Wymagania edukacyjne z chemii w gimnazjum rok szk. 2012/2013

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne z chemii w gimnazjum rok szk. 2012/2013 opracowane przez mgr E. Dobrowolską na podstawie: 1.Rozporządzenia MEN z dnia 21 marca 2001 w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (Dz. U. nr 29 z 2001r., poz. 323 z późniejszymi zmianami) 2. ROZPORZĄDZENIA MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych 1) Dziennik Ustaw Nr 83 Poz Podstawy programowej dla gimnazjum z chemii. (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17) 4.Programu nauczania Chemia Nowej Ery Wydawnictwa Nowa Era. Podręcznik nr ewidencyjny MEN: cz.1 49/1/2009, cz. 2 49/2/2000, cz. 3 49/3/ Wewnątrzszkolnego Systemu Oceniania Gimnazjum nr 53 Sióstr Prezentek w Krakowie. 6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17). Program nauczania chemii w gimnazjum realizowany jest w ciągu 3 lat w wymiarze: Klasa I 2 godziny tygodniowo. Klasa II 2 godziny tygodniowo. Klasa III 1 godziny tygodniowo Do nauki przedmiotu obowiązuje podręcznik Chemia Nowej Ery J.T.Kulawik, M.Litwin, zeszyt ćwiczeń i zeszyt przedmiotowy. OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej i realizowanych w szkole programów nauczania uwzględniających tę podstawę. 1. poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w nauce 2. pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju 3. motywowaniu ucznia do dalszej pracy 4. dostarczaniu nauczycielowi, rodzicom (opiekunom) informacji o postępach, trudnościach, uzdolnieniach ucznia 5. umożliwia nauczycielowi doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno wychowawczej METODY I NARZĘDZIA ORAZ SPOSOBY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH UCZNIÓW 1.Wypowiedzi ustne ( przynajmniej raz w roku, pod względem rzeczowości, stosowania języka go, znajomości i stosowania pojęć, prowadzenia prostych rozumowań, umiejętności formułowania dłuższej wypowiedzi, rozwiązywanie zadań rachunkowych z zastosowaniem poznanych praw. ). Odpowiedzi ustne oceniane są wg wymagań programowych na poszczególne oceny. Przy odpowiedzi ustnej obowiązuje znajomość materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych - z całego działu. 2. Kartkówki min obejmujące materiał z trzech ostatnich lekcji nie muszą być zapowiadane. 1

2 3.Sprawdziany pisemne całogodzinne w tym testy dydaktyczne ( przynajmniej jeden w ciągu półrocza ) przeprowadzane po zakończeniu każdego działu zapowiadane tydzień wcześniej. Sprawdziany mogą zawierać dodatkowe pytania ( zadania ) na ocenę celującą (przy spełnionych wymaganiach na ocenę bardzo dobrą). 4.Prace domowe są obowiązkowe a dla chętnych nadobowiązkowe z gwiazdką*. 5. Ćwiczenia laboratoryjne : przeprowadzane w grupie oraz demonstracje indywidualne, przestrzeganie przepisów bhp, dobór sprzętu laboratoryjnego, formułowanie obserwacji i wniosków. 6.Systematyczna obserwacja postępów uczniów, w tym aktywna praca na lekcjach, umiejętność samodzielnego rozwiązywania problemów, współpraca w zespole, udział w dyskusjach prowadzących do wyciągania wniosków, przestrzeganie przepisów bhp. 7. Przygotowanie i prezentację projektów edukacyjnych 8.Uczeń może otrzymywać za udział w dyskusji na lekcjach plusy i minusy, gdy zgromadzi pięć plusów uzyskuje ocenę bardzo dobrą, a gdy uzyska ich mniej, w końcu roku szk. zostają one zamienione odpowiednio przy czterech plusach na ocenę dobrą, a przy trzech na ocenę dostateczną. Jeśli uzyska pięć minusów otrzymuje ocenę niedostateczną. 9. W przypadku sprawdzianów pisemnych lub kartkówek przyjmuje się skalę punktową przeliczaną na oceny cyfrowe wg kryteriów. Opis osiągnięć uczniowskich % punktów uzyskanych przez Ocena ucznia Uczeń nie posiada wiadomości i umiejętności koniecznych do kontynuowania nauki do 40 % niedostateczna Uczeń posiada wiadomości i umiejętności Powyżej dopuszczająca podstawowe i konieczne powyżej dostateczny Uczeń rozumie wiadomości podstawowe i powyżej dostateczny posiada podstawowe umiejętności powyżej dostateczny Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności w powyżej dobry sytuacjach typowych powyżej dobry powyżej dobry Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności w powyżej bardzo dobry sytuacjach problemowych powyżej bardzo dobry Uczeń stosuje wiadomości i umiejętności wykraczające poza program w sposób twórczy celujący (średnio 1-2 prace klasowe w ciągu semestru) 10. Uczeń nieobecny na pracy klasowej (sprawdzianie), z uzasadnionych przyczyn, ma obowiązek zaliczyć ją w terminie ustalonym wspólnie z nauczycielem, Ściąganie na pracy klasowej równoznaczne jest z otrzymaniem oceny niedostatecznej, a uczeń jest zobowiązany napisać ponownie pracę klasową w terminie ustalonym przez nauczyciela. Uczeń ma obowiązek poprawy oceny niedostatecznej z pracy klasowej w ciągu 2 tygodni od oddania i omówienia pracy (termin ten jest ustalany wspólnie z nauczycielem jeden dla wszystkich uczniów). W przypadku, gdy uczeń nie poprawi oceny w ciągu dwóch tygodni, to pisze tę pracę w terminie wybranym przez nauczyciela. Obie oceny są uwzględnione w ocenie postępów ucznia. 11. Uczeń ma obowiązek noszenia zeszytu, podręcznika, zeszytu ćwiczeń. 2

