RYNEK WALUTOWY RYNEK WALUTOWY - HISTORIA RYNEK WALUTOWY - HISTORIA RYNEK WALUTOWY - HISTORIA

Transkrypt

1 RYNEK WALUTOWY - HISTORIA Katarzyna Kuziak Katedra Inwestycji Finansowych i Zarządzania Ryzykiem RYNEK WALUTOWY W latach najważniejsze waluty miały stałą wartość w złocie (ich wartość względem siebie była stała). Przykład: uncja złota w Wielkiej Brytanii kosztowała 4,24 GBP, a w USA 20,67 USD (funt musiał kosztować około 4,87 USD) 2 RYNEK WALUTOWY - HISTORIA System z Bretton Woods (1944 r.) stworzył system walutowy, w którym centralną walutą stał się dolar amerykański. W ramach systemu banki centralne poza USA musiały utrzymywać kurs kupując i sprzedając swoje waluty po ustalonym w Bretton Woods kursie. Bank centralny USA miał obowiązek kupować i sprzedawać złoto od banków centralnych po 35 USD za uncję. Dopuszczalne były wahania kursowe do 1% od ustalonego parytetu. System z Bretton Woods był systemem kursów stałych, gdyż ceny walut były sztywno ustalone i bronione na danym poziomie przez banki centralne. Wszedł w życie w 1958 r. RYNEK WALUTOWY - HISTORIA W latach 60-tych zaczęły się problemy: USA - deficyt w bilansie płatniczym, kryzysy walutowe w Europie: głównie Wielka Brytania, Francja, Niemcy. Lata 70-te to upadek systemu z Bretton Woods i upłynnienie kursów. Koniec lat 90-tych debiut euro. 3 4

2 RYNEK WALUTOWY HISTORIA Powstanie euro jest wyjątkowym wydarzeniem w najnowszej historii kursów walutowych. Przez cały dwudziesty wiek nowo powstające państwa wprowadzały własne waluty. Tymczasem w 1999 r. 12 krajów zrezygnowało ze swoich narodowych walut by stworzyć jedną. RYNEK WALUTOWY Rynek walutowy rynek, na którym dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży walut na dowolny termin (foreign exchange, FX, Forex). Rynek walutowy jest rynkiem pozagiełdowym, na którym negocjowane są ceny, rodzaj walut, ilość termin realizacji. 5 6 RYNEK WALUTOWY - CECHY W transakcji walutowej nie ma potrzeby, by strony transakcji spotykały się w określonym miejscu. Miejscem rynków walutowych są Departamenty Gospodarki Pieniężnej (nazywane również Departamentami Skarbca, Działami Treasury) banków komercyjnych na całym świecie. FOREX o Forex lub w skrócie FX pochodzi z ang. foreign exchange o Rynek o ponad 30-letniej historii o 24 godziny na dobę, 5 dni w tygodniu (od Sydney poprzez Singapur, Tokio, Frankfurt, Londyn do Nowego Jorku) o Duża płynność - średnie obroty 1,9 bln USD dziennie o Rynek przeznaczony praktycznie dla każdego 7 8

3 FOREX GODZINY HANDLU Polska Kwotowania w godzinach 8:30-16:30 Można dokonywać transakcji przez całą dobę poprzez internetowe platformy handlu (występuje jednak ryzyko dużego spreadu) Świat Globalny rynek działa całą dobę, zmieniają się tylko centra handlu: Ok. 23:00 Australia Ok. 1:00 Japonia Ok. 8:30 Europa Ok. 14:00 USA PODZIAŁ RYNKU FOREX Tradycyjny rynek walutowy o rynek kasowy spot Rynek instrumentów pochodnych o forward o opcje o swapy walutowe fx swap, CIRS 9 10 WALUTA Waluta (currency) jest to środek wymiany (moneta lub banknot) używany do zapłaty za dobra i usługi. Większość państw posiada swoją własną walutę emitowaną przez uprawnioną do tego celu instytucję (np. bank centralny). WALUTY RODZAJE Podstawowe rodzaje walut: waluta krajowa waluty obce (zagraniczne) Waluty obce są to środki płatnicze w innych krajach oraz międzynarodowe jednostki rozrachunkowe (np. międzynarodowe jednostki pieniężne emitowane przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy tzw. SDR). Wśród walut obcych można wyróżnić waluty wymienialne

