza wobec niedociągnięć prawnych (do końca nie było wiadomo czy siostry są na usługach

6 6 Szczególnie w pamięci pierwszych sióstr zapisał się dzień 24 grudnia 1894 r., kiedy to w pierwszym domu zgromadzenia przy ul. Św. Krzyża - 18 sióstr przeżywało swoją pierwszą sercańską Wigilię. (slajd 38) Modlitwie i wieczerzy przewodniczyła Matka Klara, gdyż Ojciec Założyciel jako kanonik pełnił wówczas posługę w katedrze na Wawelu. Przy stole wigilijnym zgromadziło się 12 sióstr nowicjuszek i 6 postulantek. Po modlitwie Matka Klara serdecznie przemówiła zachęcając siostry do ofiarnego oddania się Bogu. Mimo skromnych warunków wieczerza, jak wspomina s. Alojza, była obfita. Matka Klara wprowadziła do naszego zgromadzenia zwyczaj procesji z figurką Dzieciątka Jezus 3. Wracając do historii życia Matki Klary, 2 lipca 1895 r. po rocznym nowicjacie nadszedł moment złożenia profesji, ze względu na to, że była już profeską u Sług Jezusa, w 1895 r. złożyła profesję wieczystą. Godnym podkreślenia jest fakt, że w tym samym dniu Ojciec Założyciel poświęcił także kamień węgielny pod budowę Domu Macierzystego przy ul. Garncarskiej. Tymczasem do zgromadzenia zgłaszały dziewczęta i kobiety pragnące poświęcić swe życie na służbę Bożemu Sercu i człowiekowi. Były wśród nich oprócz katoliczek obrządku łacińskiego kandydatki unickie: Józefa Siejko, później s. Władysława także wyznania prawosławnego: Maria Łaszcz, późniejsza s. Józefa oraz nawrócona z prawosławia Litwinka s. Michalina Gibulska martanka. Do grona pierwszych dwunastu sióstr należały: (slajd 39) M. Klara Ludwika Szczęsna, s. Alojza Rostkowska Faustyna, s. Elżbieta Feliksa Wierzejska, s. Józefa Maria Łaszcz, s. Władysława Józefa Siejko, s. Bernarda Marcela Lewicka, s. Magdalena Jadwiga Siejbut, s. Weronika Zofia Żmudzińska, s. Salomea Anna Skalna, s. Teresa Zofia Węgrzyn, s. Stanisława Zofia Waśkiewicz. (na slajdzie widoczne są nazwiska sióstr i nieliczne fotografie sercanek z pierwszej dwunastki, które wytrwały do śmierci w zgromadzeniu) klinik, czy kliniki rezydują w szpitalu sióstr), zrodziło i to bardzo szybko, potrzebę szukania innego pomieszczenia, tak aby zwierzchnictwo klinik należało bezspornie i wyłącznie do władz uniwersyteckich. Na rozwiązanie problemu "lokalowego" trzeba było jednak czekać kilkanaście lat. Stworzyły to sprzyjające okoliczności: energiczna postawa, mającego polityczne wpływy prof. M.J. Brodowicza ( ), wybuch epidemii cholery, który miał mieć swoje źródło w przepełnionym szpitalu i wreszcie, co najważniejsze wspaniałomyślność członków loży masońskiej "Przesąd zwyciężony", która rozwiązując lożę, przekazała swój budynek przy ul. Kopernika na cele kliniczne. Do niego też w 1827 roku przeprowadziły się wszystkie trzy kliniki. W drugiej połowie XIX wieku zwłaszcza po uzyskaniu autonomii galicyjskiej, miały nastąpić korzystne zmiany w rozwoju szpitala św. Łazarza, zwłaszcza w zakresie jego budowli. Doszło do rozbudowy starego budynku. Miało to miejsce w 1878 roku. W tym czasie trwają intensywne prace nad budową nowego gmachu szpitala. Zaplanowany jeszcze za czasów Rzeczpospolitej Krakowskiej nie został ukończony z powodu trudności ekonomicznych. Dopiero 1 stycznia 1879 roku otwarto główny budynek zarządu szpitala (ul. Kopernika 17) i dwa równoległe pawilony, w którym umieszczono chorych wewnętrznie (oddział Ia i Ib). Opróżnione miejsce w starym szpitalu zostało zajęte przez klinikę skórno wenerologiczną. W tym samym roku, również chory psychicznie zostali umieszczeni w nowym budynku, który powstał w ogrodach szpitala św. Łazarza. Od tej pory mieścił on oddział chirurgii szpitala św. Łazarza. Pomieszczenie na drugim piętrze starego budynku, zajmie odtąd i do dziś, oddział i klinika skórno - wenerologiczna. Rozprzestrzenia się również oddział położniczo - ginekologiczny. Druga połowa XIX wieku charakteryzuje się powstawaniem co raz to nowych specjalności. W szpitalu św. Łazarza miało to swój wyraz w powołaniu dalszych oddziałów. Tak w 1880 roku w dolnych pomieszczeniach oddziału Ib, powstaje oddział chorób oczu kierowany przez prof. L. Rydla. W kilka lat później (1893 roku) znajdzie on obszerniejsze pomieszczenia w głównym, administracyjnym budynku szpitala na I piętrze. W podziemiu "Czerwonej chirurgii" natomiast zawiązuje S. Pieniążek oddział laryngologii (odtąd powierzonych sobie chorych miał na oddziale chirurgicznym). W 1899 roku oddział laryngologiczny przekształcono w klinikę. W kilka lat później uzyskała ona nędzne pomieszczenie w budyneczku po oddziale zakaźnym, w którym dane jej było przetrwać dwie wojny światowe. Pod koniec XIX wieku przy ul. Kopernika 15 w pobliżu głównego budynku szpitala św. Łazarza czyli budynku administracyjnego, od strony zachodniej, czyli bliżej miasta, powstaje nowa klinika chorób wewnętrznych, do której przeniesiono chorych z dawnej loży masońskiej. W takim stanie zastaje szpital św. Łazarza I Wojna Światowa. Z zamierzonej przebudowy pawilonów chorób wewnętrznych Ia i Ib musiano zrezygnować. Jeden z dwóch baraków przeznaczonych na czasowy pobyt chorych wewnętrznie przeznaczono na użytek oddziału chorób zakaźnych ("tyfusowy"). W tym samym celu oddano drugi barak w 1927 roku. Okres międzywojenny nie zapisał się większymi przekształceniami. W latach przy pawilonie chorób zakaźnych powstaje nowy budynek obserwacyjny, a w 1938 roku dochodzi do nadbudowy i dobudowy budynku głównego tegoż oddziału. Na bazie szpitala św. Łazarza powstają kliniki uniwersyteckie. 3 Procesja z figurką Dzieciątka Jezus to prawdopodobnie franciszkański zwyczaj, znany już w XIX w zgromadzeniach żeńskich.