3 12. Prace domowe są obowiązkowe. Brak pracy domowej z przyczyn usprawiedliwionych przez rodziców w dzienniczku, (nie zgłoszenie braku zadania przed lekcją równoznaczne jest z otrzymaniem oceny ndst.). Prace zaległe należy uzupełnić i pokazać nauczycielowi na następnej lekcji. W usprawiedliwieniu należy podać powód braku pracy domowej i datę WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH WYNIKAJĄCYCH Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ ZAWARTEJ W REALIZOWANYM PROGRAMIE NAUCZANIA; Ocena śródroczna i roczna wystawiana jest na podstawie ocen bieżących Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: -posiada wiadomości i umiejętności znacznie wykraczające poza wymagania edukacyjne wynikające z podstawy programowej i realizowanego programu. -korzysta z różnych źródeł informacji nie tylko tych wskazanych przez nauczyciela, -stosuje wiadomości w sytuacjach nietypowych ( problemowych ), -proponuje rozwiązania nietypowe, -formułuje problemy i dokonuje analizy, syntezy nowych zjawisk, - posługuje się wieloma elementami wiedzy, nie tylko z zakresu chemii, - udowadnia swoje zdanie, używając odpowiedniej argumentacji, będącej skutkiem zdobytej samodzielnie wiedzy, -osiąga sukcesy w konkursach i olimpiadach lub wymagających wiedzy j, szczebla wyższego niż rejonowy, -jest autorem pracy związanej z chemią o dużych wartościach poznawczych i dydaktycznych. Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeń, który: -opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności dopełniające określone w podstawie programowej i realizowanym programie, -stosuje zdobytą wiedzę do rozwiązania problemów i zadań w nowych sytuacjach, -wykazuje dużą samodzielność korzystając z różnych źródeł wiedzy, np. układu okresowego, wykresów, tablic, zestawień, encyklopedii, Internetu, - projektuje i bezpiecznie wykonuje eksperymenty, - biegle zapisuje i bilansuje równania reakcji, - rozwiązuje zadania obliczeniowe o dużym stopniu trudności, -wykazuje się aktywną postawą w czasie dyskusji na lekcji, -bierze udział w konkursach lub wymagających wiedzy i umiejętności związanych z chemią, 3

4 -potrafi poprawnie rozumować o kategoriach przyczynowo-skutkowych wykorzystując wiedzę przewidzianą podstawą programową również pokrewnych przedmiotów. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: -opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności rozszerzające określone podstawą programową, -poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadań i problemów, - korzysta ze wszystkich poznanych na lekcji źródeł wiedzy j ( układ okresowy, wykresy, tablice i inne ), - bezpiecznie wykonuje, -rozwiązuje zadania obliczeniowe o średnim stopniu trudności, -zapisuje i bilansuje równania reakcji, -aktywnie pracuje w czasie lekcji. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: -opanował podstawowe wiadomości i umiejętności określone podstawą programową, które są konieczne do dalszego kształcenia, -poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania, typowych zadań teoretycznych lub praktycznych o niewielkim stopniu trudności, -korzysta z takich źródeł wiedzy, jak układ okresowy, wykresy, tablice, - bezpiecznie wykonuje doświadczenie, -pisze i uzgadnia proste równania reakcji, -rozwiązuje zadania obliczeniowe o niewielkim stopniu trudności Ocenę dopuszczająca otrzymuje uczeń, który opanował wymagania konieczne: -ma braki w opanowaniu wiadomości określonych podstawą programową, ale braki te nie przekreślają możliwości dalszego kształcenia, -rozwiązuje typowe zadania teoretyczne lub praktyczne o niewielkim stopniu trudności, - potrafi bezpiecznie wykonywać bardzo proste eksperymenty, pisać proste wzory i równania, -zna symbolikę chemiczną -prowadzi notatki w zeszycie przedmiotowym i zeszycie ćwiczeń Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: 4

5 - nie opanował wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań koniecznych wynikających z podstawy programowej, -nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu trudności, -nie zna symboliki j, -nie potrafi napisać prostych wzorów i najprostszych równań, -nie potrafi bezpiecznie posługiwać się prostym sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi, WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA ROCZNEJ OCENY KLASYFIKACYJNEJ Z OBOWIĄZKOWYCH ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH Z CHEMII. 1.Uczeń ma możliwość poprawienia ocen z kartkówek na pracy klasowej (sprawdzianie). 2.Możliwość poprawy oceny z pracy klasowej w przypadku uzyskania oceny niesatysfakcjonującej na zajęciach dodatkowych (konsultacjach), w terminie do dwóch tygodni po oddaniu prac. 3.Może być zwolniony kartkówki lub odpowiedzi ustnej w wyjątkowych sytuacjach losowych. Sprawdziany są obowiązkowe. 4. W przypadku, gdy uczeń zgłosi chęć uzupełnienia braków z przedmiotu ma możliwość konsultacji z nauczycielem lub skorzystać z pomocy koleżeńskiej. 6.Uczeń może być nieprzygotowany do lekcji tylko na wyraźną pisemną prośbę rodziców. SZCZEGÓŁOWE PRZEDMIOTOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE Z CHEMII po każdym dziale określone w podręczniku Sprawdź, czy wiesz..., sprawdź, czy umiesz... SPOSOBY DOKUMENTOWANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW Przy każdej ocenie w dzienniku lekcyjnym jest wpis określający rodzaj aktywności ucznia, zakres materiału i forma sprawdzianu np. na górze w dzienniku za co stawiana jest ocena, a na dole wpis z jakiego działu. Przy każdej pracy sprawdzającej stopień opanowania większej partii materiału (sprawdzian ), nauczyciel wskazuje ustnie uczniom ich osiągnięcia i braki. Na końcu zeszytu ucznia znajduje się karta jego postępów w nauce, w której wpisane są wszystkie otrzymane oceny. KARTA MOICH POSTĘPÓW Z CHEMII Data Ocena Przedmiot oceny Podpis nauczyciela Podpis rodzica 5

6 Stosuje się taksonomię celów: pozi om Wiadomości Umiejętności Kategoria celów Zakres Cele nauczania wyrażone A zapamiętanie wiadomości B zrozumienie wiadomości C stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych D stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych Znajomość pojęć, faktów, praw, zasad, reguł itp. Umiejętność przedstawiania wiadomości inaczej niż uczeń zapamiętał, wytłumaczenie wiadomości i ich interpretacja. Umiejętność zastosowania wiadomości w sytuacjach podobnych do ćwiczeń szkolnych. Umiejętność formułowania problemów, dokonywania analizy i syntezy nowych zjawisk. wieloznacznie Wiedzieć Rozumieć Stosować wiadomości Rozwiązywać problemy Cele nauczania wyrażone czasownikami operacyjnymi Nazwać... Zdefiniować... Wymienić... Wyliczyć... Streścić... Wyjaśnić... Rozróżnić... Zilustrować... Rozwiązać... Zastosować... Porównać... Sklasyfikować.. Określić... Obliczyć... Udowodnić... Przewidzieć... Ocenić... Wykryć... Zanalizować... Zaproponować... Poniżej czcionką pogrubioną zaznaczono wiadomości i umiejętności wynikające z podstawy programowej, niezbędne do egzaminu gimnazjalnego. 6

