Substancje i ich przemiany. Tytuł rozdziału w podręczniku. Wymagania edukacyjne. nauczania

Transkrypt

1 1 Plan wynikowy Chemia Nowej Ery Materiał opracowała Anna Remin na podstawie Programu nauczania chemii w gimnazjum autorstwa Teresy Kulawik i Marii Litwin oraz Wymagań programowych na poszczególne oceny przygotowanych przez Małgorzatę Mańską Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji Treści nauczania podstawowe (P) Wymagania edukacyjne ponadpodstawowe (PP) Uwagi Substancje i ich przemiany Pracownia chemiczna podstawowe szkło i sprzęt laboratoryjny. Przepisy bhp i regulamin pracowni chemicznej 1.1. Właściwości substancji 1. Zapoznanie się z pracownią chemiczną, regulaminem pracowni i przepisami bhp 2. Właściwości substancji chemia jako nauka przyrodnicza znaczenie chemii w rozwoju cywilizacji przykłady zastosowań chemii w życiu codziennym nazewnictwo szkła i sprzętu laboratoryjnego zasady bhp w pracowni chemicznej właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów, np.: soli kuchennej, cukru, mąki, wody zalicza chemię do nauk przyrodniczych wyjaśnia, czym się zajmuje chemia (B) omawia podział chemii na organiczną i nieorganiczną wyjaśnia, dlaczego chemia jest nauką przydatną ludziom (B) stosuje zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni chemicznej nazywa wybrane elementy szkła i sprzętu laboratoryjnego oraz określa ich przeznaczenie wyjaśnia, czym ciało fizyczne różni się od substancji (B) odróżnia właściwości fizyczne od chemicznych podaje zastosowania wybranych elementów sprzętu i szkła laboratoryjnego identyfikuje substancje na podstawie podanych właściwości (D) opisuje pomiar gęstości Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe

2 Zjawisko fizyczne a reakcja chemiczna 1.3. Mieszaniny substancji 3. Czym zjawisko fizyczne różni się od przemiany chemicznej 4. Mieszaniny substancji i ich rodzaje badanie właściwości wybranych substancji stany skupienia substancji na przykładzie wody obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość przeliczanie jednostek objętości i masy sposób pomiaru gęstości cieczy różnice w przebiegu między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych w otoczeniu człowieka cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych opisuje właściwości substancji, będących głównymi składnikami produktów stosowanych na co dzień wyjaśnia, na czym polega zmiana stanu skupienia na przykładzie wody (B) przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość definiuje zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych w otoczeniu człowieka opisuje różnicę w przebiegu między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną definiuje mieszaninę substancji opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (B) podaje przykłady mieszanin (B) projektuje doświadczenia ilustrujące reakcję chemiczną i formułuje wnioski zapisuje obserwacje i formułuje wnioski do doświadczenia wskazuje wśród podanych przykładów reakcję chemiczną i zjawisko fizyczne wskazuje wśród podanych przykładów mieszaninę jednorodną i mieszaninę niejednorodną

3 Pierwiastek chemiczny a związek chemiczny 1.5. Metale i niemetale 5. Sposoby rozdzielania mieszanin 6. Pierwiastek chemiczny a związek chemiczny metody rozdzielania mieszanin na składniki: sączenie, sedymentacja, dekantacja, krystalizacja, mechaniczne metody rozdzielania mieszanin; chromatografia, destylacja różnice między związkiem chemicznym a pierwiastkiem chemicznym wprowadzenie symboliki chemicznej 7. Metale i niemetale podział pierwiastków chemicznych na metale i niemetale właściwości metali i niemetali korozja, sposoby zabezpieczania przed korozją opisuje proste metody rozdzielania mieszanin na składniki (B) sporządza mieszaninę (B) planuje rozdzielanie mieszanin definiuje pierwiastek chemiczny i związek chemiczny podaje przykłady związków chemicznych wyjaśnia potrzebę wprowadzenia symboliki chemicznej (B) posługuje się symbolami chemicznymi pierwiastków (H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al., Pb, Sn, Ag, Hg) (B) rozpoznaje pierwiastki i związki chemiczne dzieli pierwiastki chemiczne na metale i niemetale (B) podaje przykłady pierwiastków chemicznych (metali i niemetali) wyjaśnia, na czym polega korozja, rdzewienie (B) wskazuje różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają jej rozdzielenie (D) podaje sposób rozdzielenia wskazanej mieszaniny wyjaśnia, na czym polega destylacja opisuje metodę chromatografii wyszukuje podane pierwiastki w układzie okresowym pierwiastków chemicznych wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem chemicznym a związkiem chemicznym odróżnia metale od niemetali na podstawie właściwości proponuje sposoby zabezpieczenia produktów zawierających żelazo przed rdzewieniem Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe

4 Związek chemiczny a mieszanina 8. Stopy metali różnice we właściwościach między stopami a metalami, z których te stopy powstały zastosowanie stopów 9. Związek chemiczny a mieszanina 1.7. Powietrze 10. Właściwości powietrza mieszaniny jednorodne i niejednorodne właściwości związku chemicznego i mieszaniny znaczenie powietrza w życiu organizmów powietrze jako przykład mieszaniny skład i właściwości powietrza historia odkrycia składu powietrza definiuje stopy podaje różnice we właściwościach między stopami a metalami, z których te stopy powstały (B) opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (B) podaje przykłady mieszanin i związków chemicznych (B) opisuje skład i właściwości powietrza wymienia stałe i zmienne składniki powietrza omawia znaczenie powietrza oblicza przybliżoną objętość tlenu i azotu, np. w sali lekcyjnej (B) wyjaśnia, dlaczego częściej używa się stopów metali niż metali czystych wskazuje wśród różnych substancji mieszaninę i związek chemiczny (D) wyjaśnia różnicę między mieszaniną a związkiem chemicznym wyjaśnia, które składniki powietrza są stałe, a które zmienne bada skład powietrza wykonuje obliczenia związane z zawartością procentową poszczególnych składników w powietrzu (D) Temat powtórzeniowy