7 7 (slajd 40) W 1899 r., gdy Ojciec Założyciel został mianowany biskupem pomocniczym w diecezji przemyskiej, opiekę nad zgromadzenia z ramienia Kościoła pełnił tzw. komisarz, którym został proboszcz parafii pw. św. Szczepana w Krakowie ks. Jan Krupiński. Odtąd to on występował w imieniu zgromadzenia do Konsystorza Książęco- Biskupiego w sprawach takich jak np. przedłużenie kadencji przełożonej dla M. Klary na następne trzechlecia. Pisma dotyczące bezpośrednio sióstr sercanek kierowane tak do Kurii Krakowskiej, jak i do instytucji państwowych (slajd 41) podpisywała Matka Klara, jednak trzeba zaznaczyć, że ich rzeczywistym autorem był Ojciec Założyciel, który z Przemyśla przysyłał gotowe projekty pism ze szczegółową instrukcją do nich. Przykład takiego pisma z 1908 r. prezentuje kolejny slajd (slajd 42). Matka Klara Przełożoną Generalną Do grudnia 1907 r. zgromadzenie dało się poznać jako instytucja godna zaufania. Od początku jej istnienia siostry podejmowały dzieła zgodnie z założeniami i charyzmatem, jaki wyznaczył im Ojciec Założyciel. Tak więc w Krakowie (slajd 43) prowadziły przytulisko ze szkołą dla służących, podobną działalność w 1895 zainicjowały we Lwowie (slajd 44), a rok później również w Zakopanem (slajd 45). Dynamiczny rozwój i rozprzestrzenianie się zgromadzenia widoczne są od samego początku do I Kapituły, a więc od Sercanki pracowały wówczas już w 13 miejscowościach które za chwilę poznamy, na uwagę zasługuje mało znany epizod z życia zgromadzenia, a związany z osadą Czernichów na południowy zachód od Krakowa, (slajd 46) do tej miejscowości siostry sercanki dotarły już w 1897 r., była to historycznie czwarta placówka zgromadzenia po Krakowie, Lwowie i Zakopanem, tu podjęły po raz pierwszy pracę niezwiązaną ze służącymi, ani ze szpitalnictwem, a mianowicie przez okres trzech lat odpowiadały za dział administracyjno-gospodarczy w miejscowym internacie szkoły rolniczej. W 1907 r. miała miejsce I Kapituła, która odbyła się 28 grudnia 1907 r. w Przemyślu. Matka Klara została wybrana jednomyślnie, otrzymała bowiem 17 głosów na 18 sióstr delegatek, czyli wszystkie możliwe. W tym samym roku Matka otrzymała również obywatelstwo austriackie (slajd 47), a także status mieszkańca miasta Krakowa, co uprawniało ją do bezpośredniego wystąpienia do urzędów państwowych w sprawach zgromadzenia. W 1907 r. w zgromadzeniu (slajd 48) było 80 sióstr profesek, 6 nowicjuszek, 12 postulantek i 20 martanek. W latach posługi Matki Klary zgromadzenie oprócz Domu Macierzystego posiadało 26 domów, z tego na ziemiach polskich 24, a 2 w Alzacji. (slajd 49) Patrząc na mapę prześledźmy ich położenie w układzie chronologicznym (według daty powstania): oznaczony jako pierwszy (kliknięcie) Dom Macierzysty w Krakowie, tu znajdował się nowicjat, przytulisko i szkoła dla służących, (kliknięcie) od 1895 r. trzy siostry posługiwały w przytulisku im. św. Jadwigi we Lwowie, podejmując tam posługę chorym oraz prowadząc ochronkę. Kolejną placówką (kliknięcie) było Zakopane od 1896 r. również trzy siostry prowadziły przytulisko dla służących, a także służyły jako pielęgniarki; (kliknięcie) w 1897 pięć sióstr zajmowało się działem administracyjno-gospodarczym internatu szkoły rolniczej w Czernichowie koło Krakowa; (kliknięcie) od 1899 dwie siostry rozpoczęły pracę w szpitalu klimatycznym w Zakopanem, (kliknięcie) w tym samym roku sześć sióstr zostało skierowanych do Rzeszowa do pracy w internacie studium nauczycielskiego, (kliknięcie) od 1900 r. siostry sercanki posługują biskupom przemyskim. Na mapie działalności zgromadzenia kolejną miejscowością jest (kliknięcie) Krosno, gdzie siostry podjęły pracę w 1901 r. w Szpitalu Powszechnym; od 1902 r. siostry nieprzerwanie pracują (kliknięcie) w Jaśliskach, w tym samym roku rozpoczęły posługę w (kliknięcie) małym seminarium w Przemyślu. Od 1905 r. sercanki są obecne w rodzinnej miejscowości Ojca Założyciela (kliknięcie) w Korczynie, gdzie prowadziły szkołę dla dziewcząt i zakład dla dwunastu