4 WALUTA WYMIENIALNA Waluta wymienialna jest to waluta, która może być kupowana i sprzedawana bez żadnych ograniczeń albo z niewielkimi ograniczeniami. Większość walut krajów rozwiniętych to waluty wymienialne lub częściowo wymienialne. WALUTY WYMIENIALNE RODZAJE Ze względu na stopień wymienialności (zamiany jednej waluty na inną) wyróżnia się: - waluty podstawowe - waluty drugorzędne - waluty egzotyczne WALUTY PODSTAWOWE WALUTY DRUGORZĘDNE Waluty podstawowe są to waluty dostępne bez żadnych ograniczeń na rynku natychmiastowym i terminowym. Należą do nich: dolar amerykański, euro, jen japoński, funt szterling, frank szwajcarski, dolar australijski, dolar kanadyjski. Waluty drugorzędne cechują się pełną wymienialnością. Są dostępne w ograniczonym zakresie. Do walut drugorzędnych należą, np: dolar singapurski, rial omański, dinar kuwejcki, rupia indyjska

5 WALUTY EGZOTYCZNE Waluty egzotyczne są to waluty, które pojawiają się na rynku natychmiastowym, ale ich wymiana może być ograniczona np. ilościowo lub podlegać restrykcjom rządowym. Rynek terminowy dla tych walut może nie istnieć albo być bardzo drogi. Do walut egzotycznych należą, np.: dolar hongkongski, bat tajski, rinngint malezyjski, juan chiński, peso filipińskie, dong wietnamski. DEWIZY należności zagraniczne opiewające na waluty, które z uwagi na swoją formę i stopień płynności mogą stanowić środek płatniczy w transakcjach międzynarodowych występują w postaci weksli, czeków, akredytyw, przekazów bankowych, pocztowych itp., mogą mieć postać dokumentów lub zapisów na rachunkach bankowych umożliwiają regulowanie należności bez konieczności transferu złota i walut Transakcje dewizowe dokonywane są przez banki między sobą lub bezpośrednio z klientami TRANSAKCJA WALUTOWA Transakcja walutowa jest to transakcja, w której w ustalonym terminie wymieniane są dwie waluty po uzgodnionym kursie. Wymiana ta może nastąpić: - natychmiast - w ciągu jednego lub dwóch dni (walutowa transakcja natychmiastowa) - w określonym momencie w przyszłości (walutowa transakcja terminowa) TRANSAKCJE BEZDEWIZOWE Wymiana kompensacyjna (barterowa) uzgadnianie wzajemnych dostaw towarów o równej wartości Transakcje clearingowe kompensowanie w przyjętych okresach wzajemnych należności i zobowiązań i rozliczaniu w postaci bezgotówkowej lub kredytu jedynie salda; stosowane są głównie między krajami, których waluty nie są wymienialne

6 KURS WALUTOWY KURS WALUTOWY SZTYWNY I PŁYNNY Kurs walutowy jest liczbą służąca do przeliczania jednej waluty na inną 1 EUR = 3,7907 PLN Sztywny kurs walutowy występuje wtedy, gdy państwo ustala kurs waluty tego kraju względem innych walut, przy czym istnieje możliwość zmiany tego kursu, co jakiś stosunkowo długi okres. Płynny kurs walutowy występuje wtedy, gdy kształtuje się on pod wpływem rynku, jak każda cena w gospodarce rynkowej, tzn. wynika z podaży i popytu na daną walutę. Przeważająca większość krajów o gospodarce rynkowej od ponad 25 lat stosuje płynny kurs walutowy ŚREDNI KURS WALUTOWY NBP NBP w dni robocze, tuż przed godziną 11:00, kieruje do największych na rynku walutowym banków zapytania o kurs, po jakim sprzedają i kupują euro i dolara amerykańskiego. Po dwa najbardziej skrajne kursy są odrzucane, zaś z pozostałych sześciu wyliczana jest średnia, podawana codziennie około południa. O tej samej porze podawane są też kursy kilkunastu innych, popularnych walut i SDRów - jednostek rozliczeniowych MFW. PARYTET SIŁY NABYWCZEJ Istotny wpływ na kurs ma parytet siły nabywczej walut. Tzw. kurs parytetowy powinien zrównywać ceny dóbr będących w obrocie między krajami. Kurs rynkowy odchyla się od kursu parytetowego w zależności od podaży i popytu na określoną walutę na rynku walutowym