5 Tlen i jego właściwości 1.9. Azot główny składnik powietrza 11. Właściwości tlenu otrzymywanie tlenu reakcja analizy, substraty i produkty reakcji właściwości fizyczne i chemiczne tlenu znaczenie i zastosowania tlenu 12. Tlenki związki chemiczne tlenu z innymi pierwiastkami 13. Właściwości azotu otrzymywanie tlenków reakcja syntezy zapis słowny przebiegu reakcji zastosowanie niektórych tlenków występowanie, znaczenie i obieg azotu w przyrodzie właściwości fizyczne, chemiczne i zastosowania azotu opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenu opisuje sposób identyfikowania tlenu (B) opisuje, na czym polega reakcja analizy definiuje substrat i produkt reakcji chemicznej (B) wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej opisuje otrzymywanie tlenu wymienia zastosowania tlenu wyjaśnia, co to są tlenki i jak się one dzielą wyjaśnia, na czym polega reakcja syntezy (B) wskazuje w zapisie słownym przebiegu reakcji chemicznej substraty i produkty, pierwiastki i związki chemiczne wymienia zastosowania tlenków: wapnia, żelaza, glinu opisuje właściwości fizyczne i chemiczne azotu opisuje obieg azotu w przyrodzie (B) wymienia zastosowania azotu opisuje doświadczenie wykonywane na lekcji określa rolę tlenu w życiu organizmów projektuje doświadczenie o podanym tytule (rysuje schemat, zapisuje obserwacje i wnioski) (D) przewiduje wyniki niektórych doświadczeń na podstawie zdobytej wiedzy (D) zapisuje słownie przebieg reakcji chemicznej planuje doświadczenie badające właściwości azotu (D)

6 Gazy szlachetne Tlenek węgla(iv) właściwości i rola w przyrodzie Rola pary wodnej w powietrzu 14. Gazy szlachetne właściwości gazów szlachetnych zastosowania gazów szlachetnych 15. Otrzymywanie i właściwości tlenku węgla(iv) 16. Tlenek węgla(iv) rola w przyrodzie 17. Rola pary wodnej w powietrzu właściwości fizyczne i chemiczne tlenku węgla(iv) otrzymywanie tlenku węgla(iv) reakcja wymiany właściwości tlenku węgla(ii) obieg tlenu i tlenku węgla(iv) w przyrodzie proces fotosyntezy zastosowanie tlenku węgla(iv) rola pary wodnej w powietrzu wykrywanie pary wodnej w powietrzu obieg wody w przyrodzie zjawisko higroskopijności opisuje właściwości fizyczne i chemiczne gazów szlachetnych wymienia zastosowania gazów szlachetnych opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenku węgla(iv) wyjaśnia, na czym polega reakcja wymiany (B) definiuje reakcję charakterystyczną omawia sposób otrzymywania tlenku węgla(iv) na przykładzie reakcji węgla z tlenem (B) opisuje obieg tlenu i tlenku węgla(iv) w przyrodzie (B) wymienia zastosowania tlenku węgla(iv) podaje, że woda jest związkiem chemicznym wodoru i tlenu wymienia właściwości wody omawia obieg wody w przyrodzie (B) wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemiczne (D) wykrywa obecność tlenku węgla(iv) otrzymuje tlenek węgla(iv) w reakcji węglanu wapnia z kwasem solnym uzasadnia, na podstawie reakcji magnezu z tlenkiem węgla(iv), że tlenek węgla(iv) jest związkiem chemicznym węgla i tlenu (D) planuje doświadczenie umożliwiające wykrycie obecności tlenku węgla(iv) w powietrzu wydychanym z płuc (D) opisuje właściwości tlenku węgla(ii) wyjaśnia znaczenie procesu fotosyntezy w życiu człowieka wykazuje obecność pary wodnej w powietrzu (D) uzasadnia, na podstawie reakcji magnezu z parą wodną, że woda jest związkiem chemicznym tlenu i wodoru (D) Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe

7 Zanieczyszczenia powietrza Wodór i jego właściwości 18. Zanieczyszczenia powietrza 19. Wodór i jego właściwości źródła i rodzaje zanieczyszczeń powietrza skutki zanieczyszczenia powietrza efekt cieplarniany dziura ozonowa ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami wprowadzenie pojęć: ppm, jednostka Dobsona, ozon opisuje źródła i właściwości związków chemicznych oraz wpływ tlenku węgla(ii), tlenku azotu(ii), tlenku azotu(iv) i freonów na środowisko przyrodnicze występowanie wodoru w przyrodzie właściwości fizyczne i chemiczne wodoru zastosowania wodoru definiuje pojęcie: higroskopijność wyjaśnia, jak zachowują się substancje higroskopijne opisuje rolę wody i pary wodnej w przyrodzie (B) wymienia podstawowe źródła i rodzaje zanieczyszczeń powietrza oraz skutki zanieczyszczenia powietrza (B) podaje przykłady substancji szkodliwych dla środowiska (B) wyjaśnia, co to jest efekt cieplarniany (B) opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej i kwaśnych opadów podaje, w jaki sposób otrzymuje się wodór (w reakcji kwasu solnego z metalem) wyjaśnia przyczyny powstawania kwaśnych opadów określa zagrożenia wynikające z efektu cieplarnianego, dziury ozonowej i kwaśnych opadów proponuje sposoby zapobiegania powiększaniu się dziury ozonowej i ograniczenia czynników powodujących powstawanie kwaśnych opadów (D) planuje postępowanie umożliwiające ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami (D) wykazuje zależność między rozwojem cywilizacji a występowaniem zagrożeń, np. podaje przykład dziedziny życia, której rozwój powoduje negatywne skutki dla środowiska przyrodniczego (D) omawia sposoby otrzymywania wodoru Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe

8 Energia w reakcjach chemicznych 2.2. Reakcje syntezy, analizy i wymiany 2.3. Reakcje utleniania-redukcji jako szczególny przypadek reakcji wymiany Podsumowanie działu 20. Energia w reakcjach chemicznych 21. Reakcje syntezy, analizy i wymiany 22. Reakcje utleniania-redukcji jako szczególny przypadek reakcji wymiany 23.,24. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne typy reakcji chemicznych zapis słowny przebiegu reakcji chemicznej substraty i produkty reakcji chemicznych reakcja utleniania-redukcji na przykładzie reakcji tlenku miedzi(ii) z wodorem wprowadzenie pojęć: utleniacz, reduktor opisuje właściwości fizyczne i chemiczne wodoru (B) opisuje sposób identyfikowania wodoru (B) wymienia zastosowania wodoru wymienia niektóre efekty towarzyszące reakcjom chemicznym definiuje reakcje egzo- i endoenergetyczne wyjaśnia, na czym polegają reakcje: syntezy, analizy, wymiany (B) określa typy reakcji chemicznych (B) wyjaśnia, na czym polegają utlenianie, redukcja (B) definiuje utleniacz i reduktor podaje przykłady reakcji egzo- i endoenergetycznych zapisuje słownie przebieg różnych rodzajów reakcji chemicznych podaje przykłady różnych typów reakcji chemicznych wskazuje w podanym zapisie słownym równania reakcji chemicznej procesy utleniania, redukcji oraz utleniacz, reduktor zaznacza w zapisie słownym przebiegu reakcji chemicznej procesy utleniania i redukcji podaje przykłady reakcji utleniania-redukcji w swoim otoczeniu; motywuje swój wybór (D) Temat powtórzeniowy Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe

9 9 sprawdzianu Wewnętrzna budowa materii 3.1. Ziarnista budowa materii 3.2. Historyczny rozwój pojęcia atomu 3.3. Masa i rozmiary atomów 25. Jak zbudowana jest materia? 26.,27. Masa i rozmiary atomów ziarnista budowa materii zjawisko dyfuzji teoria atomistycznocząsteczkowej budowy materii atom a cząsteczka kształtowanie się poglądów na budowę atomu masa i średnice atomów wprowadzenie pojęcia jednostka masy atomowej masy atomowe i cząsteczkowe definiuje pojęcie materia opisuje ziarnistą budowę materii (B) definiuje atom i cząsteczkę wyjaśnia, czym atom różni się od cząsteczki (B) omawia poglądy na temat budowy materii (B) wyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji podaje założenia teorii atomistyczno-cząsteczkowej budowy materii omawia skalę wielkości atomów i ich mas definiuje pojęcia jednostka masy atomowej, masa atomowa, masa cząsteczkowa oblicza masę cząsteczkową prostych związków chemicznych planuje doświadczenie potwierdzające ziarnistość budowy materii wyjaśnia różnice między pierwiastkiem a związkiem chemicznym na podstawie założeń atomistycznocząsteczkowej teorii budowy materii opisuje historię odkrycia budowy atomu oblicza masy cząsteczkowe związków chemicznych Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe

10 Budowa atomu 28., 29. Budowa atomu skład atomu pierwiastka chemicznego liczba atomowa i liczba masowa elektrony walencyjne modele atomów konfiguracja elektronowa 3.5. Izotopy 30. Izotopy pojęcie izotopu na przykładzie izotopów wodoru średnia masa atomowa pierwiastka chemicznego zastosowanie izotopów opisuje i charakteryzuje skład atomu pierwiastka chemicznego (jądro: protony i neutrony, elektrony) (B) definiuje pojęcie elektrony walencyjne wyjaśnia, co to jest liczba atomowa, liczba masowa ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka chemicznego, gdy znane są liczby atomowa i masowa definiuje pojęcie izotop wymienia rodzaje izotopów wyjaśnia różnice w budowie atomów miedzy poszczególnymi izotopami wodoru (B) wymienia zastosowania izotopów oblicza maksymalną liczbę elektronów na powłokach zapisuje konfiguracje elektronowe rysuje modele atomów definiuje pojęcie masy atomowej jako średniej masy atomów danego pierwiastka chemicznego z uwzględnieniem jego składu izotopowego (D) oblicza zawartość procentową izotopów w pierwiastku chemicznym (D) Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe

11 Układ okresowy pierwiastków chemicznych 31. Promieniotwórczość naturalna i sztuczna 32. Układ okresowy pierwiastków chemicznych zjawisko promieniotwórczości promieniotwórczość naturalna i sztuczna okres półtrwania rodzaje promieniowania prawo okresowości budowa układu okresowego historia porządkowania pierwiastków chemicznych definiuje pojęcie promieniotwórczość (B) wyjaśnia, na czym polega promieniotwórczość naturalna, a na czym promieniotwórczość sztuczna (B) definiuje pojęcie reakcja łańcuchowa wymienia ważniejsze zagrożenia związane z promieniotwórczością (B) wyjaśnia pojęcie okres półtrwania (okres połowicznego zaniku) (B) opisuje układ okresowy pierwiastków chemicznych (B) podaje prawo okresowości podaje nazwisko twórcy układu okresowego pierwiastków chemicznych rozwiązuje zadania z pojęciami okres półtrwania i średnia masa atomowa (D) charakteryzuje rodzaje promieniowania wyjaśnia, na czym polegają przemiany: α, β, γ wyjaśnia prawo okresowości opisuje historię przyporządkowania pierwiastków chemicznych Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe

12 Zależność między budową atomu pierwiastka a jego położeniem w układzie okresowym 4.3. Charakter chemiczny pierwiastków grup głównych 33. Zależność między budową atomu pierwiastka a jego położeniem w układzie okresowym 34. Charakter chemiczny pierwiastków grup głównych budowa atomu pierwiastka a położenie pierwiastka w układzie okresowym związek między podobieństwem właściwości pierwiastków chemicznych zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową ich atomów i liczbą elektronów walencyjnych zmiana charakteru chemicznego pierwiastków grup głównych w miarę zwiększania się numeru grupy i numeru okresu odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach chemicznych (B) korzysta z układu okresowego pierwiastków chemicznych określa liczbę protonów, elektronów, powłok elektronowych, elektronów walencyjnych, charakter chemiczny pierwiastka chemicznego, korzystając z układu okresowego wykorzystuje informacje odczytane z układu okresowego pierwiastków chemicznych wyjaśnia, jak zmieniają się właściwości pierwiastków wraz ze zmianą numeru grupy i okresu (B) korzysta swobodnie z informacji zawartych w układzie okresowym pierwiastków chemicznych podaje rozmieszczenie elektronów na powłokach elektronowych wyjaśnia związek między podobieństwami właściwości pierwiastków chemicznych zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową ich atomów i liczbą elektronów walencyjnych (D) identyfikuje pierwiastki chemiczne na podstawie niepełnych informacji o ich położeniu w układzie okresowym pierwiastków chemicznych i ich właściwościach (D)

13 Rodzaje wiązań chemicznych 35. Wiązanie kowalencyjne 36. Wiązanie kowalencyjne spolaryzowane rola elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów aktywność chemiczna gazów szlachetnych a budowa ich atomów wiązanie kowalencyjne (atomowe) na przykładzie H 2, Cl 2, N 2 wzór sumaryczny i strukturalny wiązanie kowalencyjne (atomowe) spolaryzowane na przykładzie CO 2, H 2 O, HCl, NH 3 opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów (B) podaje definicję wiązania kowalencyjnego (atomowego) posługuje się symbolami pierwiastków chemicznych odróżnia wzór sumaryczny od wzoru strukturalnego zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne cząsteczek odczytuje ze wzoru chemicznego, z jakich pierwiastków chemicznych i ilu atomów składa się cząsteczka lub kilka cząsteczek podaje przykłady substancji o wiązaniu kowalencyjnym (atomowym) (B) podaje definicję wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego podaje przykłady substancji o wiązaniu kowalencyjnym (atomowym) spolaryzowanym (B) wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie na podstawie budowy ich atomów opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych (atomowych) dla wymaganych przykładów opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych (atomowych) spolaryzowanych dla wymaganych przykładów