7 klasy 1 SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE WYNIKAJĄCE Z REALIZOWANEGO PROGRAMU CHEMII W GIMNAZJUM I. Substancje i ich przemiany Wymagania na ocenę Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra [1] zalicza chemię do nauk przyrodniczych stosuje zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni j nazywa wybrane elementy szkła i sprzętu laboratoryjnego oraz określa ich przeznaczenie substancji, będących głównymi składnikami produktów, stosowanych na co dzień przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość odróżnia właściwości fizyczne od dzieli substancje na proste i złożone, na pierwiastki i związki mieszanina substancji opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych podaje przykłady mieszanin opisuje proste metody rozdzielania mieszanin na składniki definiuje pojęcia zjawisko fizyczne i reakcja chemiczna podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji zachodzących w otoczeniu człowieka definiuje pojęcia pierwiastek chemiczny i związek chemiczny podaje przykłady związków klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale podaje przykłady [1 + 2] wyjaśnia, dlaczego chemia jest nauką przydatną ludziom omawia, czym się zajmuje chemia omawia sposób podziału chemii na organiczną i nieorganiczną wyjaśnia, czym się różni ciało fizyczne od substancji substancji wymienia i wyjaśnia podstawowe sposoby rozdzielania mieszanin sporządza mieszaninę planuje rozdzielanie mieszanin (wymaganych) opisuje różnicę w przebiegu zjawiska fizycznego i reakcji j projektuje ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemicz definiuje stopy podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji achodzących w otoczeniu człowieka formułuje obserwacje do wyjaśnia potrzebę wprowadzenia symboliki j rozpoznaje pierwiastki i związki wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem a związkiem chemicznym wymienia stałe i zmienne składniki powietrza bada skład powietrza oblicza przybliżoną objętość tlenu i azotu, np. w sali lekcyjnej opisuje, jak można otrzymać tlen fizyczne i gazów szlachetnych opisuje obieg tlenu, tlenku węgla(iv) i azotu w przyrodzie wyjaśnia, na czym polega proces fotosyntezy wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu, azotu, gazów 7 [ ] podaje zastosowania wybranych elementów sprzętu lub szkła laboratoryjnego identyfikuje substancje na podstawie podanych właściwości podaje sposób rozdzielenia wskazanej mieszaniny wskazuje różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają jej rozdzielenie projektuje ilustrujące reakcję chemiczną i formułuje wnioski wskazuje w podanych przykładach reakcję chemiczną i zjawisko fizyczne wskazuje wśród różnych substancji mieszaninę i związek chemiczny wyjaśnia różnicę między mieszaniną a związkiem chemicznym proponuje sposoby zabezpieczenia produktów zawierających żelazo przed rdzewieniem odszukuje w układzie okresowym podane pierwiastki opisuje doświadczenie wykonywane na lekcji określa, które składniki powietrza są stałe, a które zmienne wykonuje obliczenia związane z zawartością procentową substancji występujących w powietrzu wykrywa obecność tlenku węgla(iv) tlenku węgla(ii) [ ] wyjaśnia, na czym polega destylacja wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie patyna opisuje pomiar gęstości projektuje doświadczenie o podanym tytule (rysuje schemat, zapisuje obserwacje i wnioski) wykonuje z działu Substancje i ich przemiany przewiduje wyniki niektórych doświadczeń na podstawie posiadanej wiedzy otrzymuje tlenek węgla(iv) w reakcji węglanu wapnia z kwasem chlorowodorowym uzasadnia, na podstawie reakcji magnezu z tlenkiem węgla(iv), że tlenek węgla(iv) jest związkiem chemicznym węgla i tlenu uzasadnia, na podstawie reakcji magnezu z parą wodną, że woda jest związkiem chemicznym tlenu i wodoru planuje sposoby postępowania umożliwiające ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami identyfikuje substancje na podstawie schematów reakcji wykazuje zależność między rozwojem cywilizacji a występowaniem zagrożeń,

8 (metali i niemetali) odróżnia metale i niemetale na podstawie ich właściwości opisuje, na czym polega rdzewienie (korozja) posługuje się symbolami chemicznymi (H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Hg) opisuje skład i właściwości powietrza określa, co to są stałe i zmienne składniki powietrza fizyczne, tlenu, tlenku węgla(iv), wodoru, azotu podaje, że woda jest związkiem chemicznym wodoru i tlenu tłumaczy, na czym polega zmiana stanów skupienia na przykładzie wody omawia obieg wody w przyrodzie określa znaczenie powietrza, wody, tlenu określa, jak zachowują się substancje higroskopijne opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy, wymiany omawia, na czym polega utlenianie, spalanie definiuje pojęcia substrat i produkt reakcji j wskazuje substraty i produkty reakcji j określa typy reakcji określa, co to są tlenki i jaki jest ich podział wymienia niektóre efekty towarzyszące reakcjom chemicznym wymienia podstawowe źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza szlachetnych, tlenku węgla(iv), tlenu, wodoru podaje sposób otrzymywania tlenku węgla(iv) (na przykładzie reakcji węgla z tlenem) reakcja charakterystyczna planuje doświadczenie umożliwiające wykrycie obecności tlenku węgla(iv) w powietrzu wydychanym z płuc wyjaśnia, co to jest efekt cieplarniany opisuje rolę wody i pary wodnej w przyrodzie wymienia właściwości wody wyjaśnia pojęcie higroskopijność zapisuje słownie przebieg reakcji j wskazuje w zapisie słownym przebiegu reakcji j substraty i produkty, pierwiastki i związki opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej, kwaśnych opadów podaje sposób otrzymywania wodoru (w reakcji kwasu chlorowodorowego z metalem) opisuje sposób identyfikowania gazów: wodoru, tlenu, tlenku węgla(iv) wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza definiuje pojęcia reakcje egzo- i endoenergetyczne wyjaśnia rolę procesu fotosyntezy w naszym życiu podaje przykłady substancji szkodliwych dla środowiska wyjaśnia, skąd się biorą kwaśne opady określa zagrożenia wynikające z efektu cieplarnianego, dziury ozonowej, kwaśnych opadów proponuje sposoby zapobiegania powiększania się dziury ozonowej i ograniczenia powstawania kwaśnych opadów zapisuje słownie przebieg różnych rodzajów reakcji podaje przykłady różnych typów reakcji wykazuje obecność pary wodnej w powietrzu omawia sposoby otrzymywania wodoru podaje przykłady reakcji egzoi endoenergetycznych np. podaje przykłady dziedzin życia, których rozwój powoduje negatywne skutki dla środowiska przyrodniczego Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej. opisuje zasadę rozdziału w metodach chromatograficznych określa, na czym polegają reakcje utleniania-redukcji definiuje pojęcia utleniacz i reduktor zaznacza w zapisie słownym przebiegu reakcji j procesy utleniania i redukcji oraz utleniacz, reduktor 8