8 8 chorych i starszych; w tymże roku (1905) 7 sióstr podjęło pracę w dziale administracyjnogospodarczym (kliknięcie) w seminarium tarnowskim. Podobną pracę w 1906 zgromadzenie rozpoczęło w seminarium (kliknięcie) w Przemyślu i w Błoniu koło Tarnowa, gdzie znajdowało się gospodarstwo seminarium tarnowskiego. Następne trzy placówki we wschodniej Małopolsce to: (kliknięcie) Brody, (kliknięcie) Krakowiec i (kliknięcie) Żabie tam siostry pracowały w szpitalnictwie. Od 1911 r. siostry posługują w (kliknięcie) Przemyślu, gdzie swą opieką objęły dzieci tzw. Rodziny Kolejowej, a z czasem prowadziły także dom dziecka. Również na tych terenach w miejscowości (kliknięcie) Stryj w latach siostry prowadziły przytulisko dla sług i ochronkę. (kliknięcie) We Lwowie sercanki rozpoczęły pracę w 1912 r. w szpitalu powszechnym, zaś w Mikołajowie (kliknięcie) pracowały w latach w zakładzie dla ludzi starszych. W czasie I wojny światowej siostry doraźnie podjęły również obowiązki pielęgniarek w szpitalach wojskowych w (kliknięcie) Tarnowie, (kliknięcie) Rzeszowie, Piotrkowie i w (kliknięcie) Wadowicach. Matka Klara z wielkim oddaniem pełniła obowiązki przełożonej generalnej. Już 3 tygodnie po wyborze w okresie od stycznia do marca 1908 r. zwizytowała 9 wspólnot: wspólnotę przy Seminarium Duchownym w Tarnowie (od 1905 pracowało tu od 8 do 5 sióstr, zasadniczo w kuchni i pralni seminaryjnej), (slajd 50) na rzecz taj samej instytucji pracowały również w Błoniu k. Tarnowa w latach w gospodarstwie seminaryjnym, prowadząc równocześnie ochronkę 4. Kolejną placówką na mapie wizytacji był Rzeszów (slajd 51) (tu w latach , 6 sióstr sercanek odpowiadało za dział gospodarczoadministracyjny internatu seminarium nauczycielskiego), a w latach wojennych siostry pielęgniarki pracowały w szpitalu wojskowym, który mieścił się w budynku II Gimnazjum w Rzeszowie, dziś II Liceum Ogólnokształcące im. Leopolda Lisa Kuli. W tym czasie Matka wizytowała również pierwszą wspólnotę w Przemyślu (slajd 52) (od 1900 r. siostry posługiwały w gospodarstwie Ojca Założyciela i do dziś nieprzerwanie służą każdorazowemu następcy Ojca Założyciela na stolicy biskupiej w Przemyślu) w tej miejscowości za życia Matki Klary istniała również wspólnota przy (slajd 53) Małym Seminarium dla chłopców ( ), oraz w Wyższym Seminarium Duchownym, gdzie siostry prowadziły kuchnię w latach ). W Przemyślu za życia Matki Klary powstała czwarta wspólnota obejmująca swą opieką dzieci kolejarzy (slajd 54) tzw. Ochronka dla dzieci Rodziny Kolejowej, przy której znajdował się również w późniejszym okresie dom dziecka dla sierot wojennych. Wielką troską otaczała Matka Klara siostry pracujące we Lwowie, tu siostry prowadziły przytulisko (slajd 55), a w latach pracowały również w szpitalu powszechnym w tzw. pawilonach zakaźnych (slajd 56). Od roku 1896 zgromadzenie związane jest również z Zakopanem, (slajd 57) gdzie siostry prowadziły schronisko dla sług i pielęgnowały chorych po domach, a od 1899 posługują jako pielęgniarki w szpitalu klimatycznym. W charakterze pielęgniarek siostry sercanki pracowały w latach również w (slajd 58) Krośnie. Na początku Matka Klara posłał tam 4 siostry, a od 1902 pracowało od 7-13 sercanek. Placówką wizytowaną przez Matkę była również (slajd 59) Korczynie, gdzie od 1905 r. siostry prowadziły mały szpital oraz szkołę praktyczną. Wspólnotą cieszącą się częstą obecnością Ojca Założyciela i Matki Klary były Jaśliska (slajd 60) tu w dobrych warunkach klimatycznych przebywała Matka w czasie wakacji, jak również Ojciec Założyciel, który 4 Błonie k. Tarnowa. Pragnieniem bpa L. Wałęgi było, aby klerycy przez część wakacji przebywali razem z przełożonymi. Stąd też zrodziła się myśl kupienia i wybudowania willi w miejscu uzdrowiskowym, których w diecezji nie brakowało. Początkowo (w latach ) alumni korzystali w czasie wakacji z pomieszczeń pałacu Kwileckich w Siedliszowicach, gdzie przebywał z nimi często również bp L. Wałęga. Potem nadarzyła się dobra okazja kupna majątku kilka kilometrów od Tarnowa - w Błoniu. Wprawdzie budynki były tam w nie najlepszym stanie, ale piękne położenie nad Dunajcem sprawiło, że ks. S. Dutkiewicz majątek ten nabył i powoli przeprowadzał potrzebne adaptacje. Przede wszystkim wybudował willę Ave, która istnieje do dziś. Koło willi był duży ogród owocowy oraz gospodarstwo, które stanowiło zaplecze materialne zakładu.