14 Wiązanie jonowe mechanizm powstawania jonów wiązanie jonowe porównanie właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia) wpływ odległości powłoki walencyjnej od jądra atomowego na aktywność chemiczną pierwiastków wymienia typy wiązań chemicznych podaje definicję wiązania jonowego opisuje sposób powstawania jonów (B) definiuje pojęcia: jon, kation, anion podaje przykłady substancji o wiązaniu jonowym (B) określa rodzaj wiązania w cząsteczkach o prostej budowie zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów opisuje mechanizm powstawania wiązania jonowego określa, co wpływa na aktywność chemiczną pierwiastka określa typ wiązania chemicznego w podanym związku chemicznym wyjaśnia różnice między różnymi typami wiązań chemicznych (D) opisuje zależność właściwości związku chemicznego od występującego w nim wiązania chemicznego (D) porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia) (D) Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe

15 Znaczenie wartościowości przy ustalaniu wzorów związków chemicznych 38. Wartościowość pierwiastków chemicznych wartościowość pierwiastków chemicznych definiuje pojęcie wartościowość wie, że wartościowość pierwiastków chemicznych w stanie wolnym wynosi 0 (B) odczytuje z układu okresowego maksymalną wartościowość pierwiastków chemicznych grup 1., 2. i wyznacza wartościowość pierwiastków chemicznych na podstawie wzorów sumarycznych wykorzystuje pojęcie wartościowości określa możliwe wartościowości pierwiastka chemicznego na podstawie jego położenia w układzie okresowym pierwiastków (D)

16 Prawo stałości składu związku chemicznego 39. Ustalanie wzorów związków chemicznych na podstawie wartościowości 40. Prawo stałości składu związku chemicznego wzory strukturalne i sumaryczne cząsteczek dwupierwiastkowych związków chemicznych nazewnictwo prostych związków chemicznych prawo stałości składu związku chemicznego proste obliczenia z wykorzystaniem prawa stałości składu związku chemicznego zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego na podstawie wartościowości pierwiastków chemicznych określa na podstawie wzoru liczbę pierwiastków w związku chemicznym interpretuje zapisy (odczytuje ilościowo i jakościowo proste zapisy), np. H 2, 2 H, 2 H 2 itp. ustala nazwę prostego dwupierwiastkowego związku chemicznego na podstawie jego wzoru sumarycznego ustala wzór sumaryczny prostego dwupierwiastkowego związku chemicznego na podstawie jego nazwy zapisuje wzory cząsteczek, korzystając z modeli rysuje model cząsteczki podaje treść prawa stałości składu związku chemicznego przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem prawa stałości składu związku chemicznego podaje nazwy związków chemicznych na podstawie ich wzorów; zapisuje wzory związków chemicznych na podstawie ich nazw dla przykładów o wyższym stopniu trudności swobodnie wyznacza wartościowość; zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne związków chemicznych rozwiązuje zadania na podstawie prawa stałości składu związku chemicznego ustala wzór związku chemicznego na podstawie stosunku mas pierwiastków w tym związku chemicznym (D)

17 Równania reakcji chemicznych 6.2. Prawo zachowania masy 6.3. Obliczenia stechiometryczne Równania reakcji chemicznych 45. Prawo zachowania masy Obliczenia stechiometryczne równania reakcji chemicznej indeksy stechiometryczne i współczynniki stechiometryczne zapisy równań reakcji chemicznych interpretacja słowna równań reakcji chemicznych prawo zachowania masy proste obliczenia z zastosowaniem prawa zachowania masy proste obliczenia na podstawie równań reakcji chemicznych rozróżnia podstawowe rodzaje reakcji chemicznych (B) definiuje równanie reakcji chemicznej, współczynnik stechiometryczny wyjaśnia znaczenie współczynnika stechiometrycznego i indeksu stechiometrycznego dobiera współczynniki w prostych przykładach równań reakcji chemicznych zapisuje proste przykłady równań reakcji chemicznych odczytuje proste równania reakcji chemicznych podaje treść prawa zachowania masy przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem prawa zachowania masy przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem równań reakcji chemicznych przedstawia modelowy schemat równania reakcji chemicznej (D) zapisuje i odczytuje równania reakcji chemicznych o dużym stopniu trudności rozwiązuje zadania na podstawie prawa zachowania masy uzasadnia i udowadnia doświadczalnie, że m substr. = m prod. (D) wykonuje obliczenia stechiometryczne rozwiązuje trudniejsze zadania wykorzystujące poznane prawa (zachowania masy, stałości składu związku chemicznego) (D)

18 18 Podsumowanie działu 49., 50. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu Woda i roztwory wodne 7.1. Woda właściwości i rola w przyrodzie 7.2. Zanieczyszczenia wód 51. Właściwości i rola wody w przyrodzie. Zanieczyszczenia wód właściwości i znaczenie wody w przyrodzie obieg wody w przyrodzie rodzaje wód w przyrodzie racjonalne sposoby gospodarowania wodą wpływ ciśnienia atmosferycznego na wartość temperatury wrzenia wody wpływ izotopów wodoru i tlenu na właściwości wody źródła zanieczyszczeń wód sposoby usuwania zanieczyszczeń z wód charakteryzuje rodzaje wód występujących w przyrodzie (B) omawia obieg wody w przyrodzie (B) podaje stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia wody opisuje właściwości wody proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą wymienia laboratoryjne sposoby otrzymywania wody proponuje doświadczenie udowadniające, że woda jest związkiem chemicznym wodoru i tlenu opisuje wpływ izotopów wodoru i tlenu na właściwości wody określa wpływ ciśnienia atmosferycznego na wartość temperatury wrzenia wody (D) wyjaśnia, co to jest woda destylowana i czym się różni od wód występujących w przyrodzie wymienia źródła zanieczyszczeń wód (B) wymienia niektóre zagrożenia wynikające z zanieczyszczenia wód omawia wpływ zanieczyszczenia wód na organizmy (D) wymienia sposoby Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe

19 Woda jako rozpuszczalnik 8.1. Szybkość rozpuszczania się substancji 52. Woda jako rozpuszczalnik 53. Szybkość rozpuszczania się substancji zdolność różnych substancji do rozpuszczania się w wodzie budowa cząsteczki wody proces rozpuszczania; rozpuszczalność w wodzie związków kowalencyjnych i jonowych asocjacja wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie wprowadzenie pojęcia roztwór zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki wody opisuje budowę cząsteczki wody (B) wyjaśnia, co to jest cząsteczka polarna (B) definiuje pojęcie dipol identyfikuje cząsteczkę wody jako dipol (B) dzieli substancje na dobrze i słabo rozpuszczalne oraz praktycznie nierozpuszczalne w wodzie podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się i nie rozpuszczają się w wodzie wyjaśnia, na czym polega proces rozpuszczania definiuje pojęcia rozpuszczalnik i substancja rozpuszczana określa, dla jakich substancji woda jest dobrym rozpuszczalnikiem wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie przeciwdziałania zanieczyszczaniu wód omawia sposoby usuwania zanieczyszczeń z wód wyjaśnia, na czym polega tworzenie wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego w cząsteczce wody omawia budowę polarną cząsteczki wody określa właściwości wody wynikające z jej budowy polarnej wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest, a dla innych nie jest rozpuszczalnikiem przedstawia za pomocą modeli proces rozpuszczania w wodzie substancji o budowie polarnej, np. chlorowodoru porównuje rozpuszczalność w wodzie związków kowalencyjnych i związków jonowych (D) wyjaśnia, na czym polegają asocjacja i asocjacja cząsteczek wody wykazuje doświadczalnie wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałej w wodzie Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe

20 Rozpuszczalność substancji w wodzie 8.3. Rodzaje roztworów 54. Rozpuszczalność substancji w wodzie 55. Rozwiązywanie zadań dotyczących rozpuszczalności substancji 56. Rodzaje roztworów wprowadzenie pojęć rozpuszczalność, roztwór nasycony analiza wykresów rozpuszczalności różnych substancji rozwiązywanie zadań rachunkowych z wykorzystaniem wykresów rozpuszczalności różnych substancji porównanie roztworów rozcieńczonych, stężonych, nasyconych i nienasyconych roztwory właściwe, koloidy, zawiesiny planuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania się substancji stałych w wodzie definiuje pojęcie rozpuszczalność wymienia czynniki, które wpływają na rozpuszczalność określa, co to jest wykres rozpuszczalności odczytuje z wykresu rozpuszczalności rozpuszczalność danej substancji w podanej temperaturze porównuje rozpuszczalność różnych substancji w tej samej temperaturze oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze definiuje pojęcia: roztwór właściwy, koloid, zawiesina definiuje pojęcia: roztwór nasycony, roztwór nienasycony, roztwór stężony i roztwór rozcieńczony definiuje pojęcie krystalizacja wymienia sposoby posługuje się sprawnie wykresem rozpuszczalności dokonuje obliczeń z wykorzystaniem wykresów rozpuszczalności podaje rozmiary cząstek substancji wprowadzonych do wody i znajdujących się, w roztworze właściwym, koloidzie, zawiesinie stwierdza doświadczalnie, czy roztwór jest nasycony, czy nienasycony

21 21 otrzymywania roztworu nienasyconego z nasyconego i otrzymywania roztworu nasyconego z nienasyconego (B) podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe (B) podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie i tworzą koloidy lub zawiesiny (B) wymienia różnice między roztworem właściwym a zawiesiną (B) opisuje różnice między roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym (B) przeprowadza krystalizację

22 Stężenie procentowe roztworu 9.2. Zwiększanie i zmniejszanie stężeń roztworów 57., 58. Stężenie procentowe roztworu 59., 60. Sposoby zmniejszania i zwiększania stężenia roztworów wprowadzenie pojęcia stężenie procentowe roztworu obliczenia z wykorzystaniem stężenia procentowego, masy substancji, masy rozpuszczalnika, masy roztworu, gęstości obliczanie stężenia procentowego roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności) sposoby zmniejszania i zwiększania stężenia roztworów obliczenia umożliwiające otrzymywanie roztworów o innym stężeniu niż stężenie roztworu początkowego definiuje stężenie procentowe roztworu podaje wzór opisujący stężenie procentowe wykonuje proste obliczenia z wykorzystaniem stężenia procentowego, masy substancji, masy rozpuszczalnika, masy roztworu oblicza masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu, znając stężenie procentowe roztworu wyjaśnia, jak sporządza się roztwór o określonym stężeniu procentowym (np. 100 g 20-procentowego roztworu soli kuchennej wymienia sposoby zmniejszania i zwiększania stężenia roztworów (B) oblicza masę wody, znając masę roztworu i jego stężenie procentowe oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności) wymienia czynności, które należy wykonać, aby sporządzić określoną ilość roztworu o określonym stężeniu procentowym sporządza roztwór o określonym stężeniu procentowym rozwiązuje zadania rachunkowe na stężenie procentowe z wykorzystaniem gęstości (D) oblicza rozpuszczalność substancji w danej temperaturze, znając stężenie procentowe jej roztworu nasyconego w tej temperaturze (D) oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego przez zatężenie lub przez rozcieńczenie roztworu

23 Mieszanie roztworów Podsumowanie działu 61.,62. Mieszanie roztworów o różnych stężeniach 63., 64. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu obliczanie stężenia procentowego roztworu otrzymanego po zmieszaniu roztworów o różnych stężeniach rozwiązuje zadania rachunkowe na mieszanie roztworów (D) rozwiązuje zadania rachunkowe na stężenie procentowe roztworu, w którym rozpuszczono mieszaninę substancji stałych (D) Kursywą wpisano treści nadobowiązkowe Propozycje norm ocen dla testu dwustopniowego (P + PP) Poziom wymagań Ocena Opis wymagań podstawowe (P) niedostateczna uczeń nie opanował nawet połowy wymagań podstawowych (najbardziej elementarnych) dopuszczająca uczeń opanował większą część wymagań podstawowych dostateczna uczeń opanował wymagania podstawowe ponadpodstawowe (PP) dobra uczeń opanował wymagania podstawowe i większą część wymagań ponadpodstawowych bardzo dobra uczeń opanował wszystkie wymagania podstawowe i ponadpodstawowe