9 podaje przykłady reakcji utleniania-redukcji zachodzące w naszym otoczeniu, uzasadniając swój wybór opisuje sposób rozdzielania na składniki bardziej złożonych mieszanin z wykorzystaniem metod spoza podstawy programowej omawia dokładnie metodę skraplania powietrza i rozdzielenia go na składniki oblicza skład procentowy powietrza przelicza procenty objętościowe na masowe w różnych warunkach wykonuje obliczenia rachunkowe zadania dotyczące mieszanin II. Wewnętrzna budowa materii Ocena dopuszczająca [1] materia opisuje ziarnistą budowę materii opisuje, czym różni się atom od cząsteczki definiuje pojęcia jednostka masy atomowej, masa atomowa, masa cząsteczkowa oblicza masę cząsteczkową prostych związków opisuje i charakteryzuje skład atomu pierwiastka go (jądro: protony i neutrony, elektrony) elektrony walencyjne wyjaśnia, co to jest liczba atomowa, liczba masowa ustala liczbę protonów, elektronów, neutronów w atomie danego pierwiastka go, gdy znane są liczby atomowa i masowa izotop dokonuje podziału izotopów wymienia dziedziny życia, w których stosuje się izotopy opisuje układ okresowy podaje prawo okresowości podaje, kto jest twórcą układu okresowego Ocena dostateczna [1 + 2] omawia poglądy na temat budowy materii wyjaśnia zjawisko dyfuzji podaje założenia teorii atomistyczno- -cząsteczkowej budowy materii oblicza masy cząsteczkowe pierwiastek chemiczny wymienia rodzaje izotopów wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru wymienia dziedziny życia, w których stosuje się izotopy korzysta z układu okresowego wykorzystuje informacje odczytane z układu okresowego podaje maksymalną liczbę elektronów na poszczególnych powłokach (K, L, M) zapisuje 9 Ocena dobra [ ] planuje doświadczenie potwierdzające ziarnistość budowy materii wyjaśnia różnice między pierwiastkiem a związkiem chemicznym na podstawie założeń teorii atomistycznocząsteczkowej budowy materii oblicza masy cząsteczkowe związków wymienia zastosowania izotopów korzysta swobodnie z informacji zawartych w układzie okresowym oblicza maksymalną liczbę elektronów na powłokach zapisuje konfiguracje elektronowe rysuje modele atomów określa typ wiązania go w podanym związku chemicznym wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są Ocena bardzo dobra [ ] masa atomowa jako średnia masa atomowa danego pierwiastka go z uwzględnieniem jego składu izotopowego oblicza zawartość procentową izotopów w pierwiastku chemicznym wyjaśnia związek między podobieństwami właściwości zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową ich atomów i liczbą elektronów walencyjnych uzasadnia i udowadnia doświadczalnie, że m substr = m prod rozwiązuje trudniejsze zadania wykorzystujące poznane prawa (zachowania masy, stałości składu związku go) wskazuje podstawowe różnice między

10 odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach wymienia typy wiązań podaje definicje wiązania kowalencyjnego (atomowego), wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego, wiązania jonowego definiuje pojęcia jon, kation, anion posługuje się symbolami odróżnia wzór sumaryczny od wzoru strukturalnego sumaryczne i strukturalne cząsteczek wartościowość podaje wartościowość w stanie wolnym odczytuje z układu okresowego maksymalną wartościowość grup 1., 2. i wyznacza wartościowość na podstawie wzorów sumarycznych sumaryczny i strukturalny cząsteczki związkudwupierwiastkoweg o na podstawie wartościowości określa na podstawie wzoru liczbę w związku chemicznym interpretuje zapisy (odczytuje ilościowo i jakościowo proste zapisy), np. H 2, 2 H, 2 H 2 itp. ustala na podstawie wzoru sumarycznego nazwę dla prostych konfiguracje elektronowe rysuje proste przykłady modeli atomów sumaryczne i strukturalne wymaganych cząsteczek odczytuje ze wzoru go, z jakich i ilu atomów składa się cząsteczka lub kilka cząsteczek opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów opisuje sposób powstawania jonów określa rodzaj wiązania w prostych przykładach cząsteczek podaje przykłady substancji o wiązaniu kowalencyjnym (atomowym) i substancji o wiązaniu jonowym odczytuje wartościowość z układu okresowego związków na podstawie podanej wartościowości lub nazwy podaje nazwę związku 10 bardzo mało aktywne chemicznie na podstawie budowy ich atomów wyjaśnia różnice między różnymi typami wiązań opisuje powstawanie wiązań atomowych (kowalencyjnych) dla wymaganych przykładów zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów (wymagane przykłady) opisuje mechanizm powstawania wiązania jonowego wykorzystuje pojęcie wartościowości określa możliwe wartościowości pierwiastka go na podstawie jego położenia w układzie okresowym nazywa związki na podstawie wzorów i zapisuje wzory na podstawie ich nazw zapisuje i odczytuje równania reakcji (o większym stopniu trudności) przedstawia modelowy schemat równania reakcji j rozwiązuje zadania na podstawie prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku go dokonuje prostych obliczeń wiązaniami kowalencyjnym a jonowym oraz kowalencyjnym niespolaryzowanym a kowalencyjnym spolaryzowanym opisuje zależność właściwości związku go od występującego w nim wiązania go porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia) określa, co wpływa na aktywność chemiczną pierwiastka zapisuje i odczytuje równania reakcji o dużym stopniu trudności wykonuje obliczenia stechiometryczne

11 dwupierwiastkowych związków ustala na podstawie nazwy wzór sumaryczny dla prostych dwupierwiastkowych związków rozróżnia podstawowe rodzaje reakcji podaje treść prawa zachowania masy podaje treść prawa stałości składu związku go przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku go definiuje pojęcia równanie reakcji j, współczynnik stechiometryczny dobiera współczynniki w prostych przykładach równań reakcji zapisuje proste przykłady równań reakcji odczytuje proste równania reakcji go na podstawie wzoru określa wartościowość w związku chemicznym cząsteczek korzystając z modeli rysuje model cząsteczki wyjaśnia znaczenie współczynnika stechiometrycznego i indeksu stechiometrycznego wyjaśnia pojęcie równania reakcji j odczytuje równania reakcji reakcji dobiera współczynniki w równaniach reakcji stechiometrycznych Przykłady wymagań nadobowiązkowych Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich spełnienie może być warunkiem wystawienia oceny celującej opisuje historię odkrycia budowy atomu definiuje pojęcie promieniotwórczość określa, na czym polega promieniotwórczość naturalna i sztuczna definiuje pojęcie reakcja łańcuchowa wymienia ważniejsze zagrożenia związane z promieniotwórczością wyjaśnia pojęcie okres półtrwania (okres połowicznego rozpadu) rozwiązuje zadania związane z pojęciami okres półtrwania i średnia masa atomowa charakteryzuje rodzaje promieniowania wyjaśnia, na czym polegają przemiany α, β opisuje historię przyporządkowania opisuje wiązania koordynacyjne i metaliczne identyfikuje pierwiastki na podstawie niepełnych informacji o ich położeniu w układzie okresowym oraz ich właściwości dokonuje obliczeń z wykorzystaniem wiedzy o jednostce masy atomowej i cząsteczkowej dokonuje obliczeń na podstawie równania reakcji j 11