7 KWOTOWANIE KURSU WALUTY GBP/USD waluta bazowa waluta kwotowana Banki kwotując waluty podają dwie oferty: kurs kupna (tzw. BID) kurs sprzedaży (tzw. ASK, OFFER) Kwotowanie: GBP/PLN 5,3983/5,6755 KWOTOWANIE KURSU WALUTY SPREAD Spread różnica pomiędzy ceną kupna, a sprzedaży danej waluty, tzw. widełki, rozpiętość. kurs kupna 1 EUR = 3,6957 PLN kurs sprzedaży 1 EUR = 3,8888 PLN spread = 0,1931 PLN, czyli 19 groszy Spread jest to najczęściej jedyny koszt, jaki ponoszą inwestorzy na forexie. Spread zależy od płynności/ głębokości rynku KWOTOWANIE KURSU WALUTY KWOTOWANIE KURSU WALUTY Z punktu widzenia kraju w którym waluta jest kwotowana można wyróżnić: - kwotowanie bezpośrednie - kwotowanie pośrednie Kwotowanie bezpośrednie oznacza wyrażenie w danym kraju waluty obcej w jednostkach waluty krajowej, np. EUR/PLN, GBP/PLN w Polsce. Kwotowanie pośrednie oznacza wyrażenie w danym kraju wartości waluty krajowej w jednostkach waluty obcej, np. PLN/EUR, PLN/GBP w Polsce. waluta bazowa waluta kwotowana 27 28

8 KWOTOWANIE KURSU WALUTY Jeśli chodzi o Polskę, to notowany jest kurs złotego do euro w postaci: 1 EUR = x PLN. W tym przypadku nie wolno stosować relacji odwrotnej: 1 PLN = x EUR. W polskiej tabeli kursowej kursy walut podawane są z dokładnością do 4 miejsc po przecinku. Przeliczenia między walutami narodowymi UGW są w Polsce dokonywane za pośrednictwem euro. KWOTOWANIE KURSU WALUTY W zdecydowanej większości przypadków dolar jest walutą bazową. Wyjątek: EUR/USD. Wówczas walutą bazową jest euro. Podobnie jest też w przypadku ceny funta brytyjskiego (GBP/USD) KWOTOWANIE KURSU WALUTY Kursy większości najważniejszych walut podawane są z dokładnością do czwartego miejsca po przecinku np. EUR/USD = 1,3538 Wyjątek to kurs jena japońskiego (JPY), który w stosunku do dolara podaje się z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku np. USD/JPY = 120,41 JEDNOSTKI ZMIANY KURSÓW Ze sposobem kwotowania wiążą się jednostki, w jakich określa się zmiany kursów. Najmniejszą jednostką jest tzw. pips (ang. price interest point ). W przypadku kursów walutowych podawanych z dokładnością do czterech miejsc po przecinku pips to 0,0001. Np. wzrost kursu EUR/USD z 1,3512 do 1,3517 to wzrost o 5 pipsów

9 JEDNOSTKI ZMIANY KURSÓW Kurs nie może się zmienić o mniej niż 1 pips (0,0001). Np. dla kursu USD/JPY 1 pips wynosi 0,01. Zatem spadek ze 120,19 do 120,09 to przecena o 10 pipsów. 100 pipsów to tzw. figura. LOT Na forexie handluje się kontraktami (tzw. lotami) opiewającymi na znaczne kwoty, zazwyczaj USD. Podobnie, jak w przypadku giełdowych kontraktów terminowych, inwestor nie musi posiadać na rachunku całej kwoty lota, a jedynie depozyt zabezpieczający w określonej wielkości PIPS + LOT Przykład Dla EUR/USD lot może wynosić euro. Jest to równocześnie minimalna wartość transakcji. W takim wypadku 1 pips jest wart x 0,0001 = 5 USD. KWOTOWANIE KURSU WALUTY - Bank w USA musi ustalić kurs kupna i sprzedaży GBP/CHF. Rozważmy trzy hipotetyczne sytuacje, zależnie od tego, jakimi informacjami dysponuje bank. Oznacza to, że wraz ze zmianą kursu o 1 pips, wartość lotu zmienia się o 5 dolarów