9 9 swym słowem nauką umacniał siostry w powołaniu. Jaśliska to również ochronka, a także doraźna pomoc chorym. Matka Klara była otwarta na nowe potrzeby, w których odczytywała znaki czasu, dlatego chętnie zakładała nowe domy, wszystkie te przedsięwzięcia omawiała z Ojcem Założycielem, który zasadniczo podzielał zamierzenia Matki, ale czasami odradzał lub wręcz nie godził się. Tak było np. w 1911 r. pisał wówczas do Matki w odpowiedzi na wysuwane przez nią propozycje: Widzę, że Wielebna Matka jest zachłanna nie tylko na łaski Boże, ale także na nowe domy( ) do tego Wielebna Matka myśli o wysłaniu sióstr do drugiej fabryki w Alzacji, teraz zaś chce przyjąć nowy dom w Myślenicach, lecz skądże tych sióstr weźmiemy? Chyba każdą siostrę przetniemy na dwie połowy. W czasie pierwszej kadencji Matki Klary, a więc od grudnia 1907 do grudnia 1913 r. dzięki jej staraniom przybyło jeszcze 6 placówek; siostry objęły posadę w szpitalu krajowym w (slajd 61) Brodach, gdzie pracę rozpoczęło 5 sióstr, następnie w siostry sercanki podjęły posługę w (slajd 62) szpitalu miejskim w Krakowcu, oraz od 1910 do wybuchu I wojny światowej (slajd 63) w sanatorium dla dzieci w Żabiem, a także (slajd 64) od 1905 r. w internacie dla polskich dziewcząt w Bischwiller w Alzacji. Przez ok. 8 miesięcy siostry pracowały także w Stryju (slajd 65) prowadząc tam przytulisko dla sług, ochronkę oraz kursy szycia. Matka Klara chciała również otworzyć domy w Niemczech, ale na to nie wyraził zgody Ojciec Założyciel, który obawiał się, aby w przyszłości domy te nie oderwały się od polskiej macierzy i nie utworzyły odrębnego zgromadzenia 5. Lata pierwszej kadencji Matki były szczególnie ważne dla naszego zgromadzenia, bowiem w 1908 r. rozpoczęły się bezpośrednie starania o uzyskanie dla (slajd 66) Zgromadzenia Dekretu Pochwalnego Stolicy Apostolskiej. Zgromadzenie było jeszcze na prawie diecezjalnym. Wielką rolę odegrał tu Ojciec Założyciel, który jako znawca prawa kanonicznego w 1904 r. wydał drukiem Ustawy Zgromadzenia dostosowując je do nowych dekretów papieskich. Później przetłumaczył je na język łaciński na użytek Świętej Kongregacji. Zadaniem Matki Klary było przedłożenie księżom biskupom tekstu Ustaw wraz z relacją o stanie moralnym i materialnym zgromadzenia oraz skierowanie prośby o wydanie przez nich listów polecających. Stąd też Matka osobiście udała się w tej sprawie do (slajd 67) abp. Józefa Bilczewskiego do Lwowa, bp. Leona Wałęgi do Tarnowa oraz kard. Jana Puzyny do Krakowa. Niestety ku zdziwieniu Matki ten ostatni odmówił wydania listów polecających z powodu 5 kapłanów mieszkających u sióstr przy ul. Garncarskiej, a wydalonych z Francji. Pisemna odmowa Księdza Kardynała była bardzo stanowcza, lecz dawała nadzieję po spełnieniu pewnych warunków. (slajd 68) Matka wyjaśniając sprawę dostosowała się do wymogów Arcypasterza, po czym listy polecające zostały wydane również z Krakowa. Wreszcie 15 lutego 1909 r. Stolica Apostolska wydała (slajd 69) Dekret Pochwalny dla Zgromadzenia sugerując jednak dokonanie nieznacznych zmian w Konstytucjach. W tym samym czasie Matka Klara wystosowała do generała franciszkanów konwentualnych prośbę o afiliację, czyli przyłączenie Zgromadzenia Sióstr Sercanek do I i II Zakonu św. Franciszka. Dekret afiliacji generał Zakonu o. Dominik Reuter wydał 4 maja 1909 r. (slajd 70) dzięki poparciu bp. Pelczara. Wcześniej 16 listopada 1908 r. Zakon wydał zgromadzeniu dekret afiliacji mający jedynie znaczenie duchowe. Nadawał on prawo do korzystania z odpustów i dóbr duchowych całego Zakonu św. Franciszka. Jeszcze za życia Matki Klary 19 marca 1912 r. w Uroczystość św. Józefa Oblubieńca - Stolica Apostolska zatwierdziła Zgromadzenie 6, zaś Konstytucje na 7 lat. Dopiero w 1923 r., już po śmierci Matki Klary zatwierdzono również Konstytucje na czas nieograniczony. 5 por. List bpa J.S. Pelczara do Matki Klary z Treść dekretu w tłumaczeniu: verte