12 III. Woda i roztwory wodne Ocena dopuszczająca [1] charakteryzuje rodzaje wód występujących w przyrodzie podaje, na czym polega obieg wody w przyrodzie wymienia stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia wody wody sumaryczny i strukturalny cząsteczki wody dipol identyfikuje cząsteczkę wody jako dipol wyjaśnia podział substancji na dobrze i słabo rozpuszczalne oraz praktycznie nierozpuszczalne w wodzie podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się i nie rozpuszczają się w wodzie wyjaśnia pojęcia rozpuszczalnik i substancja rozpuszczana rozpuszczalność wymienia czynniki, które wpływają na rozpuszczalność określa, co to jest wykres rozpuszczalności odczytuje z wykresu rozpuszczalności rozpuszczalność danej Ocena dostateczna [1 + 2] opisuje budowę cząsteczki wody wyjaśnia, co to jest cząsteczka polarna wymienia właściwości wody zmieniające się pod wpływem zanieczyszczeń proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą tłumaczy, na czym polega proces mieszania, rozpuszczania określa, dla jakich substancji woda jest dobrym rozpuszczalnikiem charakteryzuje substancje ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie planuje wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie porównuje rozpuszczalność różnych substancji w tej samej temperaturze oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w Wymagania na ocenę Ocena dobra [ ] wyjaśnia, na czym polega tworzenie wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego w cząsteczce wody wyjaśnia budowę polarną cząsteczki wody określa właściwości wody wynikające z jej budowy polarnej wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie przedstawia za pomocą modeli proces rozpuszczania w wodzie substancji o budowie polarnej, np. chlorowodoru podaje rozmiary cząstek substancji wprowadzonych do wody i znajdujących się w roztworze właściwym, koloidzie, zawiesinie wykazuje doświadczalnie wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałej w wodzie posługuje się sprawnie wykresem rozpuszczalności dokonuje obliczeń z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności oblicza masę wody, znając masę roztworu 12 Ocena bardzo dobra [ ] wymienia laboratoryjne sposoby otrzymywania wody proponuje doświadczenie udowadniające, że woda jest związkiem wodoru i tlenu opisuje wpływ izotopów wodoru i tlenu na właściwości wody określa wpływ ciśnienia atmosferycznego na wartość temperatury wrzenia wody porównuje rozpuszczalność w wodzie związków kowalencyjnych i jonowych wykazuje doświadczalnie, czy roztwór jest nasycony, czy nienasycony rozwiązuje zadania rachunkowe na stężenie procentowe z wykorzystaniem gęstości oblicza rozpuszczalność substancji w danej temperaturze, znając stężenie procentowe jej roztworu nasyconego w tej temperaturze

13 substancji w podanej temperaturze wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie definiuje pojęcia roztwór właściwy, koloid i zawiesina definiuje pojęcia roztwór nasycony i roztwór nienasycony oraz roztwór stężony i roztwór rozcieńczony krystalizacja podaje sposoby otrzymywania roztworu nienasyconego z nasyconego i odwrotnie definiuje stężenie procentowe roztworu podaje wzór opisujący stężenie procentowe prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu (proste) wodzie, tworząc roztwory właściwe podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie i tworzą koloidy lub zawiesiny wskazuje różnice między roztworem właściwym a zawiesiną opisuje różnice między roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym przeprowadza krystalizację przekształca wzór na stężenie procentowe roztworu tak, aby obliczyć masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu oblicza masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu, znając stężenie procentowe roztworu wyjaśnia, jak sporządzić roztwór o określonym stężeniu procentowym (np. 100 g 20-procentowego roztworu soli kuchennej) i jego stężenie procentowe prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęcia gęstości podaje sposoby na zmniejszenie lub zwiększenie stężenia roztworu oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego przez zagęszczenie, rozcieńczenie roztworu oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności) wymienia czynności prowadzące do sporządzenia określonej ilości roztworu o określonym stężeniu procentowym sporządza roztwór o określonym stężeniu procentowym wyjaśnia, co to jest woda destylowana i czym się różni od wód występujących w przyrodzie Przykłady wymagań nadobowiązkowych określa źródła zanieczyszczeń wód naturalnych analizuje źródła zanieczyszczeń wód naturalnych i ich wpływ na środowisko przyrodnicze wymienia niektóre zagrożenia wynikające z zanieczyszczeń wód omawia wpływ zanieczyszczeń wód na organizmy wymienia sposoby przeciwdziałania zanieczyszczaniu wód omawia sposoby usuwania zanieczyszczeń z wód wyjaśnia, na czym polega asocjacja cząsteczek wody rozwiązuje zadania rachunkowe na mieszanie roztworów rozwiązuje zadania rachunkowe na stężenie procentowe roztworu, w którym rozpuszczono mieszaninę substancji stałych klasy 2 SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE WYNIKAJĄCE Z REALIZOWANEGO PROGRAMU CHEMII W GIMNAZJUM zgodne z nową podstawą programową 13

