Samorząd terytorialny na Litwie - przeszłość, teraźniejszość, przyszłość

Transkrypt

1 Samorząd terytorialny na Litwie - przeszłość, teraźniejszość, przyszłość Algirdas Vrubliauskas Mer Rejonu Alituskiego Wiceprezes Litewskiego Stowarzyszenia Samorządów

2 Dlaczego przykład litewski dla Mołdawii? Litwa : Liczba mieszkańców: 3 mln; Powierzchnia: 65 tys. km²; Spuścizna po ZSRR: 581 jednostek samorządowych; Mołdawia: Liczba mieszkańców: 3,9 mln; Powierzchnia: 33,4 tys. km²; Spuścizna po ZSRR: 1681 jednostek samorządowych;

3 Podział administracyjny Republiki Litewskiej S k u o d o r. M a ž e i k i ų r. A k m e n ė s r. J o n i š k i o r. B i r ž ų r. K r e t i n g o s r. P a l a n g o s m. P l u n g ė s r. K l a i p ė d o s m. K l a i p ė d o s r. N e r i n g o s Š i l u t ė s r. R i e t a v o P a g ė g i ų Dwa poziomy jednostek administracyjno - terytorialnych: Terytoria samorządowe (savivaldybė): 60 Okręgi (apskritis): 10 Š i l a l ė s r. T e l š i ų r. T a u r a g ė s r. K e l m ė s r. Š i a u l i ų r. R a s e i n i ų r. J u r b a r k o r. Š a k i ų r. V i l k a v i š k Š i a u l i ų m. K a l v a r i j o s P a k r u o j o r. R a d v i l i š k i o r. K a u n o r. L a z d i j ų r. K ė d a i n i ų r. K a u n o m. K a z l ų R ū d o s P r i e n ų r. i o r. M a r i j a m p o l ė s r. B i r š t o n o A l y t a u s r. D r u s k i n i n k ų P a s v a l i o r. P a n e v ė ž i o m. A l y t a u s m. P a n e v ė ž i o r. J o n a v o s r. K a i š i a d o r i ų r. V a r ė n o s r. K u p i š k i o r. U k m e r g ė s r. T r a k ų r. A n y k š č i ų r. Š i r v i n t ų r. E l e k t r ė n ų R o k i š k i o r. M o l ė t ų r. V i l n i a u s r. V i l n i a u s m. Š a l č i n i n k ų r. U t e n o s r. Z a r a s ų r. I g n a l i n o s r. Š v e n č i o n i ų r. V i s a g i n o m. Najmniejsza gmina Neringa: mieszkańców Największa miasto Wilno mieszkańców Średnia ilość mieszkańców gmin mieszkańców

4 Schemat instytucji samorządu Rada samorządowa instytucja reprezentacyjna: wybiera mera samorządu wyznacza zastępcę mera i przewodniczącego administracji samorządowej; ustala ilość starostw i ich granice. Mer przewodniczący samorządu: sprawuje zarząd polityczny i kontrolę nad instytucjami samorządowymi; proponuje kandydatów na zastępcę mera i dyrektora administracji; reprezentuje samorząd w Radzie rozwoju regionalnego. Dyrektor administracji samorządu (instytucja wykonawcza): kieruje administracją samorządu; podlega Radzie samorządu i składa jej sprawozdania Starostwo (seniūnija) - terytorialny pododdział administracji samorządowej zarządzany przez starostę (seniūnas)

5 Fundamenty systemu samorządu terytorialnego luty 1990: wolne wybory rad lokalnych; marzec 1990: odzyskanie niepodległości; 1992: konstytucja i system władzy lokalnej; 1994: współczesne prawo o samorządzie lokalnym; 1995: wspólne stowarzyszenie władz lokalnych; : podstawowe akty prawne;

6 Czynniki mające wpływ na kształtowanie się samorządu lokalnego dziedzictwo instytucjonalne; ograniczenia historyczno-prawne; członkostwo w Radzie Europy; nacisk wewnętrzny; integracja europejska;

7 Dziedzictwo instytucjonalne 581 podmiotów samorządu terytorialnego; względnie zdecentralizowane (równomierne) rozmieszczenie ludności; kilka dużych miast; położenie stolicy nie w centrum i nie nad morzem; czas wielkich zmian i pewne zmęczenie nimi;