10 KWOTOWANIE KURSU WALUTY - a) Dwa kwotowania pośrednie, tj. USD/GBP: 0,5126/0,5132 USD/CHF: 1,2092/1,2098 W tej sytuacji należy dokonać dwóch działań dzielenia, dobierając przeciwne liczby z dwóch notowań pośrednich: 1,2098 0,5126=2,3601 GBP/CHF 1,2092 0,5132=2,3562 GBP/CHF Kurs z punktu widzenia banku wynosi więc GBP/CHF: 2,3562/2,3601. KWOTOWANIE KURSU WALUTY - b) Dwa kwotowania bezpośrednie, tj. GBP/USD: 1,9486/1,9411 CHF/USD: 0,8262/0,8267 W tej sytuacji również dzielimy na krzyż. 1,9486 0,8267=2,3571 GBP/CHF 1,9411 0,8262=2,3494 GBP/CHF Kurs z punktu widzenia banku wynosi więc GBP/CHF: 2,3494/2, KWOTOWANIE KURSU WALUTY - c) Jedno kwotowanie pośrednie i jedno bezpośrednie, tj. USD/CHF: 1,2097/1,2103 GBP/USD: 1,9486/1,9411 W tej sytuacji mnożymy. 1,2097 1,9486=2,3572 GBP/CHF 1,2103 1,9411=2,3493 GBP/CHF Kurs z punktu widzenia banku wynosi więc GBP/CHF: 2,3493/2, RYZYKO KURSU WALUTOWEGO Dewaluacja jest to ustawowe obniżenie kursu waluty krajowej względem walut obcych, natomiast ustawowe podwyższenie kursu waluty krajowej względem walut obcych nazywa się rewaluacją. Zwiększenie siły nabywczej pieniądza powiązane ze wzrostem jego wartości w stosunku do walut obcych (wzmocnienie waluty) nazywa się aprecjacją, osłabienie deprecjacją. 40

11 RYZYKO KURSU WALUTOWEGO RYZYKO KURSU WALUTOWEGO Ryzyko walutowe jest tym większe, im bardziej zmienny jest kurs walutowy Ryzyko walutowe jest tym większe, im częściej dokonuje się zamiany jednej waluty na inną. Dochód (mierzony stopą dochodu, tzn. relacją dochodu do zainwestowanego kapitału) przy inwestycjach w obcej walucie zależy od dwóch czynników: stopy dochodu w obcej walucie zmian kursu walutowego w okresie inwestycji RYZYKO KURSU WALUTOWEGO Inwestycja w USD przynosząca stopę zwrotu (w USD): 10% Scenariusz 1. DEPRECJACJA kursu PLN względem USD o 20% Stopa zwrotu w PLN wynosi 32%. Scenariusz 2. APRECJACJA kursu PLN względem USD o 20% Stopa zwrotu w PLN wynosi (-12%) RYZYKO KURSU WALUTOWEGO t0 100 USD t1 110 USD stopa zwrotu w USD 10% 1) Deprecjacja kursu PLN względem USD o 20% t0 4 USD/PLN 400 PLN t1 4,8 USD/PLN 528 PLN stopa zwrotu w PLN 32% 2) Aprecjacja kursu PLN względem USD o 20% t0 4 USD/PLN 400 PLN t1 3,2 USD/PLN 352 PLN stopa w PLN -12% 43 44

12 RYZYKO KURSU WALUTOWEGO Inwestycja w USD przynosząca stopę zwrotu (w USD): (-10%) Scenariusz 1. DEPRECJACJA kursu PLN względem USD o 20% Stopa zwrotu w PLN wynosi 8%. Scenariusz 2. APRECJACJA kursu PLN względem USD o 20% Stopa zwrotu w PLN wynosi (-28%) RYZYKO KURSU WALUTOWEGO t0 100 USD t1 90 USD stopa w USD -10% 1) Deprecjacja kursu PLN względem USD o 20% t0 4 USD/PLN 400 PLN t1 4,8 USD/PLN 432 PLN stopa zwrotu w PLN 8% 2) Aprecjacja kursu PLN względem USD o 20% t0 4 USD/PLN 400 PLN t1 3,2 USD/PLN 288 PLN stopa w PLN -28% RYZYKO KURSU WALUTOWEGO Deprecjacja kursu waluty zwiększa stopę zwrotu liczoną w tej walucie Aprecjacja kursu waluty zmniejsza stopę zwrotu liczoną w tej walucie RYZYKO KURSU WALUTOWEGO Kiedy złoty słabnie (deprecjacja)? Kiedy złoty się umacnia (aprecjacja)? Przykład EUR/PLN = 3,70 ---> 3,75 USD/PLN = 2,85 ---> 2,80 Złoty się umocnił czy osłabił? Ani nie umocnił ani nie osłabił 47 48

