Top-down czy bottom up?

Transkrypt

1 Magdalena Szmytkowska Katedra Geografii Ekonomicznej Uniwersytet Gdański Top-down czy bottom up? Dylematy kreowania policentrycznych obszarów metropolitalnych na przykładzie Trójmiasta Polityka miejska wyzwania, doświadczenia, inspiracje Warszawa, czerwca 2013

2 Potencjał metropolitalny Trójmiasta Trójmiasto pojawia się jako planowany obszar metropolitalny we wszystkich koncepcjach zagospodarowania przestrzennego, co dowodzi, że wspólny potencjał tych trzech miast spełnia kryteria metropolitalności obszaru bez względu na sposób ich definiowania i nazywania (Sagan, Canowiecki 2011)

3 Przestrzenie metropolitalne Kategoryzacja miejsc i obiektów o znaczeniu metropolitalnym: Sfera badań i innowacji - obejmuje uczelnie publiczne i niepubliczne, instytuty naukowe oraz ośrodki transferu technologii (centra innowacji, parki technologiczne, inkubatory przedsiębiorczości) Sfera wydarzeń i twórczości - obejmuje instytucje kultury oraz miejsca cyklicznych wydarzeń kulturalnych i sportowych o znaczeniu ponadregionalnym, a także instytucje targowo-wystawiennicze, hotele, centra kongresowe i media o znaczeniu ponadlokalnym Sfera zarządzania - obejmuje przedstawicielstwa dyplomatyczne państw i organizacji międzynarodowych oraz administrację rządową krajową Sfera działalności gospodarczej - obejmuje instytucje otoczenia biznesu, w tym centra wspierania biznesu, izby gospodarcze, organizacje pracodawców, centrale instytucji finansowych i ubezpieczeniowych (Bańkowska 2007)

4 Przestrzenie metropolitalne Trójmiasta Zdecydowana koncentracja funkcji metropolitalnych w obszarze Trójmiasta 92% miejsc i obiektów, a szczególnie w częściach śródmiejskich Gdańska, Gdyni i Sopotu 55% Bipolarność struktury przestrzennej obszaru metropolitalnego Trójmiasta (wyraźnie ukształtowana specjalizacja śródmieść Gdańska i Gdyni) Śródmieście Gdańska - dominacja sfery wydarzeń (59% wszystkich zidentyfikowanych w Gdańsku punktów to cele ruchu turystycznego cudzoziemców) Dominantą funkcjonalną śródmieścia Gdyni - sfera zarządzania i działalności gospodarczej (55% wszystkich wyróżnionych obiektów o znaczeniu metropolitalnym: obiekty administracji morskiej szczebla krajowego oraz prestiżowe biurowce)

5 Problemy metropolizacji obszaru Trójmiasta Problem delimitacji metropolii Problem nazwy metropolii Problem sposobu ustanowienia metropolii Problem międzygminnej konkurencji Problem struktur(y) metropolitalnych(-ej)

6 Problem delimitacji Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Trójmiejski Obszar Metropolitalny, 2009 Źródło: Kryteria delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich, 2013

7 Problem nazwy metropolii od aglomeracji gdańskiej (Gdańsk) /konurbacji trójmiejskiej (Gdynia) do... Zespół portowo-miejski Zatoki Gdańskiej? Gdański Zespół Miejski? Zespół portowo-miejski Gdańsk-Gdynia? Nadmorski Obszar Metropolitalny? Trójmiejski Obszar Metropolitalny? Pomorski Obszar Metropolitalny? Obszar Metropolitalny Pomerania? Gdański Obszar Metropolitalny? Gdańsko-Gdyński Obszar Metropolitalny? Odwołania do regionalistyki fizyczno-geograficznej, specyfiki położenia geograficznego i historyczno-kulturowego, do nazwy zwyczajowej Trójmiasto oraz nazw własnych miast

8 Problem sposobu ustanowienia metropolii Miejsce potencjalnych metropolii w obecnej strukturze podziału administracyjno-terytorialnego: Obligatoryjne (ew. dobrowolne) związki gmin i przekazanie im wybranych kompetencji gmin i powiatów Utworzenie w miejsce powiatów grodzkich powiatów metropolitalnych, obejmujących ośrodek metropolitalny wraz z zapleczem w postaci otaczających gmin (Markowski, Marszał 2006)

9 Problem sposobu ustanowienia metropolii Najbardziej pożądanymi byłyby formy dobrowolnej współpracy, które zawiązywane są w celu rozstrzygania rzeczywistych lokalnych problemów, jednak należy się wówczas liczyć z przeszkodami, poczynając od sporu o nazwę obszaru metropolitalnego, a kończąc na kwestiach związanych z wspólnym ponoszeniem ciężarów związanych z realizacją usług publicznych (Zielona Księga dot. Obszarów Metropolitalnych 2012)

10 Problem sposobu ustanowienia metropolii Twarde rozwiązania instytucjonalne czy miękkie formy współpracy? Odgórnie czy oddolnie? Obligatoryjnie czy dobrowolnie?