8 Historia reform rejony (rajonas) 11 miast republikańskiej zależności (respublikinio pavaldumo miestas) 10 okręgów (apskritis) rada rozwoju regionu (regiono plėtros taryba) szef okręgu (apskrities viršininkas) rada rozwoju regionu (regiono plėtros taryba) 10 okręgów (apskritis) szef okręgu (apskrities viršininkas) rada rozwoju regionu (regiono plėtros taryba) 10 okręgów (apskritis) 81 miast (miestas) 56 terytoriów samorządowych (savivaldybė) 60 terytoriów samorządowych (savivaldybė) 60 terytoriów samorządowych (savivaldybė) 423 okręgów (apylinkė) 22 osiedla typu miejskiego (miesto tipo gyvenvietė) ~500 starostw (seniūnija) ~52 starostw (seniūnija) ~5 starostw (seniūnija)

9 Ograniczenia historyczno-prawne Wyzwanie: obowiązek przywrócenia regionów; Odpowiedź: 10 regionów na bazie 10. największych miast ( tysięcy osób);

10 Alternatywne modele regionalizacji (1) Historyczne regiony administracyjne utworzone w średniowieczu; podstawa - księstwa; nieprzydatne dla niedużego współczesnego państwa;

11 Alternatywne modele regionalizacji (2) Etnicznie uzasadniony podział na regiony Projekt z połowy lat 90.; Oparty na (prawie) etnicznych granicach; Nierównomierne rozmieszczenie czynników; Ponowny podział; Centra regionów na ich granicach;

12 Alternatywne modele regionalizacji (3) Mezoregionalny podział; Podstawa - historyczne nazwy ziem (X-XIII w); Duża ilość regionów; Fundamentalny ponowny rozdział istniejących granic;

13 Wyniki reform podziału administracyjno-terytorialnego i debata w tej sprawie Podejście ewolucyjne, a nie rewolucyjne; Minimalne zmiany dokonane ( ) w podziale terytorialnoadministracyjnym; Rezygnacja z przywrócenia systemu przedradzieckiego; Reforma systemu radzieckiego jego demokratyzacja i podział funkcji pomiędzy poziomy lokalny i krajowy; Zmniejszenie ilości ATE przy zachowaniu podziału na rejony i miasta; Przewidywane utworzenie nowych ATE na życzenie mieszkańców Perspektywa rozwoju demokracji regionalnej;

14 Wewnętrzny nacisk na zbliżenie władzy i usług do mieszkańców (1) Wyzwania: Samorządy litewskie jeden z największych w Europie; Odległość do centrum samorządu do 40 km; Trudności w komunikacji; Oddalenie usług od obywateli; Odpowiedź: Instytucja seniunia (seniūnija) terytorialny oddział wykonawczy administracji samorządowej;

15 Wewnętrzny nacisk na zbliżenie władzy i usług do mieszkańców (2) Wyzwania: centralizacja władzy na poziomie lokalnym; brak przedstawicielstw konkretnych terytoriów; Odpowiedź: instytucja seniunaitis (seniūnaitis); rady konsultacyjne na poziomie seniunaitis; wybierane bezpośrednio;

16 Нижний уровень Верхний уровень Historia reform rejony (rajonas) 11 miast republikańskiej zależności (respublikinio pavaldumo miestas) 10 okręgów (apskritis) 10 okręgów (apskritis) rada rozwoju regionu (regiono plėtros taryba) szef okręgu (apskrities viršininkas) rada rozwoju regionu (regiono plėtros taryba) szef okręgu (apskrities viršininkas) 10 okręgów (apskritis) rada rozwoju regionu (regiono plėtros taryba) 81 miast (miestas) 56 terytoriów samorządowych (savivaldybė) 60 terytoriów samorządowych (savivaldybė) 60 terytoriów samorządowych (savivaldybė) 423 okręgi (apylinkė) 22 osiedla typu miejskiego (miesto tipo gyvenvietė) ~500 starostw (seniūnija) ~520 starostw (seniūnija) ~540 starostw (seniūnija) Всего

17 Wpływ Rady Europy i UE Wpływ Rady Europy: Europejska Karta Samorządu Terytorialnego; Nacisk na władze centralne w celu regionalizacji; <kontroler zewnętrzny> Wpływ UE: Harmonizacja systemu prawnego; Wsparcie polityki regionalnej; Pewne ograniczenie dla regionalizacji: (Klasyfikacja NUTS: NUTS 1 (3-7 mln), NUTS 2 (0,8-3 mln), NUTS 3 (0,15-0,8 mln)); tak zwana <metoda otwartej koordynacji>: nacisk na przechwycenie najgorszych praktyk;

18 Krótkie streszczenie doświadczenia litewskiego Ewolucja, a nie rewolucja; Regiony są ważne, ale ich funkcje i finansowanie ważniejsze; UE, Rada Europy dobrą zachętą do reform; Wewnętrzny nacisk na zbliżenie władzy i usług do ludności ważna siła;

19 Odwiedź: i Dziękuję za uwagę