14 IV. Kwasy Ocena dopuszczająca [1] wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit wyjaśnia, co to jest wskaźnik i wymienia trzy przykłady wskaźników opisuje zastosowania wskaźników odróżnia kwasy od innych substancji za pomocą wskaźników kwasy opisuje budowę kwasów beztlenowych i tlenowych odróżnia kwasy tlenowe od beztlenowych wskazuje wodór i resztę kwasową we wzorze kwasu wyznacza wartościowość reszty kwasowej sumaryczne kwasów: HCl, H 2 S, H 2 SO 4, H 2 SO 3, HNO 3, H 2 CO 3, H 3 PO 4 podaje nazwy poznanych kwasów kwasów: chlorowodorowego, azotowego(v) i siarkowego(vi) opisuje podstawowe zastosowania kwasów: chlorowodorowego, azotowego(v) i siarkowego(vi) Ocena dostateczna [1 + 2] wymienia wspólne właściwości kwasów wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości kwasów strukturalne poznanych kwasów wyjaśnia pojęcie tlenek kwasowy wskazuje przykłady tlenków kwasowych wymienia metody otrzymywania kwasów tlenowych i beztlenowych reakcji otrzymywania poznanych kwasów poznanych kwasów opisuje zastosowania poznanych kwasów wyjaśnia pojęcie dysocjacja jonowa zapisuje i odczytuje wybrane równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów odczyn kwasowy zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń Ocena dobra [ ] wyjaśnia, dlaczego podczas pracy ze stężonymi roztworami kwasów należy zachować szczególną ostrożność wymienia poznane tlenki kwasowe reakcji otrzymywania wskazanego kwasu wykazuje doświadczalnie żrące właściwości kwasu siarkowego(vi) podaje zasadę bezpiecznego rozcieńczania stężonego roztworu kwasu siarkowego(vi) wyjaśnia, dlaczego kwas siarkowy(vi) pozostawiony w otwartym naczyniu zwiększa swą objętość planuje doświadczalne wykrycie białka w próbce żywności (w serze, mleku, jajku) opisuje reakcję ksantoproteinową zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) kwasów określa odczyn roztworu kwasowego na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze analizuje proces powstawania kwaśnych opadów i skutki ich działania rozwiązuje Ocena bardzo dobra [ ] zapisuje wzór strukturalny dowolnego kwasu nieorganicznego o podanym wzorze sumarycznym projektuje, w których wyniku można otrzymywać kwasy identyfikuje kwasy, na podstawie podanych informacji odczytuje równania reakcji potrafi rozwiązywać trudniejsze chemografy proponuje sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów 14

15 wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) kwasów definiuje pojęcia jon, kation i anion reakcji dysocjacji jonowej kwasów (proste przykłady) wyjaśnia pojęcie kwaśne opady chemografy opisuje przeprowadzane na lekcjach (schemat, obserwacje, wniosek) Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich nabycie przez ucznia może być podstawą do wystawienia oceny celującej. omawia przemysłową metodę otrzymywania kwasu azotowego(v), stopień dysocjacji, dzieli elektrolity ze względu na stopień dysocjacji. V. Wodorotlenki Ocena dopuszczająca [1] wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z zasadami odróżnia zasady od innych substancji za pomocą wskaźników definiuje pojęcia wodorotlenek i zasada opisuje budowę wodorotlenków podaje wartościowość grupy wodorotlenowej sumaryczne wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH) 2, Al(OH) 3 oraz zastosowania wodorotlenków: sodu, potasu i wapnia wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) zasad Ocena dostateczna [1 + 2] wymienia wspólne właściwości zasad wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości zasad tlenek zasadowy podaje przykłady tlenków zasadowych wymienia dwie główne metody otrzymywania wodorotlenków reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu, potasu i wapnia wyjaśnia pojęcia woda wapienna, wapno palone i wapno gaszone określa rozpuszczalność wodorotlenków na podstawie tabeli rozpuszczalności odczytuje proste równania dysocjacji jonowej Ocena dobra [ ] rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada wymienia przykłady wodorotlenków i zasad wyjaśnia, dlaczego podczas pracy z zasadami należy zachować szczególną ostrożność wymienia poznane tlenki zasadowe reakcji otrzymywania wybranego wodorotlenku planuje, w których wyniku, można otrzymać wodorotlenek: sodu, potasu lub wapnia planuje sposób otrzymywania wodorotlenków trudno rozpuszczalnych zapisuje i odczytuje równania dysocjacji jonowej 15 Ocena bardzo dobra [ ] zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku dowolnego metalu planuje, w których wyniku można otrzymać różne wodorotlenki, także trudno rozpuszczalne reakcji otrzymywania różnych wodorotlenków identyfikuje wodorotlenki na podstawie podanych informacji odczytuje równania reakcji rozwiązuje chemografy o większym stopniu trudności wyjaśnia pojęcie skala ph

16 dysocjacji jonowej zasad (proste przykłady) podaje nazwy jonów powstałych w wyniku odróżnia zasady od kwasów za pomocą wskaźników wymienia rodzaje odczynu roztworów określa zakres ph i barwy wskaźników dla poszczególnych odczynów (elektrolitycznej) zasad odczyn zasadowy omawia skalę ph bada odczyn i ph roztworu zapisuje obserwacje do przeprowadzanych doświadczeń (elektrolitycznej) zasad określa odczyn roztworu zasadowego na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze rozwiązuje chemografy opisuje przeprowadzane na lekcjach (schemat, obserwacje, wniosek) wymienia przyczyny odczynu kwasowego, zasadowego, obojętnego roztworów interpretuje wartość ph w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny) opisuje zastosowania wskaźników planuje doświadczenie, które umożliwi zbadanie wartości ph produktów używanych w życiu codziennym Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich nabycie przez ucznia może być podstawą do wystawienia oceny celującej. opisuje i bada właściwości wodorotlenków amfoterycznych. VI. Sole Ocena dopuszczająca [1] opisuje budowę soli wskazuje metal i resztę kwasową we wzorze soli sumaryczne soli (chlorków, siarczków) tworzy nazwy soli na podstawie wzorów sumarycznych i zapisuje wzory Ocena dostateczna [1 + 2] wymienia cztery najważniejsze sposoby otrzymywania soli podaje nazwy i wzory soli (typowe przykłady) reakcji otrzymywania soli (reakcja zobojętniania) w postaci cząsteczkowej, Ocena dobra [ ] podaje nazwy i wzory dowolnych soli zapisuje i odczytuje równania dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) soli stosuje metody otrzymywania soli wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania 16 Ocena bardzo dobra [ ] wskazuje substancje, które mogą ze sobą reagować, tworząc sól podaje metody otrzymywania soli identyfikuje sole na podstawie podanych informacji wyjaśnia, jakie zmiany zaszły w odczynie roztworów poddanych reakcji