10 10 Ten bogaty w wydarzenia i bardzo pracowity dla M. Klary czas niewątpliwie pozostawił swoje ślady i zużył jej słabe zdrowie. Matka Klara cierpiała na zapalenie płuc i narządów wewnętrznych. W 1903 r. lekarze wykryli nowotwór; czekała ją poważna operacja. Dlatego też ponaglana przez Ojca Założyciela jeździła w towarzystwie sióstr na wypoczynek i kuracje do Krynicy, (slajd 71) Rymanowa, do Korczyny do siostry Ojca Założyciela oraz do Kalwarii Zebrzydowskiej. Dzięki troskliwości Ojca Założyciela kilkakrotnie korzystała także z kuracji nad Morzem Adriatyckim (slajd 72) jeżdżąc do willi zaprzyjaźnionej (kliknięcie) węgierskiej magnatki p. Sarkady w Gödölö 7 koło Budapesztu stolicy Węgier (kliknięcie)oraz do Lowrany i Iki (teren dzisiejszej Chorwacji) 8. Dla regeneracji sił Matka wyjeżdżała na odpoczynek do domu zgromadzenia w (slajd 73) Jaśliskach. Tam wg Kroniki Zgromadzenia Matka od 1908 r. 7 razy wyjechała na kilkutygodniowe wakacje. W tym czasie w swojej leśniczówce biskupiej w pobliżu Jaślisk 9 wypoczywał również Ojciec Założyciel bp Pelczar, który sprawował dla sióstr wakacjuszek Mszę św., głosił naukę oraz spowiadał, zależnie od potrzeby. Stan zdrowia Matki Klary niestety niewiele się poprawiał. W 1907 r. Matka odwiedzając siostry w Alzacji udała się do (slajd 74) Lourdes składając ślub, że jeśli operacja się powiedzie, to przyjedzie podziękować Matce Bożej. W październiku 1910 r. Matka zmuszona była poddać się zabiegowi chirurgicznemu, po której dostała skrzepu w obu nogach i dwa miesiące pozostawała w szpitalu. Do klasztoru powróciła z bezwładem w nogach. Ojciec Założyciel i siostry modlili się o zdrowie Matki przez przyczynę Matki Bożej z Lourdes. (slajd 75) Siedem miesięcy później Matka wróciła do zdrowia i udała się do Lourdes spełniając złożoną obietnicę. Na usilne prośby Służebnic Najśw. Serca Jezusowego, których dom główny znajduje się w Krakowie, Ich Eminencje Najprzewielebniejsi Ojcowie Kardynałowie, zważywszy na polecające listy Najprz. Biskupów, w których diecezjach wymienione Siostry pracują, po dojrzałem rozważeniu sprawy, na pełnem zebraniu w obrębie murów Watykanu, w dniu 8 marca 1912 roku, uchwalili zaaprobować Instytut Sióstr wymienionych, również zaaprobować Konstytucje Ich, tak jako zawarte w przedłożonym egzemplarzu, na lat 7. Po przedstawieniu powyższego Jego Świątobliwości Papieżowi Piusowi X przez niżej podpisanego Sekretarza św. Kongregacji w dniu 10 marca, Jego Świątobliwość odpowiedź Ich Eminencji Ojców Kardynałów raczył potwierdzić, z zachowaniem biskupiej jurysdykcji, według świętych Kanonów i Apostolskich Konstytucji. Żadne przeszkody nie stoją na drodze. Dań w Rzymie, z Sekretariatu św. Kongregacji o Zakonach w dniu 19 marca Gödöllő - miasto na Węgrzech, położone w odległości ok. 15 km od Budapesztu; 31 tys. mieszkańców (2003). Letnia rezydencja Franciszka Józefa, cesarza Austrii i króla Węgier oraz cesarzowej Sissi. 8 Ika is an old fishermen's village in which tourism started to develop as early as the 1820s. Lush vegetation and mild climate offer excellent visitor opportunities round the year. Tourists may also enjoy water sports, walking (promenade called "lungomare") and entertainment programs in nearby Lovran and Opatija. A village and seaside resort on the eastern coast of Istria, 9 km south of Opatija, on the slopes of Ucka; population 477. It is located in an open small cove with a nice coastal strand. With the development of tourism at the end of the 19th century and in the 20th century 9 Obecnie znajduje się tam Kaplica św. Józefa Sebastiana Pelczara w Daliowej na tzw. Spalone. Historia tego miejsca: Św. Józef Sebastian Pelczar jako ordynaiusz diecezji przemyskiej, był właścicielem, użytkownikiem dóbr stołowych biskupstwa przemyskiego w Jaśliskach. Dobra te tworzyły grunty orne, łąki, pastwiska, lasy rozrzucone w kilku wioskach tzw. klucza jaśliskiego. W dawnych czasach przystępując do budowy pewnych znacznych obiektów zwracano uwagę na wszystko, aby nowa budowla została ulokowana w odpowiednim, korzystnym miejscu. Nie było budów z przypadku. Św. Józef Sebastian Pelczar postanowił wybudować w Daliowej, Międzylasami (nowsza nazwa Spalona) willę wypoczynkową dla siebie i swoich następców. Willę ulokowano obok stojącej już leśniczówki, w której rezydował leśniczy lasów biskupich. Willę wraz z zapleczem gospodarczym zbudowano z drzewa. Był to bardzo piękny, okazały, piętrowy budynek. Budynek zbudowany został w pięknej scenerii otoczenia o swoistym mikroklimacie. Do tej willi Błogosławiony przyjeżdżał na wakacje i nie