24 241 Propozycja planu wynikowego do serii Chemia Nowej Ery Materiał opracowała Anna Remin na podstawie Programu nauczania chemii w gimnazjum autorstwa Teresy Kulawik i Marii Litwin oraz Wymagań programowych na poszczególne oceny przygotowanych przez Małgorzatę Mańską. Pismem pochyłym zaznaczono treści nadobowiązkowe. Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji Treści nauczania podstawowe (P) Wymagania edukacyjne ponadpodstawowe (PP) Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów 2.1. Szereg homologiczny alkanów 1. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów 2. Szereg homologiczny alkanów związki organiczne i nieorganiczne węglowodory naturalne źródła węglowodorów właściwości i zastosowania ropy naftowej* destylacja frakcjonowana ropy naftowej i jej produkty* właściwości i zastosowania gazu ziemnego* właściwości i zastosowania gazu świetlnego* węglowodory nasycone alkany szereg homologiczny alkanów wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne alkanów izomeria łańcuchowa* modelowanie cząsteczek alkanów za pomocą modeli wymienia kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną wyjaśnia, czym zajmuje się chemia organiczna (B) definiuje pojęcie węglowodory wymienia naturalne źródła węglowodorów podaje zasady bezpiecznego obchodzenia się z gazem ziemnym, ropą naftową i produktami jej przeróbki (B) opisuje skład gazu ziemnego wymienia najważniejsze zastosowania gazu ziemnego oraz ropy naftowej i produktów jej przeróbki wykrywa obecność węgla w związkach organicznych* definiuje pojęcie szereg homologiczny definiuje pojęcie węglowodory nasycone podaje wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów odróżnia wzór sumaryczny od wzorów strukturalnego i półstrukturalnego zapisuje wzór sumaryczny i podaje opisuje niektóre zastosowania produktów destylacji ropy naftowej omawia skutki wydobywania i wykorzystywania ropy naftowej planuje i wykonuje doświadczenie chemiczne umożliwiające wykrycie obecności węgla i wodoru w związkach organicznych (D) opisuje właściwości i zastosowania gazu ziemnego i ropy naftowej* wyjaśnia pojęcie destylacja frakcjonowana ropy naftowej * wymienia produkty destylacji frakcjonowanej ropy naftowej* tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwy alkanów z wykorzystaniem ich wzoru ogólnego

25 251 Propozycja planu wynikowego do serii Chemia Nowej Ery Materiał opracowała Anna Remin na podstawie Programu nauczania chemii w gimnazjum autorstwa Teresy Kulawik i Marii Litwin oraz Wymagań programowych na poszczególne oceny przygotowanych przez Małgorzatę Mańską. Pismem pochyłym zaznaczono treści nadobowiązkowe. Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji Treści nauczania podstawowe (P) Wymagania edukacyjne ponadpodstawowe (PP) Kwasy 1. Poznajemy elektrolity i nieelektrolity 2.1. Kwas chlorowodorowy 1. Poznajemy elektrolity i nieelektrolity 2. Kwas chlorowodorowy jako przykład kwasu beztlenowego elektrolity, nieelektrolity wskaźniki, przykłady wskaźników, zastosowanie wskaźników badanie wpływu różnych substancji na zmianę barwy wskaźników doświadczalne rozróżnianie kwasów i zasad za pomocą wskaźników kwasy budowa kwasów beztlenowych otrzymywanie kwasów beztlenowych na przykładzie kwasu chlorowodorowego właściwości i zastosowanie kwasu chlorowodorowego definiuje elektrolit i nieelektrolit wyjaśnia pojęcie wskaźnik i wymienia trzy przykłady wskaźników (B) opisuje zastosowania wskaźników (B) wymienia zasady BHP dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje pojęcie kwasy opisuje budowę kwasów beztlenowych (B) wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie chlorowodorowym (B) wyznacza wartościowość reszty kwasowej zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny kwasu chlorowodorowego opisuje właściwości kwasu chlorowodorowego (B) opisuje zastosowanie kwasu chlorowodorowego (B) planuje doświadczenie pozwalające rozróżnić kwasy i zasady za pomocą wskaźników (D) rozróżnia kwasy od innych substancji za pomocą wskaźników wyjaśnia, dlaczego podczas pracy z kwasami należy zachować szczególną ostrożność zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu chlorowodorowego opisuje doświadczenie otrzymywania kwasu chlorowodorowego przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek)

26 26 Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji Treści nauczania podstawowe (P) Wymagania edukacyjne ponadpodstawowe (PP) Kwasy 1. Poznajemy elektrolity i nieelektrolity 2.1. Kwas chlorowodorowy 2.2. Kwas siarkowodorowy 1. Poznajemy elektrolity i nieelektrolity 2. Kwas chlorowodorowy jako przykład kwasu beztlenowego 3. Kwas siarkowodorowy właściwości i zastosowanie elektrolity, nieelektrolity wskaźniki, przykłady wskaźników, zastosowanie wskaźników badanie wpływu różnych substancji na zmianę barwy wskaźników doświadczalne rozróżnianie kwasów i zasad za pomocą wskaźników kwasy budowa kwasów beztlenowych otrzymywanie kwasów beztlenowych na przykładzie kwasu chlorowodorowego właściwości i zastosowanie kwasu chlorowodorowego otrzymywanie kwasu siarkowodorowego właściwości i zastosowanie siarkowodoru i kwasu definiuje elektrolit i nieelektrolit wyjaśnia pojęcie wskaźnik i wymienia trzy przykłady wskaźników (B) opisuje zastosowania wskaźników (B) wymienia zasady BHP dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje pojęcie kwasy opisuje budowę kwasów beztlenowych (B) wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie chlorowodorowym (B) wyznacza wartościowość reszty kwasowej zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny kwasu chlorowodorowego opisuje właściwości kwasu chlorowodorowego (B) opisuje zastosowanie kwasu chlorowodorowego (B) wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie siarkowodorowym (B) zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny planuje doświadczenie pozwalające rozróżnić kwasy i zasady za pomocą wskaźników (D) rozróżnia kwasy od innych substancji za pomocą wskaźników wyjaśnia, dlaczego podczas pracy z kwasami należy zachować szczególną ostrożność zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu chlorowodorowego opisuje doświadczenie otrzymywania kwasu chlorowodorowego przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowodorowego

27 Kwas siarkowy(vi) 4. Kwas siarkowy(vi) właściwości i zastosowanie siarkowodorowego kwasy tlenowe, tlenek kwasowy budowa i właściwości kwasu siarkowego(vi) otrzymywanie kwasu siarkowego(vi) zasady bezpiecznego rozcieńczania stężonego roztworu kwasu siarkowego(vi) zastosowanie kwasu siarkowego(vi) kwasu siarkowodorowego opisuje właściwości siarkowodoru (B) opisuje zastosowanie siarkowodoru (B) opisuje właściwości kwasu siarkowodorowego (B) opisuje zastosowanie kwasu siarkowodorowego (B) odróżnia kwasy tlenowe od beztlenowych (B) wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie siarkowym(vi) (B) wskazuje przykłady tlenków kwasowych wyjaśnia pojęcie tlenek kwasowy (B) zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny kwasu siarkowego(vi) opisuje właściwości stężonego roztworu kwasu siarkowego(vi) (B) opisuje zastosowanie stężonego roztworu kwasu siarkowego(vi) (B) planuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas beztlenowy (D) zapisuje równanie reakcji otrzymywania wskazanego kwasu beztlenowego (D) wyznacza wartościowość niemetalu w kwasie wyznacza wzór tlenku kwasowego zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(vi) opisuje doświadczenie otrzymywania kwasu siarkowego(vi) przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) wykazuje doświadczalnie żrące właściwości kwasu siarkowego (VI) (D) podaje zasadę bezpiecznego rozcieńczania stężonego roztworu kwasu siarkowego(vi) wyjaśnia, dlaczego kwas siarkowy(vi) pozostawiony w otwartym naczyniu zwiększa swą objętość