17 sumaryczne soli na podstawie ich nazw, np. wzory soli kwasów: chlorowodorowego, siarkowodorowego i metali, np. sodu, potasu i wapnia wskazuje wzory soli wśród zapisanych wzorów związków opisuje, w jaki sposób dysocjują sole reakcji dysocjacji jonowej soli (proste przykłady) dzieli sole ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie określa rozpuszczalność soli w wodzie na podstawie tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli podaje sposób otrzymywania soli trzema podstawowymi metodami (kwas + zasada, metal + kwas, tlenek metalu + kwas) zapisuje cząsteczkowo równania reakcji otrzymywania soli (najprostsze) definiuje pojęcia reakcje zobojętniania i reakcje strąceniowe odróżnia zapis cząsteczkowy od zapisu jonowego równania reakcji j określa związek ładunku jonu z wartościowością metalu i reszty kwasowej wymienia zastosowania najważniejszych soli, np. chlorku sodu jonowej oraz jonowej skróconej odczytuje równania reakcji otrzymywania soli wyjaśnia pojęcia reakcja zobojętniania i reakcja strąceniowa reakcji otrzymywania soli (reakcja strąceniowa) w postaci cząsteczkowej korzysta z tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli zapisuje i odczytuje wybrane równania reakcji dysocjacji jonowej soli dzieli metale ze względu na ich aktywność chemiczną (szereg aktywności metali) wymienia sposoby zachowania się metali w reakcji z kwasami (np. miedź lub magnez w reakcji z kwasem chlorowodorowym) zapisuje obserwacje z przeprowadzanych na lekcji doświadczeń reakcji otrzymywania soli w postaci cząsteczkowej i jonowej określa, korzystając z szeregu aktywności metali, które metale reagują z kwasami według schematu: metal + kwas sól + wodór wymienia przykłady soli występujących w przyrodzie projektuje umożliwiające otrzymywanie soli w reakcjach strąceniowych formułuje wniosek dotyczący wyniku reakcji strąceniowej na podstawie analizy tabeli rozpuszczalności soli i wodorotlenków podaje zastosowania soli opisuje przeprowadzane na lekcjach (schemat, obserwacje, wniosek) zobojętniania przewiduje, czy zajdzie dana reakcja chemiczna proponuje reakcję tworzenia soli trudno rozpuszczalnej określa zastosowanie reakcji strąceniowej zapisuje i odczytuje równania reakcji otrzymywania dowolnej soli w postaci cząsteczkowej i jonowej projektuje otrzymywania soli przewiduje efekty zaprojektowanych doświadczeń formułuje wniosek do zaprojektowanych doświadczeń 17

18 Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich nabycie przez ucznia może być podstawą do wystawienia oceny celującej. wyjaśnia pojęcie hydroliza, wyjaśnia pojęcie hydrat, wymienia przykłady hydratów, - wyjaśnia pojęcia: sól podwójna, sól potrójna, wodorosól i hydroksosól. klasy 3 SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EDUKACYJNE WYNIKAJĄCE Z REALIZOWANEGO PROGRAMU CHEMII W GIMNAZJUM zgodne z nową podstawą programową VII. Węgiel i jego związki z wodorem Ocena dopuszczająca [1] podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną określa, czym zajmuje się chemia organiczna węglowodory wymienia naturalne źródła węglowodorów stosuje zasady BHP w pracy z gazem ziemnym oraz produktami przeróbki ropy naftowej opisuje budowę i występowanie metanu podaje wzory sumaryczny i strukturalny metanu fizyczne i metanu opisuje, na czym polegają spalanie całkowite i niecałkowite reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego metanu szereg homologiczny podaje wzory sumaryczne i strukturalne etenu i etynu opisuje najważniejsze właściwości etenu i etynu definiuje pojęcia: polimeryzacja, monomer i polimer opisuje najważniejsze Ocena dostateczna [1 + 2] wyjaśnia pojęcie szereg homologiczny podaje zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów na podstawie nazw alkanów sumaryczne, strukturalne i półstrukturalne oraz podaje nazwy alkanów, alkenów i alkinów buduje model cząsteczki metanu, etenu, etynu wyjaśnia różnicę między spalaniem całkowitym a niecałkowitym fizyczne oraz (spalanie) metanu, etanu, etenu i etynu zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania metanu, etenu i etynu podaje sposoby otrzymywania etenu i etynu porównuje budowę etenu i etynu wyjaśnia, na czym polegają reakcje przyłączania i polimeryzacji wyjaśnia, jak 18 Ocena dobra [ ] tworzy wzór ogólny szeregu homologicznego alkanów (na podstawie wzorów trzech kolejnych alkanów) proponuje, jak doświadczalnie wykryć produkty spalania węglowodorów reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego alkanów, alkenów, alkinów reakcji otrzymywania etenu i etynu odczytuje podane równania reakcji j reakcji etenu i etynu z bromem, polimeryzacji etenu opisuje rolę katalizatora w reakcji j wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a właściwościami (np. stanem skupienia, lotnością, palnością) alkanów wyjaśnia, co jest przyczyną większej reaktywności Ocena bardzo dobra [ ] dokonuje analizy właściwości węglowodorów wyjaśnia wpływ wiązania wielokrotnego w cząsteczce węglowodoru na jego reaktywność chemiczną reakcji przyłączania (np. bromowodoru, wodoru, chloru) do węglowodorów zawierających wiązanie wielokrotne określa produkty polimeryzacji etynu projektuje stosuje zdobytą wiedzę w złożonych zadaniach

19 zastosowania etenu i etynu definiuje pojęcia węglowodory nasycone i węglowodory nienasycone klasyfikuje alkany do węglowodorów nasyconych, a alkeny i alkiny do nienasyconych określa wpływ węglowodorów nasyconych i nienasyconych na wodę bromową (lub rozcieńczony roztwór manganianu(vii) potasu) podaje wzory ogólne szeregów homologicznych alkanów, alkenów i alkinów przyporządkowuje dany węglowodór do odpowiedniego szeregu homologicznego odróżnia wzór sumaryczny od wzorów strukturalnego i półstrukturalnego sumaryczne i nazwy alkanu, alkenu i alkinu o podanej liczbie atomów węgla (do pięciu atomów węgla w cząsteczce) strukturalne i półstrukturalne (proste przykłady) węglowodorów doświadczalnie odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych określa, od czego zależą właściwości węglowodorów wykonuje proste obliczenia dotyczące węglowodorów j węglowodorów nienasyconych w porównaniu z węglowodorami nasyconymi i zastosowania polietylenu projektuje doświadczenie umożliwiające odróżnienie węglowodorów nasyconych od nienasyconych opisuje przeprowadzane Wybrane wiadomości i umiejętności wykraczające poza treści wymagań podstawy programowej; ich nabycie przez ucznia może być podstawą do wystawienia oceny celującej. potrafi wykryć obecność węgla i wodoru w związkach organicznych wyjaśnia pojęcie piroliza metanu wyjaśnia pojęcie destylacja frakcjonowana ropy naftowej wymienia produkty destylacji frakcjonowanej ropy naftowej określa właściwości i zastosowania produktów destylacji frakcjonowanej ropy naftowej omawia jakie skutki dla środowiska przyrodniczego, ma wydobywanie i wykorzystywanie ropy naftowej wyjaśnia pojęcia: izomeria, izomery wyjaśnia pojęcie kraking zapisuje równanie reakcji podstawienia (substytucji) charakteryzuje tworzywa sztuczne 19