tylko. Tu pracował, tu odpoczywał, tu się modlił, tu wzrastało Zgromadzenie Sióstr Sercanek, a w czasie I wojny światowej stąd rządził diecezją. W czasie I wojny światowej willa została bardzo zdewastowana i zniszczona. Następca świętego na stolicy biskupiej polecił rozebrać willę, a drzewo uzyskane z rozbiórki polecił przeznaczyć na budowę willi biskupiej w okolicach Brzozowa zwaną Antołówką. Ołtarz z kaplicy domowej, konfesjonał, klęcznik przeniesiono do kaplicy Sióstr Sercanek w Jaśliskach. Tak samo do domu Sióstr przeniesiono kafle z rozbiórki pieców znajdujących się w pomieszczeniach willi. Plac, na którym stała willa, wyplantowano w ten sposób, że do dziś dnia można zakreślić zewnętrzny plan willi wraz z werandą. Tu Święty spotkał się ze Współzałożycielką Zgromadzenia Sióstr Sercanek i pierwszą Generalną tegoż Zgromadzenia, Sługą Bożą Matką Klarą Ludwiką Szczęsną, a także z bł. Bronisławem Markiewiczem. Dziś w tym miejscu zbudowano Kaplicę na miejscu nieistniejącej kaplicy willi biskupiej. Laskiem otaczającym kaplicę poprowadzono stacje Drogi Krzyżowej i dróżki różańcowe. Stacje i dróżki biegną usypanym placem od strony wschodniej i północnej kaplicy. Obraz do ołtarza kaplicy, przedstawiający Błogosławionego, namalował Pan Stanisław Lorenc, miejscowy organista.uroczystego poświęcenia kaplicy wraz z ołtarzem dokonał Jego Ekscelencja Ksiądz Biskup Stefan Moskwa w dniu 7 czerwca 1994 roku. Uroczystość zgromadziła kilku kapłanów, Siostry Sercanki wraz z Władzami Zgromadzenia, miejscowe Władze oraz liczne grono miejscowych wiernych. Po uroczystym poświęceniu kaplicy wraz z ołtarzem, została odprawiona pontyfikalna Msza św., która miała charakter jubileuszowy z okazji 100-lecia istnienia Zgromadzenia, a po Mszy św. odprawiono uroczyste "Te Deum Laudamus" ("Ciebie Boga Wysławiamy"). Na koniec przemówił miejscowy ksiądz proboszcz, Matka Generalna i Prowincjonalna Zgromadzenia Sióstr Sercanek.

11 11 W grudniu 1913 r. dobiegła końca pierwsza kadencja przełożonej generalnej sióstr Sercanek Matki Klary Szczęsnej. Cztery dni przed II Kapitułą, zaplanowaną na 27 grudnia w Przemyślu - Matka na prośbę Ojca Założyciela przybyła tam, aby nieco odpocząć. Przy tej okazji mogła wspólnie z Ojcem i przemyskimi siostrami spędzić święta Bożego Narodzenia. Wyboru nowej przełożonej generalnej dokonano w małym seminarium; Kapitule tej przewodniczył Ojciec Założyciel. Jak podaje s. Weronika Żmudzińska na 26 głosów 23 padły na Matkę Klarę. Dowodzi to, że była ona oprócz Ojca Założyciela nadal największym autorytetem w zgromadzeniu. Przed rozpoczęciem Kapituły Bp Pelczar podkreślił zasługi Matki oraz to, że była ona dla sióstr matką i mistrzynią w życiu duchowym. Na początku II kadencji Matki Klary zgromadzenie liczyło już 124 siostry profeski. Do dotychczasowych zadań doszło także włączenie się w niesienie pomocy rannym żołnierzom i poszkodowanym cywilom podczas I wojny światowej, która wybuchła w 1914 r. Podczas wojny Matka posłała aż 36 sióstr do szpitala w Wadowicach (był to szpital epidemicznym) (slajd 76) Pracował tam, oprócz profesek, cały nowicjat z M. Mistrzynią. Poza tym siostry posługiwały w szpitalach rezerwowych w Rzeszowie, w szpitalu Czerwonego Krzyża w Bielsku, który w 1915 r. został przeniesiony do Tarnowa (slajd 77) 10, następnie do Chełma i do Lublina i od 1916 r. siostry podjęły pracę w szpitalu w (slajd 78) Piotrkowie. W klasztorze sióstr sercanek w Krakowie od l września 1914 wszystkie sale, które zajmowały służące jako przytulisko i uczennice szkoły praktycznej zostały oddane dla wojska.(slajd 79) 11. Odejście Matki Klary do domu Ojca W październiku 1915 roku, po powrocie z Zakopanego do Krakowa Matka Klara czuła się bardzo źle. 10 października dostała silnego ataku serca (dziś mówimy o stanie przedzawałowym), ale nie chciała radzić się lekarza, sądząc, że to samo przejdzie. Jednak było tak źle, że poprosiła o Sakramenty święte, po których poczuła się lepiej. Lekarze zalecili jej spokój, usunięcie się od załatwiania spraw, gdyż przeżycia z nimi związane pogarszały jej stan zdrowia, a zwłaszcza serca. 9 listopada 1915 r. przyjechał bp Pelczar. W kronice czytamy: W czasie swego pobytu w Krakowie nasz Najprzew. Ojciec miewał Mszę św. o godzinie 7 rano w naszej kaplicy domowej, a raz na intencję powrotu do zdrowia naszej Matki miał Mszę św. w kaplicy.