28 Kwas siarkowy(iv) 5. Kwas siarkowy(iv) budowa i otrzymywanie kwasu siarkowego(iv) właściwości i zastosowanie kwasu siarkowego(iv) wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie siarkowym(iv) (B) zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny kwasu siarkowego(iv) opisuje właściwości kwasu siarkowego(iv) (B) opisuje zastosowanie kwasu siarkowego(iv) (B) zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(iv) zapisuje równanie reakcji rozkładu kwasu siarkowego(iv) planuje i wykonuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas siarkowy(iv) (D) 2.5. Kwas azotowy(v) 6. Właściwości i zastosowanie kwasu azotowego(v) budowa i otrzymywanie kwasu azotowego(v) właściwości i zastosowanie kwasu azotowego(v) reakcja ksantoproteinowa przemysłowa metoda otrzymywania kwasu azotowego(v)* opisuje budowę kwasu azotowego(v) (B) zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny kwasu azotowego(v) podaje wzór sumaryczny tlenku kwasowego kwasu azotowego(v) opisuje właściwości kwasu azotowego(v) (B) opisuje zastosowanie kwasu azotowego(v) (B) zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu azotowego(v) planuje i wykonuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas azotowy(v) (D) opisuje reakcję ksantoproteinową planuje doświadczalne wykrycie białka w próbce żywności (w serze, mleku, jajku) (D) omawia przemysłową metodę otrzymywania kwasu azotowego(v)*

29 Kwas węglowy 2.7. Kwas fosforowy(v) 7. Kwas węglowy, kwas fosforowy(v) przykłady innych kwasów tlenowych budowa i otrzymywanie kwasu węglowego oraz fosforowego(v) właściwości i zastosowanie kwasu węglowego oraz fosforowego(v) opisuje budowę kwasów węglowego i fosforowego(v) (B) zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny kwasów węglowego i fosforowego(v) podaje wzór sumaryczny tlenku kwasowego kwasów węglowego i fosforowego(v) opisuje właściwości kwasów węglowego i fosforowego(v) (B) opisuje zastosowania kwasów węglowego i fosforowego(v) (B) wymienia metody otrzymywania kwasów tlenowych i beztlenowych zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasów węglowego i fosforowego(v) opisuje budowę kwasów tlenowych i wyjaśnia, dlaczego kwasy węglowy i fosforowy(v) zaliczamy do kwasów tlenowych planuje i wykonuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas węglowy oraz kwas fosforowy(v) (D) zapisuje wzór strukturalny kwasu nieorganicznego o podanym wzorze sumarycznym zapisuje równanie reakcji otrzymywania dowolnego kwasu identyfikuje kwasy na podstawie podanych informacji (D) rozwiązuje trudniejsze chemografy (D)

30 Dysocjacja jonowa kwasów 3.2. Kwaśne opady Podsumowanie działu 8. Dysocjacja jonowa kwasów dysocjacja jonowa, jon, kation, anion dysocjacja jonowa kwasów reakcja odwracalna i nieodwracalna definicja kwasów według Arrheniusa moc elektrolitów, dysocjacja stopniowa kwasów* 9. Kwaśne opady kwaśne opady powstawanie kwaśnych opadów i skutki ich działania sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów 10., 11., 12. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu definiuje pojęcia: jon, kation, anion wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa kwasów (B) zapisuje i odczytuje wybrane równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów (B) wyjaśnia pojęcie dysocjacja jonowa (B) definiuje reakcje odwracalną i nieodwracalną definiuje kwasy zgodnie z teorią Arrheniusa definiuje pojęcie odczyn kwasowy wymienia wspólne właściwości kwasów wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości kwasów (B) wyjaśnia, dlaczego wodne roztwory kwasów przewodzą prąd elektryczny (B) wyjaśnia pojęcie kwaśne opady (B) zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów określa odczyn roztworu kwasowego na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze definiuje pojęcie stopień dysocjacji * dzieli elektrolity ze względu na stopień dysocjacji* analizuje proces powstawania kwaśnych opadów oraz skutki ich działania (D) proponuje sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów

31 31 Wodorotlenki 4.1. Wodorotlenek sodu 4.2. Wodorotlenek potasu 4.3. Wodorotlenek wapnia 13. Budowa i właściwości wodorotlenku sodu oraz wodorotlenku potasu 14. Budowa i właściwości wodorotlenku wapnia wodorotlenki budowa wodorotlenków na przykładzie wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu otrzymywanie i właściwości wodorotlenku sodu oraz wodorotlenku potasu budowa i otrzymywanie wodorotlenku wapnia właściwości i zastosowania wodorotlenku wapnia zastosowania wodorotlenku wapnia w budownictwie; wapno palone, wapno gaszone wymienia zasady BHP dotyczące obchodzenia się z zasadami definiuje pojęcie wodorotlenek opisuje budowę wodorotlenków (B) podaje wartościowość grupy wodorotlenowej zapisuje wzory sumaryczne wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu opisuje właściwości i zastosowania wodorotlenku sodu oraz wodorotlenku potasu (B) definiuje pojęcie tlenek zasadowy podaje przykłady tlenków zasadowych wymienia dwie główne metody otrzymywania wodorotlenków zapisuje i odczytuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu (B) omawia budowę wodorotlenku wapnia (B) zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku wapnia opisuje właściwości wodorotlenku wapnia (B) opisuje zastosowanie wodorotlenku wapnia (ze szczególnym uwzględnieniem zastosowania w budownictwie) (B) wyjaśnia pojęcia: woda wapienna, wapno palone, wapno gaszone (B) zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku wapnia (B) wyjaśnia, dlaczego podczas pracy z zasadami należy zachować szczególną ostrożność planuje i wykonuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać wodorotlenek sodu lub wodorotlenek potasu (D) opisuje doświadczenie badania właściwości wodorotlenku sodu przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) planuje i wykonuje doświadczenia, w których wyniku można otrzymać wodorotlenek wapnia (D)