20 podaje właściwości i zastosowania wybranych tworzyw sztucznych wymienia przykładowe oznaczenia opakowań wykonanych z polietylenu VIII. Pochodne węglowodorów Ocena dopuszczająca [1] dowodzi, że alkohole, kwasy karboksylowe, estry, aminy, aminokwasy są pochodnymi węglowodorów opisuje budowę pochodnych węglowodorów (grupa węglowodorowa + grupa funkcyjna) wymienia pierwiastki wchodzące w skład pochodnych węglowodorów klasyfikuje daną substancję organiczną do odpowiedniej grupy związków określa, co to jest grupa funkcyjna zaznacza grupy funkcyjne w alkoholach, kwasach karboksylowych, estrach, aminach i aminokwasach i podaje ich nazwy ogólne alkoholi, kwasów karboksylowych i estrów sumaryczne i strukturalne prostych alkoholi monohydroksylowych i kwasów karboksylowych (do 2 atomów węgla w cząsteczce) oraz tworzy ich nazwy zaznacza we wzorze kwasu karboksylowego resztę kwasową określa, co to są nazwy zwyczajowe i systematyczne wymienia reguły tworzenia nazw Ocena dostateczna [1 + 2] zapisuje nazwy i wzory omawianych grup funkcyjnych i wymienia nazwy alkoholi sumaryczny i strukturalny glicerolu uzasadnia stwierdzenie, że alkohole i kwasy karboksylowe tworzą szeregi homologiczne podaje odczyn roztworu alkoholu opisuje fermentację alkoholową reakcji spalania etanolu podaje przykłady kwasów organicznych występujących w przyrodzie i wymienia ich zastosowania tworzy nazwy prostych kwasów karboksylowych (do 5 atomów węgla w cząsteczce) oraz zapisuje ich wzory sumaryczne i strukturalne podaje właściwości kwasów metanowego (mrówkowego) i etanowego (octowego) omawia dysocjację jonową kwasów karboksylowych reakcji spalania, reakcji dysocjacji jonowej, reakcji z: metalami, tlenkami 20 Ocena dobra [ ] wyjaśnia, dlaczego alkohol etylowy wykazuje odczyn obojętny wyjaśnia, w jaki sposób tworzy się nazwę systematyczną glicerolu reakcji spalania alkoholi podaje nazwy zwyczajowe i systematyczne kwasów karboksylowych wyjaśnia, dlaczego wyższe kwasy karboksylowe nazywa się kwasami tłuszczowymi porównuje właściwości kwasów organicznych i nieorganicznych porównuje właściwości kwasów karboksylowych podaje metodę otrzymywania kwasu octowego wyjaśnia proces fermentacji octowej opisuje równania reakcji dla kwasów karboksylowych podaje nazwy soli kwasów organicznych określa miejsce występowania wiązania podwójnego w cząsteczce kwasu oleinowego projektuje doświadczenie Ocena bardzo dobra [ ] proponuje doświadczenie do podanego tematu formułuje wnioski z doświadczeń przeprowadza dowolnych alkoholi i kwasów karboksylowych reakcji dla alkoholi, kwasów karboksylowych o wyższym stopniu trudności (np. więcej niż 5 atomów węgla w cząsteczce) (dla alkoholi i kwasów karboksylowych) wyjaśnia zależność między długością łańcucha węglowego a stanem skupienia i reaktywnością chemiczną alkoholi oraz kwasów karboksylowych reakcji otrzymywania estru o podanej nazwie lub podanym wzorze projektuje doświadczenie umożliwiające otrzymanie estru o podanej nazwie opisuje właściwości estrów w kontekście ich

21 systematycznych związków organicznych podaje nazwy zwyczajowe omawianych kwasów karboksylowych (mrówkowy, octowy) opisuje najważniejsze właściwości metanolu, etanolu, glicerolu oraz kwasów etanowego i metanowego zapisuje równanie reakcji spalania metanolu opisuje podstawowe zastosowania etanolu i kwasu etanowego dokonuje podziału alkoholi na monohydroksylowe, polihydroksylowe oraz kwasów karboksylowych na nasycone i nienasycone określa, co to są alkohole polihydroksylowe wymienia dwa najważniejsze kwasy tłuszczowe długołańcuchowych kwasów karboksylowych (kwasów tłuszczowych: stearynowego i oleinowego) mydła wymienia związki, będące substratami reakcji estryfikacji estry wymienia przykłady występowania estrów w przyrodzie opisuje zagrożenia związane z alkoholami (metanol, etanol) zna toksyczne właściwości poznanych substancji określa, co to są aminy i aminokwasy podaje przykłady metali i zasadami kwasów metanowego i etanowego podaje nazwy soli pochodzących od kwasów metanowego i etanowego podaje nazwy wyższych kwasów karboksylowych sumaryczne kwasów palmitynowego, stearynowego i oleinowego opisuje, jak doświadczalnie udowodnić, że dany kwas karboksylowy jest kwasem nienasyconym podaje przykłady estrów tworzy nazwy estrów pochodzących od podanych nazw kwasów i alkoholi (proste przykłady) wyjaśnia, na czym polega reakcja estryfikacji określa sposób otrzymywania wskazanego estru, np. octanu etylu wymienia właściwości fizyczne octanu etylu opisuje budowę i właściwości amin na przykładzie metyloaminy zapisuje wzór najprostszej aminy opisuje negatywne skutki działania etanolu na organizm ludzki zapisuje obserwacje do wykonywanych doświadczeń 21 umożliwiające odróżnienie kwasów oleinowego od palmitynowego lub stearynowego reakcji prostych kwasów karboksylowych z alkoholami monohydroksylowym i reakcji otrzymywania podanych estrów tworzy wzory estrów na podstawie podanych nazw kwasów i alkoholi poznanej aminy i aminokwasu opisuje budowę, właściwości fizyczne i aminokwasów na przykładzie glicyny opisuje przeprowadzone zastosowań przewiduje produkty reakcji j identyfikuje poznane substancje dokładnie omawia reakcję estryfikacji omawia różnicę między reakcją estryfikacji a reakcją zobojętniania reakcji w postaci cząsteczkowej, jonowej oraz skróconej jonowej analizuje konsekwencje istnienia dwóch grup funkcyjnych w cząsteczce aminokwasu zapisuje równanie reakcji tworzenia dipeptydu wyjaśnia mechanizm powstawania wiązania peptydowego potrafi wykorzystać swoją wiedzę do rozwiązywania złożonych zadań