(slajd 80) Matki Boskiej Bolesnej u Franciszkanów; wszystkie nasze Siostry były na tej Mszy św. i przyjęły Komunię św. w intencji uproszenia zdrowia dla naszej drogiej chorej Matki. Matka Klara odbyła spowiedź przed księdzem Biskupem, która pokrzepiła ją na duchu a nawet wzmocniła na ciele. Jednak tylko na krótki czas. Dlatego pod koniec tego roku siostrom dyskretkom powierzyła zarząd zgromadzenia: Ja już nie będę się zajmowała, niech Siostry Dyskretki radzą i rządzą. Zarządzanie zgromadzeniem przejęła Wikaria s. Ignacja Weiss. Nowy Rok Zwykle w takim dniu po nabożeństwie siostry składały życzenia Matce Generalnej. Tym razem M. Klara prosiła, by tego nie robiły, gdyż obawiała się zbyt 10 Szpital Wojskowy dziś Budynek Pałacu Młodzieży powstał jako austriacki szpital wojskowy w 1855 roku. Potężna, typowa dla tamtych czasów budowla wojskowa z wysokimi korytarzami i obszernymi salami była drugim szpitalem wojskowym w Tarnowie. 11 Sprawozdanie za rok 1915 zamieszczone w kronice zgromadzenia: W szpitalu wojennym dla chorób zakaźnych w Wadowicach pracowało Sióstr W szpitalu "Czerwonego Krzyża" w Rzeszowie pracowało Sióstr - 7. W szpitalu wojennym w Chełmie pracuje Sióstr - 9. W szpitalu wojennym we wschodniej Galicji (Krakowiec) pracuje Sióstr - 3. W Brodach Siostry w szpitalu krajowym były narażone na wiele ciężkich przejść, gdyż od początku wojny byli tam Rosjanie.

12 12 silnego wzruszenia dla swego chorego serca. Pod koniec ubiegłego roku zdrowie jej zdawało się poprawiać. Teraz wzmogła się gorączka. Lekarz nie pozwalał jej opuszczać łóżka. 10 stycznia przyjechał bp Pelczar, by odwiedzić M. Klarę i załatwić niektóre sprawy zgromadzenia. Zgodziła się na rozmowę o nich. Na drugi dzień prosiła go o spowiedź przeczuwając, że już ostatni raz się przed nim spowiada. Rano 12 stycznia ks. Biskup odjechał do Przemyśla. Matka Klara po jego odjeździe mówiła, że po spowiedzi czuje się spokojniejsza, podniesiona na duchu i fizycznie silniejsza. Poprawa była krótka. 26 stycznia konsylium lekarskie stwierdziło gwałtowne zapalenie obu płuc i opłucnej. W ostatniej chorobie najwięcej troski i opieki okazywała jej s. Jadwiga Wilkowska, która jako mistrzyni nowicjatu mieszkała w jej sąsiedztwie, a do której M. Klara miała największe zaufanie. Umarła 7 lutego o godzinie 12 w południe, mając 53 lata. (slajd 81) Przy zgonie Matki byli obecni: s. Jadwiga Wilkowska, s. Gertruda Sokoła i lekarz Majewski. Z relacji sióstr wynika, że M. Klara łączyła się z modlitwą sióstr w kaplicy: Anioł Pański, w którym po trzykroć brzmi wołanie: Święta Maryjo, Matko Boża, módl się za nami grzesznymi, teraz i w godzinę śmierci naszej. Amen - Niech się tak stanie. I stało się w jej śmierci. Poszła, więc za nią ta druga trzykrotna modlitwa: Wieczne odpoczywanie racz jej dać Panie, a światłość wiekuista niechaj jej świeci! Niech odpoczywa w pokoju wiecznym. Amen! Poinformowano Ojca Założyciela, który przyjechał do Krakowa na drugi dzień i sam zarządził wszystko, co do pogrzebu, który polecił wstrzymać do 10 lutego, żeby siostry z dalszych domów mogły przyjechać. (slajd 82) Ciało Zmarłej wystawiono w kaplicy domowej, gdzie odprawiano Msze św. za jej duszę, m.in. ks. Biskup odprawił na drugi dzień po przyjeździe. Pogrzeb w całości był skromny, w duchu zakonnym, ale obfity w modlitwę. Trzeciego dnia wieczorem przeniesiono zwłoki do kościoła. Nazajutrz o godz. 8 rozpoczęły się egzekwie i Msze św. przy wszystkich ołtarzach. Bp Pelczar odprawił pontyfikalne nabożeństwo żałobne. Potem kondukt udał się na cmentarz Rakowicki. S. Weronika Żmudzińska wspomina: Uformował się duży kondukt Sióstr naszych, świeckich, poprzedzany przez liczne duchowieństwo, kapłanów, tak świeckich jak zakonnych. Nasz Ojciec odprowadzał, jadąc w dorożce zaraz za trumną. Od bramy cmentarnej ubrał się w kapę i infułę, przewodnicząc konduktowi. Siostry niosły trumnę aż do grobowca, zmieniając się co kawałek. Po wpuszczeniu trumny do grobowca podziękował duchownym i świeckim za oddaną usługę. Wiele Sióstr zostało jeszcze przy grobowcu, modląc się i płacząc/.../ Matka Klara w pamięci sióstr Śledząc wspomnienia pierwszych sióstr