32 Przykłady innych wodorotlenków 15. Wodorotlenek glinu i przykłady innych wodorotlenków wodorotlenki: miedzi(ii), żelaza(iii), glinu otrzymywanie wodorotlenków nierozpuszczalnych w wodzie właściwości amfoteryczne wodorotlenku glinu* zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku glinu zapisuje i odczytuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków: miedzi(ii), żelaza(iii) i glinu (B) wymienia poznane tlenki zasadowe opisuje doświadczenie otrzymywania wodorotlenków: miedzi(ii), żelaza(iii), glinu przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) planuje i wykonuje doświadczenia otrzymywania wodorotlenków trudno rozpuszczalnych w wodzie (D) zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku dowolnego metalu zapisuje równania reakcji otrzymywania różnych wodorotlenków (D) identyfikuje wodorotlenki na podstawie podanych informacji (D) rozwiązuje chemografy (D) opisuje i bada właściwości amfoteryczne wodorotlenku glinu i jego zastosowania*

33 Zasady 5. Poznajemy proces dysocjacji jonowej zasad 16. Zasady a wodorotlenki. Dysocjacja jonowa zasad wodorotlenek a zasada dysocjacja jonowa zasad definicja zasad według Arrheniusa definiuje pojęcie zasada wymienia przykłady wodorotlenków i zasad określa rozpuszczalność wodorotlenków na podstawie tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli (B) wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa zasad (B) odróżnia zasady od kwasów i innych substancji za pomocą wskaźników (B) zapisuje i odczytuje równania dysocjacji jonowej zasady sodowej i zasady potasowej (B) definiuje zasady zgodnie z teorią Arrheniusa wymienia wspólne właściwości zasad wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości zasad (B) definiuje pojęcie odczyn zasadowy wyjaśnia, dlaczego wodne roztwory zasad przewodzą prąd elektryczny (B) rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej zasad określa odczyn roztworu zasadowego na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze

34 34 6. Poznajemy ph roztworów Podsumowanie działu 17. ph roztworów skala ph rodzaje odczynu roztworów znaczenie odczynu roztworu 18., 19., 20. Podsumowanie wiadomości. Sprawdzian wiadomości. Omówienie sprawdzianu wymienia rodzaje odczynu roztworów określa zakres ph i barwy wskaźników dla poszczególnych odczynów (B) omawia skalę ph (B) bada odczyn roztworu (B) wymienia uwarunkowania odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego roztworów interpretuje wartość ph w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny) określa odczyn roztworu na podstawie znajomości jonów obecnych w roztworze (D) opisuje zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego, oranżu metylowego) planuje doświadczenie, które umożliwi zbadanie wartości ph produktów użytku codziennego (D) wyjaśnia pojęcie skala ph

35 35 Sole 7.1. Wzory i nazwy soli 21., 22. Wzory i nazwy soli budowa soli nazewnictwo soli sole podwójne, sole potrójne, wodorosole, hydroksosole* hydraty* opisuje budowę soli (B) wskazuje metal i resztę kwasową we wzorze soli zapisuje wzory sumaryczne soli (chlorków, siarczków) tworzy nazwy soli na podstawie wzorów sumarycznych soli (siarczków i chlorków) (B) zapisuje wzory sumaryczne soli na podstawie ich nazw (siarczków i chlorków) (B) wskazuje wzory soli wśród zapisanych wzorów związków chemicznych tworzy nazwy soli kwasu tlenowego na podstawie ich wzorów sumarycznych (siarczanów(vi), azotanów(v), fosforanów(v), węglanów) zapisuje wzory sumaryczne soli kwasu tlenowego na podstawie ich nazw (siarczanów(vi), azotanów(v), fosforanów(v), węglanów tworzy nazwę dowolnej soli na podstawie jej wzoru sumarycznego oraz wzór sumaryczny na podstawie nazwy soli (D) definiuje pojęcie hydratu* wymienia przykłady hydratów* podaje nazwę hydratu na podstawie wzoru sumarycznego i wzór sumaryczny na podstawie nazwy hydratu* definiuje wodorosole i hydroksosole* podaje nazwy wodorosoli i hydroksosoli na podstawie wzorów sumarycznych i wzory sumaryczne na podstawie nazw wodorosoli i hydroksosoli* definiuje sole podwójne i sole potrójne*

36 Dysocjacja jonowa soli 8.1. Reakcje zobojętniania 23. Dysocjacja jonowa soli 24. Reakcje zobojętniania 25. Otrzymywanie soli w reakcjach zobojętniania sole rozpuszczalne i nierozpuszczalne w wodzie dysocjacja jonowa soli odczyn wodnych roztworów soli hydroliza soli* reakcja zobojętniania zapis cząsteczkowy i jonowy równania reakcji zobojętniania otrzymywanie soli przez działanie kwasem na zasadę opisuje, w jaki sposób dysocjują sole (B) zapisuje równanie reakcji dysocjacji jonowej wybranych soli, np. chlorku sodu, chlorku potasu (B) dzieli sole ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie określa rozpuszczalność soli w wodzie na podstawie tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli (B) wyjaśnia, dlaczego wodne roztwory soli przewodzą prąd elektryczny (B) definiuje pojęcie reakcja zobojętniania odróżnia zapis cząsteczkowy od zapisu jonowego równania reakcji chemicznej zapisuje równanie reakcji otrzymywania chlorku sodu i siarczanu(vi) sodu (reakcja zobojętniania) w postaci cząsteczkowej i jonowej zapisuje cząsteczkowo i jonowo oraz odczytuje równania reakcji zobojętniania (B) podaje różnicę między cząsteczkowym a jonowym zapisem równania reakcji zobojętniania (B) zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej dowolnej soli planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające zbadać odczyn roztworu soli (D) planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające zbadać rozpuszczalność wybranych soli w wodzie wyjaśnia pojęcie hydroliza * zapisuje równania reakcji hydrolizy soli* wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania tłumaczy rolę wskaźnika w reakcji zobojętniania opisuje doświadczenie otrzymywania chlorku sodu i siarczanu(vi) sodu przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) wyjaśnia zmiany odczynu roztworów poddanych reakcji zobojętniania zapisuje cząsteczkowo, jonowo i jonowo w sposób skrócony równania reakcji zobojętniania planuje i wykonuje doświadczenie otrzymywania soli przez działanie kwasem na zasadę (D) rozwiązuje chemografy