11 Problem sposobu ustanowienia metropolii

12 Problem sposobu ustanowienia metropolii Między gdańskim imperializmem a gdyńskim separatyzmem * Prezydent Gdańska: Prezydent Gdyni: dalej pokutuje plemienno-ksenofobiczny styl patrzenia na własne miasta, separatyzm jest anachroniczny trzeba zapomnieć o osobistych ambicjach (prezydent Gdyni) jest zachowawczy, sceptyczny i chce przodować są włodarze, którzy myślą bardzo anachronicznie, bardzo wewnętrznie, bardzo partykularnie i ich bardziej interesuje interes własny (wyborczy) niż interes miasta niezbędne są zmiany mentalnościowe u liderów. metropolii nie da się powołać dekretem czy urzędniczą decyzją narzucona arbitralnie reforma jest niewątpliwie zaprzeczeniem idei samorządności to nie nowe struktury administracyjne zadecydują o naszym wspólnym sukcesie Gdynia jest jednym z większych miast w Polsce i nigdy nie będzie częścią "Gdańskiego" OM musimy pozbawić metropolie tego egoizmu miasta największego potrzeba metropolizacji jest jasna i oczywista, natomiast przykład Trójmiasta pokazuje, że największe miasto stara się wokół siebie budować debatę Źródło: Materiały prasowe publikowane w lokalnych dziennikach i portalach internetowych w latach *Marcin Horała, radny miasta Gdyni

13 Problem międzygminnego konkurowania Źródło: opracowanie własne na podstawie: Wyniki konsultacji dot. Zielonej Księgi obszarów metropolitalnych Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji (za:

14 Problem międzygminnego konkurowania Przykłady działań na rzecz integracji trójmiejskiego obszaru metropolitalnego Bilet metropolitalny Zintegrowany System Zarządzania Ruchem Drogowym Tristar Połączenie lokalnych ścieżek rowerowych we wspólną sieć Rozwój Pomorskiej Kolei Metropolitalnej Przykłady działań konkurencyjnych w obszarze metropolitalnym Trójmiasta Konkurowanie portów morskich Gdańska i Gdyni terminale kontenerowe Konkurencyjne centra wystawienniczotargowe Personalne animozje i brak wzajemnego zaufania Oferta rezydencjalna flagowe inwestycje urbanistyczne Stadiony i hale widowiskowo-sportowe Parki technologiczne i centra edukacyjne Dwie struktury metropolitalne

15 Problem struktur(y) metropolitalnych(-ej) Międzygminne związki metropolitalne wokół Trójmiasta: 1991: Komunalny Związek Gmin Dolina Redy i Chylonki (Gdynia, Reda, Rumia, Wejherowo, Kosakowo, Sopot, gmina Wejherowo, Szemud) 1992: Konwent Wójtów, Burmistrzów i Prezydentów Gdańskiego Obszaru Metropolitalnego (Gdańsk, Sopot, Gdynia, Pruszcz Gdański, Rumia, Reda i Wejherowo) 2003: Rada Metropolitalna Zatoki Gdańskiej (Gdańsk, Gdynia, Sopot, Pruszcz Gdański, Żukowo, Kolbudy, Kosakowo, Reda, Rumia i Wejherowo) 2007: Metropolitalny Związek Komunikacyjny Zatoki Gdańskiej (Gdańsk, Gdynia, Sopot, Żukowo, Kolbudy, miasto i gmina Pruszcz Gdański, Reda, Rumia, Kosakowo, Luzino i miasto i gmina Wejherowo)

16 Problem struktur(y) metropolitalnych(-ej) Inicjatywy pro-metropolitalne w Trójmieście: 1997: Stowarzyszenie Lobbingu Pomorza Gdańskiego 2005: Manifest Trójmiejski 2005: Społeczny Komitet na rzecz Metropolii Trójmiejskiej 2006: 3Majmy się razem Metropolia Trójmiasto 2007: Karta Trójmiasta Media Środowisko naukowe NGO Mieszkańcy

17 Problem struktur(y) metropolitalnych(-ej) 2011: powstanie dwóch inicjatyw mających na celu współpracę międzygminną o charakterze metropolitalnym Gdańsk: Stowarzyszenie Gdański Obszar Metropolitalny (43 samorządy) Gdynia: Metropolitalne Forum Wójtów, Burmistrzów, Prezydentów i Starostów Norda (21 samorządów)