Sercanek, które były naocznymi świadkami życia Matki Klary, bardzo często podkreślane są jej cnoty, które posiadała w stopniu heroicznym. (slajd 83) Matka budowała je swoją postawą; i budziła w nich zarazem ogromny szacunek. Siostry podkreślają przede wszystkim przejawy ogromnej pokory; opisują wiele sytuacji, w których Matka np. przepraszała siostrę za niesłuszną uwagę. Podkreślana jest również jej matczyna i dyskretna troska o siostry, zwłaszcza chore i słabsze. Matka była wymagającą i stanowczą przełożoną, uczyła karności, kładąc nacisk zwłaszcza na posłuszeństwo i ubóstwo zakonne. (slajd 84) Jak siostry wspominają często powtarzała za Ojcem Założycielem: Niech będzie raczej dziesięć zakonnic dobrego ducha, aniżeli sto takich, które tylko z konieczności dźwigają krzyż przyjętych na siebie obowiązków. Strzegąc ewangelicznego ducha w zgromadzeniu wydalała siostry, które po upomnieniu nie pracowały nad sobą np. kłamały, żaliły się do osób świeckich lub plotkowały o drugich siostrach. Gdy zauważyła jakąś sprzeczkę (slajd 85) przypominała siostrom o ich godności, że

13 13 wszystkie są oblubienicami Pana Jezusa. Zewnętrzne działanie Matki Klary i relacje z innymi ożywione były duchem wiary, który pielęgnowała poprzez adorację Najśw. Sakramentu w naszym krakowskim kościele na ul. Garncarskiej oraz w kościele ss. bernardynek, gdzie (slajd 86) polecała się wstawiennictwu św. Józefa. Aby wynagradzać Sercu Bożemu Matka Klara postarała się o pozwolenie na wystawienie Najśw. Sakramentu w pierwsze piątki miesiąca. Poprosiła też Konsystorz Książęco Biskupi o pozwolenie na zaprowadzenie w kościele przy ul. Garncarskiej 40 godzinnego nabożeństwa w Uroczystość Serca Jezusowego i dwa następne dni. Również na prośbę Matki - Konsystorz 8 października 1900 r. zezwolił na erekcję (slajd 87) Straży Honorowej przy kościele sióstr Sercanek w Krakowie. O naszej Drogiej Matce Klarze siostry pozostawiły wiele cennych świadectw, które przetrwały do dziś i są wielkim dziedzictwem dla następnych pokoleń sióstr. Św. nasz Ojciec Założyciel po zgonie Matki Klary tak zapisał: ( ) odznaczała się wielką roztropnością i miłością w prowadzeniu sióstr, a męstwem i cierpliwością w znoszeniu ciągłych chorób i wewnętrznych udręczeń. Za jej rządów zgromadzenie na zewnątrz i na wewnątrz do znakomitego doszło rozwoju (Mój życiorys, s. 193). Obecnie nasze zgromadzenie modli się o wyniesienia na ołtarze sł. B. Matki Klary Szczęsnej. Jej proces beatyfikacyjny rozpoczął się 25 marca 1994, w roku stulecia naszego zgromadzenia. Od 23 stycznia 1995 r. po dokonaniu kanonicznej rekognicji i przeniesieniu doczesnych szczątków Matki do (slajd 88) kaplicy przy ul. Garncarskiej - wierni i siostry zanoszą swoje prośby przez jej wstawiennictwo. Wdzięczne Bogu za osobę Matki Klary, za świętość jej życia - na zakończenie naszego spotkania powstańmy i odmówmy wspólnie modlitwę o jej beatyfikację: (slajd 89) Wszechmogący Boże, źródło życia i świętości, dzięki Twojej łasce służebnica Boża Klara Szczęsna z bezgranicznym zaufaniem poświęciła swoje życie dla chwały Najświętszego Serca Syna Twego i przez ofiarną służbę najbardziej potrzebującym zostawiła nam wzór wiernej miłości i pokory. Prosimy Cię z ufnością, racz obdarzyć ją chwałą błogosławionych i przez jej wstawiennictwo wysłuchać naszych próśb, które do ciebie zanosimy. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen. sł. B. Matko Klaro przyczyń się za nami W swojej książce pt. Matka Klara Ludwika Szczęsna o. Cecylian Niezgoda OFMConv. słusznie zauważył: Lubimy w naszych potrzebach zwracać się wprost do najwyższych instancji, do Serca Bożego jako tronu łaski, do Serca Maryi jako wszechpośredniczki i szafarki, a jakoś uchodzą naszej uwadze pośrednicy pokorni, a przecież tak nam bliscy, do których zapewne należy M. Klara Szczęsna. To uciekanie się do małych dusz ma za sobą rację teologiczną ich wspólnotę z Bogiem w Trójcy Jedynym; rację eklezjalną święte ich obcowanie z nami w Chrystusowym Kościele; rację psychologiczną więź życiową z nami, która przecież z ich śmiercią doczesną nie zerwała się, ale się uświęciła i utrwaliła. Tylko, że modlitwa do owych małych świętych wymaga od nas małości ducha, czyli pokory i prostoty, jaką miała nasza Matka Klara!