13 RYZYKO KURSU WALUTOWEGO Sprawdźmy: Koszyk/PLN = (EUR/PLN + USD/PLN) / 2 Koszyk/PLN = 3, > 3,2750 Za dolara i euro trzeba zapłacić tyle samo, czyli złoty utrzymał notowania względem koszyka ALE: EUR/USD = 1, > 1,3393 Euro umocniło się do dolara RYZYKO KURSU WALUTOWEGO Ograniczenia ryzyka walutowego inwestowanie w kilku walutach niezbyt częste zamiany złotych na obce waluty i następnie obcych walut na złote stosowanie jako zabezpieczeń instrumentów pochodnych KURSY WALUTOWE W POLSCE KURSY WALUTOWE CZYNNIKI Kurs walutowy w Polsce jest płynny (wynika on z kursu walutowego w transakcjach przeprowadzanych przez banki). Teoretycznie kształtuje się on na podstawie czynników makroekonomicznych, wyników gospodarczych poszczególnych państw poziomu stóp procentowych itp. Płynny kurs walutowy charakteryzuje się dużą zmiennością, co zwiększa ryzyko przy inwestowaniu w obcej walucie. podaż i popyt na waluty obce na rynku krajowym stan bilansu handlowego i płatniczego wysokości stóp procentowych i stóp inflacji pomiędzy krajami polityka walutowa polityka pieniężna bezrobocie inflacja stabilność polityczna wydarzenia na rynku światowym produkt krajowy brutto 51 52

14 RYNEK WALUTOWY UCZESTNICY 1. Duże banki krajowe i międzynarodowe 2. Bank centralny 3. Klienci 4. Brokerzy walutowi RYNEK WALUTOWY FUNKCJE - kształtuje ceny dóbr pochodzących z importu - poprzez poziom cen dóbr importowanych wpływa na poziom inflacji - decyduje o konkurencyjności eksportu (np. wzmocnienie waluty krajowej spowoduje wzrost cen produktów za granicą) - ma wpływ na tempo wzrostu gospodarczego - wpływa na poziom oszczędności i inwestycji RYNEK WALUTOWY FUNKCJE - kształtuje podaż pieniądza i politykę pieniężną - poprzez poziom inflacji, politykę pieniężną powoduje zmiany natychmiastowych stóp procentowych - wpływa na przychody z turystyki INWESTOWANIE W WALUTY Ryzyko kursowe (np. inwestycja w EUR nie będzie opłacalna, jeśli złoty umocni się wobec euro) Różnica w oprocentowaniu Prowizje za przewalutowanie 55 56

15 INSTRUMENTY RYNKU WALUTOWEGO Transakcje terminowe (kontrakty forward, kontrakty futures) Opcje walutowe Swapy walutowe (Foreign Exchange Swap, FX swap) MODEL KURSU WALUTOWEGO PARYTET SIŁY NABYWCZEJ (Purchasing Power Parity) Kurs walutowy odzwierciedla relacje cen w dwóch krajach S = p p MODEL KURSU WALUTOWEGO PARYTET STÓP PROCENTOWYCH (Interest Rate Parity) MODEL KURSU WALUTOWEGO PARYTET STÓP PROCENTOWYCH (Interest Rate Parity) Kurs walutowy odzwierciedla relacje stóp procentowych w dwóch krajach Dwie możliwości transferu waluty zagranicznej na walutę krajową w przyszłości: - zamiana dziś po kursie spot i inwestycja w walucie krajowej - inwestycja w walucie zagranicznej i zamiana w przyszłości po kursie forward Model S (1 ) + r ) = (1 + r ) F 1+ r F = S 1+r+ r 59 60