18 Problem struktur(y) metropolitalnych(-ej) NORDA km GOM NORDA i GOM Łeba Krokowa Choczewo m. Puck Jastarnia Wicko Gniewino Smołdzino Puck Wejherowo Ustka Reda Główczyce Hel m. Wejherowo Kosakowo Nowa Wieś Lęborska Łęczyce m. Ustka Rumia Lębork Luzino Słupsk Damnica Gdynia Szemud m. Słupsk Potęgowo Linia Sopot Cewice Krynica Morska Przodkowo Kobylnica m. Kartuzy Żukowo Dębnica Kaszubska Gdańsk Sierakowice Czarna Dąbrówka Kartuzy Chmielno m. Żukowo Sztutowo Kołczygłowy Pruszcz Gdański Stegna Kolbudy Trzebielino Cedry Wielkie m. Kępice Sulęczyno Stężyca Somonino m. Pruszcz Gdański Borzytuchom Parchowo Przywidz Suchy Dąb Ostaszewo m. Nowy Dwór Gdański Kępice m. Bytów Pszczółki Nowy Dwór Gdański m. Nowy Staw Bytów m. Kościerzyna Trąbki Wielkie Nowa Karczma Nowy Staw Tuchomie Studzienice Lipusz m. Skarszewy m. Tczew Lichnowy Miastko Liniewo Kościerzyna Tczew Miłoradz Malbork Stare Pole Skarszewy Subkowy Starogard Gdański m. Malbork m. Miastko Dziemiany Lipnica Stara Kiszewa m. Starogard Gdański Stary Targ Brusy Karsin Zblewo m. Pelplin Koczała Sztum m. Sztum m. Dzierzgoń Kaliska m. Gniew m. Brusy Bobowo Konarzyny Mikołajki Pomorskie Przechlewo Czarna Woda Skórcz Ryjewo Lubichowo Morzeszczyn Stary Dzierzgoń Czersk Rzeczenica m. Skórcz Prabuty m. Czersk Osieczna Gniew Kwidzyn Chojnice m. Prabuty Człuchów Osiek Smętowo Graniczne m. Kwidzyn m. Czarne m. Człuchów m. Chojnice Sadlinki Czarne Gardeja Debrzno m. Debrzno Władysławowo ale Źródło: opracowanie własne

19 Problem struktur(y) metropolitalnych(-ej) Pęknięcie pomiędzy Gdańskiem i Gdynią odtwarzane w gminach ościennych Gdyńska północ i gdańskie południe

20 Wnioski W badaniach procesów metropolitalnych ważne jest nie tylko wyznaczenie obszarów metropolitalnych w oparciu o twarde wskaźniki statystyczne, ale również funkcje metropolitalne oraz faktyczne związki i formy współpracy na poziomie lokalnym W policentrycznych obszarach zurbanizowanych, aspirujących do miana metropolii, ważne jest nie tylko zagadnienie relacji rdzeń-otoczenie, ale nade wszystko kwestia faktycznej współpracy i integracji w obrębie wieloośrodkowego rdzenia metropolii

21 z ostatniej chwili Powołanie Reprezentacji Obszaru Metropolitalnego Trójmiasta i Zespołu Negocjacyjnego w imieniu reprezentacji obszaru funkcjonalnego 20 priorytetowych obszarów tematycznych przewidywanych do objęcia formułą ZPT

22 Lista wspólnych przedsięwzięć OMT Transport 1. Rozbudowa i podniesienie jakości Szybkiej Kolei Miejskiej i Pomorskiej Kolei Metropolitalnej 2. Rozwój systemów transportowych w otoczeniu węzłów integracyjnych (park & ride) 3. Program integracji systemów tras rowerowych 4. Wdrożenie systemu zintegrowanego zarządzania transportem publicznym 5. Rozszerzenie systemu Tristar o kolejne jednostki OMT Aktywność zawodowa i społeczna 1. Kompleksowy program podnoszenia jakości edukacji w samorządach obszaru metropolitalnego 2. Metropolitalny system szkolnictwa zawodowego 3. Zintegrowany program zarządzania inkubatorami przedsiębiorczości 4. Metropolitalna Platforma Edukacyjna - cyfryzacja szkół Atrakcyjność turystyczna i kulturalna 1. Program ożywienia pasa nadmorskiego 2. Program rozwoju systemu turystycznych dróg wodnych i ich otoczenia 3. Program zagospodarowania otulin parków krajobrazowych Energetyka i Środowisko 1. Opracowanie i wdrożenie metropolitalnej polityki gospodarowania odpadami 2. Program modernizacji oświetlenia ulicznego w kontekście efektywności energetycznej 3. Strategia rozwoju infrastruktury wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej 4. Strategia rozwoju infrastruktury przeciwpowodziowej i melioracyjnej w obszarze metropolitalnym Rozwój Gospodarczy 1. Program poprawy infrastruktury terenów rozwojowych w oparciu o sieć parków przemysłowych i technologicznych 2. Program rewitalizacji społecznej i infrastrukturalnej 3. Program współpracy metropolitalnej na rzecz rozwoju gospodarczego 4. Rozwój gospodarki turystycznej

23 Dziękuję za uwagę